بسم الله الرحمن الرحیم در منظومه‌های غنایی ادب فارسی*
محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی
1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی
دانشگاه آزاد اسلامی: واحد دهاقان ـ ایران
کلید واژه: قرآن, شعر فارسی, Persian poetry, ادبیات غنایی, lyrical literature, Quran, منظومه‌ها, بسمله, long poems, in the name of,
چکیده مقاله :
منظومه‌های غنایی از جمله مهم‌ترین و دراز آهنگ‌ترین و پرمخاطب‌ترین گونه‌های ادبی به شمار می‌آید. با وجود آن‌که موضوع اصلی این قبیل آثار، عشق و مضامین عاشقانه است ولیکن به دلیل ساختار، انواع معانی شعر فارسی همچون مدح، وصف، پند و اندرز، مضامین دینی و اخلاقی، مناجات و ... را در خود جمع کرده است. یکی از مضامین پربسامد که در بسیاری از این منظومه‌ها مطرح گردیده و به ویژه آغازگر بسیاری از این منظومه‌های غنایی است، مضمون بسم الله الرحمن الرحیم است. این پژوهش سعی دارد با توجه به شهرت و کثرت استعمال این عبارت شریف قرآنی در آثار سخنوران و سرایندگان زبان فارسی به جهت تیمّن، تبرّک، استعانت و نظایر آن، منظومه‌های گوناگونی را که با این عبارت آغاز می‌گردد معرفی نماید.
Lyrical long poems are among the most important literary forms that usually attract a great deal of readers. Although, the main theme of these works includes love and romantic subjects, because of, structure, and meaning of Persian poetry such as eulogy, advice, moral and religious subjects, chanting etc….all have been collected in this literary form. One of the high frequency content In many of these long lyrical poems is the theme of In the name of Allah the Merciful and the Compassionate. This theme has been suggested, especially at the beginning of long lyrical poems. This paper attempts to study the use of this noble Quranic phrase in the works of the famous speakers and poets of the Persian language from point of view of consecration, the blessings, the help and the like, therefore, different long poems that begin with these words have been introduced.
1- اسلامی پناه (ایزدی)، مهدی. (1383). تفسیر ادبی قرآن، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.
2- انوشه، حسن. ( 1381 ). فرهنگ‌نامة ادبی فارسی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
3- حلبی، علی‌اصغر. (1375). تأثیر قرآن و حدیث در ادب فارسی، تهران: دانشگاه پیام نور.
4- خرمشاهی، بهاء‌الدین.( 1364 ). تفسیر و تفاسیر جدید، تهران: کیهان.
5- ــــــــــــــــــ. ( 1381 ). دانش‌نامة قرآن و قرآن پژوهشی، تهران: دوستان و ناهید.
6- خواجه عبدالله انصاری. (1390). تفسیر ادبی و عرفانی قرآن مجید به فارسی، تهران: اقبال.
7- خیام‌پور، عبدالرسول (تاهباز زاده). (1368). فرهنگ سخنوران، تهران: طلایه.
8- دانش‌پژوه، محمدتقی. (1340). فهرست نسخه‌های خطی کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، تهران: ا دانشگاه.
9- درایتی، مصطفی. ( 1389 ). فهرست‌وارة دست‌نوشته‌های ایران، تهران: مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
10- دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت‌نامه، زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، تهران: لغت‌نامه دهخدا.
11- ذوالفقاری، حسن. (1374). منظومه‌های عاشقانة ادب فارسی، تهران: نیما.
12- رادفر، ابوالقاسم. (1371). کتابشناسی نظامی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
13- رستگار فسایی، منصور. (1386). خمسه سرایی در ادب فارسی، فصل‌نامة آینه میراث، سال پنجم، شمارة اول و دوم، بهار و تابستان.
14- صفا، ذبیح‌الله. (1373). تاریخ ادبیات ایران، تهران: فردوس.
15- صفی علیشاه، میرزا محمدحسن اصفهانی. ( 1382 ). تفسیر صفی، به کوشش حامد ناجی اصفهانی، اصفهان: کانون پژوهش.
16- عادل، محمدرضا. (1375). فرهنگ عبارت‌های عربی در شعر فارسی تا جامی، تهران: امیرکبیر.
17- فراهی هروی، معین‌الدین. ( 1346 ). حدائق الحقایق، تصحیح سید جعفر سجادی، تهران: دانشگاه.
18- منزوی، احمد. (1351). فهرست نسخه‌های خطی فارسی، تهران: مؤسسه فرهنگی- منطقه‌ای.
19- موسوی بجنوردی، کاظم. (1387). دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
20- مولوی آغا احمد، علی احمد. (1873). تذکرة هفت آسمان، کلکته: بپتست مشن پریس.
21- نظامی گنجوی، جمال‌الدین الیاس. (1376). گنجینه، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران : قطره.
