بررسی و تحلیل مؤلفه های غنایی در دیوان خالص

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

جیهاد شکری رشید ¹

1 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه صلاح الدین اربیل، اربیل، عراق.

تاریخ دریافت : 1401/05/06 تاریخ پذیرش : 1401/07/17 تاریخ انتشار : 1401/08/01

کلید واژه: ادبیات غنایی, مضامین غنایی, خالص,

چکیده مقاله :

ادب غنایی یکی از گونه‌های ادبی است که از دیرباز در ادبیات کردی جایگاهی والا داشته و در آثار منظوم و منثور کردی، جلوه‌های گوناگون داشته است. خالص از شاعران معروف پارسی‌گوی است که شعر وی از ابعاد گوناگون زبانی، ادبی و محتوایی و فکری قابل تحلیل و بررسی است و تاکنون شعر او چندان مورد توجه قرار نگرفته است. هدف اصلی از انجام این پژوهش، واکاوی و شناسایی مضامین غنایی اشعار فارسی این شاعر است. اهمیت سروده‌های فارسی خالص و نیاز به شناخت دقیق‌تر معانی غنایی شعر او از ضرورت‌های این پژوهش است. سعی نگارنده بر آن بوده تا در این پژوهش به شیوۀ توصیفی-تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای به بررسی مؤلفه‌های غنایی شعر این شاعر بپردازد. نتایج حاصل آمده از این پژوهش نشان می‌دهد که شعر وی طیف وسیعی از معانی و مضامین غنایی را به خود اختصاص می‌دهد که بیان نرم و لطیف عواطف و احساسات شخصی خالص است و به هر چه روح آدمی را متأثر می‌کند، با شور و حرارت می‌پردازد. بیشتر مضامین و مفاهیم غنایی موجود در دیوان خالص عبارتند از: عشق، عرفان، وصف، مدح، مرثیه، مناظره، هجو و مفاخره.

چکیده انگلیسی:

Lyric literature is one of the literary genres that have a high position with different shapes in Kurdish literature. Khales is a famous Kurdish poet who wrote great Persian poems. His poems are full of analytical notions from literary and linguistics views which are till now have not been given that importance. The purpose of this paper is to revise, analyze and introduce the core of this kind of poem (the lyric poem core) of Khales. The writer of this research attempts to show in an analytical-descriptive method depending on a librarian procedure that Khales’s poems were an immense chain of lyric poems that included in its core his soft and romantic feelings in a way that he dealt with any kind of humans feeling in this soft effective way. As in Diwan of Khales, most lyrical themes and concepts such as love, mysticism, description, praise, lamentation, debate, satire, and boasting can be observed.

منابع و مأخذ:

الشرتونی، سعید (۱۸۸۹). اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد. ج.۲. بیروت: النصر.

پور نامداریان، تقی (۱۳۸۰). در سایة آفتاب. تهران: سخن.

جوان، مریم (۱۳۸۱). نیایش نامه؛ فرهنگ نامۀ ادبی فارسی. چاپ دوم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

حاکمی، اسماعیل (۱۳۸۶). تحقیق دربارۀ ادبیات غنایی ایران (انواع شعر فارسی). تهران: دانشگاه تهران.

داودی مقدم، فریده (۱۳۹۶). سبک و شیوۀ عطار در نیایش. سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). 10 (۳۶)، 15-1.

دهخدا، علی اکبر (۱۳۷۷). لغت نامه. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.

رحیمیان، سعید (1388). مبانی عرفان نظری. تهران: سمت

رزمجو، حسین (۱۳۷۴). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. چاپ سوم. مشهد: آستان قدس رضوی.

رستگار فسایی، منصور (۱۳۷۲). انواع شعر فارسی. شیراز: نشر نوید. 

رنجبر، احمد (۱۳۸۵). بدیع. تهران: اساطیر.

زرقانی، سید مهدی (۱۳۸۸). تاریخ ادبی ایران و قلمرو زبان فارسی. تهران: سخن.

زرقانی، سید مهدی (۱۳۸۸). طرحی برای طبقه‌بندی انواع ادبی در دورۀ کلاسیک. پژوهش‌های ادبی. ۶ (۲۴)، 106- 81.

