فهرست مقالات Abbasid

• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  1 - بازتاب تبار مشروع خلافت در سکه‌های قرن دوم هجری
  حسین محسنی حمیدرضا آذری نیا
  10.30495/jhcin.2023.22301
  تبار مشروع امامت/خلافت از مسائل پرچالش سیاسی جامعه اسلامی در قرون نخستین هجری به شمار می رود. این مقاله در صدد دست یابی به روایت سکه ها از نزاع بر سر تبار مشروع امامت میان هاشمیان و دستگاه اموی و سپس دو جریان هاشمی، عباسیان و علویان، است. کشمکش عباسیان با علویان حول ت چکیده کامل

  تبار مشروع امامت/خلافت از مسائل پرچالش سیاسی جامعه اسلامی در قرون نخستین هجری به شمار می رود. این مقاله در صدد دست یابی به روایت سکه ها از نزاع بر سر تبار مشروع امامت میان هاشمیان و دستگاه اموی و سپس دو جریان هاشمی، عباسیان و علویان، است. کشمکش عباسیان با علویان حول تبار مشروع امامت و انحصار خلافت مشروع در آل علی(ع) باعث بروز چالشی طولانی مدت گردید که از طریق مسکوکات قابل پیگیری است. این چالش از 145 تا 200 هجری باعث ضرب و رواج سکه های متنوع با اظهار نسب مشروع امامت از اولاد رسول خدا(ص) و از طریق امیرمؤمنان(ع) و فاطمه زهراء(س) شد. سرانجام عباسیان در دوره خلافت مامون با عقب‌نشینی از رویکرد سابق خود در نفی حق امامت علویان، بار دیگر برای مشروعیت یابی خویش به علویان روی آوردند و در سکه ولایت عهدی امام رضا(ع) آن را ابراز داشتند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  2 - جنگ، صلح و ازدواج: روابط خُمارویه طولونی (حک. 270-282ﻫ) با خلافت عباسی
  معصومعلی پنجه
  این جستار در پی تبیین و تحلیل روابط دولت خودمختار محلی مصر و شام، طولونیان با خلافت عباسیان در دوره امارت خمارویه (270-282ﻫ) است. روابطی که با جنگ شروع شد و با صلح و ازدواجی سیاسی ادامه یافت. پیروزی طولونیان بر عباسیان در جنگ طَواحین بازگشت سلطه طولونیان بر شام و گسترش چکیده کامل

  این جستار در پی تبیین و تحلیل روابط دولت خودمختار محلی مصر و شام، طولونیان با خلافت عباسیان در دوره امارت خمارویه (270-282ﻫ) است. روابطی که با جنگ شروع شد و با صلح و ازدواجی سیاسی ادامه یافت. پیروزی طولونیان بر عباسیان در جنگ طَواحین بازگشت سلطه طولونیان بر شام و گسترش قلمرو آنان در جزیره را در پی داشت. نمایش اقتدار خمارویه در شام و جزیره، عباسیان را ناچار به پذیرش صلح، و تن دادن به حکومت وی و خاندانش بر سرزمین های بین فرات و نیل کرد. سپس خمارویه به قصد تحکیم روابط و تداوم اقتدار خویش با ازدواجی شکوهمند و پر هزینه دخترش را به همسری خلیفه درآورد؛ اما نه پیمان صلح و نه پیوند زناشویی بقای حکومت فرزندان خمارویه را تضمین نکرد و یک دهه بعد، پس از قتل خمارویه (282ﻫ) در 292ﻫ عباسیان طولونیان را ساقط ساختند و مصر و شام را به قلمرو خلافت بازگرداندند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  3 - سیاست دینی و مذهبی خوارزمشاهیان
  ابراهیم باوفا
  حکومت خوارزمشاهیان (49-618 ق) از جمله دولتهای ترکتبار بود که در دوران ضعف و تجزیة حکومت سلاجقه، در خوارزم شکل گرفت. این سلسله، نظر به اتخاذسیاست حمایت از معتزله و شیعه، فرصت تاریخی و بستر مناسبی برای مکتب اعتزال وعلویان در خوارزم خاصه برای نفوذ آنان در ساختار قدرت و منا چکیده کامل

  حکومت خوارزمشاهیان (49-618 ق) از جمله دولتهای ترکتبار بود که در دوران ضعف و تجزیة حکومت سلاجقه، در خوارزم شکل گرفت. این سلسله، نظر به اتخاذسیاست حمایت از معتزله و شیعه، فرصت تاریخی و بستر مناسبی برای مکتب اعتزال وعلویان در خوارزم خاصه برای نفوذ آنان در ساختار قدرت و مناصب اداری و تشکیلاتدیوانی فراهم کرد. در این مقاله کوشش شده، مقاصد سیاسی دولت خوارزمشاهیانبازبینی شود تا بر مبنای آن نقش سلاطین خوارزمشاهی در ایجاد زمینه های لازم برایرشد جریان های فکری و عنایت ویژة آنان به عقاید معتزله و حمایت از علویان و شیعیاندر برابر عباسیان در این سامان شناسایی شود. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  4 - خلفای نخستین عباسی و فلسفه و کلام
  محبوب مهدویان
  قدرت یافتن عباسیان تحولاتی بنیادین در ساختار حکومت پدید آورد و مشارکت اقوامو ملل مختلف در امور جای انحصارطلبی اعرا ب را گرفت . این دگرگونی ها، به ویژه نفوذایرانیان بر دستگاه خلافت، به رویکرد نخستین خلفا به اخذ و نشر علوم انجامید که درنهضت ترجمه متجلی گردید و از این رهگذ چکیده کامل

  قدرت یافتن عباسیان تحولاتی بنیادین در ساختار حکومت پدید آورد و مشارکت اقوامو ملل مختلف در امور جای انحصارطلبی اعرا ب را گرفت . این دگرگونی ها، به ویژه نفوذایرانیان بر دستگاه خلافت، به رویکرد نخستین خلفا به اخذ و نشر علوم انجامید که درنهضت ترجمه متجلی گردید و از این رهگذر زمینۀ گسترش اندیشه های فلسفی وکلامی فراهم شد؛ از سوی دیگر این خلفا، خاصّه مأمون، با انگیزۀ کسب و جمع اقتدارسیاسی و مرجعیّت دینی در نهاد خلافت به حمایت از معتزله برخاست و در زیر لوایصیانت از دین به سرکوب مخالفان پرداخت؛ امّا این حرکت که در توسعه اندیشه هایفلسفی و کلامی بسیار مؤثر افتاد، به دلیل حمایت ها و فشارهای حکومتی از آن باعکس العمل اهل حدیث و عامّه مردم روبرو شد و با ظهور کلام اشعری و سلطۀ اهلسنّت و جماعت متوقف گردید. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  5 - شایسته سالاری در منصب وزارت درعصر عباسی از نظر تا عمل
  غلامرضا منتظری
  پژوهش حاضر دارای دو بخش است؛ بخش نخست آن به فهرست اجمالی از شروط مشترک احراز منصب وزارت در آراء و آثار عالمان دینی و رجال دیوانی عصر عباسیان اختصاص یافته است و در بخش دوم میزان انطباق بین انتصاب‌ها با ویژگی‌ها و معیارهای لازم برای تصدی منصب وزارت، مورد بررسی قرار گرفته چکیده کامل

