-
دسترسی آزاد مقاله
1 - بررسی مضامین مشترک عاشقانه در اشعار ولّاده و ابن زیدون با لیلی و مجنون (نظامی)
شهرام عدالتی شاهیمقاله حاضر به مقایسه مضامین مشترک عاشقانه در اشعار ولاده و ابن زیدون با لیلی و مجنون ( نظامی ) می پردازد . در این مقاله منظومه لیلی و مجنون سروده ی جاودانه ی حکیم نظامی گنجوی مورد بررسی قرار گرفته و ابیاتی از این منظومه که دارای مضامین عاشقانه بوده اند با اشعار ولاده و چکیده کاملمقاله حاضر به مقایسه مضامین مشترک عاشقانه در اشعار ولاده و ابن زیدون با لیلی و مجنون ( نظامی ) می پردازد . در این مقاله منظومه لیلی و مجنون سروده ی جاودانه ی حکیم نظامی گنجوی مورد بررسی قرار گرفته و ابیاتی از این منظومه که دارای مضامین عاشقانه بوده اند با اشعار ولاده و ابن زیدون از شاعران هم عصر نظامی به زبان عربی سروده شده مورد قیاس قرار گرفته اند . بی تردید اصل و ریشه این داستان به عرب ها تعلق دارد و سابقه آن به اواخر قرن هفتم میلادی باز می گردد . نام ولاده همیشه مقرون بود با نام ابوالولید احمد بن زیدون ، وزیر و شاعری که عشق و علاقه زیادی از ولاده دید و زیباترین و لطیف ترین قصائدش را برای او سرود . روش پژوهش دراین مکتوب ، استفاده از کتب منبع و از انواع تحقیقات کتابخانه ای ( پیمایشی ) و توصیفی – تحلیلی است . پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - مطالعۀ «مؤلفه های ادبیات غنایی» و «نقش عاطفی زبان» در بافت متنی منظومۀ «گل و نوروز» خواجوی کرمانی
غلامحسین خدایار احمد حسنی رنجبر اشرف شیبانی اقدمهر یک از انواع ادبی به اقتضای درونمایۀ خود شاخصهای صوری و محتوایی خاصی را دارند که آن ها را از سایر انواع ادبی متمایز میسازد. خواجوی کرمانی از جمله شعرایی است که در ساختار منظومه های غنایی به جنبۀ حماسی و تعلیمی کلام نیز توجه داشته؛ اما شاخص ها و مؤلفه های ادبیات چکیده کاملهر یک از انواع ادبی به اقتضای درونمایۀ خود شاخصهای صوری و محتوایی خاصی را دارند که آن ها را از سایر انواع ادبی متمایز میسازد. خواجوی کرمانی از جمله شعرایی است که در ساختار منظومه های غنایی به جنبۀ حماسی و تعلیمی کلام نیز توجه داشته؛ اما شاخص ها و مؤلفه های ادبیات غنایی در این منظومه ها آشکارتر است. این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی درصدد پاسخگویی به این پرسش است که ساختار روایی منظومۀ گل و نوروز تا چه اندازه با مؤلفه های ادب غنایی از دیدگاه رویکردهای زبانشناختی و ادبی قابل انطباق است؟ یافته ها حاکی از آن است که در بافت متنی این منظومه کارکرد شعری و ادبیِ متن نشان از غلبۀ نقش عاطفی زبان بر نقش ارجاعی آن دارد. عوامل بسیاری در این منظومه قابل برشمردن هستند که در جهت تقویت عنصر غنایی متن مطرح شده اند و بُعد روایی آن را در وهلۀ بعد قرار داده اند. عواملی مانند ترکیبات و تعبیرات غنایی ، توصیفات نرم و لطیف، فضای غم آلود و انزواطلبی ، کنشگری عاشق و معشوق ، نداشتن ارجاع برون متنی پیچیده ، ساختار نحوی ساده جملات ، تک گویی های درونی شخصیت اصلی ، کاربرد متعدد عناصر بیانی از جمله استعاره و تشبیه ، توصیف صحنه های رزم و بزم مهم ترین نمودهای تبلور این نقش در منظومۀ گل و نوروز هستند. علاوه بر این نوع پردازش شخصیت ها مانند شخصیت قهرمان ، شرور ، یاریگر ، شاهزاده خانم ، خیرخواه و ناصح و درون مایۀ روایت مانند خواب دیدن، سفر، وجود موانع بسیار در مسیر وصال ، درگیری با اژدها و ...، نیز با هدف تقویت عنصر غنایی متن به کار رفته اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - تحلیل شکوائیه های سیاسی و اجتماعی در دورۀ معاصر با نگاهی به مجموعۀ شعر «ماه در مرداب» پرویز خانلری و «سال های سیاه» مهدی حمیدی
بتول عزیزی جیرآبادی نرگس اصغری گوار علی رمضانییکی از مضامین ادب غنایی در دورۀ معاصر که ذهن و زبان گویندگان آن عصر را به خود مشغول کرده ، شکوائیه های سیاسی و اجتماعی است. شاعران زیادی به این مضامین روی آورده و از اوضاع نابسامان آن دوره سخن سرایی کرده اند. در این مقاله به علت اهمیت دورۀ معاصر و زبان سیاسی و اجتماع چکیده کاملیکی از مضامین ادب غنایی در دورۀ معاصر که ذهن و زبان گویندگان آن عصر را به خود مشغول کرده ، شکوائیه های سیاسی و اجتماعی است. شاعران زیادی به این مضامین روی آورده و از اوضاع نابسامان آن دوره سخن سرایی کرده اند. در این مقاله به علت اهمیت دورۀ معاصر و زبان سیاسی و اجتماعی پرداز شاعران این دوره، به بررسی و تحلیل شکوائیه های سیاسی و اجتماعی در شعر دو تن از برجستگان عصر حاضر، پرویز خانلری و مهدی حمیدی شیرازی پرداخته می شود. پرویز خانلری از شاعرانی است که هر چند به دلیل مناصب سیاسی و موقعیت اجتماعی خود به معضلات سیاسی و اجتماعی به صورت صریح نپرداخته ، اما اشعار وی عاری از مفاهیم مذکور نبوده است. درد و رنج مردم جامعه، فریاد از ضد ارزش ها، خفقان سیاسی و عدم آزادی. مضامینی است که در مجموعۀ شعر وی نمود یافته است. حمیدی نیز از شاعران توانمندی است که قدرت خلق مضامین سیاسی و اجتماعی و اعتراض به وضعیت نامساعد میهن خود را دارد. مجموعۀ سال های سیاه وی در برگیرندۀ مفاهیم وطنی، سیاسی، اجتماعی و انتقادی است که از اوضاع اسفناک مردم و جامعه، بی لیاقتی حکومت وقت، اعمال ظالمانه و رفتار مستبدانۀ رژیم پهلوی، قحطی و گرسنگی و برتری دزدان و راهزنان بر پاکان شکایت دارد. لذا در مقالۀ حاضر به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی به بررسی شکوائیه های سیاسی و اجتماعی در اشعار شاعران مورد بحث، از میان انواع شکوائیه ها پرداخته می شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - تحلیل جلوه هاى ادبیات غنایى در سه منظومۀ نظامى با تکیه بر نقش زن (خسرو و شیرین، لیلى و مجنون، هفتپیکر)
فرشته ناصری عبدالحسین فرزاددرفایل اصل مقاله موجودد استدرفایل اصل مقاله موجودد است پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - تأملی بر تمثیل در منظومهی غنایی چنیسرنامه
