-
دسترسی آزاد مقاله
1 - بررسی مضامین مشترک عاشقانه در اشعار ولّاده و ابن زیدون با لیلی و مجنون (نظامی)
شهرام عدالتی شاهیمقاله حاضر به مقایسه مضامین مشترک عاشقانه در اشعار ولاده و ابن زیدون با لیلی و مجنون ( نظامی ) می پردازد . در این مقاله منظومه لیلی و مجنون سروده ی جاودانه ی حکیم نظامی گنجوی مورد بررسی قرار گرفته و ابیاتی از این منظومه که دارای مضامین عاشقانه بوده اند با اشعار ولاده و چکیده کاملمقاله حاضر به مقایسه مضامین مشترک عاشقانه در اشعار ولاده و ابن زیدون با لیلی و مجنون ( نظامی ) می پردازد . در این مقاله منظومه لیلی و مجنون سروده ی جاودانه ی حکیم نظامی گنجوی مورد بررسی قرار گرفته و ابیاتی از این منظومه که دارای مضامین عاشقانه بوده اند با اشعار ولاده و ابن زیدون از شاعران هم عصر نظامی به زبان عربی سروده شده مورد قیاس قرار گرفته اند . بی تردید اصل و ریشه این داستان به عرب ها تعلق دارد و سابقه آن به اواخر قرن هفتم میلادی باز می گردد . نام ولاده همیشه مقرون بود با نام ابوالولید احمد بن زیدون ، وزیر و شاعری که عشق و علاقه زیادی از ولاده دید و زیباترین و لطیف ترین قصائدش را برای او سرود . روش پژوهش دراین مکتوب ، استفاده از کتب منبع و از انواع تحقیقات کتابخانه ای ( پیمایشی ) و توصیفی – تحلیلی است . پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - مقایسه و بررسی رویکردهای تغزلی در اشعار ابراهیم ناجی و محمدحسین کریمی
حسین گلی شاهرخ حکمت شهاب الدین کریمیادبیات تطبیقی شاخهای از مطالعات میان رشتهای است که مرزهای ادبی را در مینوردد و راه را برای کشف یافتههای نو و تازه میگشاید. از این رو اشعار تغزلی در حوزه ادبیات غنایی، زمینههای بسیاری را پیش روی پژوهشگر فراهم میآورد. پردازش گزارههای شعری در آثار شاعران غزلسرا، ن چکیده کاملادبیات تطبیقی شاخهای از مطالعات میان رشتهای است که مرزهای ادبی را در مینوردد و راه را برای کشف یافتههای نو و تازه میگشاید. از این رو اشعار تغزلی در حوزه ادبیات غنایی، زمینههای بسیاری را پیش روی پژوهشگر فراهم میآورد. پردازش گزارههای شعری در آثار شاعران غزلسرا، ناجی و کریمی، با این هدف انجام میپذیرد که آنان در سرایش غزل پویا و کارآمد بودند. دو رکن اساسی را در بررسی خود مد نظر قرار دادهایم تا به یافتههای ارزشمندی در لابهلای مضمون، محتوا و نوع غزل آن دو دست یابیم. روش کار بر مبنای تحلیل درونمایههای تغزلی استوار گردید و دیگر مؤلفههای موضوعی موازی با درونمایهها، نکات بدیعی را از تداخلات مفهومی ارائه نمود. روش آمریکایی را در ادبیات تطبیقی برمیگزینیم چراکه تأثیر و تأثر مد نظر نبوده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - أسلوبية الرواية الغنائية؛ رواية «رؤیای نیمه شب» (حلم منتصف الليل) لـمصطفى سالاري أنموذجاً
علیرضا نایبی محمد پاشایی مهترلو حسین صدقیالأدب الغنائي هو التعبير الناعم عن مشاعر الشاعر أو الكاتب وأحاسيسه الشخصية، ويتناول الحب والصداقة والمعاناة والخيبة. وما يميز هذا النوع من الأدب عن غيره هو غلبة عنصر العاطفة والإحساس على العناصر الشعرية الأخرى؛ فكلما كانت عواطف الشاعر أعمق، وأحاسيسه أرق، كانت كلماته أكث چکیده کاملالأدب الغنائي هو التعبير الناعم عن مشاعر الشاعر أو الكاتب وأحاسيسه الشخصية، ويتناول الحب والصداقة والمعاناة والخيبة. وما يميز هذا النوع من الأدب عن غيره هو غلبة عنصر العاطفة والإحساس على العناصر الشعرية الأخرى؛ فكلما كانت عواطف الشاعر أعمق، وأحاسيسه أرق، كانت كلماته أكثر نفاذاً وإمتاعاً. يتمتع الأدب الغنائي بسمة أبرز قياساً بالأنواع الأخرى، ويعتبر من حيث الرتبة، أقدم أنواع الأدب وأنقاها وأوفرها خيالا. يقوم البحث على التحليل ودراسة الجوانب الغنائية المهمة في رواية حلم منتصف الليل والنظر إلى آراء الخبراء وتلقيهم للأعمال الغنائية مباشرة. منهج البحث الحالي هو تحليل المحتوى القائم على أسس المنهج الوصفي التحليلي. أظهرت نتائج البحث أن في الجوانب المضمونية للأدب الغنائي في رواية حلم منتصف الليل مكونات مثل الانفعالية والوجدانية، ووصف (الإنسان والحيوان والمكان)، والشكوى والعتاب، وخصائص الإنسان الأخلاقية، والرومانسية، والنظرة السلبية للدنيا ولوم الدهر، والفضاء الحزين، والدعاء والمناجاة، والتمني، والـمفاخرة، والحدث اليومي، وحديث النفس، والأمل، والفرح والفكاهة، والتحسر والقسم. حلم منتصف الليل رواية تحتوي على معظم العناصر الغنائية. وقد مزج المؤلف أغلب الجوانب الغنائية مع مشاعره الداخلية، وقدّمها في هيئة مفردات وصورة رواية. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - تحلیل شکوائیه های سیاسی و اجتماعی در دورۀ معاصر با نگاهی به مجموعۀ شعر «ماه در مرداب» پرویز خانلری و «سال های سیاه» مهدی حمیدی
بتول عزیزی جیرآبادی نرگس اصغری گوار علی رمضانییکی از مضامین ادب غنایی در دورۀ معاصر که ذهن و زبان گویندگان آن عصر را به خود مشغول کرده ، شکوائیه های سیاسی و اجتماعی است. شاعران زیادی به این مضامین روی آورده و از اوضاع نابسامان آن دوره سخن سرایی کرده اند. در این مقاله به علت اهمیت دورۀ معاصر و زبان سیاسی و اجتماع چکیده کاملیکی از مضامین ادب غنایی در دورۀ معاصر که ذهن و زبان گویندگان آن عصر را به خود مشغول کرده ، شکوائیه های سیاسی و اجتماعی است. شاعران زیادی به این مضامین روی آورده و از اوضاع نابسامان آن دوره سخن سرایی کرده اند. در این مقاله به علت اهمیت دورۀ معاصر و زبان سیاسی و اجتماعی پرداز شاعران این دوره، به بررسی و تحلیل شکوائیه های سیاسی و اجتماعی در شعر دو تن از برجستگان عصر حاضر، پرویز خانلری و مهدی حمیدی شیرازی پرداخته می شود. پرویز خانلری از شاعرانی است که هر چند به دلیل مناصب سیاسی و موقعیت اجتماعی خود به معضلات سیاسی و اجتماعی به صورت صریح نپرداخته ، اما اشعار وی عاری از مفاهیم مذکور نبوده است. درد و رنج مردم جامعه، فریاد از ضد ارزش ها، خفقان سیاسی و عدم آزادی. مضامینی است که در مجموعۀ شعر وی نمود یافته است. حمیدی نیز از شاعران توانمندی است که قدرت خلق مضامین سیاسی و اجتماعی و اعتراض به وضعیت نامساعد میهن خود را دارد. مجموعۀ سال های سیاه وی در برگیرندۀ مفاهیم وطنی، سیاسی، اجتماعی و انتقادی است که از اوضاع اسفناک مردم و جامعه، بی لیاقتی حکومت وقت، اعمال ظالمانه و رفتار مستبدانۀ رژیم پهلوی، قحطی و گرسنگی و برتری دزدان و راهزنان بر پاکان شکایت دارد. لذا در مقالۀ حاضر به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی به بررسی شکوائیه های سیاسی و اجتماعی در اشعار شاعران مورد بحث، از میان انواع شکوائیه ها پرداخته می شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - گفتمان اخلاقی و ادب عشق در آثار غنایی فارسی با تأکید بر خسرو وشیرین
سهیلا محقق محبوبه خراسانی مرتضی رشیدیعشقورزی یکی از مظاهر تجلی عواطف انسانی است. به لحاظ منطقی، هیچ یک از دو طرف عاشقی، نمیتوانند تعهد بدهند در همه حال به یک میزان طرف مقابل را دوست خواهند داشت. همین امر موجب شده تا فیلسوفان به این موضوع بیندیشند. هدف اخلاق عاشقی زیرپانگذاشتن فضایل است و ادب عاشقی بر رفت چکیده کاملعشقورزی یکی از مظاهر تجلی عواطف انسانی است. به لحاظ منطقی، هیچ یک از دو طرف عاشقی، نمیتوانند تعهد بدهند در همه حال به یک میزان طرف مقابل را دوست خواهند داشت. همین امر موجب شده تا فیلسوفان به این موضوع بیندیشند. هدف اخلاق عاشقی زیرپانگذاشتن فضایل است و ادب عاشقی بر رفتار پس از عاشقی تأکید دارد که هر کدام بر موفقیت یا عدم موفقیت این مسیر مؤثر هستند. پرسش ما این است؛ در مقایسه با برخی روایتهای عاشقانۀ زودگذر معاصر، در روایتهای غنایی کلاسیک نحوۀ تعامل عشاق چگونه بوده است؟ از آنجا که در آثار کلاسیکی چون خسرو و شیرین عشق به کمال تجلی یافته است، آن را به عنوان جامعۀ آماری برگزیدهایم. روش پژوهش، تحلیل محتوای کیفی است و به خوانش این متن بر مبنای مقالۀ اساس( مصطفی ملکیان) میپردازد که رعایت یا عدم رعایت اخلاق و ادب عاشقی چه تأثیری در روند عاشقی شخصیتهای داستان میگذارد؟ به این نتیجه رسیدیم؛ عدول از موازین اخلاق عاشقی در آثار کلاسیک نیز جاری است و قهرمانان در زوایای مختلف روایی مرتکب بیاخلاقی و بداخلاقی در عشقورزی میشوند و همین امر مسیر موفقیتآمیز عشق را با خطر مواجه میسازد؛ خسرو شروط اخلاقی و ادب را رعایت نکرده و به رابطۀ عاشقانه شان، صدمه میزند. اما شیرین هر دو را ارج مینهد، در عاشقیاش خرد حکمفرماست و تلاش برآن دارد، دو خصلت تقوا و عشق را در کنار یکدیگر قراردهد. این نکته نیز جالب است؛ رعایت اخلاق و ادب عاشقی از سوی زنان (در مقام معشوقی) بیشتر از مردان (عاشقان) است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - بررسی و تحلیل گونه های ادب غنایی در شعر هوشنگ ابتهاج
سعید حسام پور نوشین طالب زادهبررسی گونه های ادب غنایی و چگونگی کاربرد آن ها در شعر معاصر می تواند ما را با جنبه های تازه ای از شعر دراین مقطع آشنا سازد در این مقاله گونه های ادب غنایی در دو مجموعه شعر سیاه مشق (کلاسیک) و تاسیان (شامل اشعار نیمایی و سپید) از هوشنگ ابتهاج بررسی می شود و هر کدام از چکیده کاملبررسی گونه های ادب غنایی و چگونگی کاربرد آن ها در شعر معاصر می تواند ما را با جنبه های تازه ای از شعر دراین مقطع آشنا سازد در این مقاله گونه های ادب غنایی در دو مجموعه شعر سیاه مشق (کلاسیک) و تاسیان (شامل اشعار نیمایی و سپید) از هوشنگ ابتهاج بررسی می شود و هر کدام از این شاهدهای شعری از منظر زیبایی شناسی و دیدگاه های غنایی تحلیل می گردد. یافته های پژوهش نشان می دهد بیشتر گونه های ادب غنایی در شعر هوشنگ ابتهاج وجود دارد. به ویژه گونه هایی که موضوع هایی چون: عشق، سیاست و اجتماع را به تصویر می کشد که همین نشانگر سبک و سیاق رمانتیسم شاعر است. بیشترین میزان استفاده او از گونه های غنایی تصویری است تا گونه های توصیفی یعنی شاعر به جای آن که به توصیف ابنیه و البسه و اطعمه بپردازد به تصویرسازی وضعیت شخصی و اجتماعی سیاسی دوران مشغول است. این مقاله می کوشد تا ابعاد غنایی شعر ابتهاج را واکاوی و بررسی نماید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - بررسی و تحلیل شکواییه در شعر ملک الشعرای بهار
نوشین طالب زاده سعید حسام پوربررسی گونه شکواییه که یکی از گونه های اصلی ادبیات غنایی می باشد،موضوع اصلی مقاله حاضر است.شکوائیه در وجود انسان به صورت فطری وجود دارد و انسان ها درمواقعی که از موضوعی نارضایتی پیدا می کنند به شکواییه روی می آورند. شاعران نیز با زبانی عالی تر از مردم عامه، به بیان مشکلا چکیده کاملبررسی گونه شکواییه که یکی از گونه های اصلی ادبیات غنایی می باشد،موضوع اصلی مقاله حاضر است.شکوائیه در وجود انسان به صورت فطری وجود دارد و انسان ها درمواقعی که از موضوعی نارضایتی پیدا می کنند به شکواییه روی می آورند. شاعران نیز با زبانی عالی تر از مردم عامه، به بیان مشکلات خود در قالب شکوه می پردازند. شکوائیه از زمان های گذشته درشعر شاعران وجود داشته است اما در شعر معاصر به علت تغییرات اجتماعی و سیاسی این دوره و سبک نیمایی جدید برای مخاطبان این نسل ملموس تر می باشد. به لحاظ حساسیت موضوع و زمان مورد بحث ، این مسأله نیاز به تشخیص و تمایز ویژه ای از سایر مباحث شعر معاصر می یابد. این مقاله به بررسی مقوله شکواییه در شعر ملک الشعرای بهار می پردازد.بهار نماینده شاعران کلاسیک پرداز معاصر است و از این جهت شعر او دارای اهمیت است.جایگاه سیاسی و اجتماعی او وجه متمایزی به شکواییه هایش نسبت به دیگر شاعران کلاسیک معاصر می دهد.مقاله حاضر تحلیل و بررسی دیوان اشعار بهار با روش توصیفی و تحلیلی و مطالعه کتابخانه ای است که در سه قسمت اصلی نگارش شده،قسمت اول مقدمه ای گذرا بر ادبیات غنایی و گونه شکواییه است و در قسمت دوم که تنه اصلی مقاله است به بررسی و تحلیل اشعار شکوایی بهار بر اساس تقسیم بندی پنج گانه شکواییه و به ترتیب بسامد این دسته ها پرداخته شده است.شکواییه های بهار از نظر بسامد و فرم بیرونی و موضوع مورد بررسی هستند.شکواییه های او بیشتر زبانی سیاسی دارند و میزان ناسازگاری اندیشه پیشرو شاعر با دوران سیاسی خویش را نشان می دهند.پیوند ادبیات با اوضاع سیاسی جامعه در این شکواییه ها از جمله نشانه های معاصر شعر اوست.انسان و اجتماع هم به عنوان دو مولفه معاصر در شکواییه های کلاسیک او مورد توجه هستند.پس از واکاوی گونه شکواییه در شعر بهار به عنوان شاخص شعر کلاسیک معاصردر قسمت نهایی میزان تاثیرات سیاسی و اجتمای بر تفکرات فردی شاعر و همچنین میزان نوآوری و عدم خلاقیت او در تقسیمات شکواییه مشخص می شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - «مطرب آتش»(بررسی مضمون اسپند در شعر فارسی)