  پژوهش حاضر دارای دو بخش است؛ بخش نخست آن به فهرست اجمالی از شروط مشترک احراز منصب وزارت در آراء و آثار عالمان دینی و رجال دیوانی عصر عباسیان اختصاص یافته است و در بخش دوم میزان انطباق بین انتصاب‌ها با ویژگی‌ها و معیارهای لازم برای تصدی منصب وزارت، مورد بررسی قرار گرفته و سرانجام به این نتیجه دست یافته که بر رغم تاکید و توصیه سیاستمداران دیوانی مبنی بر شایسته سالاری و دقت در گزینش وزیران، خلفا اهتمام چندانی به رعایت شایسته سالاری نداشتند و عواملی چون توارث، منفعت طلبی، نفوذ زنان درباری و حسادت اطرافیان در انتصاب‌ها موثر بوده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  6 - مصادره اموال: اهداف و کارکردهای سیاسی و اقتصادی آن در عصر عباسی(از آغاز تا پایان سده پنجم)
  مهدى قربانى حصارى ابراهیم موسى پور بِشِلى قنبرعلى رودگر
  مصادره اموال صاحب منصبانِ خاطی دولتی به عنوان یک تنبیه از صدر اسلام و دوره عمر آغاز گردید. نقدینگی حاصل از این مجازات ها در عصر عباسی، دستگاه خلافت را واداشت تا به مصادره به عنوان یک منبع درآمد بنگرد و نهادها و دیوان هایی برای رسیدگی به این اموال تأسیس کنند. نویسندگان د چکیده کامل

  مصادره اموال صاحب منصبانِ خاطی دولتی به عنوان یک تنبیه از صدر اسلام و دوره عمر آغاز گردید. نقدینگی حاصل از این مجازات ها در عصر عباسی، دستگاه خلافت را واداشت تا به مصادره به عنوان یک منبع درآمد بنگرد و نهادها و دیوان هایی برای رسیدگی به این اموال تأسیس کنند. نویسندگان در این مقاله می کوشند تا به بررسی میزان اتکای مالی خلافت عباسی بر این منبع، و نیز نقش مصادره در مهار ثروت و به تبع آن قدرت در درون این دولت بپردازند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  7 - تحلیل تاریخی القاب مرتبط با مهدی (با تأکید بر «منصور»، «سفاح» و «حجت»)
  رضا برادران نعمت اله صفری فروشانی خدامراد سلیمیان
  10.30495/jhcin.2021.18526
  یکی از محورهای اخبار آخرالزمانی به القاب و عناوینی بازمی‌گردد که برای منجی موعود یا شخصیت‌های پیرامونی او به کار رفته است. در این تحقیق تلاش شده است سه مورد از این القاب یعنی منصور، سفاح و حجت با رویکردی تاریخی و فرایندی بررسی گردد. ضرورت و هدف به‌کارگیری چنین رویکردی چکیده کامل

  یکی از محورهای اخبار آخرالزمانی به القاب و عناوینی بازمی‌گردد که برای منجی موعود یا شخصیت‌های پیرامونی او به کار رفته است. در این تحقیق تلاش شده است سه مورد از این القاب یعنی منصور، سفاح و حجت با رویکردی تاریخی و فرایندی بررسی گردد. ضرورت و هدف به‌کارگیری چنین رویکردی که کمتر در آثار مهدوی و تاریخی دیده می‌شود، به جهت بازسازی ذهنیت مسلمانان سده‌های نخست در مسأله مهدویت و ارائه تفسیرهای نو از تکاپوهای موعودگرایانه به خصوص در نیمه قرن دوم است که با ریشه‌یابی، معناشناسی و کاربست‌پژوهشی القاب و از ره گذر مطالعه منابع متقدم تاریخی و حدیثی و ارائه تحلیل‌های مستند به دست خواهد آمد. به نظر می‌رسد القاب یادشده که طیف‌ها و جریان‌های مختلف آن‌ها را به کار می گرفتند، کارکردهای تاریخی قابل‌توجهی به خصوص در قرون نخستین اسلامی داشته‌اند؛ زیرا القاب منصور و سفاح بعدها جایگاه پررنگی در حرکت عباسیان یافتند و حجت نیز به لقبی مشترک در بین امامیان و اسماعیلیان با کاربست‌هایی متفاوت بدل شد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  8 - جایگاه و توانمندی های سیاسی نهاد شرطه بغداد (از تأسیس تا اوایل عصر بویهی)
  سید هاشم آقاجری علیرضا اشتری تفرشی
  یکی از مهم ترین نهادهای حکومتی در عهد خلافت عباسیان، شرطه بغداد بود؛ اینمقاله می کوشد تا ضمن اشاره به چگونگی شکل گیری این نهاد و برخی از ویژگی هایخاص آن، به انگیزه های جریان ها و چهره های مختلف سیاسی برای در اختیار گرفتننهاد شرطه بغداد، تأثیر صاحبان قدرت و سیاستمداران م چکیده کامل

  یکی از مهم ترین نهادهای حکومتی در عهد خلافت عباسیان، شرطه بغداد بود؛ اینمقاله می کوشد تا ضمن اشاره به چگونگی شکل گیری این نهاد و برخی از ویژگی هایخاص آن، به انگیزه های جریان ها و چهره های مختلف سیاسی برای در اختیار گرفتننهاد شرطه بغداد، تأثیر صاحبان قدرت و سیاستمداران مختلف بر آن نهاد و بازشناسیسیاست های ایشان در این راه و نیز زمینه ها و نحوه تأثیر تحولات و رقابت های سیاسی بربرخی از راهکارهای رایج برای اداره نهاد شرطه بغداد هم چون نحوه انتخاب فرماندهیآن و یا حوزه فعالیت ها و وظایف آن نهاد، بپردازد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  9 - بازخوانی حرکت ها و قیام های به آفرید، سنباذ، اسحاق، استاذسیس و مقنّع در خراسان بزرگ
  مسعود صفری
  در قرن دوم هجری به دنبال فروپاشی حکومت امویان، شرایطی فراهم آمدکه غیرمسلمانان خراسان بزرگ توانستند نارضایتی خود از شرایط موجود را درقالب کنش های سیاسی- دینی نشان دهند. این ناخشنودی ها در قیام های به-آفرید، سنباذ، اسحاق، استاذسیس و مقنّع تبلور یافت. این کنش ها هم نشانگرخ چکیده کامل