محمدجعفر پروین سیّد احمد حسینی کازرونی محمدهادی خالق زادهچنیسرنامه منظومهای غنایی و نیمه معروف در اذهان مردم ایران به تقلید از خسرو شیرین نظامی در هزار بیت از شاعر قرن یازدهم ازادراکی بیگلاری میباشد. موضوع این منظومهی جذاب و عوام پسند داستان لیلا و چنیسرشاه به همراه حوادث بسیار گیرا و هدفمند میباشد که ضرورت ایجاب مینمود چکیده کاملچنیسرنامه منظومهای غنایی و نیمه معروف در اذهان مردم ایران به تقلید از خسرو شیرین نظامی در هزار بیت از شاعر قرن یازدهم ازادراکی بیگلاری میباشد. موضوع این منظومهی جذاب و عوام پسند داستان لیلا و چنیسرشاه به همراه حوادث بسیار گیرا و هدفمند میباشد که ضرورت ایجاب مینمود بُعدی از ابعاد آثار مذکور که همانا وجود قابل ملاحظهی تمثیل در این داستان مورد بررسی، کنکاش و تطبیق قرار گیرد تا افق اندیشهی این شاعر بیشتر مورد تفحّص قرار گیرد تمثیل در این منظومه به صورت عرفانی و نمادین است و نحوهی نگرش شاعر به این مقوله به صورت توصیفی تحلیلی و کتابخانهای با اهداف یادآوری ارزش و قابلیت تمثیل در بیان یک یا چند مفهوم عرفانی یا اخلاقی و تبیین نتیجهی مورد نظر این شاعر که با طرح تمثیل در داستان، منظور و هدفی خاصّ را دنبال میکنند و همچنین شناسایی داستان غنایی چنیسرنامه پرداخته میشود و با توجه به سؤالات و فرضیههای پژوهش علت گرایش ادراکی بیگلاری به مقولهی تمثیل در منظومه‎ی غنایی چنیسرنامه به صورت تشبیهی و عرفانی و نمادین از روی اراده است اما گاهی هم اجباری است و آن زمانی است که شاعر نمی‎تواند مفاهیم فکری خود را به راحتی بیان کند در حوزه‎ی سبک‎شناسی در تک و توکی از ابیات آن گاه‎گاهی به سبک غزل هندی تمثیلی ارائه می‎شود و به عبارت دقیق‎تر این منظومه‎ای مثنوی است که شاعر در دوران سبک هندی از دو سبک خراسانی و عراقی در سرایش آن بهره جسته، یعنی این غزل سبک هندی نیست که شاعر آن را در هر بیت در مصراع اول ممثل یا تمثیل را ذکر کند یا در مصراع دوم تمثیل را عرضه دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - آموزههای تعلیمی در منظومة غنایی محب و محبوب
احمد رضا یلمه هاشعر تعلیمی، یکی از گستردهترین و دراز آهنگترین انواع شعری ادب فارسی است. اشعار و آثار تعلیمی گاهی به صورت مستقل و جداگانه است همانند منظومهها و داستانها و قطعاتی که منحصراً به تعلیم و پند و حکمت و اخلاق میپردازد و گاهی هم در میان دیگر آثار ادبی پراکنده است. بدان گون چکیده کاملشعر تعلیمی، یکی از گستردهترین و دراز آهنگترین انواع شعری ادب فارسی است. اشعار و آثار تعلیمی گاهی به صورت مستقل و جداگانه است همانند منظومهها و داستانها و قطعاتی که منحصراً به تعلیم و پند و حکمت و اخلاق میپردازد و گاهی هم در میان دیگر آثار ادبی پراکنده است. بدان گونه که گاهی مفاهیم و مضامین اخلاقی، حکمی، مذهبی و پندیات در منظومههای غنایی و حتی حماسی و یا قصاید مدحی به کار رفته که نه تنها جنبة شاعرانه این قبیل آثار را کم نمیکند بلکه با شور و احساس خاصی باعث جذابیت این قبیل آثار میگردد . یکی از منظومههای غنایی ناشناخته ادب فارسی (که آن را میتوان طولانیترین ده نامه ادب فارسی به حساب آورد و تا کنون مورد غفلت واقع گردیده ) منظومة محب و محبوب است که یکی از آثار نفیس متعلق به قرن هشتم هجری است که در قالب مثنوی در شرح عشق و عاشقی به شیوة ده نامههای ادب فارسی سروده شده و تاکنون به زیور چاپ آراسته نگردیده است . در این مثنوی غنایی، مضامین و معانی تعلیمی و حکمی فراوانی موجود است که شاعر به اقتضای زمینة انفعالی و ذوقی در جای جای این داستان عاشقانه به کار برده است . این پژوهش بر آن است تا برای نخستین بار به مایهها و زمینههای تعلیمی و اخلاقی در این منظومه غنایی بپردازد . پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - بررسی تطبیقی تعلیمی نقشهای نمادین پرندگان در خسرو و شیرین و لیلی و مجنون
حمید ایاز احمد خاتمینمادها بخشی از فرهنگ یک ملت هستند که برای درک بهتر اسطورهها و آثار ادبی آن ملت باید به مفاهیم آنها پی برد. نماد، علامت، اشاره یا کلمهای است که پیامی گاه متناسب با ظاهر و گاه ورای معنی ظاهری خود دارد. نمادها در تمامی عرصههای هستی جایی برای خود گشودهاند. جانوران، گیا چکیده کاملنمادها بخشی از فرهنگ یک ملت هستند که برای درک بهتر اسطورهها و آثار ادبی آن ملت باید به مفاهیم آنها پی برد. نماد، علامت، اشاره یا کلمهای است که پیامی گاه متناسب با ظاهر و گاه ورای معنی ظاهری خود دارد. نمادها در تمامی عرصههای هستی جایی برای خود گشودهاند. جانوران، گیاهان، آدمیان، اشیا و ... مصادیقی هستند که با نمادها در پیوندند. این پژوهش بر آن است تا به این پرسشها پاسخ دهد که بسامد نام پرندگان در خسرو و شیرین و لیلی و مجنون چگونه است؟ هر یک از پرندگان در این دو اثر در چه مفاهیم نمادینی به کار رفتهاند؟ آیا بین مفهوم نمادین آنها تطابق وجود دارد یا خیر؟ برای به دست آوردن پاسخی علمی، نخست این دو اثر مورد مطالعهی دقیق قرار گرفته؛ آن گاه مفاهیم نمادین نهفته در لابهلای پیامها و صورخیال موجود در این دو اثر برجسته شده؛ نیز مفاهیمی که دارای مایههای غنایی هستند مشخص گردیده؛ سرانجام به مقایسهی این مفاهیم با زبان نمودار پرداخته شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - تطبیق مفاهیم تمثیلی و نمادین سگ در آثار حماسی، غنایی و عرفانی (با تکیه بر شاهنامۀ فردوسی، خمسۀ نظامی و مثنوی مولوی)
حمید ایاز عاطفه تیمورینماد، یک شگرد بیانی است که به جای اشارۀ مستقیم به موضوعی، آن را غیرمستقیم و به واسطۀ موضوعی دیگر یا به شیوۀ تمثیل بیان میکند. نماد در قلمرو ادبیّات هماره نقشآفرین بودهاست. نمادها بخشی از فرهنگ یک ملّت هستند که برای درک اسطورههای آن ملّت باید به مفاهیم آنها پی برد. چکیده کاملنماد، یک شگرد بیانی است که به جای اشارۀ مستقیم به موضوعی، آن را غیرمستقیم و به واسطۀ موضوعی دیگر یا به شیوۀ تمثیل بیان میکند. نماد در قلمرو ادبیّات هماره نقشآفرین بودهاست. نمادها بخشی از فرهنگ یک ملّت هستند که برای درک اسطورههای آن ملّت باید به مفاهیم آنها پی برد. جانوران از مصادیقی هستند که با نمادها در پیوندند.این پژوهش با روش کتابخانهای و شیوۀ تحلیلی ـ تطبیقی نوشته شده است و هدف آن بررسی مفاهیم نمادین و تمثیلی سگ در آثار حماسی، غنایی و عرفانی (با تکیه بر شاهنامۀ فردوسی، خمسۀ نظامی و مثنوی مولوی) است و میخواهد به این پرسشها پاسخ دهد: در اوستا و متون پهلوی در مورد سگ چه نگرشی وجود دارد؟ سگ در هر یک از آثار مورد بررسی در چه مفاهیم نمادین و تمثیلی به کار رفته است؟ آیا بین مفهوم نمادین و تمثیلی سگ در آثار مورد بررسی تطابق وجود دارد؟ کدام مفهوم مایۀ حماسی، کدام، مایۀ غنایی و کدام، مایۀ عرفانی دارد؟ پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - بسم الله الرحمن الرحیم در منظومههای غنایی ادب فارسی*
