کارکرد نشانه «گل سرخ» در اندیشه واقع‌گرای پروین‌اعتصامی
محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی
سکینه عباسی
1
(دانش آموخته دکتری)
روح اله هاشمی
2
(آموزش و پرورش پاسارگاد)
کلید واژه: رئالیسم, ادبیات غنایی, گل سرخ, رمزپردازی, پروین‌اعتصامی,
چکیده مقاله :
یکی از شاعران کمتر شناخته شدۀ معاصر ایران، پروین اعتصامی است. اشعار وی به دلیل مناظره‌پردازی و رویارویی با زبان و نگرش ادبیات زنانه (مؤنث) معروف است. اندیشۀ وی به سبب بیماری، ورود به دنیای طبیعت را به همراه داشته است؛ اما نه برای لذت یا آرامش مطلوب، بلکه برای این نتیجۀ مهم که زمزمه‌های اجزای طبیعت به‌ویژه گیاهان بازتاب عمر کوتاه بشر، به ویژه زن است. از میان این اجزا، گل سرخ در شعر او کارکردی نمادین یافته و در بستر تمثیل، در بیش از 27 مورد از قطعه، مثنوی و قصیده از مجرای مناظره، مفاخره (خودگویی و حدیث نفس) و پرسش‌گری گل در برابر ساکنان باغ و اجزای آسمان به تصویر کشیده شده است. در این مقاله به روش تحلیلی ـ توصیفی تمام اشعار روایی -که درآن شاعر از نشانۀ گل سرخ بهره برده- بررسی می‌شود تا نوع نگاه شاعر به جایگاه خود به عنوان زن در ادبیات فارسی تحلیل گردد. حاصل کار نشان می‌دهد که نقش و کارکرد متفاوت گل سرخ در این نمونه‌ها خصوصاً و در مجموعۀ اشعار پروین عموماً، گونه‌ای خاص از واقع‌گرایی زنانه را در ادب تغزلی فارسی بازتاب می‌دهد که برخلاف هنجارهای مرسوم ادب غنایی و اساطیری قوم ایرانی بوده و از اولین نشانه‌های مدرنیسم است. به بیانی دیگر، در این نگرش خاص، جایگاه زن به عنوان معشوق در پیوند با عشق و زیبایی و تقدّس نیست؛ بلکه با ماهیت مادی وی در اجتماع یعنی جوانی ناپایدار گره خورده است.
One of the contemporary poets in Iran is Parvin-Etasami. Her poems are known for discussing and confronting the language and attitudes of female literature (female). Her thoughts of illness have entered the world of nature, but not for pleasure or comfort, but for the important conclusion that whispers of the components of nature, especially plants, reflect the "short life of humankind. In this article, the descriptive analytical method of all narrative poems in which the poet uses the sign of a rose is studied, in order to analyze the type of poet's view of his position as a woman in Persian literature. The result of this study indicates that the role of different roles in these samples is characteristic and in the Parvin poems collection generally reflects a specific type of female realism in Persian lyrical literature, which, unlike the norms Tradition is the richness and mythology of Iranian folk and is one of the first signs of modernism. In other words, in this particular view, the position of "woman" as "beloved" is not related to love and beauty and holiness, but rather to its material nature in the community of "unstable youth".
1. اعتصامی، پروین (1374)، دیوان پروین اعتصامی، با دیباچة ملکالشعرای بهار، به کوشش فرشته وزیرینسب،تهران: پرنگار پارسیان.
2. الیاده، میرچا (1389)، رساله در تاریخ ادیان، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: سروش.
3. براهنی، رضا (1380)، طلا در مس، ج1، تهران: زریاب.
4. پورنامداریان، تقی (1376) رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی (تحلیلی از داستانهای عرفانی ـ فلسفی ابنسینا و سهروردی)، تهران: علمی فرهنگی.
5. تفضلی، احمد (1376)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران: سخن.
6. حمیدی، سیدجعفر و اکبر شامیان (1384)، «سرچشمههای تکوین و توسعة انواع تمثیل»، مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، ش 197، صص 75-107.
7. گورین، ویلفرد و دیگران (1383)، راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمۀ زهرا میهنخواه، تهران: اطلاعات، چاپ چهارم.
8. شفیعیکدکنی، محمدرضا (1379)، آینهای برای صداها (هفت دفتر شعر در کوچه باغهای نشابور)،تهران: سخن، چاپ سوم.
9. شمسلنگرودی، محمد (1397)، تاریخ تحلیلی شعر نو، ج 2، تهران: مرکز، چاپ هشتم.
10. شمیسا، سیروس (1371)، بیان، تهران: فردوس، چاپ دوم.
11. ---------- (1381)، شاهدبازی در ادب فارسی، تهران: فردوس.
12. شوالیه، ژان و آلنگربران (1385)، فرهنگ نمادها، ترجمۀ سودابهفضایلی، ج 4، تهران: جیحون.
13. فرای، نورتروپ (1377)، تحلیل نقد، ترجمۀ صالح حسینی، تهران: نیلوفر.
14. فرخزاد، فروغ (1393) مجموعة اشعار، به کوشش بهروز جلالی، تهران: مروارید.
15. نامور مطلق، بهمن (1382)، «باغ حسن طبیعت گیاهی و صور خیال»، مجلة خیال (فصل‌نامة فرهنگستان هنر)، شماره 7، صص 24-47.
_||_