مسروره مختاری حسین آریان سعید توکلیشاعران پارسی سرا از ابتدای پیدایش شعر، از ظرفیّت های گوناگون زبان و الفاظ برای کشف مضامین تازه و بکر بهره برده اند. با وجود پژوهش های متعدّدی که در این باره انجام شده است، واژه هایی وجود دارند که علیرغم داشتن بسامد بالا و نقش قابل تأمّل آن ها در پهنه ی ادب فارسی، تاکنون چکیده کاملشاعران پارسی سرا از ابتدای پیدایش شعر، از ظرفیّت های گوناگون زبان و الفاظ برای کشف مضامین تازه و بکر بهره برده اند. با وجود پژوهش های متعدّدی که در این باره انجام شده است، واژه هایی وجود دارند که علیرغم داشتن بسامد بالا و نقش قابل تأمّل آن ها در پهنه ی ادب فارسی، تاکنون تحقیق و پژوهشی درباره ی آن واژه ها صورت نگرفته است. واژ ه ی اسپند از جمله ی آن واژه هاست. پژوهش حاضر سیر تحوّل و تطوّر معنایی این مضمون را از ابتدای پیدایش شعر فارسی، (قرن سوم) تا سده ی حاضر مطالعه کرده است. حاصل پژوهش نشان می دهد که در شعرِ سبک خراسانی و عراقی، مضمون های ابداع شده تنوّع چندانی ندارد و میشود آن ها را در چند مؤلّفه ی کلّی دسته بندی کرد: مثل دفع چشم زخم، تشبیه به خال، تشبیه به مردمکِ چشم و...؛ امّا با ظهور سبک هندی و ظهور شاعران نازک خیال این سبک، این واژه چنان مورد توجّه قرار می گیرد که از آثار این سبک، می توان صدها بیت درباره ی اسپند به دست آورد. به گونه ای که گاه، این کلمه در قالب ردیف اسمی نیز به کار برده شده است. با وجود آن که این واژه در شعر معاصر نیز ظهور و بروز دارد، امّا از نظر مضمون، تنوّع چندانی ندارد و بیش تر همان مضامینی است که در دو سبک خراسانی و عراقی کاربرد داشته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - تأملی بر تمثیل در منظومهی غنایی چنیسرنامه
محمدجعفر پروین سیّد احمد حسینی کازرونی محمدهادی خالق زادهچنیسرنامه منظومهای غنایی و نیمه معروف در اذهان مردم ایران به تقلید از خسرو شیرین نظامی در هزار بیت از شاعر قرن یازدهم ازادراکی بیگلاری میباشد. موضوع این منظومهی جذاب و عوام پسند داستان لیلا و چنیسرشاه به همراه حوادث بسیار گیرا و هدفمند میباشد که ضرورت ایجاب مینمود چکیده کاملچنیسرنامه منظومهای غنایی و نیمه معروف در اذهان مردم ایران به تقلید از خسرو شیرین نظامی در هزار بیت از شاعر قرن یازدهم ازادراکی بیگلاری میباشد. موضوع این منظومهی جذاب و عوام پسند داستان لیلا و چنیسرشاه به همراه حوادث بسیار گیرا و هدفمند میباشد که ضرورت ایجاب مینمود بُعدی از ابعاد آثار مذکور که همانا وجود قابل ملاحظهی تمثیل در این داستان مورد بررسی، کنکاش و تطبیق قرار گیرد تا افق اندیشهی این شاعر بیشتر مورد تفحّص قرار گیرد تمثیل در این منظومه به صورت عرفانی و نمادین است و نحوهی نگرش شاعر به این مقوله به صورت توصیفی تحلیلی و کتابخانهای با اهداف یادآوری ارزش و قابلیت تمثیل در بیان یک یا چند مفهوم عرفانی یا اخلاقی و تبیین نتیجهی مورد نظر این شاعر که با طرح تمثیل در داستان، منظور و هدفی خاصّ را دنبال میکنند و همچنین شناسایی داستان غنایی چنیسرنامه پرداخته میشود و با توجه به سؤالات و فرضیههای پژوهش علت گرایش ادراکی بیگلاری به مقولهی تمثیل در منظومه‎ی غنایی چنیسرنامه به صورت تشبیهی و عرفانی و نمادین از روی اراده است اما گاهی هم اجباری است و آن زمانی است که شاعر نمی‎تواند مفاهیم فکری خود را به راحتی بیان کند در حوزه‎ی سبک‎شناسی در تک و توکی از ابیات آن گاه‎گاهی به سبک غزل هندی تمثیلی ارائه می‎شود و به عبارت دقیق‎تر این منظومه‎ای مثنوی است که شاعر در دوران سبک هندی از دو سبک خراسانی و عراقی در سرایش آن بهره جسته، یعنی این غزل سبک هندی نیست که شاعر آن را در هر بیت در مصراع اول ممثل یا تمثیل را ذکر کند یا در مصراع دوم تمثیل را عرضه دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - بررسی تطبیقی تعلیمی نقشهای نمادین پرندگان در خسرو و شیرین و لیلی و مجنون
حمید ایاز احمد خاتمینمادها بخشی از فرهنگ یک ملت هستند که برای درک بهتر اسطورهها و آثار ادبی آن ملت باید به مفاهیم آنها پی برد. نماد، علامت، اشاره یا کلمهای است که پیامی گاه متناسب با ظاهر و گاه ورای معنی ظاهری خود دارد. نمادها در تمامی عرصههای هستی جایی برای خود گشودهاند. جانوران، گیا چکیده کاملنمادها بخشی از فرهنگ یک ملت هستند که برای درک بهتر اسطورهها و آثار ادبی آن ملت باید به مفاهیم آنها پی برد. نماد، علامت، اشاره یا کلمهای است که پیامی گاه متناسب با ظاهر و گاه ورای معنی ظاهری خود دارد. نمادها در تمامی عرصههای هستی جایی برای خود گشودهاند. جانوران، گیاهان، آدمیان، اشیا و ... مصادیقی هستند که با نمادها در پیوندند. این پژوهش بر آن است تا به این پرسشها پاسخ دهد که بسامد نام پرندگان در خسرو و شیرین و لیلی و مجنون چگونه است؟ هر یک از پرندگان در این دو اثر در چه مفاهیم نمادینی به کار رفتهاند؟ آیا بین مفهوم نمادین آنها تطابق وجود دارد یا خیر؟ برای به دست آوردن پاسخی علمی، نخست این دو اثر مورد مطالعهی دقیق قرار گرفته؛ آن گاه مفاهیم نمادین نهفته در لابهلای پیامها و صورخیال موجود در این دو اثر برجسته شده؛ نیز مفاهیمی که دارای مایههای غنایی هستند مشخص گردیده؛ سرانجام به مقایسهی این مفاهیم با زبان نمودار پرداخته شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
11 - «شکواییه در شعر خاقانی»
علی اصغر بابا صفری مرضیه فراحی قصرابونصرشکواییه گونه ای از ادبیات غنایی است که در آن شاعر می کوشد تا عامل رنج وآزردگی خاطر خود را برای مخاطب روشن کند. به طور کلی شکواییه را براساس موضوع می توان به پنج دسته تقسیم کرد:1) شخصی 2) اجتماعی 3) فلسفی 4) سیاسی 5) عرفانی. خاقانی از جمله شا عرانی است که غم و اندوه از چکیده کاملشکواییه گونه ای از ادبیات غنایی است که در آن شاعر می کوشد تا عامل رنج وآزردگی خاطر خود را برای مخاطب روشن کند. به طور کلی شکواییه را براساس موضوع می توان به پنج دسته تقسیم کرد:1) شخصی 2) اجتماعی 3) فلسفی 4) سیاسی 5) عرفانی. خاقانی از جمله شا عرانی است که غم و اندوه از جانمایه های شعر اوست.تقریباً می توان گفت شکوه و شکایت در شعر او نمود خاصی یافته است. او در دیوان اشعارش که شامل هفده هزار بیت است تقریباًًًًًًًًًًً هزاربیت به شکوه و شکایت پرداخته یعنی حدود 6 % دیوان خود را به این موضوع اختصاص داده است.شکواییه عرفانی در شعر خاقانی اصلاً وجود ندارد و شکواییه سیاسی کمترین بسامد را داراست اما دیگر موضوعات، خود به شاخه های متنوع دیگری تقسیم میشوند.در این نوشتار به بررسی مقوله شکواییه وبازتاب آن در شعر خاقانی پرداخته می شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
12 - کهن ریشههای ادب غنایی
مونا احمدی احمد خاتمیادب غنایی، یکی از مؤثرترین و پرمخاطبترین انواع ادبی در زبان فارسی است. قدمت وگستردگی آن به گونهای است که شاید نتوان هیچ متن ادبی را یافت که به نوعی با ادبیات غنایی آمیخته نباشد. پژوهش حاضر، بر آن است به این پرسش پاسخ بدهد که آیا ادب غنایی ریشه در ادبیات پیش از اسلام د چکیده کاملادب غنایی، یکی از مؤثرترین و پرمخاطبترین انواع ادبی در زبان فارسی است. قدمت وگستردگی آن به گونهای است که شاید نتوان هیچ متن ادبی را یافت که به نوعی با ادبیات غنایی آمیخته نباشد. پژوهش حاضر، بر آن است به این پرسش پاسخ بدهد که آیا ادب غنایی ریشه در ادبیات پیش از اسلام دارد؟ واگر چنین است، میزان و نوع بهرهگیری متون غنایی از ادبیات پیش از اسلام چگونه و به چه میزان بوده است؟ برای دست یابی به پاسخی علمی، نخست تاریخچة تلفیق شعر و موسیقی وپیشینة ترانه سرایی درایران باستان، از رهگذر کاوش در سنّت شفاهی ادبیات – یعنی خسروانیات، فهلویات و موضوعات مطرح شده در این نــوع از شعر – بررسی و سپس با تامّل در دو منظومه ویس و رامین فخرالدین اسعدگرگانی وخسرو و شیرین نظامی گنجوی، میزان تأثیر ادبیات پیش از اسلام، در روند تکامل تدریجی ادبیات غنایی فارسی، نشان داده میشود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
13 - تطبیق مفاهیم تمثیلی و نمادین سگ در آثار حماسی، غنایی و عرفانی (با تکیه بر شاهنامۀ فردوسی، خمسۀ نظامی و مثنوی مولوی)
حمید ایاز عاطفه تیمورینماد، یک شگرد بیانی است که به جای اشارۀ مستقیم به موضوعی، آن را غیرمستقیم و به واسطۀ موضوعی دیگر یا به شیوۀ تمثیل بیان میکند. نماد در قلمرو ادبیّات هماره نقشآفرین بودهاست. نمادها بخشی از فرهنگ یک ملّت هستند که برای درک اسطورههای آن ملّت باید به مفاهیم آنها پی برد. چکیده کاملنماد، یک شگرد بیانی است که به جای اشارۀ مستقیم به موضوعی، آن را غیرمستقیم و به واسطۀ موضوعی دیگر یا به شیوۀ تمثیل بیان میکند. نماد در قلمرو ادبیّات هماره نقشآفرین بودهاست. نمادها بخشی از فرهنگ یک ملّت هستند که برای درک اسطورههای آن ملّت باید به مفاهیم آنها پی برد. جانوران از مصادیقی هستند که با نمادها در پیوندند.این پژوهش با روش کتابخانهای و شیوۀ تحلیلی ـ تطبیقی نوشته شده است و هدف آن بررسی مفاهیم نمادین و تمثیلی سگ در آثار حماسی، غنایی و عرفانی (با تکیه بر شاهنامۀ فردوسی، خمسۀ نظامی و مثنوی مولوی) است و میخواهد به این پرسشها پاسخ دهد: در اوستا و متون پهلوی در مورد سگ چه نگرشی وجود دارد؟ سگ در هر یک از آثار مورد بررسی در چه مفاهیم نمادین و تمثیلی به کار رفته است؟ آیا بین مفهوم نمادین و تمثیلی سگ در آثار مورد بررسی تطابق وجود دارد؟ کدام مفهوم مایۀ حماسی، کدام، مایۀ غنایی و کدام، مایۀ عرفانی دارد؟ پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
14 - بسم الله الرحمن الرحیم در منظومههای غنایی ادب فارسی*
احمد رضا یلمه هامنظومههای غنایی از جمله مهمترین و دراز آهنگترین و پرمخاطبترین گونههای ادبی به شمار میآید. با وجود آنکه موضوع اصلی این قبیل آثار، عشق و مضامین عاشقانه است ولیکن به دلیل ساختار، انواع معانی شعر فارسی همچون مدح، وصف، پند و اندرز، مضامین دینی و اخلاقی، مناجات و ... ر چکیده کاملمنظومههای غنایی از جمله مهمترین و دراز آهنگترین و پرمخاطبترین گونههای ادبی به شمار میآید. با وجود آنکه موضوع اصلی این قبیل آثار، عشق و مضامین عاشقانه است ولیکن به دلیل ساختار، انواع معانی شعر فارسی همچون مدح، وصف، پند و اندرز، مضامین دینی و اخلاقی، مناجات و ... را در خود جمع کرده است. یکی از مضامین پربسامد که در بسیاری از این منظومهها مطرح گردیده و به ویژه آغازگر بسیاری از این منظومههای غنایی است، مضمون بسم الله الرحمن الرحیم است. این پژوهش سعی دارد با توجه به شهرت و کثرت استعمال این عبارت شریف قرآنی در آثار سخنوران و سرایندگان زبان فارسی به جهت تیمّن، تبرّک، استعانت و نظایر آن، منظومههای گوناگونی را که با این عبارت آغاز میگردد معرفی نماید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