احمد رضا یلمه هامنظومههای غنایی از جمله مهمترین و دراز آهنگترین و پرمخاطبترین گونههای ادبی به شمار میآید. با وجود آنکه موضوع اصلی این قبیل آثار، عشق و مضامین عاشقانه است ولیکن به دلیل ساختار، انواع معانی شعر فارسی همچون مدح، وصف، پند و اندرز، مضامین دینی و اخلاقی، مناجات و ... ر چکیده کاملمنظومههای غنایی از جمله مهمترین و دراز آهنگترین و پرمخاطبترین گونههای ادبی به شمار میآید. با وجود آنکه موضوع اصلی این قبیل آثار، عشق و مضامین عاشقانه است ولیکن به دلیل ساختار، انواع معانی شعر فارسی همچون مدح، وصف، پند و اندرز، مضامین دینی و اخلاقی، مناجات و ... را در خود جمع کرده است. یکی از مضامین پربسامد که در بسیاری از این منظومهها مطرح گردیده و به ویژه آغازگر بسیاری از این منظومههای غنایی است، مضمون بسم الله الرحمن الرحیم است. این پژوهش سعی دارد با توجه به شهرت و کثرت استعمال این عبارت شریف قرآنی در آثار سخنوران و سرایندگان زبان فارسی به جهت تیمّن، تبرّک، استعانت و نظایر آن، منظومههای گوناگونی را که با این عبارت آغاز میگردد معرفی نماید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - سعدی و ابعاد عشق در زندگی انسانی
فریده محسنی هنجنیعشق در وجود سعدی به گونهای ریشه دوانده که تمامی ابعاد وجودش را تحت تأثیر قرار داده است. از نظر اوانسان با عشق، این ودیعه الهی، پا به عرصه جهان میگذارد و به واسطهی آن از سایر موجودات ممتاز میگردد. این عشق با تجربة ازلی دیدار با زیبایی مطلق در جهان مادی به عشقی حسی بد چکیده کاملعشق در وجود سعدی به گونهای ریشه دوانده که تمامی ابعاد وجودش را تحت تأثیر قرار داده است. از نظر اوانسان با عشق، این ودیعه الهی، پا به عرصه جهان میگذارد و به واسطهی آن از سایر موجودات ممتاز میگردد. این عشق با تجربة ازلی دیدار با زیبایی مطلق در جهان مادی به عشقی حسی بدل میشود. سعدی این عشق را پایگاه و تکیهگاه مسائل انسانی وبه تعبیر دیگر زندگی ساز می داند. امّا این عشق حسی با تمام ویژگیهایش انسان را راضی نمیکند و دغدغة جاودانگی و نامیرایی انسان از یکسو و قدسی و ازلی بودن عشق از سوی دیگر موجب میشود این دو باهم سیری رو به کمال را آغاز کنند و با پیوستن به کمال زیبایی و خیر محض، جاویدان و نامیرا شوند. تبیین و تحلیل و طبقهبندی این مقولات ، همراه نمونههایی از آثار سعدی، هدفی است که نگارنده از ارائه این مقاله پی میگیرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
11 - بسامد اشعار شکواییه در سبک عراقی و هندی
طیبه علیزادهچکیده:در ادبیات فارسی وسیع ترین افق معنایی ، افق شعر غنایی است ؛ اشعاری که به بیان عواطف و احساسات شخصی پرداخته است . شعر غنایی در فارسی در قالب غزل،مثنوی،رباعی،دوبیتی و حتی قصیده مطرح می شود اما مهم ترین قالب آن غزل است. ادبیات غنایی انواعی دارد که شعر بث الشکوی یکی از چکیده کاملچکیده:در ادبیات فارسی وسیع ترین افق معنایی ، افق شعر غنایی است ؛ اشعاری که به بیان عواطف و احساسات شخصی پرداخته است . شعر غنایی در فارسی در قالب غزل،مثنوی،رباعی،دوبیتی و حتی قصیده مطرح می شود اما مهم ترین قالب آن غزل است. ادبیات غنایی انواعی دارد که شعر بث الشکوی یکی از این موارد می باشد. شعر شکواییه درواقع نوعی پرده برداری از رنج ها و آلام درونی است که شاعر را می آزارد هر چند شاعر در حسب حال ها و سوگ سروده ها و زندان سروده ها غم و اندوه خود را بیان می دارد و در هجوها و طنزپردازی ها خشم و انزجار خود را نسبت به عوامل غم و اندوهش فریاد می زند اما در شکواییه ها با معرفی این عوامل ناله سر می دهد. اهمییت شکواییه ها بیشتر در شناساندن روحیات سرایندگان آنهاست ؛ زیرا هر شکواییه علاوه بر آشکار ساختن وضع نامطلوب زندگی شاعر، از جامعه آرمانی او نیز تصویر روشنی به دست می دهد. (سرامی 2008). از آن جا که موضوعاتی که موجب اندوهگینی انسان و نیز شکایت و گله مندی او می شود بی شمار است لذا طبقه بندی آن ها دشوار می شود با این همه از نظر محتوایی می توان شکواییه ها را به 5 دسته تقسیم کرد:1-شخصی 2- فلسفی ،3- اجتماعی ، 4- عرفانی ، 5 – سیاسی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
12 - بررسی و مقایسۀ تطبیقی عشق و حضور آن در منظومههای حماسی کوش نامه و بهمن نامه
مریم آیین حمید طبسی نعمت اصفهانی عمراندو منظومۀ حماسی بهمن نامه و کوش نامه، از حماسههای ملی است که بعد از شاهنامۀ فردوسی و به پیروی از آن در اواخر قرن پنجم و ششم به نظم کشیده شده و در کامل کردن روایات و داستانهای شاهنامه نقش به سزایی داشته است. با دقت و تأمل در این دو اثر میتوان بهضرورت نظم و چاپ آثار پ چکیده کاملدو منظومۀ حماسی بهمن نامه و کوش نامه، از حماسههای ملی است که بعد از شاهنامۀ فردوسی و به پیروی از آن در اواخر قرن پنجم و ششم به نظم کشیده شده و در کامل کردن روایات و داستانهای شاهنامه نقش به سزایی داشته است. با دقت و تأمل در این دو اثر میتوان بهضرورت نظم و چاپ آثار پس از شاهنامه در زنده نگهداشتن زبان فارسی و داستانهای ایران باستان پی برد که ایرانشاه بن ابی الخیر، با علاقه و دلبستگی تمام به نظم و سرودن آن همت گماشته است. در این دو منظومه حماسی به مناسبت کشمکشها و کینهتوزیهای فراوان بین شخصیتهای اصلی داستان و دشمنان آنها با صحنههای متعدد جنگ و نبرد روبرو هستیم؛ بهطوریکه میتوان اصلیترین شاخصۀ موجود در بهمن نامه و کوش نامه را مقولۀ رزم و پیکار دانست و بهترین توصیفهای موجود در این دو کتاب را خاص میدانهای رزم قلمداد کرد؛ اما در لابهلای این داستانهای حماسی به صحنههایی غنائی و عاشقانه برمیخوریم که درواقع محل تلاقی حماسه و غنا است. این داستانها در عین حماسی بودن، ویژگی داستانهای غنائی را در خود دارند. نویسنده در این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تطبیقی و ابزار کتابخانهای درصدد آن است تا عشق و جلوههای عاشقانه را در این دو منظومه بررسی نماید، نتایج پژوهش حاکی از آن است که این دو منظومه در عین حال که یک منظومۀ حماسی میباشند؛ ولی جلوههای عشق و روابط عاشقانه هم در جایجای این دو اثر دیده میشود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
13 - بررسی شاخصهای ادب غنایی در اشعار آیینی ملکالشعرا بهار