  در قرن دوم هجری به دنبال فروپاشی حکومت امویان، شرایطی فراهم آمدکه غیرمسلمانان خراسان بزرگ توانستند نارضایتی خود از شرایط موجود را درقالب کنش های سیاسی- دینی نشان دهند. این ناخشنودی ها در قیام های به-آفرید، سنباذ، اسحاق، استاذسیس و مقنّع تبلور یافت. این کنش ها هم نشانگرخواسته های اقتصادی، اجتماعی و هم مبین روحیات و باورهای ساکنانغیرمسلمان خراسان بود. در این مقاله تلاش شده ضمن بازخوانی حرکت ها وقیام های مذکور، تاریخ روحیات مردم غیرمسلمان خراسان در قرون نخستیناسلامی بررسی شود. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  10 - تبیین جامعه‌شناختی علل پیوستن طبقات اجتماعی به شورش بابک خرمدین برضد عباسیان (با تأکید بر نظریه محرومیت نسبی تد رابرت گر)
  محمد آزغ فریدون اللهیاری علی اکبر کجباف
  10.30495/jhcin.2020.16296
  جنبش های اجتماعی از مباحث اساسی در نظریه های انقلاب اند که به واسطه همین اهمیت، نظریه های مختلف کوشیده اند آن‌ها را توضیح دهند. یکی از مهم ترین این نظریه ها، نظریه محرومیت نسبی است. قیام سیاه جامگان به دنبال جلب حمایت گروه های فرودست و با تمسک به آن در برخی شعارهای خود، چکیده کامل

  جنبش های اجتماعی از مباحث اساسی در نظریه های انقلاب اند که به واسطه همین اهمیت، نظریه های مختلف کوشیده اند آن‌ها را توضیح دهند. یکی از مهم ترین این نظریه ها، نظریه محرومیت نسبی است. قیام سیاه جامگان به دنبال جلب حمایت گروه های فرودست و با تمسک به آن در برخی شعارهای خود، سطح انتظارات ارزشی طبقات اجتماعی را بالا برد. این درحالی بود که با برآمدن عباسیان، سطح توانایی ارزشی مردم تغییر چندانی پیدا نکرد و دچار سرخوردگی و محرومیت نسبی شدند. این وضع منجر به شورش هایی برضد خلافت عباسیان شد که شورش بابک خرمدین بادوام ترین آن‌ها بوده است. مسئله این مقاله تبیین شکل گیری و دوام این شورش است. مقاله حاضر می کوشد با بهره گیری از روش تحلیل تاریخی و جامعه شناسی در پرتو نظریه محرومیت نسبی، به بررسی شکل گیری و علل این جنبش بپردازد. دستاورد مقاله نشان می‌دهد خلفا و کارگزاران بنی عباس ازطریق به چالش کشیدن ارزش های اقتصادی، دینی و مشارکتی موجب محرومیت نسبی شدند که منجر به افزایش میزان مشارکت طبقات اجتماعی و افزایش حجم جنبش بابک خرمدین شد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  11 - الناصر لدین الله (حک: 575 622 ه.): خلیفه هوشمند و مدبر عباسی
  محبوبه شرفی
  این مقاله با واکاوی خلافت الناصر لدین الله، سی وچهارمین خلیفه عباسی در صدد پرداختن به رابط ههوشمندی و تدبیر سیاسی خلفا با توسع ه سیاسی، اجتماعی دستگاه خلافت و نیز جهان اسلام است. بهسخن دیگر نویسنده کوشیده تا با واکاوی کارنام ه این خلیفه، چگونگی و چرایی دستیابی به این مو چکیده کامل

  این مقاله با واکاوی خلافت الناصر لدین الله، سی وچهارمین خلیفه عباسی در صدد پرداختن به رابط ههوشمندی و تدبیر سیاسی خلفا با توسع ه سیاسی، اجتماعی دستگاه خلافت و نیز جهان اسلام است. بهسخن دیگر نویسنده کوشیده تا با واکاوی کارنام ه این خلیفه، چگونگی و چرایی دستیابی به این موفقیترا دریابد. آنچه یافته این پژوهش است آنکه، تاریخ خلافت در دور ه الناصر، شاهد پیشرف تهای سیاسی،فرهنگی و اقتصادی چشمگیری بوده است. این خلیفه توانست با بهره گیری از توانای یهای بالقوه و بالفعلجهان اسلام و استقرار وحدت سیاسی در قلمرو امپراتوری اسلامی، گام های مؤثری در اعتلای قدرتدنیوی و معنوی دستگاه خلافت عباسی بردارد. این مسأله در زمانی صورت پذیرفت که قدرت دنیویخلافت عباسی در سراشیب انحطاط افتاده و توانایی اداره و انتظام امور را نداشته است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  12 - بررسی مناسبات بین سلاطین دهلی و خلفای عباسی
  محسن معصومی سعید شیرازی
  سلاطین دهلی مانند اکثر سلاطین مسلمان، برای کسب مشروعیت، خود را وفادار به خلافت عباسی نشان می‌دادند. انجام اعمال نمادین چون ضرب نام خلیفه بر سکه و آوردن نام خلیفه در خطبه، به‌توسط اکثر سلاطین دهلی، که مذهب رسمی حکومتشان حنفی بود، این واقعیت را آشکار می‌سازد که این سلاطی چکیده کامل