15 - بنیاد ابتلاء و امتحان در منظومة خسرو و شیرین نظامی
زهرا السادات موسوی احمد خاتمیدر این مقاله تلاش نگارندگان، تحلیل مفهوم ابتلاء و امتحان، و بررسی آثار و لوازم آن در منظومه خسرو و شیرین نظامی است. مقصود از ابتلاء و امتحان، آزمودن است و در فرهنگ قرآنی نیزبه مجموعهای از برنامههای مستمر و مداوم که درباره انسان و عملکرد و رفتار وی اطلاق میشود، میباش چکیده کاملدر این مقاله تلاش نگارندگان، تحلیل مفهوم ابتلاء و امتحان، و بررسی آثار و لوازم آن در منظومه خسرو و شیرین نظامی است. مقصود از ابتلاء و امتحان، آزمودن است و در فرهنگ قرآنی نیزبه مجموعهای از برنامههای مستمر و مداوم که درباره انسان و عملکرد و رفتار وی اطلاق میشود، میباشد. نظامی در این منظومه، خسرو و شیرین را در معرض امتحانات و ابتلائات گوناگون قرار میدهد؛ ابتلاء به عشق، دوری، قدرت .این مقاله ابتدا پیشینۀ ابتلاء و امتحان را در قرآن و روایات معصومین و متون عرفانی پی میگیرد و ضمن تلخیص داستان خسرو و شیرین، ابتلائات موجود در این داستان را بررسی میکند. و سرانجام نتیجه میگیرد که نظامی در این منظومه با پرورش این دو شخصیت، و در سایه ابتلاء و امتحان، عشق آنان را خالص نموده، و از عشق زمینی و هوس آلود به عشق والای پاک و خالصانه رسانده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
16 - سعدی و ابعاد عشق در زندگی انسانی
فریده محسنی هنجنیعشق در وجود سعدی به گونهای ریشه دوانده که تمامی ابعاد وجودش را تحت تأثیر قرار داده است. از نظر اوانسان با عشق، این ودیعه الهی، پا به عرصه جهان میگذارد و به واسطهی آن از سایر موجودات ممتاز میگردد. این عشق با تجربة ازلی دیدار با زیبایی مطلق در جهان مادی به عشقی حسی بد چکیده کاملعشق در وجود سعدی به گونهای ریشه دوانده که تمامی ابعاد وجودش را تحت تأثیر قرار داده است. از نظر اوانسان با عشق، این ودیعه الهی، پا به عرصه جهان میگذارد و به واسطهی آن از سایر موجودات ممتاز میگردد. این عشق با تجربة ازلی دیدار با زیبایی مطلق در جهان مادی به عشقی حسی بدل میشود. سعدی این عشق را پایگاه و تکیهگاه مسائل انسانی وبه تعبیر دیگر زندگی ساز می داند. امّا این عشق حسی با تمام ویژگیهایش انسان را راضی نمیکند و دغدغة جاودانگی و نامیرایی انسان از یکسو و قدسی و ازلی بودن عشق از سوی دیگر موجب میشود این دو باهم سیری رو به کمال را آغاز کنند و با پیوستن به کمال زیبایی و خیر محض، جاویدان و نامیرا شوند. تبیین و تحلیل و طبقهبندی این مقولات ، همراه نمونههایی از آثار سعدی، هدفی است که نگارنده از ارائه این مقاله پی میگیرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
17 - بسامد اشعار شکواییه در سبک عراقی و هندی
طیبه علیزادهچکیده:در ادبیات فارسی وسیع ترین افق معنایی ، افق شعر غنایی است ؛ اشعاری که به بیان عواطف و احساسات شخصی پرداخته است . شعر غنایی در فارسی در قالب غزل،مثنوی،رباعی،دوبیتی و حتی قصیده مطرح می شود اما مهم ترین قالب آن غزل است. ادبیات غنایی انواعی دارد که شعر بث الشکوی یکی از چکیده کاملچکیده:در ادبیات فارسی وسیع ترین افق معنایی ، افق شعر غنایی است ؛ اشعاری که به بیان عواطف و احساسات شخصی پرداخته است . شعر غنایی در فارسی در قالب غزل،مثنوی،رباعی،دوبیتی و حتی قصیده مطرح می شود اما مهم ترین قالب آن غزل است. ادبیات غنایی انواعی دارد که شعر بث الشکوی یکی از این موارد می باشد. شعر شکواییه درواقع نوعی پرده برداری از رنج ها و آلام درونی است که شاعر را می آزارد هر چند شاعر در حسب حال ها و سوگ سروده ها و زندان سروده ها غم و اندوه خود را بیان می دارد و در هجوها و طنزپردازی ها خشم و انزجار خود را نسبت به عوامل غم و اندوهش فریاد می زند اما در شکواییه ها با معرفی این عوامل ناله سر می دهد. اهمییت شکواییه ها بیشتر در شناساندن روحیات سرایندگان آنهاست ؛ زیرا هر شکواییه علاوه بر آشکار ساختن وضع نامطلوب زندگی شاعر، از جامعه آرمانی او نیز تصویر روشنی به دست می دهد. (سرامی 2008). از آن جا که موضوعاتی که موجب اندوهگینی انسان و نیز شکایت و گله مندی او می شود بی شمار است لذا طبقه بندی آن ها دشوار می شود با این همه از نظر محتوایی می توان شکواییه ها را به 5 دسته تقسیم کرد:1-شخصی 2- فلسفی ،3- اجتماعی ، 4- عرفانی ، 5 – سیاسی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
18 - تحلیل احساسات در ادبیات غنایی و کارکرد آن در تقویت هوش هیجانی
مریم کرمیان جواد مهربان رضا اشرف زادهانسان، موجودی سرشار از احساس است و این احساسات می تواند به شیوه های گوناگون بروز داده شود. تقریباً محال است، شخصی از نظر فکری و جسمی، سالم باشد و دستخوش احساس بلکه احساسهای مختلف و متناوب نگردد. محور و اساس ادبیات غنایی؛ احساسات انسانی است که توسط شاعر و نویسنده به صور چکیده کاملانسان، موجودی سرشار از احساس است و این احساسات می تواند به شیوه های گوناگون بروز داده شود. تقریباً محال است، شخصی از نظر فکری و جسمی، سالم باشد و دستخوش احساس بلکه احساسهای مختلف و متناوب نگردد. محور و اساس ادبیات غنایی؛ احساسات انسانی است که توسط شاعر و نویسنده به صورت ادبی و زیبا بیان می شود. منظور از هوش هیجانی شناخت احساسات و مدیریت آن در هیجانات است که با تقویت آن می توان رفتار های خردمندانۀ انسانی داشت. این مقاله پس از تحلیل ادبیات غنایی و هوش هیجانی به بررسی تاثیر استفاده از ادبیات غنایی در تقویت هوش هیجانی پرداخته است. گونه های مختلف ادبیات غنایی مانند غزل های عاشقانه، مدح، هجو و ... از احساسات مختلف انسانی مانند عشق، نفرت، خشم و... ناشی می شوند. با توجه به نظریات روان شناسان و راه های پیشنهادی برای افزایش و کاربردی کردن هوش هیجانی، می توان به این نتیجه رسید که ادبیات غنایی در شناخت و بازگو کردن احساسات ما ، ایجاد روابط فردی و اجتماعی و نیز تعدیل احساسات و هیجانات مخرب، نقشی کاربردی و تاثیر گذار دارد.این عوامل سبب تقویت هوش هیجانی می شوند و در نهایت منجر به رفتار صحیح و کاهش اختلالات روانی می گردند. عنصر عشق در ادبیات غنایی، عنصری شفابخش است که در ارتباط با خود، دیگران، خدا و طبیعت می تواند در افزایش هوش هیجانی و پیشبرد اهداف سازنده ما بسیار مؤثر باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
19 - «در بهار محبت معشوق» نقد شعر عبدالواسع جبلی از منظر ادبیات غنایی
حسن بساکبخش عظیمی از ادبیات گرانسنگ ما را ادبیات غنایی تشکیل می دهد. شاعر با زبانی لطیف و معانی ظریف، شادی ها وتلخی های زندگی و وآرزوها وآمال واحساسات شخصی خویش را بیان می کند.در سده دوم قرن ششم توجه بیشتری برای حرکت به سمت سبک عراقی صورت گرفت وزمینه بیشتری برای بیان مفاهیم غنا چکیده کاملبخش عظیمی از ادبیات گرانسنگ ما را ادبیات غنایی تشکیل می دهد. شاعر با زبانی لطیف و معانی ظریف، شادی ها وتلخی های زندگی و وآرزوها وآمال واحساسات شخصی خویش را بیان می کند.در سده دوم قرن ششم توجه بیشتری برای حرکت به سمت سبک عراقی صورت گرفت وزمینه بیشتری برای بیان مفاهیم غنایی فراهم آمد. در این میان بعضی از شاعران همچون سنایی و عبدالواسع جبلی از پیش قراولان این نوع مضامین به حساب می آمدند تا اینکه در قرن هفتم سعدی و مولوی با مضامین عالی غنایی خود آثاری درخور به جامعه تقدیم کردند. قالب غزل یکی از موفق ترین حوزهای شعر فارسی است که ادبیات غنایی در آن بارور شده است و بدیعالزمان عبدالواسع بن عبدالجامع غرجستانی جَبَلی از ادیبان و شاعران قرن ششم است که همانند سنایی با سرودن غزلهای گوناگون توانست این نوع بسیار مهم از شعر فارسی را اعتلا واستقلال بخشد.وی دراشعارخود که اوج هنر شاعری اوست علاوه برمضامین عاشقانه،گاه از اندیشه های عرفانی نیز درآن ملاحظه می شود بنابراین را وی را باید از قدیمیترین شاعرانی برشمرد که مضمون های غنایی و عرفانی را در غزل پیوند داده است.نویسنده دراین مقاله ضمن تحلیل محتوای اشعار عبدالواسع جبلی، عناصر ادبیات غنایی را با ذکر شواهدی چند مورد نقد و بررسی قرارداد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
20 - بررسی و مقایسۀ تطبیقی عشق و حضور آن در منظومههای حماسی کوش نامه و بهمن نامه
مریم آیین حمید طبسی نعمت اصفهانی عمراندو منظومۀ حماسی بهمن نامه و کوش نامه، از حماسههای ملی است که بعد از شاهنامۀ فردوسی و به پیروی از آن در اواخر قرن پنجم و ششم به نظم کشیده شده و در کامل کردن روایات و داستانهای شاهنامه نقش به سزایی داشته است. با دقت و تأمل در این دو اثر میتوان بهضرورت نظم و چاپ آثار پ چکیده کاملدو منظومۀ حماسی بهمن نامه و کوش نامه، از حماسههای ملی است که بعد از شاهنامۀ فردوسی و به پیروی از آن در اواخر قرن پنجم و ششم به نظم کشیده شده و در کامل کردن روایات و داستانهای شاهنامه نقش به سزایی داشته است. با دقت و تأمل در این دو اثر میتوان بهضرورت نظم و چاپ آثار پس از شاهنامه در زنده نگهداشتن زبان فارسی و داستانهای ایران باستان پی برد که ایرانشاه بن ابی الخیر، با علاقه و دلبستگی تمام به نظم و سرودن آن همت گماشته است. در این دو منظومه حماسی به مناسبت کشمکشها و کینهتوزیهای فراوان بین شخصیتهای اصلی داستان و دشمنان آنها با صحنههای متعدد جنگ و نبرد روبرو هستیم؛ بهطوریکه میتوان اصلیترین شاخصۀ موجود در بهمن نامه و کوش نامه را مقولۀ رزم و پیکار دانست و بهترین توصیفهای موجود در این دو کتاب را خاص میدانهای رزم قلمداد کرد؛ اما در لابهلای این داستانهای حماسی به صحنههایی غنائی و عاشقانه برمیخوریم که درواقع محل تلاقی حماسه و غنا است. این داستانها در عین حماسی بودن، ویژگی داستانهای غنائی را در خود دارند. نویسنده در این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تطبیقی و ابزار کتابخانهای درصدد آن است تا عشق و جلوههای عاشقانه را در این دو منظومه بررسی نماید، نتایج پژوهش حاکی از آن است که این دو منظومه در عین حال که یک منظومۀ حماسی میباشند؛ ولی جلوههای عشق و روابط عاشقانه هم در جایجای این دو اثر دیده میشود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
21 - نمودهای زبانی تأکید و کارکردهای بلاغی آن در غزل حافظ «با تکیه بر سه گسترة معنایی خدا، انسان و عشق»
علی احمدنیای دیسفانی عباسعلی وفایی علیرضا شعبانلواین پژوهش با روشی توصیفی – تحلیلی در صدد معرفی روشها و کارکردهای بیانی تأکید در گفتمان غزلیات حافظ است. تأکید یکی از سازوکارهای زبانی است که به شیوهها و انواع گوناگون در متن ایجاد می-شود و دارای کارکردهای مختلف بلاغی است. تأکید با برجستهکردن بخش از معنای متن، ب چکیده کاملاین پژوهش با روشی توصیفی – تحلیلی در صدد معرفی روشها و کارکردهای بیانی تأکید در گفتمان غزلیات حافظ است. تأکید یکی از سازوکارهای زبانی است که به شیوهها و انواع گوناگون در متن ایجاد می-شود و دارای کارکردهای مختلف بلاغی است. تأکید با برجستهکردن بخش از معنای متن، به انتقال بهتر اندیشهها و تفکرات خاص گوینده کمک میکند. تأکید به عنوان یکی از سازوکارهای زبانی، در چهارچوب نقش ترغیبی و نقش عاطفی زبان مطرح میشود. این نقشها به ترتیب نقشهایی مخاطبمحور و گویندهمحور هستند که بیش از هر چیز در جستجوی انتقال اندیشة مطرحشده در متن به مخاطب و بیان احساسات گوینده قرار دارند. هر یک از کاربران زبان با توجه به هدفی که نسبت به بیان یک موضوع دارند، از روشهای خاصی برای مؤکدکردن کلام خود بهره میگیرند. گسترههای معنایی مورد تأکید در بافت متنی غزلیات حافظ به سه گسترة خداوند، انسان و عشق محدود میشوند؛ اما برخلاف محدودیت این گسترهها، روشها و نمودهای زبانی تأکید در این اشعار متنوع و مختلف است. در بین این روشها، انواع تکرار، روشهای مختلف حصر و قصر، کاربرد قیود تأکید، جملات امری و پرسشی، افعال ناقص، میزان قطعیت بالای کلام، شبهجملات، افعال کنشی، افعال وجهی شناختی، جملات ندایی، جابجایی معنادار اجزای نحوی جملات و تقدیم و تأخیر واژگان، نسبت به سایر روشها بسامد بیشتری دارد. یافتههای پژوهش نشان میدهد که حافظ به دو شیوة مستقیم خطاب به مخاطب خاص و غیرمستقیم بدون در نظر داشتن مخاطبی خاص برای بیان احساسات شخصیِ و ابلاغ اندیشة خود از عنصر تأکید بهره گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