شبنم کریم شاهی ملایری رضا صادقی شهپر حجت اله غ منیریشعر آیینی به دلیل غلبۀ احساسات شاعر، یکی از مهمترین گونههای ادب غنایی است و بالتبع اکثر شاخصهای صوری و محتوایی ادبیّات غنایی در زیربنای آن بهکار رفتهاست. این پژوهش، با هدف بررسی و تبیین بازتاب شاخصهای ادب غنایی در اشعار آیینی ادبیّات مشروطه فارسی -مطالعه موردی اشع چکیده کاملشعر آیینی به دلیل غلبۀ احساسات شاعر، یکی از مهمترین گونههای ادب غنایی است و بالتبع اکثر شاخصهای صوری و محتوایی ادبیّات غنایی در زیربنای آن بهکار رفتهاست. این پژوهش، با هدف بررسی و تبیین بازتاب شاخصهای ادب غنایی در اشعار آیینی ادبیّات مشروطه فارسی -مطالعه موردی اشعار آیینی ملکالشعرا بهار- انجام شدهاست. ملکالشعرا بهار از شاعران برجستۀ دورۀ مشروطه و ملکالشعرای آستان قدس رضوی در سرایش اشعار آیینی بهویژه در رثای پیامبر و امامان معصوم ید طولایی داشت. او حقیقت سیمای معصومین علیهالسلام را با تخیّلی سرشار از عاطفه و احساس سروده و آنان را در آیینۀ شعرش در قالب زبانی غنایی توصیف کردهاست. پژوهش حاضر با رویکردی تحلیلی_توصیفی و بر پایۀ مطالعات کتابخانهای انجام شده و در پی پاسخ به چندی و چونی شاخصهای ادب غنایی در اشعار آیینی ملکالشعرا بهار است تا بسامد و برجستگی آنها را نشان دهد. دستاورد پژوهش نشان میدهد، شاخصهای محتواهایی چون وصف، دید منفی نسبت به روزگار، اشاره به اعیاد مذهبی و ولادت معصومین و ... در شعر بهار برخاسته از عاطفۀ شاعر (غم و شادی) است که در ساختارهای بلاغی (شاخصهای صوری)، تشبیه، استعاره و نیز زبانی غنایی با واجآرایی و موسیقی غنایی نمود یافته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
14 - جامعهشناسی ادبیات غنایی در منظومهی «لیلی و مجنون» نظامی گنجوی با تکیه برآراء لوکاچ، بوردیو و آدورنو
مریم ذاکری کامران پاشائی فخری ( نویسنده مسئول) پروانه عادل زادهمنظومهی لیلی و مجنون در میان داستانهای غنایی فارسی اهمیت ویژهای دارد. بررسی آن برپایۀ گونههای متنوع نقد، دارای اهمیت است یکی از گونههای مهم نقد، نقد جامعهشناختی و نظریهمحور است، این پژوهش، اثر پیشگفت را بر پایۀ نظریات دانشوران جامعهشناسی با تأکید بر آرای جو چکیده کاملمنظومهی لیلی و مجنون در میان داستانهای غنایی فارسی اهمیت ویژهای دارد. بررسی آن برپایۀ گونههای متنوع نقد، دارای اهمیت است یکی از گونههای مهم نقد، نقد جامعهشناختی و نظریهمحور است، این پژوهش، اثر پیشگفت را بر پایۀ نظریات دانشوران جامعهشناسی با تأکید بر آرای جورج لوکاچ، پییر بوردیو و تئودور آدورنو مورد بررسی قرار داده است. مسئله آن تحلیل درونمایۀ غنایی اثر بر اساس ذهنیات، عینیات، دگرگونیهای اجتماعی، خصلتهای جمعی، نظریههای کنش، تمایز فرهنگی و سرمایههای چهارگانه است. روش پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی است از این طریق، چیستی و چرایی جلوه-های جامعهشناختیِ ادبیات غنایی، ویژگیهای غنایی و جغرافیای فرهنگی اثر یادشده به صورت مجزا و سنجشی با یکدیگر، ماهیت ادبیات غنایی مولود این اثر، نوع زیستمندی و بستر کنشهای غناییِ همگون و متضاد شخصیتهای داستانها، آبشخور فرهنگی، تمایزات فرهنگی جامعۀ حقیقی و جامعۀ درونی داستان، بازکاوی و یافتههای نوینی حاصل شد، یافتهها نشان میدهد: پدیدارهای داستان تکساختی نیستند به عینیات، جهانبینی، ذهنیات شاعر و ایدئولوژی گروههای اجتماعی عصر پیدایش منظومه که خود را در قالب داستان نشان دادهاند مرتبطاند. خلق این منظومهی غنایی نتیجۀ تقاضا، اشتیاق و خصلتهای جمعی جامعۀ عصر پیدایش است و بین میزان و چگونگی کاربست سرمایههای شخصیتهای اصلی با میزان کامیابی و ناکامی آنها رابطۀ همبستگی وجود دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
15 - بررسی بنمایهها و حوادث اسطورهای و کهن الگوهای مرتبط با معشوق در منظومۀ غنایی ویس و رامین
پیمان نیکنامی پوران یوسفی پور کرمانی فاطمه غفوری مهدی آباداسطوره ها، داستان های راست و مقدّس اند که در دوران ازلی، متناسب با شرایط جامعه در دورانهای مختلف، به گونه ای نمادین و تخیّلی به انحای گوناگون رواج می یابند؛ بنابراین می توان آثار و علائم بنمایه های اسطورهای را علاوه بر متون حماسی و دینی، در منظومه های غنایی نیز مشاهد چکیده کاملاسطوره ها، داستان های راست و مقدّس اند که در دوران ازلی، متناسب با شرایط جامعه در دورانهای مختلف، به گونه ای نمادین و تخیّلی به انحای گوناگون رواج می یابند؛ بنابراین می توان آثار و علائم بنمایه های اسطورهای را علاوه بر متون حماسی و دینی، در منظومه های غنایی نیز مشاهده نمود. یکی از منظومههای عاشقانۀ قرن پنجم، منظومۀ ویس و رامین اثر فخرالدّین اسعد گرگانی است که سرشار از بنمایههای اسطورهای است. نویسنده در این پژوهش به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و ابزار کتابخانهای درصدد آن است تا به بررسی بنمایهها و حوادث اسطورهای مرتبط با معشوق با نظر به ویژگی تطبیقپذیری، تکرارشوندگی و معناافزایی در روند داستان بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که کدامیک از بنمایه های اساطیری توانسته اند در منظومۀ عاشقانۀ ویس و رامین، مرتبط با معشوق، مجال حضور و تجلّی یابند؟ و چگونه این بنمایه ها با توجّه به محتوا و ساختار ویژۀ منظومۀ ویس و رامین، تحوّل یافته اند؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که در روایت و پیرنگ داستان ویس و رامین و یا الگوی حوادث به رویدادها و حوادث اساطیری همچون همچون آیین وصال، بالارفتن از مکانی خاص، باکره بودن، پایین آمدن از مکانی خاص، آزمون تشرّف و سحر و جادو و مفاهیمی که با باورها و آیینهای اساطیری پیوند دارند و در شکلگیری رویدادها نقش مؤثری ایفا نمودهاند؛ اشاره شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
16 - برّرسی سطوح کارکردی ارتباطات غیرکلامی «زبان بدن» در غزلیّات عرفیشیرازی