  سلاطین دهلی مانند اکثر سلاطین مسلمان، برای کسب مشروعیت، خود را وفادار به خلافت عباسی نشان می‌دادند. انجام اعمال نمادین چون ضرب نام خلیفه بر سکه و آوردن نام خلیفه در خطبه، به‌توسط اکثر سلاطین دهلی، که مذهب رسمی حکومتشان حنفی بود، این واقعیت را آشکار می‌سازد که این سلاطین از لحاظ نظری، خود را وفادار به دستگاه خلافت می‌دانسته‌اند و برخی از ایشان با توجه به شرایط سیاسی روزگار خود، برای برتری بر رقیبان و جلب حمایت مسلمانان شبه قاره هند که غالبا حنفی‌مذهب بودند، با خلفای عباسی در بغداد و قاهره رابطه برقرار کردند و از آنان منشور و اجازه سلطنت گرفتند .در این نوشتار به بررسی روابط بین سلاطین فوق با خلفای عباسی بغداد و قاهره و فراز و فرودهای این روابط و انگیزه ها و دلایل دوسویه سلاطین و خلفا در برقراری این روابط پرداخته شده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  13 - نقش خاندان های ایرانی در توسعه هویت ایرانی- اسلامی مورد مطالعه : عصر اول خلافت عباسی
  محمد علی عسگری فهیمه مخبر دزفولی یونس فرهمند
  10.30495/jisds.2023.71478.11843
  یکی از تحولات مهم تاریخی در دوران نخست خلافت عباسی، برکشیده شدن خاندان های ایرانی بود. آنچنانکه از ابتدای تشکیل این خلافت تا زمان غلبه ترکان تقریبا اکثر مقدرات خلافت در دست وزرای ایرانی قرار گرفت. خاندان های بختیشوع، نوبختی، برمکیان، سهل از جمله این خاندان های بزرگی بو چکیده کامل

  یکی از تحولات مهم تاریخی در دوران نخست خلافت عباسی، برکشیده شدن خاندان های ایرانی بود. آنچنانکه از ابتدای تشکیل این خلافت تا زمان غلبه ترکان تقریبا اکثر مقدرات خلافت در دست وزرای ایرانی قرار گرفت. خاندان های بختیشوع، نوبختی، برمکیان، سهل از جمله این خاندان های بزرگی بودند که خدمات ارزنده ای را به خلافت عباسی کرده و درهمان حال از امکانات و قدرت فراوانی نیز برخوردار شدند. پرسشی که همواره مطرح بوده اینکه نقش تاریخی این خاندان ها در توسعه هویت ایرانی - اسلامی چه بوده است؟چگونه در حالی که آنها کارگزاران یک خلافت عربی بودند و باید نسبت به آن التزام می داشتند، موفق شدند در توسعه هویت ایرانی - اسلامی نیز اثرگذار باشند؟ فرضیه ما آن است که آنها علاوه بر آنکه هویتی ایرانی داشتند، مبانی اسلام را نیز به دقت می شناختند. نتیجه کار ما نشان می دهد که آنها نه تنها موفق شدند اسلام را در هویت ایرانی ادغام کنند، بلکه در دراز مدت موفق شدند هویت ایرانی را وارد جهان عرب کرده و به این وسیله نقش پر رنگی در ایجاد زیرساخت های لازم برای تمدن اسلامی داشته باشند. در این جا سعی شده است با روش تحلیل منابع تاریخی و نقد پژوهش های جدید، ضمن توضیح موقعیت و شرایط حضور این خاندان ها در بدنه خلافت عباسی و نیز با تفکیک نقش آنها به دو گروه کارگزاران و دانشمندان به این پرسش ها پاسخ داده شود. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  14 - تأثیرات فرهنگ ایران باستان بر فرهنگ اسلامی در دورۀ عباسی
  قاسم احمدی فاطمه لاجوردی محمدرضا عدلی
  آشنایی مسلمانان عرب با فرهنگ و تمدن ایرانی پس از فتوحات، شیوۀ زندگی و فرهنگ خلفای مسلمان، بخصوص عباسیان را تحت تأثیر قرار داد. در مقابل، تغییر محسوسی در موقعیت ایرانیان به وجود آمد. آنان فرصت یافتند با نفود در دستگاه خلافت، امور کشور را در اختیار خود بگیرند و این امر مو چکیده کامل

  آشنایی مسلمانان عرب با فرهنگ و تمدن ایرانی پس از فتوحات، شیوۀ زندگی و فرهنگ خلفای مسلمان، بخصوص عباسیان را تحت تأثیر قرار داد. در مقابل، تغییر محسوسی در موقعیت ایرانیان به وجود آمد. آنان فرصت یافتند با نفود در دستگاه خلافت، امور کشور را در اختیار خود بگیرند و این امر موجب شد تا آنها در عرصۀ سیاسی ظاهر شوند. همچنین، انتقال مرکزیت سیاسی عباسیان به شرق و در دل سرزمین تاریخی ایران نیز بیش از گذشته بر تجدید حیات عنصر ایرانی در این دوره اثر گذاشت. این فرآیند تاریخی راه را برای ظهور زبان فارسی در دستگاه دیوان سالاری و نیز ترجمۀ متون فارسی به عربی باز کرد و بدین ترتیب، در این دوران شاهد حضور گروه زیادی از دانشمندان ایرانی در عرصۀ علمی و نیز اصرار ایرانیان بر حفظ سنت های ایرانی، از جمله، جشن نوروز و مهرگان هستیم. از این رو، مقالۀ حاضر سعی دارد به بیان تأثیرات فرهنگی ایرانیان بر مسلمانان در خلافت عباسیان بپردازد و روشن سازد که آنچه به نام فرهنگ ایرانی- اسلامی در ایران شکل گرفت چه ارتباطی به فرهنگ ایران باستان داشته است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  15 - مروری بر آموزۀ «خلیفة اللّه» در اسلام
  مسعود شاورانی
  تلقی انسان به عنوان خلیفة اللّه فی ‌الأرض امروزه به عنوان آموزۀ مسلمی پذیرفته شده است؛ اما در قرآن کریم چنین اصطلاحی ذکر نشده و واژه خلیفة دو بار در قرآن ذکر شده است. معنای اصلی واژه خلیفة جانشینی و جایگزینی فرد حاضر به جای شخص غائب است و به نظر می‌رسد که مقصود قرآن از چکیده کامل