22 - تحلیل ارتباطات غیرکلامی در منظومه ی غنایی خسرو وشیرین
افسانه اولادی قادیکلایی حسین پارساییچکیده ادبیات منظوم غنایی دنیایی از رازهای ارتباطی است که از طریق شاخه های علوم چند دانشی و ارتباطی می توان مفاهیم پیچیده ی غیرکلامی را از بطن آن استخراج کرد . تغییرات فیزیولوژی و کنش های حرکتی و رفتاری به نوعی راهی برای خلق مفاهیم و ترکیبهای گوناگون از طریق ارتباطات و ر چکیده کاملچکیده ادبیات منظوم غنایی دنیایی از رازهای ارتباطی است که از طریق شاخه های علوم چند دانشی و ارتباطی می توان مفاهیم پیچیده ی غیرکلامی را از بطن آن استخراج کرد . تغییرات فیزیولوژی و کنش های حرکتی و رفتاری به نوعی راهی برای خلق مفاهیم و ترکیبهای گوناگون از طریق ارتباطات و رفتارهای زبان بدن می باشد و ارتباطی شگرف و عمیق با مخاطب برقرار می سازد .در این مقاله نگارنده با پژوهشی درعلوم ارتباطات و بین رشته ای ، ارتباطات غیرکلامی منظومۀ خسرو و شیرین را بررسی نموده و تلاش شده پیام هایی را که شاعر کوشیده است از طریق ارتباطات غیرکلامی nonverbal communication به خواننده منتقل کند آشکار نماید. نظامی بااستفاده از کارکردهای غیرکلامی زبان علامات، زبان عمل و زبان اشیاء دراین منظومه فضای دراماتیک ایجاد کرده است که در این مقاله به تحلیل این کارکردها پرداخته میشود.نتیجۀ بررسیها نشان میدهد که ازمیان این فرایندهای ارتباطی، حرکات و اشارات اندام و ارتباطات چشمی، نقش بسزایی در جریان انتقال مفاهیم و پیام ها ایفا میکنند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
23 - جامعهشناسی ادبیات غنایی در منظومهی «لیلی و مجنون» نظامی گنجوی با تکیه برآراء لوکاچ، بوردیو و آدورنو
مریم ذاکری کامران پاشائی فخری ( نویسنده مسئول) پروانه عادل زادهمنظومهی لیلی و مجنون در میان داستانهای غنایی فارسی اهمیت ویژهای دارد. بررسی آن برپایۀ گونههای متنوع نقد، دارای اهمیت است یکی از گونههای مهم نقد، نقد جامعهشناختی و نظریهمحور است، این پژوهش، اثر پیشگفت را بر پایۀ نظریات دانشوران جامعهشناسی با تأکید بر آرای جو چکیده کاملمنظومهی لیلی و مجنون در میان داستانهای غنایی فارسی اهمیت ویژهای دارد. بررسی آن برپایۀ گونههای متنوع نقد، دارای اهمیت است یکی از گونههای مهم نقد، نقد جامعهشناختی و نظریهمحور است، این پژوهش، اثر پیشگفت را بر پایۀ نظریات دانشوران جامعهشناسی با تأکید بر آرای جورج لوکاچ، پییر بوردیو و تئودور آدورنو مورد بررسی قرار داده است. مسئله آن تحلیل درونمایۀ غنایی اثر بر اساس ذهنیات، عینیات، دگرگونیهای اجتماعی، خصلتهای جمعی، نظریههای کنش، تمایز فرهنگی و سرمایههای چهارگانه است. روش پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی است از این طریق، چیستی و چرایی جلوه-های جامعهشناختیِ ادبیات غنایی، ویژگیهای غنایی و جغرافیای فرهنگی اثر یادشده به صورت مجزا و سنجشی با یکدیگر، ماهیت ادبیات غنایی مولود این اثر، نوع زیستمندی و بستر کنشهای غناییِ همگون و متضاد شخصیتهای داستانها، آبشخور فرهنگی، تمایزات فرهنگی جامعۀ حقیقی و جامعۀ درونی داستان، بازکاوی و یافتههای نوینی حاصل شد، یافتهها نشان میدهد: پدیدارهای داستان تکساختی نیستند به عینیات، جهانبینی، ذهنیات شاعر و ایدئولوژی گروههای اجتماعی عصر پیدایش منظومه که خود را در قالب داستان نشان دادهاند مرتبطاند. خلق این منظومهی غنایی نتیجۀ تقاضا، اشتیاق و خصلتهای جمعی جامعۀ عصر پیدایش است و بین میزان و چگونگی کاربست سرمایههای شخصیتهای اصلی با میزان کامیابی و ناکامی آنها رابطۀ همبستگی وجود دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
24 - بررسی مؤلفه های غنایی و کارکرد آن در منظومۀ بانوگشسب نامه
رقیه مهمان دوست کتلر بتول فخر اسلامدر آثار غنایی با استفاده از من شخصی (بیشتر) و اجتماعی (کمتر)، دغدغه های درونی صاحب اثر یا شخصیت های مخلوق او روایت می شود. عنصر احساس در این گونۀ ادبی اهمیت ویژه ای دارد. بدیهی است که عواطف بشری در قالب یک گونۀ ادبی خاص نمی گنجد و در همۀ آثار خلق شده، کم و بیش نمود دار چکیده کاملدر آثار غنایی با استفاده از من شخصی (بیشتر) و اجتماعی (کمتر)، دغدغه های درونی صاحب اثر یا شخصیت های مخلوق او روایت می شود. عنصر احساس در این گونۀ ادبی اهمیت ویژه ای دارد. بدیهی است که عواطف بشری در قالب یک گونۀ ادبی خاص نمی گنجد و در همۀ آثار خلق شده، کم و بیش نمود دارد. متون حماسی نیز، از این قاعده مستثنی نیستند. در روایت های حماسی، شاهد پیوند مسائل درونی شخصیت ها با دغدغه های بیرونی آنها هستیم. هر کدام از پهلوانان از ویژگی های انسانی برخوردارند و عاطفه و احساس در تار و پور کردار، اندیشه و گفتار آنها جای گرفته است. به این اعتبار، در مقالۀ حاضر، مؤلفه های غنایی پرتکرار در سرودۀ حماسی بانوگشسب نامه بررسی شده است. به نظر می رسد شاعر با ذکر ماجراهای عاشقانه، توصیف، هجو و نکوهش، نیایش و مناجات، تقاضا، خمریه سرایی، مفاخره و رجزخوانی، و طنز، ضمن کاستن از خشونت ماهوی داستان های حماسی، با استفاده از عنصر عاطفه، باعث باورپذیری بیشتر شخصیت ها شده و به دغدغه های انتزاعی و ذهنی پهلوانان، عینیت بخشیده و مخاطبان را در جریان آن قرار داده است. همچنین، بخشی از آیین های پهلوانی و رسوم ایرانیان باستان با طرح موضوعات غنایی نشان داده شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
25 - ادبیات غنایی و هنر معماری سنتی یزد
محمود صادقزاده صدیقه رمضانخانیادبیات غنایی کهنترین شکل شعری است که سراینده آن درپی بروز احساسات و عواطف درونی خود است. ویژگیهای شعر غنایی عشق، خشم، لذت، سوگ، تفاخر و مانند این هاست و عنصر اصلی این نوع ادبیات تخیل است. شاعر شعر غنایی از دنیا و آن سوی حیات مادی سخن میگوید. ازسویی یکی از وجوه هویّت چکیده کاملادبیات غنایی کهنترین شکل شعری است که سراینده آن درپی بروز احساسات و عواطف درونی خود است. ویژگیهای شعر غنایی عشق، خشم، لذت، سوگ، تفاخر و مانند این هاست و عنصر اصلی این نوع ادبیات تخیل است. شاعر شعر غنایی از دنیا و آن سوی حیات مادی سخن میگوید. ازسویی یکی از وجوه هویّتی ایرانیان، آثار تاریخی است که فراتر از یک بنا و جایگاه زیستن برای ما معنا شده است. یکی از استان هایی که معماری تاریخی اش هم از جهت ظاهر و هم باطن قابلیت توجّه دارد، استان یزد است که عناصر ظاهری در بناهای تاریخی اش، با جلوه های باطنی آن؛ چون زیبایی، ذوق، لذّت، تفاخر، احساس، تجربه، تخیل و غیره پیوندی عمیق یافته اند. دربارۀ معماری سنتی از وجوه گوناگون کتابها و مقالات زیادی به چاپ رسیده اما کمتر اثری با محوریّت ادبیات غنایی به بناهای سنتی توجّه کرده است. با این وصف آیا تنها کالبد باشکوه آثار تاریخی است که بیننده را مجذوب می سازد و یا درون مایه هایی هم وجود دارند که با بناهای سنتی عجین شده و بیننده با دیدن و احساس هر دوست که لذّت می برد و آنکه این درون مایه ها بیشتر در چه بخش هایی از بنا جلوه گری می کنند؟ این مقاله علمی- پ‍ژوهشی است و مواد خام آن به شیوۀ کتابخانه ای و میدانی جمع آوری شده و به شیوۀ توصیفی- تحلیلی به بررسی اطلاعات به دست آمده در چند بنای تاریخی پرداخته، تا مخاطب خود را به درک بیشتر آثار ناملموس در بناهای تاریخی وادارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
26 - بررسی بنمایهها و حوادث اسطورهای و کهن الگوهای مرتبط با معشوق در منظومۀ غنایی ویس و رامین
پیمان نیکنامی پوران یوسفی پور کرمانی فاطمه غفوری مهدی آباداسطوره ها، داستان های راست و مقدّس اند که در دوران ازلی، متناسب با شرایط جامعه در دورانهای مختلف، به گونه ای نمادین و تخیّلی به انحای گوناگون رواج می یابند؛ بنابراین می توان آثار و علائم بنمایه های اسطورهای را علاوه بر متون حماسی و دینی، در منظومه های غنایی نیز مشاهد چکیده کاملاسطوره ها، داستان های راست و مقدّس اند که در دوران ازلی، متناسب با شرایط جامعه در دورانهای مختلف، به گونه ای نمادین و تخیّلی به انحای گوناگون رواج می یابند؛ بنابراین می توان آثار و علائم بنمایه های اسطورهای را علاوه بر متون حماسی و دینی، در منظومه های غنایی نیز مشاهده نمود. یکی از منظومههای عاشقانۀ قرن پنجم، منظومۀ ویس و رامین اثر فخرالدّین اسعد گرگانی است که سرشار از بنمایههای اسطورهای است. نویسنده در این پژوهش به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و ابزار کتابخانهای درصدد آن است تا به بررسی بنمایهها و حوادث اسطورهای مرتبط با معشوق با نظر به ویژگی تطبیقپذیری، تکرارشوندگی و معناافزایی در روند داستان بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که کدامیک از بنمایه های اساطیری توانسته اند در منظومۀ عاشقانۀ ویس و رامین، مرتبط با معشوق، مجال حضور و تجلّی یابند؟ و چگونه این بنمایه ها با توجّه به محتوا و ساختار ویژۀ منظومۀ ویس و رامین، تحوّل یافته اند؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که در روایت و پیرنگ داستان ویس و رامین و یا الگوی حوادث به رویدادها و حوادث اساطیری همچون همچون آیین وصال، بالارفتن از مکانی خاص، باکره بودن، پایین آمدن از مکانی خاص، آزمون تشرّف و سحر و جادو و مفاهیمی که با باورها و آیینهای اساطیری پیوند دارند و در شکلگیری رویدادها نقش مؤثری ایفا نمودهاند؛ اشاره شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
27 - بن مایه مهر و محبت در روابط خانوادگی در آثار مولوی
علی رحمانیان فاطمه تسلیم جهرمی احمد امیری خراسانییکی از زمینههای مهم شعر غنایی، بُعد اجتماعی آن است که یکی از ابعاد آن زندگی خانوادگی است. مولوی یکی از شاعرانی است که به طور گسترده به صورت تمثیلی به موضوع خانواده و حقوق آن در آثار خود با رویکردی دینی و اخلاقی و البته غنایی پرداخته است. مولوی دربارۀ زندگی زناشویی، فرز چکیده کاملیکی از زمینههای مهم شعر غنایی، بُعد اجتماعی آن است که یکی از ابعاد آن زندگی خانوادگی است. مولوی یکی از شاعرانی است که به طور گسترده به صورت تمثیلی به موضوع خانواده و حقوق آن در آثار خود با رویکردی دینی و اخلاقی و البته غنایی پرداخته است. مولوی دربارۀ زندگی زناشویی، فرزند و تربیت او، زندگی خانوادگی، حقوق والدین و... هم در آموزهها و هم در تنظیم قواعد و قوانین، به جایگاه خانواده و زنان توجه بسیار دارد و موجب ارتقای شأن و منزلت نظام خانواده شده است. تفکرات و آرای وی دربارۀ خانواده با احادیث و روایات اسلامی مطابقت دارد. از نظر وی رابطۀ عاشقانهای باید بین زن و شوهر برقرار باشد و این دو وظیفۀ رفع نیازهای عاطفی یکدیگر را بر عهده دارند. مهر و محبت اساس روابط خانوادگی است هرچند وظیفۀ کسب معاش و توجه به رفاه و تربیت فرزندان بر عهدۀ مرد و خانهداری، فرزندآوری و تربیت و تعلیم فرزندان بر عهدۀ زن است. مولوی همچنین بین بسیاری از روابط خانوادگی و مفاهیم عرفانی پیوند ایجاد کرده است؛ مثلاً از نظر وی زندگی زناشویی نمادی از نظام آفرینش و رابطۀ انسان و پروردگار و آفرینشگری و الطاف مادرانه میتواند نمادی از خداوند باشد. از دیدگاه وی زن و مرد مکمّل یکدیگرند. این پژوهش به شیوۀ توصیفی-تحلیلی با توجه به آیات و احادیث دربارۀ زنان و خانواده به واکاوی نظریّات مولوی دربارۀ خانواده بر مبنای چهار اثر وی پرداخته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
28 - تدقیق در بعض اصطلاحات موسیقی در شعر خاقانی