طاهره موسی زاده اهق صفا تسلیمی حسنعلی عباسپور اسفدن ماندانا علیمییکی از اهداف همیشگی و مهمّ شاعران و نویسندگان در آثار نظم و نثرشان، برقراری ارتباط هرچه بهتر با مخاطبین و انتقال هرچه بهتر و دقیقتر معنا و پیام به آنان میباشد. در این راستا، بهره گیری از ارتباطات کلامی و غیرکلامی یکی از رایج ترین شیوه ها در این راستا بوده است. ارتباطا چکیده کاملیکی از اهداف همیشگی و مهمّ شاعران و نویسندگان در آثار نظم و نثرشان، برقراری ارتباط هرچه بهتر با مخاطبین و انتقال هرچه بهتر و دقیقتر معنا و پیام به آنان میباشد. در این راستا، بهره گیری از ارتباطات کلامی و غیرکلامی یکی از رایج ترین شیوه ها در این راستا بوده است. ارتباطات غیرکلامی یا بهرهگیری از نشانههای تصویری همواره برای شاعران به مثابه یک ابزار کارآمد برای انتقال مضامین و مفاهیم نهفته در اشعار بودهاست. مفاهیمی که عمده موضوعات آن حول مسائلی نظیر تعلیم و تربیت، آگاهی و بیداری انسانها و عشق (توصیفات جمال معشوق، فراق عاشق و...) بوده است. عرفی شیرازی یکی از شاعران اوایل عهد صفوی است که در تکوین غزل سبک هندی، نقشی مهم داشتهاست. حجم اصلی دیوان وی را غزلیّات او تشکیل میدهد. یکی از شاخصهای مهمّ اشعار عرفی، نشانههای تصویری (ارتباطات غیرکلامی) نهفته در مضامین غزلیات وی میباشد. به همین سبب، مقالة حاضر با استفاده از روش توصیفیتحلیلی به واکاوی برّرسی سطوح ارتباطات غیرکلامی زبان بدن در کنش های غیرزبانی، در غزلیات عرفیشیرازی میپردازد. فرضیه یا دالّ مرکزی پژوهش کنونی تأکیدی است بر این مسئله که زبان بدن در ارتباط غیرکلامی غزلیّات عرفی شیرازی کاملاً عامدانه و در راستای جلب معشوق و جذب مخاطب و نیز بازاندیشی در الگوهای رفتاری فرد و اجتماع و با هدف کنایهسازی و نمادپردازی محقّق شدهاست. در میان فرآیندهای ارتباطات غیرکلامی در اشعار عرفیشیرازی حرکات و اشارات مختصّ چهره، دست و پا و چشم، بیشترین کارکرد ارتباطی را داشته و نقش به سزایی را در جریان انتقال مفاهیم و پیام ها ایفا می کنند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
17 - بررسی ویژگی سهلممتنع در غزلیّات وحشی بافقی
مریم محمودی رویا دهقانیغزل بهترین قالب برای بیان کردن گونه ادب غنایی است و شاعران بیشماری از این قالب برای بیان کردن اشعارشان استفاده کردهاند. یکی از این شاعران وحشی بافقی است. او یکی از بزرگترین شاعران قرن دهم است که نسبت به شاعران دوره خود در جایگاه ممتازی قرار دارد. وحشی بافقی در همه قا چکیده کاملغزل بهترین قالب برای بیان کردن گونه ادب غنایی است و شاعران بیشماری از این قالب برای بیان کردن اشعارشان استفاده کردهاند. یکی از این شاعران وحشی بافقی است. او یکی از بزرگترین شاعران قرن دهم است که نسبت به شاعران دوره خود در جایگاه ممتازی قرار دارد. وحشی بافقی در همه قالبهای شعری طبعآزمایی کرده است، امّا شهرتش بیشتر به خاطر غزلهای پر سوز و گداز اوست. یکی از دلایلی که غزلهای او را ممتاز گردانیده است، ویژگی سهل ممتنع بودن آنهاست. در این پژوهش تلاش بر این است تا به روش توصیفی- تحلیلی غزلهای او از نظر سهل و ممتنع بودن مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش نشان میدهد که استفاده از گفتار عامه، دستورمندی، سادگی و رسایی واژگان و دوری از صنعت پردازی، باعث سهلممتنع شدن غرلیات وحشی بافقی شده است غزل بهترین قالب برای بیان کردن گونه ادب غنایی است و شاعران بیشماری از این قالب برای بیان کردن اشعارشان استفاده کردهاند. یکی از این شاعران وحشی بافقی است. او یکی از بزرگترین شاعران قرن دهم است که نسبت به شاعران دوره خود در جایگاه ممتازی قرار دارد. وحشی بافقی در همه قالبهای شعری طبعآزمایی کرده است، امّا شهرتش بیشتر به خاطر غزلهای پر سوز و گداز اوست. یکی از دلایلی که غزلهای او را ممتاز گردانیده است، ویژگی سهل ممتنع بودن آنهاست. در این پژوهش تلاش پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
18 - عشق در کتاب مقدس با تأکید بر نگاه ژوزف مورفی و ابن عربی
محمد علی وثوقیان نجف آبادی سیدمحمد امیری عطامحمد رادمنشریشة بخش مهمی از ادبیات غنایی خاور میانه را باید در کتب آسمانی عهد عتیق و عهد جدید یافت. از منظر این کتب، خداوند و عشق مساویِ همند و عشق در ذره ذره موجودات عالم گسترش یافته است. در متون اولیة اسلامی محبّت به طور متعادل به عنوان رابطهای دو طرفه میان خدا و بنده وجود داشت چکیده کاملریشة بخش مهمی از ادبیات غنایی خاور میانه را باید در کتب آسمانی عهد عتیق و عهد جدید یافت. از منظر این کتب، خداوند و عشق مساویِ همند و عشق در ذره ذره موجودات عالم گسترش یافته است. در متون اولیة اسلامی محبّت به طور متعادل به عنوان رابطهای دو طرفه میان خدا و بنده وجود داشته است، امّا تجربة عشقی با چنان غلظت که آغازگرِ آن خدا باشد، برگرفته از انجیل است که بعید نیست در قرن دوم هجری با ترجمه شدن متون یونانی به عربی، واردِ متون عربی و بعد از آن فارسی شده باشد. ابن عربی از جمله متأثرانِ از اندیشوران یونان است. دور نمینماید که عشق ترسیمی او اثری از اندیشههای یونانی در خود داشته باشد. در متون قرون شش به بعد، تجربة عشقی، در غلظت حتّی از تورات و انجیل فراتر میرود و به قول مولوی به عشقی خونی تبدیل میشود. تأثیرپذیری ابن عربی به معنای شیفتگی و دلدادگی او نیست. بلکه تنها لحاظ کردنِ این اندیشهها در کنار صدها اندیشة دیگر است. آنچه در این مقاله مطرح می شود، هیچ ارتباطی با دیدگاه آسین پالاسیوس در مورد ابن عربی ندارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
19 - نیایش در صحیفه سجّادیه
لیلا مرادی سیدمحمد امیریگفتگو با یک نیروی غیبی که از دیرباز مورد توجّه انسان بدوی قرار گرفته بود، با ادیان ابراهیمی حالت قانونمند گرفت و به صورت مناجات و نیایش درآمد. نیایش با خدا یکی از موارد ارزشمند و مهم در دین اسلام است و در متون مربوط به آموزه های شریعت و متون صوفیّه بسیار مورد توجّه قرار چکیده کاملگفتگو با یک نیروی غیبی که از دیرباز مورد توجّه انسان بدوی قرار گرفته بود، با ادیان ابراهیمی حالت قانونمند گرفت و به صورت مناجات و نیایش درآمد. نیایش با خدا یکی از موارد ارزشمند و مهم در دین اسلام است و در متون مربوط به آموزه های شریعت و متون صوفیّه بسیار مورد توجّه قرار گرفته است. یکی از مهمترین کتابهای دینی که در آن علاوه بر آموزه های مذهبی به مسائل عرفانی و ادبی هم پرداخته شده، کتاب صحیفۀ سجّادیّه از امام سجّاد(ع) است. این مقاله با روش تحلیلی- توصیفی به بررسی جایگاه نیایش در کتاب صحیفۀ سجّادیّه می پردازد. محورهای اصلی تحقیق عبارتند از: بیان حبّ و محبّت، عشق، توکّل، صبر، رضا، فنا، ذکر، فقر، شکر، توحید. برآیند پژوهش نشان می دهد که امام سجّاد(ع) که در متن کتاب صحیفۀ سجّادیّه مملو از حس و عاطفه بوده اند بیشتر به رویکردهای مبتنی بر عشق توجّه داشته اند و حتی عشق را مرتبۀ والاتر از محبّت می دانند و معتقد هستند تا محبّت نباشد وصول به عشق صورت نمی گیرد و امام(ع) محبّت به خویشتن را اولین مرتبه عشق می دانند و همان دعاها و انابه و تضرعی که در دعاهایشان وجود دارد، محبّت به خویشتن است. واژگان کلیدی: صحیفه سجّادیّه، نیایش، ادبیات غنایی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