  تلقی انسان به عنوان خلیفة اللّه فی ‌الأرض امروزه به عنوان آموزۀ مسلمی پذیرفته شده است؛ اما در قرآن کریم چنین اصطلاحی ذکر نشده و واژه خلیفة دو بار در قرآن ذکر شده است. معنای اصلی واژه خلیفة جانشینی و جایگزینی فرد حاضر به جای شخص غائب است و به نظر می‌رسد که مقصود قرآن از به کار بردن این واژه و مشتقات آن همین معنا بوده است؛ و خلیفة اللّه دارای معنای متناقضی است؛ زیرا خدای حاضر و حاکم بر جهان که در قرآن کریم توصیف گردیده است، غائب نمی‌باشد که جانشین داشته باشد. از سوی دیگر بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد که این اصطلاح در زمان پیامبر اسلام و اصحاب ایشان مقبولیّت نداشته است و از کاربرد آن پرهیز می‌کرده‌اند، ولی به تدریج شاید به دلایل سیاسی توسط خلفای اموی و عباسی در ادبیات سیاسی آن روزگار کاربرد و رسمیّت یافت و از حوزه سیاسی به حوزه‌های تفسیری، عرفانی، فلسفی و کلامی وارد گردید و انسان به عنوان خلیفه خداوند در زمین قلمداد گردید. این مقاله در پی بررسی و نقد معنای واژه خلیفة می‌باشد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  16 - INCOMPRESSIBLE SMOOTHED PARTICLE HYDRODYNAMICS SIMULATIONS ON FREE SURFACE FLOWS
  Abdelraheem__Mahmoud__Aly Abdelraheem__Mahmoud__Aly
  The water wave generation by wave paddle and a freely falling rigid body are examined by using an Incompressible Smoothed Particle Hydrodynamics (ISPH). In the current ISPH method, the pressure was evaluated by solving pressure Poisson equation using a semi-implicit alg چکیده کامل

  The water wave generation by wave paddle and a freely falling rigid body are examined by using an Incompressible Smoothed Particle Hydrodynamics (ISPH). In the current ISPH method, the pressure was evaluated by solving pressure Poisson equation using a semi-implicit algorithm based on the projection scheme and the source term of pressure Poisson equation contains both of divergence free velocity field and density invariance condition. Here, the fluid-structure interaction is introduced in free surface flows and the structure is taken as a rigid body motion. In this study, we generated the water waves using the Scott Russell wave generator, in which the heavy box sinking vertically into water. Also, the solitary wave is generated by using the wave paddle and the generated solitary wave profiles are compared with the available results with a good agreement. Free falling of torpedo over the water in tank was simulated by using 3D-ISPH method. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  17 - بازتاب جشن مده در ثسر عربی دورة عباسی
  ‏بهرام امانی چاکلی
  ایرانیان در ادوار گذشته با نورافشانی ها و آتش افروزی ها، جشن و شادی هایشان را در اعیاد باستانی رونق می بخشیدند. در این میان، سده با آتش و آ تش افروزی انس و الفت بیشتری داشت! به نحوی که بعدها در عصر اسلامی عنوان عیدالوقود به خود گرفت. در پژوهش حاضر، با نگاهی اجمالی به تق چکیده کامل

  ایرانیان در ادوار گذشته با نورافشانی ها و آتش افروزی ها، جشن و شادی هایشان را در اعیاد باستانی رونق می بخشیدند. در این میان، سده با آتش و آ تش افروزی انس و الفت بیشتری داشت! به نحوی که بعدها در عصر اسلامی عنوان عیدالوقود به خود گرفت. در پژوهش حاضر، با نگاهی اجمالی به تقدّس آ تش در نزد ایرانیان و با درنظرگرفتن ماهیت غیر اسلامی این عید، به چالش های به وجودآمده در تصادم آیین اسلام با عید سده اشاره شده و بازتاب برخی از سنت های این عید در ادب عربی عصر اسلامی در آثار شاعران عربی سرای و نیز فرسایش تدریجی این مشخصة فرهنگی در عدم هماهنگی فلسفة وجودی اش با دین اسلام به اجمال تحلیل شده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  18 - بررسى تطبیقى اندیشه هاى نقدى قدامه بن جعفر، ارسطو و افلاطون
  عبّاس مدنى
  سیر نقد یونانیان، شکوفایى علمى عظیمى را میان منتقدان عرب عصر عباسیان به سبب شیوع کارهاى ترجمه و نقل تمامى آثار عملى باقیمانده از آثار یونانیان که محفوظ مانده بودند، به ویژه کتاب شعر و سخنورى، موجب شد. کمترین شکى وجود ندارد که اعراب این دو کتاب را مى شناختند و از محتویات چکیده کامل

  سیر نقد یونانیان، شکوفایى علمى عظیمى را میان منتقدان عرب عصر عباسیان به سبب شیوع کارهاى ترجمه و نقل تمامى آثار عملى باقیمانده از آثار یونانیان که محفوظ مانده بودند، به ویژه کتاب شعر و سخنورى، موجب شد. کمترین شکى وجود ندارد که اعراب این دو کتاب را مى شناختند و از محتویات آنها که آرا و نظریات ارسطو را درباب شعر یونانى و سخنورى یونانى دربر مى گرفت آگاهى داشتند. به نظر مى رسد که ادبیات عرب به خصوص در دوره عباسیان، تح تتأثیر یونانیان، به ویژه در فلسفه و منطق، باعث ایجاد بعضى جه تگیرى هاى فکرى در زندگى عقلى اعراب شد، که در شکوفایى علم کلام نزد اعراب و نیز پیدایش فلسفه اسلامى سهیم بود. بر همین اساس، به طور حتم،عرصه ادبیات عرب در محاصرة تأثیر فرهنگى اى قرار داشت که در محیط هاى فکر عربى و اسلامى رواج یافته بود و آن فرهنگى بود که تنها به آثار فکرى عربى یا اسلامى اکتفا نمی کرد، بلکه تمامى آنچه اعراب از آثار یونانیان و دیگران بهدست آورده بودند را دربر مى گرفت و این گونه بود که ادبیات عرب توانست حیات فکرى جدیدى را به تصویر بکشد. قدام به نجعفر یکى از منتقدان برجستة عصر عباسى اول است که در افکار نقادانة خود از اندیشه هاى ارسطو، افلاطون و نیز نقادان دیگر عصر خویش بهره برده است. در مقاله حاضر، اندیشه هاى مهمى که باعث شد بسیارى از علماى بزرگ بلاغت بعد از وى از او تبعیت کنند، بررسى می شود. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  19 - جمالیات توظیف المجرة في الشعر العربي القدیم حتی نهایة العصر العباسي
  احمد کرمی سید محمود میرزائي الحسیني علی نظری
  10.30495/cls.2022.1967536.1374
  کانت ولاتزال السَّماء بسحر جمالها وما تکتنفه من ظواهر فلکیة مصدر إلهام في الوصف والمقارنة والتشبیه و الاستعارة وخلق الصور الفنیة البدیعة، وکانت الأجرام الفلکیة بما فیها المجرة روافد یتخذها الشعراء للتعبیر عن کوامن نفوسهم وما یختلج فی صدورهم وتصویرما كان يجیش في أعماقهم چکیده کامل