محمود سیدهندیدر شمارۀ یازدهم فصلنامۀ درّ دری مقالهای با نام عدم آشنایی خاقانی با موسیقی سنتی از فیروز فاضلی (استادیار دانشگاه گیلان) و مجید ایران نژاد نجف آبادی (دانشجوی دکتری) منتشر گردید، در اینجا به نقد و بررسیِ آن مقاله پرداخته شده است. به عقیدۀ بنده ، خلافِ نظر مؤلفان مذکور ، چکیده کاملدر شمارۀ یازدهم فصلنامۀ درّ دری مقالهای با نام عدم آشنایی خاقانی با موسیقی سنتی از فیروز فاضلی (استادیار دانشگاه گیلان) و مجید ایران نژاد نجف آبادی (دانشجوی دکتری) منتشر گردید، در اینجا به نقد و بررسیِ آن مقاله پرداخته شده است. به عقیدۀ بنده ، خلافِ نظر مؤلفان مذکور ، اینکه خاقانی در شعرش به چگونگیِ دقیق و تعریفِ مصطلحاتِ موسیقی نپرداخته ، دلیل بر عدم شناخت او نیست ؛ بلکه او مصطلحاتِ موسیقی را مانند برخی اصطلاحاتِ دیگر علوم ، در خدمتِ شعرش گرفته و به طور کلّی رسالت او در سخن سرایی ، تعریف مصطحات علومِ دیگر نیست . لازم به ذکر است آنچه در این مقاله فراهم آمده، مشتی است نمونۀ خروار و بررسیِ کامل مقالۀ عدم آشنایی خاقانی با موسیقی سنتی باعث اطالۀ کلام و نیز بررسی مفصلِ موسیقی شناسیِ خاقانی مجالی فراخ تر می طلبد. به عقیدۀ بنده مؤلفان هیچ شناختی در موسیقی قدیم نداشته و جز کتابِ واژه نامۀ موسیقیِ ستایشگر کتابی در علم قدیم موسیقی حداقل برای این مقاله ندیده اند خواسته اند موسیقیِ امروز ـ که آن طور که پیداست در آن هم تبحری ندارند ـ را در شعر خاقانی بیابند و تعمیم دهند که البته امری ناشدنی است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
29 - تحلیل داستان غنایی مهتاب و کتان بر اساس تنها نسخة موجود آن در دانشگاه پنجاب پاکستان
مریم محمودی زینب السادات هاشمیمهتاب و کتان یا دل و جان اثر شاعری بنام آفرین لاهوری و اهل دیار پاکستان است، که نسخة آن در بخش نسخ خطی دانشگاه پنجاب نگهداری میشود و تاکنون تصحیح و چاپ نشده و ناشناخته باقی ماندهاست. داستان روایتی تغزلی از اشتیاق و علاقه بین دو معشوقه با نامهای دل و جان است. شاعر با چکیده کاملمهتاب و کتان یا دل و جان اثر شاعری بنام آفرین لاهوری و اهل دیار پاکستان است، که نسخة آن در بخش نسخ خطی دانشگاه پنجاب نگهداری میشود و تاکنون تصحیح و چاپ نشده و ناشناخته باقی ماندهاست. داستان روایتی تغزلی از اشتیاق و علاقه بین دو معشوقه با نامهای دل و جان است. شاعر با بیانی حکیمانه و موجز بسیاری از مباحث حکمی را نیز در خلال داستان آورده است و پی در پی عشق و محبت را توصیف میکند. برجستگی این منظومه این است که نام و شخصیت دو عاشق بصورت تمثیلوار بیان شده و مسائل عرفانی نیز در لابلای داستان ذکر میشود. زبان و بیان، تشبیهات و واژگانی که آفرین لاهوری بهکار میبرد، گاهی تکراری و خالی از هرگونه لطافت و گاهی بدیع است. باتوجه به اینکه آفرین در ردیف شاعران سبک هندی قرار گرفته، به تبعیت از شاعران دورة اول این سبک به خلق مضامینی سادهتر پرداخته است. این پژوهش بر آن است تا برای نخستین بار به معرفی این منظومة داستانی بپردازد. روش تحقیق در این پژوهش به صورت اسنادی تحلیلی است و سعی شده به صورت بازخوانی نسخة موجود تحلیل و بررسی شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
30 - سبکشناسی نشانهها در مجموعۀ شعر «آخر شاهنامه» از اخوان ثالث
سارا شفیع زاده گروسیسبک، شیوهایی است که نویسنده یا شاعر برای بیان مفاهیم خود در اثر ادبی به کار می برد. یکی از روشهای به دست آوردن سبک ویژهی یک نویسنده یا شاعر، بررسی نشانههایی است که در متن اثرش به کار میگیرد. نشانههایی که سبب ایجاد تشخص سبکی میشود. تحلیل سبک شناسانه به روش علمی و چکیده کاملسبک، شیوهایی است که نویسنده یا شاعر برای بیان مفاهیم خود در اثر ادبی به کار می برد. یکی از روشهای به دست آوردن سبک ویژهی یک نویسنده یا شاعر، بررسی نشانههایی است که در متن اثرش به کار میگیرد. نشانههایی که سبب ایجاد تشخص سبکی میشود. تحلیل سبک شناسانه به روش علمی و کاربردی که به تشخیص ژانر ادبی متن و افتراق آن با آثار دیگر کمک می کند و تأیید روش نشانهشناسی برای دستیابی به سبک و نوع ادبی یک اثر از اهداف این تحقیق است. ما برآنیم که نشان دهیم آیا تعداد نشانهها و بررسی شیوههای استفاده شده در به کارگیری نشانهها امکان سبک شناسی و ارزشگذاری کیفی یک اثر را به شیوهایی علمی فراهم میکند؟ ویژگی اصلی آثار مهدی اخوان ثالث توجه به زبان و ساختار ادبی متن و غلبه عنصر عاطفه و احساس است. شیوه روایتگونه اشعار اخوان به ویژه در مجموعه آخر شاهنامه زمینه لازم را برای بررسی ساختار روایی این مجموعه به لحاظ نوع ادب غنایی فراهم کرده است. پس از بررسی ساختار نشانهها در سه شعر منتخب از این مجموعه که داری ساختار مشابهی بودند نتایج قابل تأملی در شناخت سبک شناسی نشانهها به دست آمد که همگی در پی القای پیام محوری زبان و اندیشه شاعر است. این نشانهها همگی در یک ساختار منسجم از موسیقی، واژگان، بیان و نحو استفاده شدهاند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
31 - مرثیه اجتماعی در شعر معاصر(1357-1300 ه.ش)
علی اصغر باباصفری نرگس نصریعلی اصغر باباصفری دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان نرگس نصری کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی چکیده یکی از انواع ادبی، ادبیات غنایی است که بیانکننده احساسات شاعر است. مرثیه گونهای از گونه های ادبیات غنایی است شاعر به وسیله آن از احساسات خود نسبت به چکیده کاملعلی اصغر باباصفری دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان نرگس نصری کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی چکیده یکی از انواع ادبی، ادبیات غنایی است که بیانکننده احساسات شاعر است. مرثیه گونهای از گونه های ادبیات غنایی است شاعر به وسیله آن از احساسات خود نسبت به از دست دادن امور مطلوبش سخن میگوید که مرثیه اجتماعی یکی از انواع مراثی است .هدف از این پژوهش شناخت جایگاه مرثیه اجتماعی در شعر معاصر، تقسیم بندی و بررسی و تحلیل آن است. برای این منظور ابتدا به آثار مختلف در زمینه انواع ادبی و مرثیه سرایی مراجعه و نکات مربوط به موضوع را فیش برداری کرده سپس دیوان پانزده تن از شاعران برجسته معاصر از جریان های مختلف شعری را بررسی و موارد مرثیه اجتماعی را استخراج و براساس اهداف موردنظر تحلیل کرده ایم. مرثیه در شعر معاصر از شکل فردی فراتر می رود و حوزه جدیدتری را نمایان می کند. مرثیه در مرگ مشاهیر با 55 % بیشترین درصد مرثیههای اجتماعی معاصر را به خود اختصاص می دهد و مرثیه وطن و مرثیه حوادث به ترتیب کمترین بسامد را داراست. پرچم دار مرثیه اجتماعی در شعر معاصر شفیعی کدکنی، محمدتقی بهار و فریدون مشیری هستند و سهراب سپهری، فروغ فرخزاد، پروین اعتصامی و فرخی یزدی به ترتیب کمترین تعداد مرثیه های اجتماعی معاصر را سروده اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
32 - بررسی و تحلیل «رمانتیسم جامعهگرا» در ادبیات غنایی (با تکیه و تأکید بر اشعار شهریار
حمیدرضا قانونیرُمانتیسم یا رمانتیسیزم در آغاز امر نوعی شورش ادبی علیه قوانین عقل گرایانه ‎ی مکتب کلاسیسیسم که مکتب جا افتاده ی رنسانس و دوره ی خردگرایی در اروپا بود، به حساب می آمد. متفکرین و هنرمندان این گرایش، تأکید فرهنگی بر خرد را محدودکننده و سرکوبگر روح آدمی میدانستند و بر چکیده کاملرُمانتیسم یا رمانتیسیزم در آغاز امر نوعی شورش ادبی علیه قوانین عقل گرایانه ‎ی مکتب کلاسیسیسم که مکتب جا افتاده ی رنسانس و دوره ی خردگرایی در اروپا بود، به حساب می آمد. متفکرین و هنرمندان این گرایش، تأکید فرهنگی بر خرد را محدودکننده و سرکوبگر روح آدمی میدانستند و بر مؤلفههایی چون هنر، شور، هیجان، تخیّل، مضامین معنوی، مناسک و نمادها تأکید میکردند. اما رفته رفته این شورش از عرصه ی اجتماع و سیاست به حوزه ی ادبیات و هنر نیز کشیده شد و یک مکتب همه جایی و همه گیر شد که تأثیر شگفت آن بر ادبیات فارسی انکار نشدنی است. در ایران عصر مشروطه، در پی تحوّلات و تغییر ساختار سیاسی و تا حدّی اجتماعی ایران، ادبیّات از این رخداد متأثّر شد. شاعران این دوره با رهایی از مکتب کلاسیسم، به نوگرایی تمایل پیدا کردند و نفرت و انزجار از عقلگرایی را در کلمه کلمهی شعر خود نشان دادند. شاعر عصر مشروطه با رویکردی منتقدانه نسبت به واقعیتهای موجود در برجستهسازی مشکلات میکوشد و برآنست تا ناهمگونیهای جامعه را به چالش بکشاند. این پژوهش، به شیوة تحلیلی، به بررسی تأثیر مکتب رمانتیسم بر اشعار شهریار میپردازد و اینچنین برمیآید که اغلب شاعران مشروطه شاعرانی رمانتیک جامعه گرا به شمار میروند که تلاش میکنند با زبانی نمادین و رمانتیک برای از بین بردن نابرابریها و نابسامانیهای جامعه راهکارهایی ارائه دهند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
33 - مقایسۀ تحلیلی مناجاتهای خمسۀ نظامی و امیرخسرو دهلوی
محمد امین محمدپور علی اصغر بابا صفری نرگس خانیمقایسۀ تحلیلی مناجات های خمسۀ نظامی و امیرخسرو دهلوی ادبیات غنایی بخش گسترده ای از آثار فارسی را در بر می گیرد که خود بخش های متعددی دارد، یکی از آن ها گونۀ مناجات است. مناجات به دو دستۀ سپاس و خواهش تقسیم می شود. در این مقاله با مراجعه به آثار دو شاعر برجسته، نظامی و ا چکیده کاملمقایسۀ تحلیلی مناجات های خمسۀ نظامی و امیرخسرو دهلوی ادبیات غنایی بخش گسترده ای از آثار فارسی را در بر می گیرد که خود بخش های متعددی دارد، یکی از آن ها گونۀ مناجات است. مناجات به دو دستۀ سپاس و خواهش تقسیم می شود. در این مقاله با مراجعه به آثار دو شاعر برجسته، نظامی و امیر خسرو دهلوی، مناجات های این دو شاعر تعداد و انواع آن ها استخراج و بررسی گردید. در این مقاله نشان داده شده است که امیرخسرو مضامین و در مواردی الفاظ اشعار خود را از نظامی گرفته و هر چند تعداد مناجات های او بیشتر از نظامی است ولی مناجات های شعر نظامی از نظر ادبی بسیار قوی تر است و او مضامین نو و تشبیهات و استعارات بیشتری را به کار برده است که در اشعار امیر خسرو این هنر آفرینی ها کمتر دیده می شود. واژه های کلیدی: شعر، ادبیات غنایی، مناجات، نظامی، امیر خسرو دهلوی پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
34 - بررسی سیمای معشوق در شعر طاهربگ جاف
مسعود باوان پوری طیبه فدوی نرگس لرستانیادبیات غنایی، یکی از گونههای ادبی است که بیانگر احساسات و عواطف شخصی شاعر است و معادل قدیم آن کلمه غزل است. موضوع اصلی غزل، بیان احساسات و عواطف و ذکر جمال و کمال محبوب و معشوق و شکایت از بخت و روزگار است و به دو نوع جسمانی( عاشقانه) و روحانی( عرفانی) تقسیم میشود. ادب چکیده کاملادبیات غنایی، یکی از گونههای ادبی است که بیانگر احساسات و عواطف شخصی شاعر است و معادل قدیم آن کلمه غزل است. موضوع اصلی غزل، بیان احساسات و عواطف و ذکر جمال و کمال محبوب و معشوق و شکایت از بخت و روزگار است و به دو نوع جسمانی( عاشقانه) و روحانی( عرفانی) تقسیم میشود. ادبیات و زبانهای مختلف سرشار از بیان این احساسات و عواطف در قالب شعر میباشد. ادبیات غنی کردی نیز به عنوان یکی از زبانهای زنده و پویای دنیا شاهد بیان این احساسات است. یکی از این شاعران، طاهربگ جاف، شاعر اهل سلیمانیه عراق، است که در شعر خویش توجه خاصی به محبوب و معشوق زمینی داشته و به توصیف زیبایی وی پرداخته است. طاهربگ در قسمت دیگری از اشعارش به بیان سختی عشق، شکایت از محبوب، هجران محبوب و نیز درخواست مهر از وی اشاراتی نموده است. مقاله حاضر برآن است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با بهرهگیری از قسمت کردیِ دیوان اشعار طاهربگ جاف به بررسی و تبیین سیمای معشوق در شعر وی بپردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