20 - بررسی عشق درادبیات غنایی و حماسی با تکیه بر دو اثر «شاهنامه» فردوسی و «پلنگینهپوش» روستاولی
آیدا حیاتی مهر فریدون طهماسبیتجلی عشق در آثار حماسی باعث پیوندی گسستناپذیر ودلنشین میان حماسه و تغزل میگردد. شاهنامه فردوسی و پلنگینهپوش روستاولی از شمار آثاریست که حماسه و غنا در آنها نیک درهم تنیده شده است. عشق، در این دو اثر، جایگاه والایی دارد. در پلنگینهپوش، عشق و موضوعات عاشقانه بسامد با چکیده کاملتجلی عشق در آثار حماسی باعث پیوندی گسستناپذیر ودلنشین میان حماسه و تغزل میگردد. شاهنامه فردوسی و پلنگینهپوش روستاولی از شمار آثاریست که حماسه و غنا در آنها نیک درهم تنیده شده است. عشق، در این دو اثر، جایگاه والایی دارد. در پلنگینهپوش، عشق و موضوعات عاشقانه بسامد بالایی دارد و داستان بر محور عشق و حماسه میگردد. به گونهای که گاهی داستان با عشق شروع میشود، با عشق ادامه پیدا میکند و با عشق به پایان میرسد. در شاهنامه هم در بسیاری از داستانها، عشقی که در خدمت حماسه باشد دیده میشود. این مقاله در صدد است ویژگیهای محتوایی عشق و حماسه را در این دو اثر بزرگ از ادبیات دو ملت ایران و گرجستان به روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای مورد بررسی قرار دهد. هدف این پژوهش آناست که نشان دهد، یک اثر ادبی بستر مناسبی برای طرح مسائل متعددی است که منجر به تنوع موضوع میگردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
21 - مقایسۀ سبکی هجویات سنایی، انوری و جمالالدین عبدالرزاق
حشمت اله انصاری مریم جعفری غلامعباس ذاکرییکی از انواع فروع ادب غنایی که بسامد بسیاری در آثار بیشتر شاعران پارسیگو دارد، هجویهسرایی است. بررسی ویژگیهای سبکی این گونۀ ادبی میتواند سهم مهمی در ورود به دنیای ذهن شعرا و شناختن اندیشهها، عواطف و رویکردهای آنها داشته باشد. در این مقاله سعی شده است هجویات سنایی، چکیده کاملیکی از انواع فروع ادب غنایی که بسامد بسیاری در آثار بیشتر شاعران پارسیگو دارد، هجویهسرایی است. بررسی ویژگیهای سبکی این گونۀ ادبی میتواند سهم مهمی در ورود به دنیای ذهن شعرا و شناختن اندیشهها، عواطف و رویکردهای آنها داشته باشد. در این مقاله سعی شده است هجویات سنایی، انوری و جمالالدین که هر سه از شاعران بنام و برجستة قرن ششم و سبک سلجوقی هستند، در سه حوزۀ زبانی، ادبی و فکری با تکیه بر مضامین اجتماعی و فرهنگی مورد برسی قرار گیرد. در این تحقیق به شیوۀ کاربرد اوزان عروضی، صور خیال، قالبهای شعری، ایدئولوژی و واژگان گزیده؛ شامل: استفاده از نامهای جانوران در هجو، استفاده از ساخت مصغر، هجوهای پنهان و آشکار، بهکارگیری واژههای تابو و نیز استفاده از آیات قرآنی در هجو، هجوهای پنهان و آشکار، شخصی و اجتماعی در شعر این سه شاعر پرداخته شدهاست. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که زبان جمالالدین در هجو از سنایی و انوری عفیفتر است؛ اما هجویات سنایی و انوری نسبت به جمالالدین زبانی تند، گزنده و هتّاک دارد. این سه شاعر با بهرهگیری از هنر شاعری خود و احاطهای که بر اوضاع جامعۀ عصر خود داشتهاند، بسیاری از مفاسد و ناهنجاریهای اجتماعی عصر را به تصویر کشیدهاند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
22 - جلوههای ادب غنایی در تکبیتهای سبک هندی (بر اساس اشعار صائب تبریزی، بیدل دهلوی، کلیم کاشانی و فیضی دکنی)
نفیسه نصیری علیرضا فولادی مرتضی رشیدیمضمونآفرینیهای بدیع و تخیل گستردة شاعران سبک هندی، خالق زمینههای موضوعی فراوانی در آثار آنهاست. ساختار سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و حتی مذهبی در دورة سبک هندی سبب بروز احساسات، عواطف شخصی و هیجانات درونی شاعران با خیالات دلانگیز در موضوعات مختلف در اشعار این دوره شد که چکیده کاملمضمونآفرینیهای بدیع و تخیل گستردة شاعران سبک هندی، خالق زمینههای موضوعی فراوانی در آثار آنهاست. ساختار سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و حتی مذهبی در دورة سبک هندی سبب بروز احساسات، عواطف شخصی و هیجانات درونی شاعران با خیالات دلانگیز در موضوعات مختلف در اشعار این دوره شد که مجموعهای از انواع ادب غنایی را در آثار آنها بازتاب داده است. تک بیت یکی از اشکال بیان این مضامین است. دیوان شاعران این دوره شامل گستردهترین مجموعههایی است که در آن مسائل اخلاقی، عرفانی، عشقورزی، مذهبی، تعلیمی و اجتماعی با مضمونهای بدیع و تازه در قالب کوتاه تکبیت جلوهگری میکند و به طور کلی بسامد ادبیات غنایی نسبت به دیگر انواع ادبی در این قالب چشمگیرتر است. در این مقاله به غنایی بودن تکبیتهای سبک هندی و تنوع مضامین غنایی پرداخته شده و موضوعاتی همچون: عشق، عرفان، بثالشکوی، مرثیه، طنز، وطنیات و... در اشعار شاعران این دوره مورد بررسی قرار گرفتهاست. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است و نتیجة پژوهش نشان میدهد که عشق مجازی، مصطلحات عرفانی، خودستایی شاعران و وطنیات بیشترین بسامد را در میان موضوعات موجود به خود اختصاص دادهاست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
23 - نخستین شناخت وزن ترانههای عامیانه در آثار فارابی و ابن سینا