  کانت ولاتزال السَّماء بسحر جمالها وما تکتنفه من ظواهر فلکیة مصدر إلهام في الوصف والمقارنة والتشبیه و الاستعارة وخلق الصور الفنیة البدیعة، وکانت الأجرام الفلکیة بما فیها المجرة روافد یتخذها الشعراء للتعبیر عن کوامن نفوسهم وما یختلج فی صدورهم وتصویرما كان يجیش في أعماقهم من مشاعر وأحاسيس وعواطف، وکذلک یستخدمونها في إغناء لغتهم الشعریة وإبراز مقدرتهم فیها، وقد یخلعون علیها من رهافة الحس سرَّ جمالها لیضفوا إلیها قیماً جمالیة فنیة. فکانت المجرة من الروافد التي تشغلُ قسطاً من أشعارالشعراء العرب في أغراضٍ کالمدح والوصف والفخر والاعتزاز یستخدمونها في الخطاب الشّعري خاصةً في تشبیهاتم، مستمدین لونها و علوّها وشکلها وهیئتها وأنوار نجوم حوزتها لتصویر المعاني البدیعة معبّرین بها عن مشاعرهم وعواطفهم وأهوائهم.وقد تطورت المضامین والصور المستمدة منها علی مرّالعصور. وهذه الدراسة یإیجازها تحاول ـ ما تیسّر لهاـ استقراء الأبیات الشعریة في المجرة من الشعر القدیم حتی نهایة العصر العباسي ودراسة جمالیة توظیفها فنیاً.الکلمات المفتاحیة: جمالیات. المجرة . الشعر. القدیم. العباسي پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  20 - جمالیات توظیف بنات النعش في الشعر العربي القدیم حتی نهایة العصر العباسي
  احمد کرمی
  10.30495/cls.2023.1973662.1383
  کانت ولاتزال مجموعة بنات نعش بنجومها المضیئة والخافتة مصدر إلهام للشعراء یستلهمون منها المعاني والمضامین والصور البدیعیة ویوظفونها في شتّی الأغراض الشعریة واصفین أو مادحین أو مفتخرین أو معتزین في تشکیلات صوریة تختلف في مستواها الفنیة من عصر إلی آخر، فکانت المعاني والصور چکیده کامل

  کانت ولاتزال مجموعة بنات نعش بنجومها المضیئة والخافتة مصدر إلهام للشعراء یستلهمون منها المعاني والمضامین والصور البدیعیة ویوظفونها في شتّی الأغراض الشعریة واصفین أو مادحین أو مفتخرین أو معتزین في تشکیلات صوریة تختلف في مستواها الفنیة من عصر إلی آخر، فکانت المعاني والصور المسترفَدة منها تعتمدعلی عقلیة الشعراء وتلائم المکونات الطبیعیةلبیئاتهم وتواکب التطورات الاجتماعیة المحیطة بهم.فکانت الصور المستمدة من بنات نعش في العصر الجاهلي ساذجة سطحیة ملائمة عصر ها آنذاک وکان أغلب الصور وصفًا للمظاهر الخارجية شكلًا ولونًا إذ کانت المضامین والصور نابعةً من معطيات فكرخالقیها، لکنّها تطورت علی مرّ العصور وأخذت طابعاً معنویاً ، وازدادت جمالاً أکثرو روعةً أبهر مهما ازداد نضوج عقلیة الشعراء، وقد کانت للصور واللوحات الفنیة التي رسمها الشعراء بتقنیة التشکیلات التشبیهیة الحصةُ الأولی من بین سائرالصور الفنیة.فهذه المقالة ـ علی إیجازهاـ تحاول رصد الأبیات الشعریة التي وظّف الشّعراء فیها بنات نعش أوبعض نجومها في الفترة المحددة للبحث ودراسةَ جمالیات توظیفها في منهج توصیفي تحلیلي مستعیناً بالمصادر المکتبیة. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  21 - النقد الادبی فی العصر العباسی
  محمد باقر الحسینی
  کان العهد العباسی عهد عظمة الثقافة والحضارة الإسلامیة وازدهارهما حیث تم التصنیف فی مختلف العلوم المتداولة فی ذاک العهد وتمهدت أرضیة خصبة للعلم والأدب، وفی هذا الخضم اختص الأدب بسهم وافر من الاهتمام وترکت حرکة الترجمة تأثیرا غیر قابل للإنکار علی مجمل نشاط النقد الأدبی أس چکیده کامل

  کان العهد العباسی عهد عظمة الثقافة والحضارة الإسلامیة وازدهارهما حیث تم التصنیف فی مختلف العلوم المتداولة فی ذاک العهد وتمهدت أرضیة خصبة للعلم والأدب، وفی هذا الخضم اختص الأدب بسهم وافر من الاهتمام وترکت حرکة الترجمة تأثیرا غیر قابل للإنکار علی مجمل نشاط النقد الأدبی أسفر عنه تغییر نظریات نقاد الأدب إلى العالم الخارجی تغییرا جذریا یختلف عن سابقه من العهود، وفی هذا العهد سعی النقد الأدبی لیکون بعیدا عن تأثیر الاحساس العاطفی الذاتی معتمدا علی التحلیل والبرهان لذلک فقد ظهرت قواعد دقیقة ومنهجیة فی النقد، ونقد العصر العباسی یتشعب إلى ثلاثة اتجاهات، الأول، الاتجاه اللغوی والثانی، الاتجاه الذوقی والثالث، اتجاه العلماء مثل قدامة بن جعفر الذی تأثر إلى حد کبیر بالعلوم الیونانیة . پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  22 - القیم الإنسانیة والاجتماعیة فی الأدب العباسی
  إسماعیل نادری
  یعتبر العصر العباسی من أثمن عصور الأدب الإسلامی إلّا أنّ المؤرّخین، والنّقاد تکلّموا کثیرا ما عن المساوئ الأخلاقیّة فیه دون أن یوفوا أدباء هذا العصر حقّهم، ودون أن یلتفتوا إلى القیم المنتشرة فى الشعر، والنثر. فقالوا إنّ معظم الأدباء کانوا ماجنین، ومتهاترین، ولکنّنا إذا چکیده کامل