35 - کاربست رویکرد روانشناختی گوردون آلپورت بر سیر تطوّر و تحوّل «معشوق» در ادبیات کلاسیک فارسی
رضوان وطن خواه سید عباس شفتیادبیات فارسی کلاسیک را اگر به تمامی ، ادبیات تغزل و عشق نتوان نامید، اما بی شک بخش عمده ای از آن را باید در قلمرو عشق و غزل دانست؛ یگانه فرمانروای این خطّه نیز کسی نیست، جز معشوق که هردم به شکلی و جامه ای در می آید و جلوه گری می کند؛ گاهی آسمانی می شود و گاهی زمینی. گاه چکیده کاملادبیات فارسی کلاسیک را اگر به تمامی ، ادبیات تغزل و عشق نتوان نامید، اما بی شک بخش عمده ای از آن را باید در قلمرو عشق و غزل دانست؛ یگانه فرمانروای این خطّه نیز کسی نیست، جز معشوق که هردم به شکلی و جامه ای در می آید و جلوه گری می کند؛ گاهی آسمانی می شود و گاهی زمینی. گاه نیز معشوق، زمینی- آسمانی است. هدف این پژوهش بررسی این تحوّل، تنوّع و دگرگونی در دوره های مختلف شعر کلاسیک فارسی است؛ به این منظور دیدگاه روانشناسی آلپورت، ملاک و ابزار پژوهش قرار گرفته است. آلپورت رفتار انسان ها را از منظر انگیزه مورد بررسی قرار داده است. در این پژوهش نیز سیر تحول و تکوین معشوق در ادبیات فارسی از همین دیدگاه بررسی شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که سیر تکاملی معشوق در ادبیات فارسی با دیدگاه آلپورت قابل تبیین و بررسی می باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
36 - بررسی جنبه های غنایی سیمای زن در ادبیات مکتب خانه ای ایران
نسرین جبارخلجی بناب عزیز حجاجی کهجوق آرش مشفقییکی از راه های دسترسی به ادبیات عامه در ایران ادبیات مکتب خانه ای است که بر مبنای ادبیات شفاهی بوده، به صورت مکتوب در آمده و در مکتب خانه های قدیم به محصلان آموزش داده می شد. از آن جا که زن یکی از مهم ترین موضوعات ادب و هنر سراسر گیتی است، بررسی جنبه های غنایی سیمای زن چکیده کاملیکی از راه های دسترسی به ادبیات عامه در ایران ادبیات مکتب خانه ای است که بر مبنای ادبیات شفاهی بوده، به صورت مکتوب در آمده و در مکتب خانه های قدیم به محصلان آموزش داده می شد. از آن جا که زن یکی از مهم ترین موضوعات ادب و هنر سراسر گیتی است، بررسی جنبه های غنایی سیمای زن در آثار مکتب خانه ای از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. هدف از این پژوهش که به روش مطالعۀ کتابخانه ای و بر اساس رویکرد توصیفی- تحلیلی صورت گرفته، بررسی جنبه های غنایی سیمای زن در ادبیات مکتب خانه ای می باشد. بر این اساس 27 قصۀ مکتب خانه ای که سیمای غنایی زن در آن ها مشهود است، به عنوان جامعۀ آماری انتخاب گردیده و مورد مطالعه قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که پر بسامدترین جنبۀ غنایی سیمای زن در ادبیات مکتب خانه ای ستایش زیبایی های جسمانی اوست. عشق نیز اصلی ترین درون مایۀ غنایی سیمای زن در منظومه های عاشقانه می باشد. توبه، مرثیه سرایی، تفاخر، عشوه گری، شادخواری و نفرین از جنبه هایی هستند که با بسامد کم تر سیمای غنایی زن را تشکیل می دهند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
37 - عشق در کتاب مقدس با تأکید بر نگاه ژوزف مورفی و ابن عربی
محمد علی وثوقیان نجف آبادی سیدمحمد امیری عطامحمد رادمنشریشة بخش مهمی از ادبیات غنایی خاور میانه را باید در کتب آسمانی عهد عتیق و عهد جدید یافت. از منظر این کتب، خداوند و عشق مساویِ همند و عشق در ذره ذره موجودات عالم گسترش یافته است. در متون اولیة اسلامی محبّت به طور متعادل به عنوان رابطهای دو طرفه میان خدا و بنده وجود داشت چکیده کاملریشة بخش مهمی از ادبیات غنایی خاور میانه را باید در کتب آسمانی عهد عتیق و عهد جدید یافت. از منظر این کتب، خداوند و عشق مساویِ همند و عشق در ذره ذره موجودات عالم گسترش یافته است. در متون اولیة اسلامی محبّت به طور متعادل به عنوان رابطهای دو طرفه میان خدا و بنده وجود داشته است، امّا تجربة عشقی با چنان غلظت که آغازگرِ آن خدا باشد، برگرفته از انجیل است که بعید نیست در قرن دوم هجری با ترجمه شدن متون یونانی به عربی، واردِ متون عربی و بعد از آن فارسی شده باشد. ابن عربی از جمله متأثرانِ از اندیشوران یونان است. دور نمینماید که عشق ترسیمی او اثری از اندیشههای یونانی در خود داشته باشد. در متون قرون شش به بعد، تجربة عشقی، در غلظت حتّی از تورات و انجیل فراتر میرود و به قول مولوی به عشقی خونی تبدیل میشود. تأثیرپذیری ابن عربی به معنای شیفتگی و دلدادگی او نیست. بلکه تنها لحاظ کردنِ این اندیشهها در کنار صدها اندیشة دیگر است. آنچه در این مقاله مطرح می شود، هیچ ارتباطی با دیدگاه آسین پالاسیوس در مورد ابن عربی ندارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
38 - نیایش در صحیفه سجّادیه
لیلا مرادی سیدمحمد امیریگفتگو با یک نیروی غیبی که از دیرباز مورد توجّه انسان بدوی قرار گرفته بود، با ادیان ابراهیمی حالت قانونمند گرفت و به صورت مناجات و نیایش درآمد. نیایش با خدا یکی از موارد ارزشمند و مهم در دین اسلام است و در متون مربوط به آموزه های شریعت و متون صوفیّه بسیار مورد توجّه قرار چکیده کاملگفتگو با یک نیروی غیبی که از دیرباز مورد توجّه انسان بدوی قرار گرفته بود، با ادیان ابراهیمی حالت قانونمند گرفت و به صورت مناجات و نیایش درآمد. نیایش با خدا یکی از موارد ارزشمند و مهم در دین اسلام است و در متون مربوط به آموزه های شریعت و متون صوفیّه بسیار مورد توجّه قرار گرفته است. یکی از مهمترین کتابهای دینی که در آن علاوه بر آموزه های مذهبی به مسائل عرفانی و ادبی هم پرداخته شده، کتاب صحیفۀ سجّادیّه از امام سجّاد(ع) است. این مقاله با روش تحلیلی- توصیفی به بررسی جایگاه نیایش در کتاب صحیفۀ سجّادیّه می پردازد. محورهای اصلی تحقیق عبارتند از: بیان حبّ و محبّت، عشق، توکّل، صبر، رضا، فنا، ذکر، فقر، شکر، توحید. برآیند پژوهش نشان می دهد که امام سجّاد(ع) که در متن کتاب صحیفۀ سجّادیّه مملو از حس و عاطفه بوده اند بیشتر به رویکردهای مبتنی بر عشق توجّه داشته اند و حتی عشق را مرتبۀ والاتر از محبّت می دانند و معتقد هستند تا محبّت نباشد وصول به عشق صورت نمی گیرد و امام(ع) محبّت به خویشتن را اولین مرتبه عشق می دانند و همان دعاها و انابه و تضرعی که در دعاهایشان وجود دارد، محبّت به خویشتن است. واژگان کلیدی: صحیفه سجّادیّه، نیایش، ادبیات غنایی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
39 - کارکرد نشانه «گل سرخ» در اندیشه واقعگرای پرویناعتصامی
سکینه عباسی روح اله هاشمییکی از شاعران کمتر شناخته شدۀ معاصر ایران، پروین اعتصامی است. اشعار وی به دلیل مناظرهپردازی و رویارویی با زبان و نگرش ادبیات زنانه (مؤنث) معروف است. اندیشۀ وی به سبب بیماری، ورود به دنیای طبیعت را به همراه داشته است؛ اما نه برای لذت یا آرامش مطلوب، بلکه برای این نتیجۀ چکیده کاملیکی از شاعران کمتر شناخته شدۀ معاصر ایران، پروین اعتصامی است. اشعار وی به دلیل مناظرهپردازی و رویارویی با زبان و نگرش ادبیات زنانه (مؤنث) معروف است. اندیشۀ وی به سبب بیماری، ورود به دنیای طبیعت را به همراه داشته است؛ اما نه برای لذت یا آرامش مطلوب، بلکه برای این نتیجۀ مهم که زمزمههای اجزای طبیعت بهویژه گیاهان بازتاب عمر کوتاه بشر، به ویژه زن است. از میان این اجزا، گل سرخ در شعر او کارکردی نمادین یافته و در بستر تمثیل، در بیش از 27 مورد از قطعه، مثنوی و قصیده از مجرای مناظره، مفاخره (خودگویی و حدیث نفس) و پرسشگری گل در برابر ساکنان باغ و اجزای آسمان به تصویر کشیده شده است. در این مقاله به روش تحلیلی ـ توصیفی تمام اشعار روایی -که درآن شاعر از نشانۀ گل سرخ بهره برده- بررسی میشود تا نوع نگاه شاعر به جایگاه خود به عنوان زن در ادبیات فارسی تحلیل گردد. حاصل کار نشان میدهد که نقش و کارکرد متفاوت گل سرخ در این نمونهها خصوصاً و در مجموعۀ اشعار پروین عموماً، گونهای خاص از واقعگرایی زنانه را در ادب تغزلی فارسی بازتاب میدهد که برخلاف هنجارهای مرسوم ادب غنایی و اساطیری قوم ایرانی بوده و از اولین نشانههای مدرنیسم است. به بیانی دیگر، در این نگرش خاص، جایگاه زن به عنوان معشوق در پیوند با عشق و زیبایی و تقدّس نیست؛ بلکه با ماهیت مادی وی در اجتماع یعنی جوانی ناپایدار گره خورده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
40 - مقایسۀ سبکی هجویات سنایی، انوری و جمالالدین عبدالرزاق
حشمت اله انصاری مریم جعفری غلامعباس ذاکرییکی از انواع فروع ادب غنایی که بسامد بسیاری در آثار بیشتر شاعران پارسیگو دارد، هجویهسرایی است. بررسی ویژگیهای سبکی این گونۀ ادبی میتواند سهم مهمی در ورود به دنیای ذهن شعرا و شناختن اندیشهها، عواطف و رویکردهای آنها داشته باشد. در این مقاله سعی شده است هجویات سنایی، چکیده کاملیکی از انواع فروع ادب غنایی که بسامد بسیاری در آثار بیشتر شاعران پارسیگو دارد، هجویهسرایی است. بررسی ویژگیهای سبکی این گونۀ ادبی میتواند سهم مهمی در ورود به دنیای ذهن شعرا و شناختن اندیشهها، عواطف و رویکردهای آنها داشته باشد. در این مقاله سعی شده است هجویات سنایی، انوری و جمالالدین که هر سه از شاعران بنام و برجستة قرن ششم و سبک سلجوقی هستند، در سه حوزۀ زبانی، ادبی و فکری با تکیه بر مضامین اجتماعی و فرهنگی مورد برسی قرار گیرد. در این تحقیق به شیوۀ کاربرد اوزان عروضی، صور خیال، قالبهای شعری، ایدئولوژی و واژگان گزیده؛ شامل: استفاده از نامهای جانوران در هجو، استفاده از ساخت مصغر، هجوهای پنهان و آشکار، بهکارگیری واژههای تابو و نیز استفاده از آیات قرآنی در هجو، هجوهای پنهان و آشکار، شخصی و اجتماعی در شعر این سه شاعر پرداخته شدهاست. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که زبان جمالالدین در هجو از سنایی و انوری عفیفتر است؛ اما هجویات سنایی و انوری نسبت به جمالالدین زبانی تند، گزنده و هتّاک دارد. این سه شاعر با بهرهگیری از هنر شاعری خود و احاطهای که بر اوضاع جامعۀ عصر خود داشتهاند، بسیاری از مفاسد و ناهنجاریهای اجتماعی عصر را به تصویر کشیدهاند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
41 - جلوههای ادب غنایی در تکبیتهای سبک هندی (بر اساس اشعار صائب تبریزی، بیدل دهلوی، کلیم کاشانی و فیضی دکنی)
نفیسه نصیری علیرضا فولادی مرتضی رشیدیمضمونآفرینیهای بدیع و تخیل گستردة شاعران سبک هندی، خالق زمینههای موضوعی فراوانی در آثار آنهاست. ساختار سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و حتی مذهبی در دورة سبک هندی سبب بروز احساسات، عواطف شخصی و هیجانات درونی شاعران با خیالات دلانگیز در موضوعات مختلف در اشعار این دوره شد که چکیده کاملمضمونآفرینیهای بدیع و تخیل گستردة شاعران سبک هندی، خالق زمینههای موضوعی فراوانی در آثار آنهاست. ساختار سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و حتی مذهبی در دورة سبک هندی سبب بروز احساسات، عواطف شخصی و هیجانات درونی شاعران با خیالات دلانگیز در موضوعات مختلف در اشعار این دوره شد که مجموعهای از انواع ادب غنایی را در آثار آنها بازتاب داده است. تک بیت یکی از اشکال بیان این مضامین است. دیوان شاعران این دوره شامل گستردهترین مجموعههایی است که در آن مسائل اخلاقی، عرفانی، عشقورزی، مذهبی، تعلیمی و اجتماعی با مضمونهای بدیع و تازه در قالب کوتاه تکبیت جلوهگری میکند و به طور کلی بسامد ادبیات غنایی نسبت به دیگر انواع ادبی در این قالب چشمگیرتر است. در این مقاله به غنایی بودن تکبیتهای سبک هندی و تنوع مضامین غنایی پرداخته شده و موضوعاتی همچون: عشق، عرفان، بثالشکوی، مرثیه، طنز، وطنیات و... در اشعار شاعران این دوره مورد بررسی قرار گرفتهاست. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است و نتیجة پژوهش نشان میدهد که عشق مجازی، مصطلحات عرفانی، خودستایی شاعران و وطنیات بیشترین بسامد را در میان موضوعات موجود به خود اختصاص دادهاست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