زرین کوب، عبدالحسین (۱۳۷۹). شعر بی دروغ شعر بی نقاب. چاپ هشتم. تهران: مرکز.

سمیعی، کیوان (بی‌تا). تحقیقات ادبی. تهران: زوار.

شفیعی کدکنی، محمد رضا (۱۳۷۲). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. مجلۀ رشد آموزش ادب فارسی. 8 (۳۲ و ۳۳)، 9-4.

شمیسا، سیروس (۱۳۸۳). انواع ادبی. چاپ دهم. تهران: فردوس.

شمیسا، سیروس (1398). سبک شناسی. تهران: انتشارات فردوس.

صفی‌زاده، صدیق (۱۳۸۰). دایره المعارف کردی- فارسی. ج. 2. تهران: انتشارات پلیکان.

طالبانی قادری، عبدالرحمن (خالص) (۲۰۱۴). دیوان شعر (جذبه عشق). اربیل: مجله علمی کوردی.

مرتضوی، منوچهر (1365). مکتب حافظ، تهران: توس

مؤتمن، زین العابدین (۱۳۴۶). تحول شعر فارسی. تهران: کتابفروشی حافظ.

مؤتمن، زین‌العابدین (۱۳۶۴). شعر و ادب فارسی. تهران: زرین

نجم رازی، عبدالله بن محمد (1363). مرصادالعباد من المبداء الی المعاد. به سعی و اهتمام محمد امین ریاحی. چاپ یازدهم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

نیکوبخت، ناصر (۱۳۸۰). هجو در شعر فارسی. تهران: دانشگاه تهران.

Al-Shertoony, S. (1889). Akrab Al-Maward. 2^nd Volum. Beirut: Anasr.

Dawody Moqadam, F. (2017). Attars style in invocation. (Journal of the Stylistic of Persian Poem and Prose (Bahar-e-Adab). 10 (36), 1-15.

Dekhoda, A. A. (1998). Dictionary. 2nd Edition: Tehran: University of Tehran.

Jwan. M. (2002). Invocation Letter: Dicyionary of Persian Literature. 3nd Edittion. Tehran, Ministry of culture and literature and Islamic Guidance.

Hakim, I. (2007). Research on Iranian Lyric Literature (Types of Persian Poetry). Tehran: University of Tehran.

Muatamin, Z. Al-A. (1960). Persian Poetry Charges. Tehran: Hafiz Bookshop.

Murtazawy, M. (1986). Hafiz School. Tehran: Tuss Publications.

Najm Razy, A. (1984). Mersad Al-Aibad Min Al-Mabda Ela Al Mahad. whit Mohammed Amin Ryahis effort.11th Edition. Tehran: Scientific and Dictionary publicatios.

Nico Bakht, N. (2007). Haju (Ironic) in Persian Poetry. Tehran: University of Tehran.

Pour Namdarian, T. (1990). Dar Saye Aftab. Tehran: Sokhan.

Rahimyan, S. (2009). Basic of Theoretical Mystricism. Tehran: Samt.

Ranjbar, A. (2006). Badih (Jubilant). Tehran: Asateer.

Rastgoy Fasaey, M. (1993). Types of Persian Poetry. Shiraz: Nashry Naweed.

Razmjo, H. (1995). The Types of Literature and Its Production in Persian Lanhuage. 3nd Edition. Mashhad: Astany Quddsy Razawy.

Safazadeh, S. (2001). Kurdish-Persian Informational Office. 2 nd Vol. Tehran: Plican Publications.

ShafihyKadkany, M.R. (1993). Types of litature and its products in Persian language. Litrary Educational Development Magazine. 8 (32, 33), 4-9.

Shamisa, S. (2004). Types of Literature. 10th Edition. Tehran: Firduws.

Shamisa, S. (2020). Stylistic. Tehran: Firduws Publications.

Talabany Kadry, A. R. (2014). Loves Attractions Collection. Arbil: Kurdish Academic Magazine.

Zargany, S. M. (2009). A plan to devide a litrary geners from classical era. Journal of Litrary Research. 6 (44), 81-106.

Zarreenkoub, A.H. (2000). Lightness Poetry Uncaverd Poetry. 8th Edition. Tehran: Markaz.