محمد امین محمدپور علی اصغر بابا صفری غلامرضا ستودهدر دورۀ معاصر پژوهشگران بسیاری در حوزۀ ادبیات غنایی به شناخت وزن ترانههای عامیانه پرداختهاند. وزن ترانههای عامیانه فارسی وزنی زمانی و تکیهای است به صورتی که تکیههای وزنی روی هجاهای بلند یا سنگین قرار میگیرند و این وزنها به دو دسته وزنهای زبانی (نوایی) و وزنهای چکیده کاملدر دورۀ معاصر پژوهشگران بسیاری در حوزۀ ادبیات غنایی به شناخت وزن ترانههای عامیانه پرداختهاند. وزن ترانههای عامیانه فارسی وزنی زمانی و تکیهای است به صورتی که تکیههای وزنی روی هجاهای بلند یا سنگین قرار میگیرند و این وزنها به دو دسته وزنهای زبانی (نوایی) و وزنهای زمانی تقسیم میشوند. وزنهای زبانی بیشتر بر اساس ممیزههای زبرزنجیری زبان همچون تکیه و کشش و نواخت توصیف میشوند و در توصیف وزنهای زمانی، به غیر از ویژگیهای زبرزنجیری زبان از مفاهیم و اصطلاحات رایج در حوزۀ ضربآهنگ، مانند سرعت، نت سکوت، میزانهای ضرب بالا، ضد ضرب و تکیۀ وزنی نیز استفاده میشود. این پژوهش در پی پاسخ به این مسئله است که آیا پیش از نتایج پژوهشهای اخیر، در آثار فارابی و ابن سینا به اصول وزن به صورت دستاوردهای امروزی اشاره شده است؟ از این رو موضوع بحث را به روش توصیف و تحلیل فرم و محتوا کاویدهایم و منابع گوناگون بررسی شدهاند. فارابی و ابن سینا در حوزۀ وزن ترانههای عامیانه نیز نخستین پژوهشگرانی هستند که با به کارگیری اصطلاحات دورۀ خودشان دربارۀ وزن، به توصیف وزن ترانههای عامیانه پرداختهاند. فارابی وزن شعر را نیز از مقایسه آن با ایقاعات در موسیقی به دست میدهد. ابن سینا شعر را کلامی ترکیب شده از حروفی میداند که شامل هر چیزی است که بتوان از راه صوت و یا حتی حرکتها آن را شنید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
24 - تبیین غم و اندوه در شروهسراییهای فایز دشتی، محمدخان دشتی و مفتون بردخونی
حیدر حاجیان مریم پرهیزکاری سید محمود سیدصادقیادب غنایی بیان نرم و لطیف احساسات و عواطف شخصی شاعر است و به عشق، دوستی، رنج، نامرادی و هرچه روح آدمی را متأثر میکند، توجه نشان میدهد. آنچه این نوع ادبی را از غیر آن متمایز میسازد، غلبۀ عنصر احساس و عاطفه بر دیگر عناصر شعری است. اندوه یکی از عمیقترین و متأترکنندهت چکیده کاملادب غنایی بیان نرم و لطیف احساسات و عواطف شخصی شاعر است و به عشق، دوستی، رنج، نامرادی و هرچه روح آدمی را متأثر میکند، توجه نشان میدهد. آنچه این نوع ادبی را از غیر آن متمایز میسازد، غلبۀ عنصر احساس و عاطفه بر دیگر عناصر شعری است. اندوه یکی از عمیقترین و متأترکنندهترین احساسات آدمی است که در این پژوهش به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و ابزار کتابخانهای به بررسی مؤلفههای آن در اشعار احساسی و عاطفی فایز دشتی، محمدخان دشتی و مفتون بردخونی پرداخته شده است. هدف از این پژوهش مقایسه این حس در اشعار سه شاعر است و اینکه شاعران مورد بررسی در کاربرد اینگونه مفاهیم چه وجه تشابه و تمایزی با هم داشتهاند. در باب نتیجۀ این تحقیق میتوان گفت که تبلور غم و اندوه در اشعار فایز، بیشتر جنبۀ شخصی دارد و در سرودههای مفتون، بیشتر به دلایل خانوادگی و اجتماعی است. در شعر محمدخان دشتی نیز جنبۀ مذهبی و اجتماعی اندوه نمود چشمگیرتری داشته است. وی شعری را که به دور از بازگویی رنج و درد و اندوه بشری باشد، به هیچ میگیرد و گاه به سرایندگان بیدرد در دورۀ مشروطیت و بازگشت ادبی تاخته است. در اشعار مفتون علت اندوه وی در ابتدای شاعریاش به شکل گنگ و نامفهوم ظاهر میشود، اما بهتدریج علت اندوهش را میتوان در تلاش وی برای رسیدن به کمال عرفانی یا غم برآمده از احساس تنهایی در هستی یافت. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
25 - بررسی و تحلیل انواع شکوائیه در آثار نظامی گنجهای
پروانه صفا عنایت الله شریف پور مریم جعفریشکوائیه، یکی از گونههای ادبیات غنایی است. این گونۀ ادبی در اصطلاح، شعری است که بیانگر دردها، رنجها و گرفتاریهای شخصی و اجتماعی شاعر است. این قسم از ادب غنایی از آغاز شکلگیری شعر فارسی در آثار شاعران دیده میشود، اما تحولات سیاسی و بیثباتی ایران در قرنهای پنجم و شش چکیده کاملشکوائیه، یکی از گونههای ادبیات غنایی است. این گونۀ ادبی در اصطلاح، شعری است که بیانگر دردها، رنجها و گرفتاریهای شخصی و اجتماعی شاعر است. این قسم از ادب غنایی از آغاز شکلگیری شعر فارسی در آثار شاعران دیده میشود، اما تحولات سیاسی و بیثباتی ایران در قرنهای پنجم و ششم، سبب شد که اشعار شکوائی در آثار شاعران این دوره از جمله حکیم نظامی با بسامد بیشتری به کار رود. در این مقاله با هدف تأثیر اوضاع اجتماعی بر شکلگیری گونههای ادبی در یک دورۀ خاص و بهرهگیری از روش تحلیل محتوا و استفاده از منابع کتابخانهای انواع شکوائیه از آثار نظامی استخراج و تحلیل و بررسی میگردد. نتیجه پژوهش بیانگر اینست که قناعتپیشگی و عدم وابستگی به دربار مانع از آن نشده است که شاعر دیار گنجه، زبان گویای مردم زمانهاش، از رنجهای خود شکوه ننماید. اشعار شکوائی به کار رفته در آثار نظامی از لحاظ محتوایی به پنج دسته تقسیم میشوند: شکوائیههای شخصی، اجتماعی، سیاسی، فلسفی و عرفانی که گلایههای شخصی بسامد بیشتری نسبت به سایر شکوائیهها دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
26 - شکوائیه در مجموعة شعر «ماه در مرداب» پرویز ناتل خانلری
بتول عزیزی جیرآبادی نرگس اصغری گوار علی رمضانیبررسی عناصر ادب غنایی و چگونگی کاربرد آن در اشعار شعرای معاصر میتواند ما را به شناخت مفاهیم تازهای از اندیشه و شعر آنها سوق دهد. یکی از این مؤلفه ها شکوائیه است. بیان درد و رنج، بخش گستردهای از مضامین شعر و ادب زبان فارسی را تشکیل میدهد. همانطور که میتوانیم همه خ چکیده کاملبررسی عناصر ادب غنایی و چگونگی کاربرد آن در اشعار شعرای معاصر میتواند ما را به شناخت مفاهیم تازهای از اندیشه و شعر آنها سوق دهد. یکی از این مؤلفه ها شکوائیه است. بیان درد و رنج، بخش گستردهای از مضامین شعر و ادب زبان فارسی را تشکیل میدهد. همانطور که میتوانیم همه خوشحالی یا احساسات دیگر را تجربه میکنیم، ممکن است گاهی نیز غمگین شده و احساس غم و اندوه را تجربه کنیم. شاعران که روحی لطیف و حساس دارند، بیشترین تأثیر و تأثر را از این حس و حال پذیرفته، دقیق و موشکافانه به این موضوع پرداختهاند. شکوائیه در همة ادوار شعر فارسی بوده، اما در شعر معاصر نوع نگرش شعرا به این مضمون به سبب مسائل سیاسی و اجتماعی و پدیدار شدن شعر نو نیمایی متفاوت است. مقالة حاضر به بررسی شکوائیه در مجموعة شعر ماه در مرداب پرویز خانلری پرداخته است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که غالب دردهای شاعر فردی بوده، اما از انواع دیگر درد نیز از جمله رنج مردم جامعه، فریاد از ضدارزشها، شکوه از فلک، خفقان سیاسی و عدم آزادی سخن میگوید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
27 - معرفی و تحلیل منظومۀ ناشناختۀ مودتنامه