42 - نخستین شناخت وزن ترانههای عامیانه در آثار فارابی و ابن سینا
محمد امین محمدپور علی اصغر بابا صفری غلامرضا ستودهدر دورۀ معاصر پژوهشگران بسیاری در حوزۀ ادبیات غنایی به شناخت وزن ترانههای عامیانه پرداختهاند. وزن ترانههای عامیانه فارسی وزنی زمانی و تکیهای است به صورتی که تکیههای وزنی روی هجاهای بلند یا سنگین قرار میگیرند و این وزنها به دو دسته وزنهای زبانی (نوایی) و وزنهای چکیده کاملدر دورۀ معاصر پژوهشگران بسیاری در حوزۀ ادبیات غنایی به شناخت وزن ترانههای عامیانه پرداختهاند. وزن ترانههای عامیانه فارسی وزنی زمانی و تکیهای است به صورتی که تکیههای وزنی روی هجاهای بلند یا سنگین قرار میگیرند و این وزنها به دو دسته وزنهای زبانی (نوایی) و وزنهای زمانی تقسیم میشوند. وزنهای زبانی بیشتر بر اساس ممیزههای زبرزنجیری زبان همچون تکیه و کشش و نواخت توصیف میشوند و در توصیف وزنهای زمانی، به غیر از ویژگیهای زبرزنجیری زبان از مفاهیم و اصطلاحات رایج در حوزۀ ضربآهنگ، مانند سرعت، نت سکوت، میزانهای ضرب بالا، ضد ضرب و تکیۀ وزنی نیز استفاده میشود. این پژوهش در پی پاسخ به این مسئله است که آیا پیش از نتایج پژوهشهای اخیر، در آثار فارابی و ابن سینا به اصول وزن به صورت دستاوردهای امروزی اشاره شده است؟ از این رو موضوع بحث را به روش توصیف و تحلیل فرم و محتوا کاویدهایم و منابع گوناگون بررسی شدهاند. فارابی و ابن سینا در حوزۀ وزن ترانههای عامیانه نیز نخستین پژوهشگرانی هستند که با به کارگیری اصطلاحات دورۀ خودشان دربارۀ وزن، به توصیف وزن ترانههای عامیانه پرداختهاند. فارابی وزن شعر را نیز از مقایسه آن با ایقاعات در موسیقی به دست میدهد. ابن سینا شعر را کلامی ترکیب شده از حروفی میداند که شامل هر چیزی است که بتوان از راه صوت و یا حتی حرکتها آن را شنید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
43 - بررسی و تحلیل انواع شکوائیه در آثار نظامی گنجهای
پروانه صفا عنایت الله شریف پور مریم جعفریشکوائیه، یکی از گونههای ادبیات غنایی است. این گونۀ ادبی در اصطلاح، شعری است که بیانگر دردها، رنجها و گرفتاریهای شخصی و اجتماعی شاعر است. این قسم از ادب غنایی از آغاز شکلگیری شعر فارسی در آثار شاعران دیده میشود، اما تحولات سیاسی و بیثباتی ایران در قرنهای پنجم و شش چکیده کاملشکوائیه، یکی از گونههای ادبیات غنایی است. این گونۀ ادبی در اصطلاح، شعری است که بیانگر دردها، رنجها و گرفتاریهای شخصی و اجتماعی شاعر است. این قسم از ادب غنایی از آغاز شکلگیری شعر فارسی در آثار شاعران دیده میشود، اما تحولات سیاسی و بیثباتی ایران در قرنهای پنجم و ششم، سبب شد که اشعار شکوائی در آثار شاعران این دوره از جمله حکیم نظامی با بسامد بیشتری به کار رود. در این مقاله با هدف تأثیر اوضاع اجتماعی بر شکلگیری گونههای ادبی در یک دورۀ خاص و بهرهگیری از روش تحلیل محتوا و استفاده از منابع کتابخانهای انواع شکوائیه از آثار نظامی استخراج و تحلیل و بررسی میگردد. نتیجه پژوهش بیانگر اینست که قناعتپیشگی و عدم وابستگی به دربار مانع از آن نشده است که شاعر دیار گنجه، زبان گویای مردم زمانهاش، از رنجهای خود شکوه ننماید. اشعار شکوائی به کار رفته در آثار نظامی از لحاظ محتوایی به پنج دسته تقسیم میشوند: شکوائیههای شخصی، اجتماعی، سیاسی، فلسفی و عرفانی که گلایههای شخصی بسامد بیشتری نسبت به سایر شکوائیهها دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
44 - بررسی و تحلیل مؤلفه های غنایی در دیوان خالص
جیهاد شکری رشیدادب غنایی یکی از گونههای ادبی است که از دیرباز در ادبیات کردی جایگاهی والا داشته و در آثار منظوم و منثور کردی، جلوههای گوناگون داشته است. خالص از شاعران معروف پارسیگوی است که شعر وی از ابعاد گوناگون زبانی، ادبی و محتوایی و فکری قابل تحلیل و بررسی است و تاکنون شعر او چکیده کاملادب غنایی یکی از گونههای ادبی است که از دیرباز در ادبیات کردی جایگاهی والا داشته و در آثار منظوم و منثور کردی، جلوههای گوناگون داشته است. خالص از شاعران معروف پارسیگوی است که شعر وی از ابعاد گوناگون زبانی، ادبی و محتوایی و فکری قابل تحلیل و بررسی است و تاکنون شعر او چندان مورد توجه قرار نگرفته است. هدف اصلی از انجام این پژوهش، واکاوی و شناسایی مضامین غنایی اشعار فارسی این شاعر است. اهمیت سرودههای فارسی خالص و نیاز به شناخت دقیقتر معانی غنایی شعر او از ضرورتهای این پژوهش است. سعی نگارنده بر آن بوده تا در این پژوهش به شیوۀ توصیفی-تحلیلی و ابزار کتابخانهای به بررسی مؤلفههای غنایی شعر این شاعر بپردازد. نتایج حاصل آمده از این پژوهش نشان میدهد که شعر وی طیف وسیعی از معانی و مضامین غنایی را به خود اختصاص میدهد که بیان نرم و لطیف عواطف و احساسات شخصی خالص است و به هر چه روح آدمی را متأثر میکند، با شور و حرارت میپردازد. بیشتر مضامین و مفاهیم غنایی موجود در دیوان خالص عبارتند از: عشق، عرفان، وصف، مدح، مرثیه، مناظره، هجو و مفاخره. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
45 - نامههای عاشقانه در مشهورترین منظومههای غنایی ادب فارسی
سمانه جعفرینامهنگاری به زعم بسیاری از بزرگان زبان و ادبیات فارسی یک نوع ادبی مستقل است که به سبب پیشینة درازدامن در ادبیات فارسی از اهمیت بسیاری برخوردارست. علاوه بر مجموعه نامههای سیاسی، دیوانی و اخوانیات با ارزشهای ادبی و تاریخی، در بسیاری از داستانهای عاشقانة ادب فارسی نیز چکیده کاملنامهنگاری به زعم بسیاری از بزرگان زبان و ادبیات فارسی یک نوع ادبی مستقل است که به سبب پیشینة درازدامن در ادبیات فارسی از اهمیت بسیاری برخوردارست. علاوه بر مجموعه نامههای سیاسی، دیوانی و اخوانیات با ارزشهای ادبی و تاریخی، در بسیاری از داستانهای عاشقانة ادب فارسی نیز به سبب دوری عاشق و معشوق، نامههایی با مضامین غنایی وجود دارد. در این مقاله شانزده اثر مشهور ادب غنایی مورد بررسی قرار گرفته و نامههای عاشقانة موجود در آنها از نظر ساختار کلی، نحوة شروع و ختم نامه، موضوعهای مطرحشده در متن نامه، کاتبان، پیکها و برخی موارد دیگر مقایسه و تحلیل شده است. با این مقایسه علاوه بر تبیین نقش نامهنگاری در این منظومهها، به میزان توجّه شعرای مختلف به این امر و به تبع آن تأثیر و تأثّرهای شعرا از یکدیگر نیز اشاره شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
46 - مقایسه تحلیلی هجو در شعر سنایی غزنوی، جمالالدین عبدالرزاق اصفهانی و خاقانی شروانی
علی اصغر باباصفری حشمت الله انصاریهجو از فروع ادبیات غنایی به شمار میرود و مانند هر گونۀ ادبی دیگر دارای ویژگیهایی است که آن را از گونههای دیگر جدا میکند. پژوهش حاضر در حوزه ادبیات غنایی و با هدف مقایسه تحلیلی هجو در شعر سنایی غزنوی، جمالالدین عبدالرزاق اصفهانی و خاقانی شروانی که از شاعران بزرگ سده چکیده کاملهجو از فروع ادبیات غنایی به شمار میرود و مانند هر گونۀ ادبی دیگر دارای ویژگیهایی است که آن را از گونههای دیگر جدا میکند. پژوهش حاضر در حوزه ادبیات غنایی و با هدف مقایسه تحلیلی هجو در شعر سنایی غزنوی، جمالالدین عبدالرزاق اصفهانی و خاقانی شروانی که از شاعران بزرگ سده ششم هجری و سبک سلجوقی هستند، صورت گرفته است. در این پژوهش، به شیوۀ کاربرد اوزان عروضی، موسیقی، ایدئولوژی و واژگان گزیدۀ شامل استفاده از نامهای جانوران در هجو، استفاده از ساخت مصغر، به کارگیری واژههای تابو و نیز هجوهای پنهان و آشکار شخصی و اجتماعی در شعر این سه شاعر پرداخته شده است. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که زبان خاقانی و جمالالدین در هجو از سنایی عفیفترست، اگر چه زبان هجو در سنایی و خاقانی نسبت به جمالالدین، تندتر، گزندهتر و هتاکتر است، اما استوار و زیبا بیان شده و قدرت آنها را بر قلمرو الفاظ و تعبیرات شاعرانه به حد کمال نشان میدهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
47 - خیام و رابرت گریوز، دو بیگانۀ آشنا
هلن اولیایی نیاچکیده از آنجایی که اشعار خیام بسیار بحث برانگیز بوده است، مستشرقین و پژوهشگران متعددی به بررسی و گاه ترجمۀ اشعار او پرداخته‌اند. در این میان فیتز جرالد ـ درست یا غلط ـ به عنوان قهرمان اصلی این عرصه شهرت یافته است. جرالد خیام را فردی لاابالی و میخواره به جهانیان مع چکیده کاملچکیده از آنجایی که اشعار خیام بسیار بحث برانگیز بوده است، مستشرقین و پژوهشگران متعددی به بررسی و گاه ترجمۀ اشعار او پرداخته‌اند. در این میان فیتز جرالد ـ درست یا غلط ـ به عنوان قهرمان اصلی این عرصه شهرت یافته است. جرالد خیام را فردی لاابالی و میخواره به جهانیان معرفی کرده است و بدین سبب رابرت گریوز بدان تاخته است. نگارنده در این مقاله به تأثیر خیام بر شعر و اندیشۀ رابرت گریوز می‌پردازد و انگیزۀ وی را از ترجمۀ اشعار خیام بررسی و تحلیل می‌کند. در این مقاله همچنین به نقد برخی از آرای رابرت گریوز و فیتز جرالد و پژوهشگران معاصر ایرانی دربارۀ رباعیات و اندیشه‌های خیام پرداخته شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
48 - جلوۀ باورهای اساطیری آتش در خسرو و شیرین نظامی گنجوی
سعید خیرخواهاساطیربه عنوان نمایه و نماد زندگی انسان در دوران باستان، کارکردهایی فراوان داشتهاند، انسان ابتدایی وغارنشین برای رفع حاجات و مناسبات اجتماعی خویش با هر پدیدهای برخوردی انسانی و الاهی داشت و طبیعت را کاملاً جاندار و فعال تصور مینمود، بدین لحاظ میتوان به عدد پدیدههای چکیده کاملاساطیربه عنوان نمایه و نماد زندگی انسان در دوران باستان، کارکردهایی فراوان داشتهاند، انسان ابتدایی وغارنشین برای رفع حاجات و مناسبات اجتماعی خویش با هر پدیدهای برخوردی انسانی و الاهی داشت و طبیعت را کاملاً جاندار و فعال تصور مینمود، بدین لحاظ میتوان به عدد پدیدههای طبیعی، اسطوره هم معرفی نمود، به هر حال این کارکردهای اساطیری آنچنان عمیق و کارساز بود که در طول هزاران سال به عنوان باورها و مراسم و مناسک و حتی اعتقادات مذهبی، هم عرض و همراه زندگی بشر ادامه یافت و بهترین جلوهگاه آنها، ادبیات و متون داستانی و هنری است، بنابراین میتوان رگههای پنهان وآشکار این اساطیر را در متون ادب پارسی به ویژه در آثار برجستۀ ادب غنایی هم ردیابی نمود و ازاین راه به نتایج نیکویی رسید، در اینجا برآن شدیم بعضی از کارکردهای اساطیری مثل اسطورۀ آتش را در اثر بی نظیر نظامی گنجوی(خسرو و شیرین) باز کاوی کنیم، پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
49 - مروری بر تاریخچة ادبیات غنایی در ایران
فرشته ناصرینوع غنایی کهنترین شکل شعر است که سروده شده و بیگمان، اولین بشری که پیرامون شعر و سخن آهنگین لب به سخن گشوده است و آن را با کلام دلپذیر همراه داشته، در پی بروز احساسات و عواطف درونی خود بوده و قطعه شعری که بر زبان جاری ساخته، از نوع شعر غنایی بوده است. لذتها و شادیها چکیده کاملنوع غنایی کهنترین شکل شعر است که سروده شده و بیگمان، اولین بشری که پیرامون شعر و سخن آهنگین لب به سخن گشوده است و آن را با کلام دلپذیر همراه داشته، در پی بروز احساسات و عواطف درونی خود بوده و قطعه شعری که بر زبان جاری ساخته، از نوع شعر غنایی بوده است. لذتها و شادیهای شاعر و یأس و ناامیدی از دست نیافتن به آرزوها و دنیای آرمانی تمام اندیشههایی است که فحوای شعر غنایی را میسازد. آنچه که عناصر اصلی یک کلام آهنگین را فراهم میآورد عبارت است از: زبان، موسیقی و تصویر همین کاربرد موسیقی در نظام واژهها توسط شاعر که در نهایت به خلق شعر و کلام تأثیرگذار میانجامد برای شنونده مایه شگفتی و لذت است. در این پژوهش مضامین ادب غنایی نظیر: واژة غنا، شعر و ادب غنایی، محتوا و درونمایهها، ویژگیها و عناصر، قالبها و انواع شعر غنایی در ادب فارسی و اروپا مورد توجه قرار گرفته است و در نهایت به سیر تحول انواع غنایی تا رسیدن به مرحلة پختگی و کمال و روند تکاملی ادبیات غنایی در ایران پرداخته شده است پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