  یعتبر العصر العباسی من أثمن عصور الأدب الإسلامی إلّا أنّ المؤرّخین، والنّقاد تکلّموا کثیرا ما عن المساوئ الأخلاقیّة فیه دون أن یوفوا أدباء هذا العصر حقّهم، ودون أن یلتفتوا إلى القیم المنتشرة فى الشعر، والنثر. فقالوا إنّ معظم الأدباء کانوا ماجنین، ومتهاترین، ولکنّنا إذا دقّّقنا النّظر، لوجدنا أن الأدباء بغض النظر عن بعضهم، بذلوا قصاری جهدهم لانتشار القیم، ولاسیّما أعلامهم الذین کان مخاطبوهم من مختلف الفئات؛ وأعلامهم فی الشعر: أبوالعتاهیة، وأبوتمام، وأبوالعلاء المعری، والمتنبی، والشریف الرّضی؛ وأعلامهم فی النثر: الجاحظ، وبدیع الزمان الهمذانی؛ وهؤلاء الأعلام یمثلون علماء هذا العصر الذین أدّوا واجبهم الإنسانی تجاه المجتمع، غیر أن هناک أدباء کثیرین نهجوا هذا المنهج، ولکن المجال لایتسع لنا للبحث عن کلّهم أجمعین. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  23 - دشواره مشروعیت در تمدن اسلامی
  محمدهادی احمدی
  مدعای این نوشتار آن است که فراز و فرود تمدن اسلامی بیش از هر امری بسته منازعات قدرت و مسئله مشروعیت سیاسی دولت‌های اسلامی بوده است. در حالی که اوج تمدن اسلامی در دولت عباسیان ظهور می‌یابد، در همان دولت نیز فرود عصر زرین تمدن اسلامی نمود می‌یابد. اما ریشه‌های این فراز و چکیده کامل

  مدعای این نوشتار آن است که فراز و فرود تمدن اسلامی بیش از هر امری بسته منازعات قدرت و مسئله مشروعیت سیاسی دولت‌های اسلامی بوده است. در حالی که اوج تمدن اسلامی در دولت عباسیان ظهور می‌یابد، در همان دولت نیز فرود عصر زرین تمدن اسلامی نمود می‌یابد. اما ریشه‌های این فراز و فرود در فرهنگ سیاسی و تحولات سیاسی ـ اجتماعی دولت‌های نبوی و اموی پیشین شکل می‌گیرد. دولت عباسیان بیش از هر چیز با در اختیارگرفتن دانش فقه و کلام، در سپهر منازعات قدرت سیاسی به پیروزی رسیده و در ادامه نیز با تحول در دانش‌های مشروعیت بخش قدرت، با رقبای اصلی خود یعنی شیعیان و خوارج به برتری می‌رسند. در نتیجه اساس تمدن اسلامی بسته به قوت و ضعف دولت‌های اسلامی بوده و این قوت و ضعف نیز ریشه در صورت‌بندی مسئله مشروعیت سیاسی دارد. این مقاله برای بررسی این مدعا ابتدا چارچوب نظری مشروعیت دولت مبتنی بر عدالت سیاسی را توضیح می‌دهد؛ سپس به پیگیری قبض و بسط دشواره مشروعیت در دولت امویان و بعد از آن در دولت عباسیان می‌پردازد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  24 - بررسی علل نیاز سلجوقیان به مشروعیت دینی و سیاسی در ساختار حکومتی
  نسا باقری کیوان لولویی امیرتیمور رفیعی
  10.22034/sej.2021.1918803.1285
  هدف پژوهش حاضر بررسی علل نیاز سلاطین سلجوقی به مشروعیت دینی و سیاسی در ساختار حکومتی و سیاست تعامل سلجوقیان و عباسیان و پیامدهای آن است. در این راستا و با روش توصیفی- تحلیلی به این سوال پاسخ داده شد که دولت سلجوقی برای تشکیل امپراتوری قدرتمند و کسب مشروعیت از سوی خلفای چکیده کامل

  هدف پژوهش حاضر بررسی علل نیاز سلاطین سلجوقی به مشروعیت دینی و سیاسی در ساختار حکومتی و سیاست تعامل سلجوقیان و عباسیان و پیامدهای آن است. در این راستا و با روش توصیفی- تحلیلی به این سوال پاسخ داده شد که دولت سلجوقی برای تشکیل امپراتوری قدرتمند و کسب مشروعیت از سوی خلفای عباسی چه سیاست‌‌ها و روش‌‌هایی را در پیش گرفتند؟ یافته‌‌ها نشان داد که سلجوقیان ترک‌‌نژاد که در اوایل قرن پنجم هجری قمری در ایران به قدرت رسیدند، مانند حاکمان دینی به اسم اسلام بر ایران حکمرانی نمودند و از نهاد خلافت عباسی در مشروعیت دینی و سیاسی خود نهایت استفاده را برده و تلاش داشتند بدین وسیله فرمانروایی خود را نزد مردم موجه، مشروع و مقبول نشان دهند. این سیاست آنان، در ساختار حکومتی تأثیر گذاشت و به آن جهت داد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  25 - بازتاب فرهنگ ایران باستان در اشعار حکمی ناصرخسرو (با تکیه بر منابع عربی)
  وحید سبزیان پور تورج زینی وند مسلم خزلی
  ناصرخسرو، یکی از سخن سرایان مشهور و شاعران حکیم قرن پنجم ادبیّات فارسی است. وی در اشعار خویش از دو فرهنگ اسلامی و ایرانی تأثیر پذیرفته است که البته به تأثیر پذیری او از فرهنگ ایرانی کمتر توجه شده است. این نوشتار، نیز بر آن است تا با تکیه بر منابع اصلی و دست اوّل عربی و چکیده کامل