مهدیه ولیمثنوی مودتنامه ازجمله داستانهای روایی است که شاعری به نام میرمحمداسماعیل بن یوسف ابجدی، از شاعران فارسیسرای سدۀ یازدهم سرزمین هند، در جواب خسرو و شیرین نظامی سروده است. این مثنوی هرگز توفیق خمسۀ نظامی را به دست نیاورد؛ اما سادگی زبان، روانی کلام، توجه به معنا و مضمون چکیده کاملمثنوی مودتنامه ازجمله داستانهای روایی است که شاعری به نام میرمحمداسماعیل بن یوسف ابجدی، از شاعران فارسیسرای سدۀ یازدهم سرزمین هند، در جواب خسرو و شیرین نظامی سروده است. این مثنوی هرگز توفیق خمسۀ نظامی را به دست نیاورد؛ اما سادگی زبان، روانی کلام، توجه به معنا و مضمون، استفاده از آرایههای ادبی درحدّ اعتدال و ساخت و بافت مناسب کلام، سبب شده است فهم مثنوی مودتنامه برای مخاطب، بدون مشکل باشد. بررسی دستنوشتۀ منحصربهفرد اثر نشان داد سراینده علاوهبر توجه به ظاهر کلام، از معنا و مضمون نیز غافل نبوده و هر دو جنبۀ لفظی ومعنایی را مدّنظر داشته است؛ ازاینرو، منظومۀ وی تکساحتی نیست و ارزش زبانی، ادبی، معنایی و... دارد. این منظومه تاکنون ناشناخته باقی مانده است؛ به همین سبب، نگارنده بر آن شد تا در این مقاله ضمن معرفی این اثر، به بررسی و تحلیل محتوا و سبکشناسی اثر بپردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
28 - بررسی تطبیقی اشعار تعلیمی فردوسی و حافظ
احمدرضا یلمه هاشعر تعلیمی، شعری است که هدف اصلی سراینده، آموزش حکمت و اخلاق، همچنین تشریح و تبیین مسایل و اندیشههای مذهبی، تربیتی، فلسفی و مضامین پندگونه باشد. بیان آموزههای اخلاقی و حکمی در شعر فارسی از اوایل سدة چهارم هجری آغاز شد و به تدریج در بیشتر قالب های شعری جلوهگری نمود. ا چکیده کاملشعر تعلیمی، شعری است که هدف اصلی سراینده، آموزش حکمت و اخلاق، همچنین تشریح و تبیین مسایل و اندیشههای مذهبی، تربیتی، فلسفی و مضامین پندگونه باشد. بیان آموزههای اخلاقی و حکمی در شعر فارسی از اوایل سدة چهارم هجری آغاز شد و به تدریج در بیشتر قالب های شعری جلوهگری نمود. اشعار تعلیمی گاه به صورت جداگانه و مستقل است؛ همانند منظومهها و داستان هایی که منحصراً به آموزههای تعلیمی میپردازد و گاه در دیگر آثار ادبی پراکنده است. شاهنامه فردوسی و دیوان حافظ از لحاظ اشتمال و احتوا بر مفاهیم و مضامین پندگونه از بینظیرترین آثار ادبی است که علاوه بر جنبة حماسی و غنایی همواره از دیرباز، به عنوان مرام نامه و دستورنامة زندگی مورد توجه خواص و عوام بوده است. نکتهای که اساس این پژوهش بر آن استوار است نوع بیان مضامین اخلاقی و اندیشههای حکمی و پندگونة این دو شاعر بلندآوازه است. لحن و بیان یکی رویکردی تفصیلی دارد و آن دیگری شیوة مختصرگویی را در پیش گرفته است؛ کلام یکی صریح و روشن و دیگری مرموز و طنزآلود و مبهم؛ شیوهها و گونههای متفاوت و مجزایی که این پژوهش سعی دارد به ارائة نمونههایی از آن بپردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
29 - تحلیل ساختاری ده نامه عماد فقیه کرمانی با توجه به سازه "را"
فروزنده عدالت کاشی محبوبه مباشریده نامهنویسی گونهای ادبی است که در آن محب و محبوب طی ده نامه در مورد موضوعات مورد علاقه خود گفتوگو میکنند. قالب این نوع ادبی، مثنوی است. شروع آن از قرن پنجم با ادبیات غنایی و موضوع عاشقانه و اوج آن در قرن هشتم در ادبیات عرفانی است. ده نامه عماد فقیه کرمانی، شاعر عا چکیده کاملده نامهنویسی گونهای ادبی است که در آن محب و محبوب طی ده نامه در مورد موضوعات مورد علاقه خود گفتوگو میکنند. قالب این نوع ادبی، مثنوی است. شروع آن از قرن پنجم با ادبیات غنایی و موضوع عاشقانه و اوج آن در قرن هشتم در ادبیات عرفانی است. ده نامه عماد فقیه کرمانی، شاعر عارف قرن هشتم، مجموعهای از نامههای منظوم است، که در بحرهای مختلف سروده است. نامههایی، که در ایام مختلف برای افراد، سلاطین عصر و احبای زمان سروده و در پایان عمر آنها را در مجموعهای فراهم آورده و عنوان "دهنامه" را برای آن برگزیده است. این پژوهش بر آن است تا به روش توصیفی-تحلیلی و به شیوۀ کتابخانهای ابتدا در مورد دهنامه ها نویسی مختصری بیاورد، و به این سؤال پاسخ بدهد که، سازه "را" در دهنامه عماد فقیه کرمانی به چه معانی و با چه بسامدی به کار گرفته است؟ و با توجه به این بسامد، سبک ساختاری دهنامه عمادچگونه است؟ نتیجه این پژوهش آن است که: از مجموع 657 بیت در ده نامه 45 بیت دارای سازه "را" است . که ۱2 مورد به عنوان "نشانه مفعولی"، 23 مورد به معنی "برای" و 9 مورد به معنی "کسره اضافی" و 1 مورد به معنی "به" بکار گرفته شده است. 85/6 درصد، میزان بسیار اندک سازه "را" در دهنامه، بیانگر این موضوع است که در قرن هشتم استعمال این سازه کم بوده است. این یکی از ویژگیهای سبکی دهنامه عماد فقیه کرمانی است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
30 - واپسین گفتوگوی دلدادگان در منظومههای عاشقانه فارسی
ندا حدادیمنظومههای عاشقانه فارسی بهعنوان متونی که در گذر قرنها سروده شدهاند، خصایص و عناصر مشترکی دارند که با بررسی ساختاری این اشتراکات، میتوان روابط بینامتنی آنها را تحلیل کرد. در این مقاله تلاش بر آن است که ضمن ارائه توصیفی از صحنههای وداع دلدادگان، به گفتمان مشترک ای چکیده کاملمنظومههای عاشقانه فارسی بهعنوان متونی که در گذر قرنها سروده شدهاند، خصایص و عناصر مشترکی دارند که با بررسی ساختاری این اشتراکات، میتوان روابط بینامتنی آنها را تحلیل کرد. در این مقاله تلاش بر آن است که ضمن ارائه توصیفی از صحنههای وداع دلدادگان، به گفتمان مشترک این متون دست یابیم؛ چه اینکه گفتوگومندی و بنمایه اساسی این متون عشق است و همین زمینه بنیادین، کارکردی مشترک به مرگ دلدادگان بخشیده است. بر پایه نظریه مناسبات بینامتنی، متونی که موضوع مشترک دارند، در دورههای تاریخی مختلف به یکدیگر مربوطند و تصاویر، توصیفات و اندیشههای شاعرانهشان، از زبانی مشترک گرفته شده، حتی اگر در بدو امر بدیع و متفاوت بهنظر آیند. این زبان مشترک، اساس و منطق گفتوگو و زیستن در همان زمینه است. بهعبارتی زبان عشق اقتضا میکند که صحنههای وداع، دارای زبان و فضایی مشترک باشند، هرچند در هر کدام از آنها بهتناسب داستان و رابطه عاشق و معشوق، تفاوتهایی بروز میکند. در جایی دلدادهای پس از مرگ معشوق آنقدر بر مزارش میماند و میگرید که جان میدهد و در جای دیگر، با خنجری سینه خود را میشکافد. چنین است که در بررسی صحنههای وداع به گفتمان مرگ همزمان عاشق و معشوق میرسیم. آنچه اهمیت دارد، تلخی و دشواری جداییست که دلدادگان آنرا برنمیتابند و در اندک زمانی پس از دیگری با زندگی وداع میکنند و به گفتوگوی عشق پایان میدهند. پرونده مقاله