50 - غزل سعدی و حافظ
محمد فشارکیچکیده حافظ و شعر او از دیدگاههای گوناگون، بارها و بارها مورد بحث قرار گرفته است به گونهای که بیم آن می‌رود هرچه بگوییم و بنویسیم، گفته و نوشته باشند. درین زمینه مطالب تکراری و دریافتهای شخصی نامستدل، بازی با عبارات، کلی گوییها و فلسفه بافیها و عرفان بازیها، به چکیده کاملچکیده حافظ و شعر او از دیدگاههای گوناگون، بارها و بارها مورد بحث قرار گرفته است به گونهای که بیم آن می‌رود هرچه بگوییم و بنویسیم، گفته و نوشته باشند. درین زمینه مطالب تکراری و دریافتهای شخصی نامستدل، بازی با عبارات، کلی گوییها و فلسفه بافیها و عرفان بازیها، به حدّی است که به راستی خسته کننده شده است. درین مختصر به مطلبی که شاید کمتر متعرض آن شده باشند، میپردازم و آن مقایسة سعدی و حافظ از جهت توجه به مبانی عرفان اسلامی است. و البته مدعی کمال سخن خود نیستم و از صاحبنظران میخواهم مرا به لغزشهایم آگاه سازند. شاید خوانندگان صاحبنظر در بادی امر با خود بگویند مقایسة درستی نیست و به اصطلاح قیاس معالفارق است و یا اینکه معلوم است که حافظ در عرفان بسی والاتر از سعدی است. شعر سعدی همه پیرامون عشق مجازی و باده و ساده و شاهد است او را با حافظ آسمانی چه کار! به هرحال نگارنده درست یا غلط، بدین گمان است که سعدی در کل به مراتب بیش از حافظ، عناصر عرفان اسلامی را در آثارش به کار برده است. البته این موضوع بسیار گسترده است و برای تبیین کامل آن، کتابی بزرگ باید تألیف شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
51 - معرفی و تحلیل منظومۀ ناشناختۀ مودتنامه
مهدیه ولیمثنوی مودتنامه ازجمله داستانهای روایی است که شاعری به نام میرمحمداسماعیل بن یوسف ابجدی، از شاعران فارسیسرای سدۀ یازدهم سرزمین هند، در جواب خسرو و شیرین نظامی سروده است. این مثنوی هرگز توفیق خمسۀ نظامی را به دست نیاورد؛ اما سادگی زبان، روانی کلام، توجه به معنا و مضمون چکیده کاملمثنوی مودتنامه ازجمله داستانهای روایی است که شاعری به نام میرمحمداسماعیل بن یوسف ابجدی، از شاعران فارسیسرای سدۀ یازدهم سرزمین هند، در جواب خسرو و شیرین نظامی سروده است. این مثنوی هرگز توفیق خمسۀ نظامی را به دست نیاورد؛ اما سادگی زبان، روانی کلام، توجه به معنا و مضمون، استفاده از آرایههای ادبی درحدّ اعتدال و ساخت و بافت مناسب کلام، سبب شده است فهم مثنوی مودتنامه برای مخاطب، بدون مشکل باشد. بررسی دستنوشتۀ منحصربهفرد اثر نشان داد سراینده علاوهبر توجه به ظاهر کلام، از معنا و مضمون نیز غافل نبوده و هر دو جنبۀ لفظی ومعنایی را مدّنظر داشته است؛ ازاینرو، منظومۀ وی تکساحتی نیست و ارزش زبانی، ادبی، معنایی و... دارد. این منظومه تاکنون ناشناخته باقی مانده است؛ به همین سبب، نگارنده بر آن شد تا در این مقاله ضمن معرفی این اثر، به بررسی و تحلیل محتوا و سبکشناسی اثر بپردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
52 - نگاهی به نسخة خطی ناشناختة ورقه و گلشاه و تطبیق آن با ورقه و گلشاه عیوقی
رویا دهقانی احمدرضا یلمه هاداستانها و منظومههای عاشقانه زیرمجموعة ادب غنایی هستند که گستردهترین گونة ادبیات فارسی است. بسیاری از این منظومههای عاشقانه هنوز بهصورت دستنویس در دست اشخاص یا در کنج کتابخانهها در پردة گمنامی باقی ماندهاند و تاکنون به خوانندگان معرفی نشدهاند؛ بنابراین نسخههای چکیده کاملداستانها و منظومههای عاشقانه زیرمجموعة ادب غنایی هستند که گستردهترین گونة ادبیات فارسی است. بسیاری از این منظومههای عاشقانه هنوز بهصورت دستنویس در دست اشخاص یا در کنج کتابخانهها در پردة گمنامی باقی ماندهاند و تاکنون به خوانندگان معرفی نشدهاند؛ بنابراین نسخههای خطی ازجمله آثاری هستند که باید معرفی و احیا شوند؛ زیرا از سرمایههای ملی و فرهنگی کشورمان به شمار میروند. یکی از این نسخ، ورقه و گلشاه است که در کتابخانة مجلس به شمارة 2/2617 نگهداری میشود؛ این اثر 71 برگ و 2122 بیت دارد. این داستان مربوط به عشق دو عاشق و معشوق به نام ورقه و گلشاه است که درواقع تقلیدی از ورقه و گلشاه عیوقی است. در سراسر داستان، مضامین غنایی و حماسی به هم آمیخته؛ اما مضمون اصلی داستان، روایتی عاشقانه است. در این پژوهش بهصورت تحلیلی و توصیفی به معرفی و تحلیل این داستان و مقایسة آن با داستان عیوقی پرداخته میشود. در این تحقیق به نسخة خطی داستان ورقه و گلشاه، داستان الف و به داستان ورقه و گلشاه عیوقی، داستان ب گفته میشود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
53 - جایگاه خبر و انشای طلبی در انتقال اندیشه های تعلیمی خسرو و شیرین نظامی
سیده مریم روضاتیان فرزانه امیرپور حسین آقاحسینیحکیم نظامی از بزرگترین شاعران ادب فارسی است که در آثار خود به اندیشههای تعلیمی توجه ویژه دارد. او در غناییترین اثر خود یعنی منظومه خسرو و شیرین نیز بسیار به مسائل تعلیمی و اخلاقی اشاره میکند و در این راه به نحو مؤثری از ابزارهای بلاغی و بهویژه علم معانی بهره میبر چکیده کاملحکیم نظامی از بزرگترین شاعران ادب فارسی است که در آثار خود به اندیشههای تعلیمی توجه ویژه دارد. او در غناییترین اثر خود یعنی منظومه خسرو و شیرین نیز بسیار به مسائل تعلیمی و اخلاقی اشاره میکند و در این راه به نحو مؤثری از ابزارهای بلاغی و بهویژه علم معانی بهره میبرد. این شاعر بزرگ با استفاده از علم معانی و ابزارهای مناسب آن مانند جملات خبری، امری و پرسشی به شیوهای مؤثر، موفق به انتقال مفاهیم اخلاقی و تعلیم آنها به مخاطب خود شدهاست و در عین حال از این طریق حضور مخاطب در متن را نیز برجستهتر نشان دادهاست. در این پژوهش به بررسی این دسته از جملات و معانی ثانویه آنها پرداخته شده، لطایف و ظرایف سه مبحث از علم معانی یعنی جملات خبری، امری، پرسشی و نقش و تأثیر آنها در انتقال مؤثر اندیشههای تعلیمی شاعر در یک متن غنائی تبیین شدهاست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
54 - تحلیل ادبیات تعلیمی در انواع ادبی دیگر قرن چهاردهم (نظم)
مریم کریمیان جواد مهربان قزل حصار رضا اشرف زادهادبیات، زیباییآفرینی در زبان است و ادبیات تعلیمی، آن دسته از آثار ادبی را شامل میشود که با زبانی ادبی و هنرمندانه به تعلیم و هدایت انسانها بپردازند. ادب تعلیمی در ایران یکی از پردامنهترین انواع ادبی است؛ بهطوری که اگر یک اثر ادبی کاملاً از نوع تعلیمی نباشد و در انو چکیده کاملادبیات، زیباییآفرینی در زبان است و ادبیات تعلیمی، آن دسته از آثار ادبی را شامل میشود که با زبانی ادبی و هنرمندانه به تعلیم و هدایت انسانها بپردازند. ادب تعلیمی در ایران یکی از پردامنهترین انواع ادبی است؛ بهطوری که اگر یک اثر ادبی کاملاً از نوع تعلیمی نباشد و در انواع حماسی، غنایی و یا نمایشی قرار گیرد، باز تعلیماتی در آن نهفته یا آشکار است. این مقاله پس از تحلیل ادبیات تعلیمی در قلمرو زبانی و ادبی به بررسی این نوع ادبی در قلمرو فکری میپردازد. در قلمرو فکری، ادبیات تعلیمی از نظر محتوایی در شاخههای تربیتی، آموزشی و نیز در دیگر انواع ادبی مورد تحلیل قرار گرفته است. در هرکدام از انواع ادبی تعلیماتی با همان درونمایه بهصورت غیرمستقیم وجود دارد. در ادبیات غنایی، تعلیمات بر پایۀ احساسات انسانی است و شاعر ضمن توصیف و بیان احساسات شخصی خویش در موضوعات مختلف به بیان تعلیمات عاشقانه، عارفانه، آیینی، فلسفی و طنز نیز میپردازد. در ادبیات حماسی، تعلیمات انقلابی، جنگ و پایداری جایگاه ویژهای دارند. در ادبیات نمایشی، محتوای ارزشی و اخلاقی بهصورت غیرمستقیم در آثار نمایشی استفاده میشود که نقش تربیتی آنها بهویژه برای کودکان و نوجوانان، اهمیت زیادی دارد. وجود ادبیات تعلیمی در انواع ادبی دیگر، نشانهای از ادبیات متعهد در آن آثار است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
55 - بازتاب پارهای از عناصر اساطیری در همای و همایون
منا احمدی احمد خاتمیخواجوی کرمانی از نامآورترین شاعران ادب فارسی که لحن زیبا و کلام دلنشین او گیرایی و جاذبة فراوانی دارد. از زیباترین آثار وی مثنوی همای و همایون است که شاعر در سرودن آن از شیوة نظامی گنجویپیروی کرده است. وی تلاش کرده است تا در خلال ذکر داستانی عاشقانه، با پرداختن به اسطو چکیده کاملخواجوی کرمانی از نامآورترین شاعران ادب فارسی که لحن زیبا و کلام دلنشین او گیرایی و جاذبة فراوانی دارد. از زیباترین آثار وی مثنوی همای و همایون است که شاعر در سرودن آن از شیوة نظامی گنجویپیروی کرده است. وی تلاش کرده است تا در خلال ذکر داستانی عاشقانه، با پرداختن به اسطورهها ـ به عنوان عوامل تمدنساز و پشتوانة فرهنگی یک قوم ـ در حفظ و بقای فرهنگ و تمدن ایرانی گامی مؤثر بردارد. در این مقاله با روش تحلیلی ـ تطبیقی برآنیم تا با بررسی تطبیقی پارهای از نکات اساطیری موجود در این اثر با اساطیر بینالنهرین، هند، چین و یونان به میزان توجه خواجو به نکات اساطیری در این منظومه بپرداریم، و همچنین از میان انواع گوناگون اسطورهها، دریابیم خواجو از کدام یک بهرة بیشتری برده است. آنچه مسلم است این است که خواجوی کرمانی پس از نظامی گنجوی، بیشتر از شاعران ادب غنایی در آثارش بهویژه در همای و همایون از اسطورهها بهره برده است؛ و در بین انواع گوناگون اسطورهها، به اساطیر مرتبط با نیروها و موجودات فراطبیعی، آیینها و رسومات اساطیری، مکانهای اساطیری، آفرینش کیهانی و آفرینش اهریمنی بیشترین سهم را به خود اختصاص دادهاند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
56 - تطبیق مفاهیم نمادین شیر در آثار حماسی، غنایی و عرفانی
حمید ایاز سهیلا موسوی سیرجانینمادها بخشی از فرهنگ یک ملّت هستند که برای درک بهتر اسطورههای آن ملّت باید به مفاهیم آنها پی برد. نماد، ع‍ﻼمت، اشاره یا کلمهای است که پیامی گاه متناسب با ظاهر و گاه ورای معنی ظاهری خود دارد. جانوران، گیاهان، آدمیان، اشیا و... مصادیقی هستند که با نمادها در پیوندند چکیده کاملنمادها بخشی از فرهنگ یک ملّت هستند که برای درک بهتر اسطورههای آن ملّت باید به مفاهیم آنها پی برد. نماد، ع‍ﻼمت، اشاره یا کلمهای است که پیامی گاه متناسب با ظاهر و گاه ورای معنی ظاهری خود دارد. جانوران، گیاهان، آدمیان، اشیا و... مصادیقی هستند که با نمادها در پیوندند. این پژوهش با روش کتاب خانهای و شیوۀ تحلیلی ـ تطبیقی بـه بررسی مفاهیم نمادین شیر در آثار حماسی، غنایی و عرفانی (با تکیه بر شاهنامۀ فردوسی، خمسۀ نظامی و مثنوی مولوی) میپردازد. ابتدا نگرش حاکم بر اوستا و متون پهلوی در مورد شیر خواهد آمد؛ آنگاه مفاهیم نمادین این چارپا در حیطههای حماسه، غنا و عرفان بیان خواهدشد. نیز در پایان هر قسمت درصد تطبیق مفاهیم نمادین در دو یا هر سه اثر، بسامد نام جانور و درصد کاربرد مفاهیم نمادین شیر در هر اثر تعیین میگردد. نتیجهای که از این مقاله بدست آمده، این است که شیر پرکاربردترین جانور از نظر تکرار نام (با 1487 بار کاربرد) و بعد از اسب، دومین جانور پرکاربرد از نظر شمار مفاهیم نمادین (با 19 مفهوم) است. چهار مفهوم نمادین آن (دلیری، قدرت مندی، شکارکنندگی و خشمگینی) در هر سه اثر (21 درصد) و شش مفهوم (تنومندی، چالاکی، ظالم بودن، کینهتوزی، بزرگان و وفاداری) در دو اثر (5/31 درصد) مطابقت دارد؛ نه مفهوم (5/47 درصد) نیز فقط در یکی از سه اثر بکار رفته است. نیز 5/47 درصد مفاهیم در حیطۀ حماسی، 5/10 درصد مفاهیم در حیطۀ غنایی و 5/42 درصد مفاهیم در حوزۀ عرفانی میگنجند. پرونده مقاله