تطبیق مفاهیم تمثیلی و نمادین سگ در آثار حماسی، غنایی و عرفانی (با تکیه بر شاهنامۀ فردوسی، خمسۀ نظامی و مثنوی مولوی)

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

حمید ایاز ¹ , عاطفه تیموری ²

1 - دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ایران
2 - مربی زبان و ادبیات فارسی، واحد قروه، دانشگاه آزاد اس‍ﻼمی، سنندج ایران

تاریخ دریافت : 1400/03/02 تاریخ پذیرش : 1400/08/01 تاریخ انتشار : 1401/01/01

کلید واژه: نماد, تمثیل, ادبیات عرفانی, symbol, سگ, Dog, Mystical literature, ادبیات غنایی, lyrical literature, ادبیات حماسی, Epic Literature, allegory,

چکیده مقاله :

نماد، یک شگرد بیانی است که به جای اشارۀ مستقیم به موضوعی، آن را غیرمستقیم و به واسطۀ موضوعی دیگر یا به شیوۀ تمثیل بیان می‌کند. نماد در قلمرو ادبیّات هماره نقش‌آفرین بوده‌است. نمادها بخشی از فرهنگ یک ملّت هستند که برای درک اسطوره‌های آن ملّت باید به مفاهیم آن‌ها پی برد. جانوران از مصادیقی هستند که با نمادها در پیوندند.این پژوهش با روش کتابخانه‌ای و شیوۀ تحلیلی ـ تطبیقی نوشته شده است و هدف آن بررسی مفاهیم نمادین و تمثیلی سگ در آثار حماسی، غنایی و عرفانی (با تکیه بر شاهنامۀ فردوسی، خمسۀ نظامی و مثنوی مولوی) است و می‌خواهد به این پرسش‌ها پاسخ دهد: در اوستا و متون پهلوی در مورد سگ چه نگرشی وجود دارد؟ سگ در هر یک از آثار مورد بررسی در چه مفاهیم نمادین و تمثیلی به کار رفته‌ است؟ آیا بین مفهوم نمادین و تمثیلی سگ در آثار مورد بررسی تطابق وجود دارد؟ کدام مفهوم مایۀ حماسی، کدام، مایۀ غنایی و کدام، مایۀ عرفانی دارد؟

چکیده انگلیسی:

A symbol is an expressive trick that, instead of referring directly to a subject, expresses it indirectly through another subject or in an allegorical way. The symbol has always been a role model in the realm of literature. Symbols are part of the culture of a nation, and in order to understand the myths of that nation, one must understand their meanings. Animals are examples that are associated with symbols.This research has been written by library method and analytical-comparative method and its aim is to study the symbolic and allegorical concepts of dog in epic, lyrical and mystical works (based on Ferdowsi's Shahnameh, Nezami’s Khamseh (The Quintuplet) and Rumi's Masnavi) and wants to answer these questions: What is the attitude towards dogs in Avesta and Pahlavi texts? In what symbolic and allegorical terms is dog used in each of the studied works? Is there a correspondence between the symbolic and allegorical concept of dog in the studied works? Which concept has an epic theme, which one has a lyrical theme and which one has a mystical theme?

منابع و مأخذ:

1. آموزگار، ژاله. 1382. ارداویراف‌نامه. تهران: معین.


2. پورداود، ابراهیم. 1386. فرهنگ ایران باستان. تهران: اساطیر.


3. دادگی، فرنبغ‌. 1385. بندهش. مهرداد بهار. تهران. توس.


4. دوستخواه، جلیل. 1385. اوستا، کهن‌ترین سرودهای ایرانیان. تهران: مروارید.


5. دهخدا، علی‌اکبر. لوح فشرده لغت‌نامه. تهران. انتشارات دانشگاه تهران.


6. زمانی، کریم. 1387. شرح جامع مثنوی معنوی. ج اول تا ششم. تهران: اطلاعات.


7. شوالیه، ژان ـ گربران‌، آلن.1379. فرهنگ نمادها. سودابه فضایلی. تهران. انتشارات جیحون.


8. قلی‌زاده، خسرو. 1392. دانش‌نامۀ اساطیر جانوران. تهران. نشر پارسه.


9. کزازی، میرج‍ﻼل‌الدین.1385. نامۀ باستان (جلد یک تا نه). تهران. سمت.


10. معین، محمد. 1371. فرهنگ معین. تهران. امیر کبیر.


11. مولوی، ج‍ﻼل الدین. 1371. مثنوی معنوی. تصحیح نیکلسون. تهران. انتشارات پژوهش


12. نظامی گنجه‌ای 1391. لیلی و مجنون. تصحیح بهروز ثروتیان. تهران. انتشارات امیرکبیر.


13. ــــــــــــــ. 1391. مخزن اﻻسرار. تصحیح بهروز ثروتیان. تهران. انتشارات امیرکبیر.


14. ــــــــــــــ. 1391. هفت‌پیکر. تصحیح بهروز ثروتیان. تهران. انتشارات امیرکبیر.


15. ــــــــــــــ. 1392. خسرو و شیرین. تصحیح بهروز ثروتیان. تهران. انتشارات امیرکبیر.


16. ــــــــــــــ. 1393. شرفنامه. تصحیح بهروز ثروتیان. تهران. انتشارات امیرکبیر.

1. Amouzgar, Jaleh. (2003). Arda Viraf Nameh. Tehran: Moin. (In Persian)


2. Pour Davoud, Ibrahim. (2007). Farhang-e Iran-e Bastan. Tehran: Asatir. (In Persian)


3. Dadegi, Farnbaq. (2006). Bundahish. Mehrdad Bahar. Tehran: Toos. (In Persian)


4. Jalil. (2006). Avesta. Kohantarin Sorudehay-e Iranian. Vols. 1 & 2. Tehran: Morvarid. (In Persian)


5. Ali Akbar. Loghatnameh CD. Tehran: Tehran University Press. (In Persian)


6. Zamani, Karim. (2008). Sharh-e Jame-e Masnavi-e Manavi. Vols. 1-6. Tehran: Ettela’at. (In Persian)


7. Shovalieh, John Gerberan, Allen (2000). Farhang-e Namadha. Sudabeh Fazayeli, Vols. 1-9. Tehran: Jeyhun. (In Persian)


8. Qoli-zadeh. Khosro. (2013). Danesh Name-ye Asatir-e Janvaran. Tehran: Parseh Publication. (In Persian)


9. Mir Jalal al-Din (2006). Nama-ye Bastan. Vols 1-9. Tehran: Samt. (In Persian)


10. Moin, Mohammad. (1992). Farhang-e Moin. Tehran: Amir-kabir. (In Persian)


11. Molavi, Jalal al-Din. (1992). Masnavi-e Manavi. Emended by Reynold A. Nicholson. Tehran: Pajohesh Publication. (In Persian)


12. Nizami, Ganjavi. (2012). Leili va Majnoon. Emended by Behrooz. Servatian. Tehran: Amir Kabir Publication. (In Persian)


13. Nizami, Ganjavi. (2012). Makhzan-ol Asrar. Emended by Behrooz. Servatian. Tehran: Amir Kabir Publication. (In Persian)


14. Nizami, Ganjavi. (2012). Haft Peikar. Emended by Behrooz. Servatian. Tehran: Amir Kabir Publication. (In Persian)


15. Nizami, Ganjavi. (2013). Khosro va Shirin. Emended by Behrooz. Servatian. Tehran: Amir Kabir Publication. (In Persian)


16. Nizami, Ganjavi. (2014). Sharaf Nameh. Emended by Behrooz. Servatian. Tehran: Amir Kabir Publication. (In Persian)