  ناصرخسرو، یکی از سخن سرایان مشهور و شاعران حکیم قرن پنجم ادبیّات فارسی است. وی در اشعار خویش از دو فرهنگ اسلامی و ایرانی تأثیر پذیرفته است که البته به تأثیر پذیری او از فرهنگ ایرانی کمتر توجه شده است. این نوشتار، نیز بر آن است تا با تکیه بر منابع اصلی و دست اوّل عربی و ایرانی به بررسی تأثیر پذیری ناصرخسرو از فرهنگ و حکمت ایران باستان بپردازد. اهداف و محورهای اصلی این نوشتار عبارتند از: الف. پیشگفتار مختصری در مورد ارزش حکمت در ایران باستان و ذکر کلیّات پژوهش.ب. تحلیل اشعار ناصرخسرو و بیان تأثیر پذیری ناصرخسرو از حکمت ایران باستان و حکمت متنبّی. یافته‌ی اساسی این پژوهش در این است که ناصرخسرو به واسطه‌ی آگاهی از فرهنگ ایران باستان که نسل به نسل از نیاکانش به او منتقل شده، از حکمت ایران باستان تأثیر پذیرفته است. همچنین ناصرخسرو، از فرهنگ عباسی و ادبیّات عرب و شاعران آن به ویژه متنبّی تأثیر پذیرفته است که البته ریشه‌ی اصلی این حکمت‌ها در ایران باستان قرار دارد پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  26 - تمظهرات صورة الشخصیات الإيرانية في مِرآة البحتري الشعرية؛ آل سهل نموذجاً
  فرشاد جبروتي علی أصغر قهرمانی مقبل ابو الفضل رضایی
  تشهد الکتب التاريخية أنّ "آل سهل" أسرة عريقة من الأسر الإيرانية التي لعبت دوراً بارزاً في الحکم العباسي الأول بعد "آل برمك". فينتمي نسبهم إلی الملوك الساسانيين، ومکانة آل سهل في الحکم العباسي مکانة مرموقة في السياسة، إذ برزت سيادتهم ولباقتهم وحسن تدبيرهم في حلّ البلاد ا چکیده کامل

  تشهد الکتب التاريخية أنّ "آل سهل" أسرة عريقة من الأسر الإيرانية التي لعبت دوراً بارزاً في الحکم العباسي الأول بعد "آل برمك". فينتمي نسبهم إلی الملوك الساسانيين، ومکانة آل سهل في الحکم العباسي مکانة مرموقة في السياسة، إذ برزت سيادتهم ولباقتهم وحسن تدبيرهم في حلّ البلاد الإسلامية وعقدها. فأشهر شخصيات هذه الأسرة هو الفضل بن سهل المشهور بذي الرئاستين وأخوه الحسن بن سهل، وإبراهيم بن الحسن حاجب المتوکل، فتعرّف البحتري علی آل سهل واتجه إليهم بشعره وبعاطفته، إذ إنّه مدحهم حبّاً لهم إلی جانب التمتع بصلاتهم المادّية الغزيرة، فلا يکتفي البحتري بمدح هؤلاء فحسب، بل أدمج مدائحهم بأسماء الملوك الساسانيين، إذ انعکس شغف الشاعر العربي بالحضارة والثقافة الفارسيتين. رغب البحتري في مدح هذه الأسرة الإيرانية وقام بتمجيدها وتکريمها واعترف بسيادتها وفضلهما رغم أصوله العربية ونزعته القومية. فيحاول هذا البحث الذي ينهج المنهج المقارن أن يستخرج تمظهرات صورة آل سهل المنعکسة في قصائد البحتري. ويمکننا أن نستنتج أنّ الشاعر العربي قد صوّر الحضارة والثقافة الفارسيتين من خلال مدح آل سهل خير صورة يدلّ علی معرفة الشاعر بها معرفة دقيقة مع إبراز حبّه لآل سهل والحضارة التي ينتمون إليها. وعَکَس هذا الشاعر "الأنا العربي"، الصفات الإنسانية الراقية في "الآخر الإيراني" أي الفُرس بکل وضوح. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  27 - دور الترجمة فی ازدهار العرب العلمیّ فی العصر العباسیّ؛ نظرة نقدیة
  زهراء أفضلی
  تُعدّ الترجمةُ من أهمّ أدوات التواصل ووسائل التفاعل بین مختلف شعوب العالم وعلی مرّ العصور. إنّ الإلمامَ بالمعارف والثقافات المختلفة للشعوب لا بدّ له من الترجمة، والعلم بلغتها الأصلیة؛ فتقوم الترجمةُ بنقل مفاهیم ثقافة من الثقافات، وعلومها وتقنیاتها إلی ثقافة أخری إذ إنّه چکیده کامل

  تُعدّ الترجمةُ من أهمّ أدوات التواصل ووسائل التفاعل بین مختلف شعوب العالم وعلی مرّ العصور. إنّ الإلمامَ بالمعارف والثقافات المختلفة للشعوب لا بدّ له من الترجمة، والعلم بلغتها الأصلیة؛ فتقوم الترجمةُ بنقل مفاهیم ثقافة من الثقافات، وعلومها وتقنیاتها إلی ثقافة أخری إذ إنّها تُهیّئ الأرضیةَ لتلاقح الثقافات الملتقیة بغیرها ومِن ثَمّ نُموّها، وازدهارها وغناها. تشهد الدراساتُ للعصور التاریخیة علی أنّ الترجمةَ لعبت دورا بارزا فی نقل الثقافة الأجنبیة إلی الثقافة العربیة فی العصر العباسیّ. کما یعتقد المؤرخون أنّ الثقافةَ العربیةَ تفاعلت وتلاقحت بغیرها من الثقافات ثُمّ نَمَت وازدهرت حتّی تَمثّل أهمُّ مظاهر هذا الازدهار فی الحرکة العلمیة فی هذا العصر. فقد نَقلَ العربُ إلی لسانهم معظمَ ما کان معروفا من العلوم عند سائر الأمم المتمدّنة کالفُرس، والهند، والیونان واغتذوا بأفکارها ورضعوا من لبانها ثم لم یلبثوا أن تجاوزوها وحلّقوا فی عوالمَ جدیدةٍ. لا شک أنّ البحثَ فی هذا الازدهار یکشف للقارئ أهمیةَ الترجمة ودورَها فی تطوّر العرب العلمیّ وتقدّمهم الحضاریّ، الأمر الذی فقد جاء هذا المقال لیُرکّز علیه. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  28 - الرثاء فی شعر الشریف الرضی
  محمد إبراهیم خلیفة الشوشتری محمد حسن امرایی
  استطاع الشریف الرضی بشاعریته الفذة القویة، وبلاغته الأصیلة، وقدرته الباهرة أن یبرز فی مقدمة الفحول من الشعراء، لاسیما فی الرثاء والبکاء علی الأهل، والأقارب، والأحباب ووصف تقلبات الزمان، وظهرت قصائده فی الرثاء ملیئة بالمشاعر الجیاشة. وجدیر بالذکر أنّ قصائده فی رثاء الحسی چکیده کامل

  استطاع الشریف الرضی بشاعریته الفذة القویة، وبلاغته الأصیلة، وقدرته الباهرة أن یبرز فی مقدمة الفحول من الشعراء، لاسیما فی الرثاء والبکاء علی الأهل، والأقارب، والأحباب ووصف تقلبات الزمان، وظهرت قصائده فی الرثاء ملیئة بالمشاعر الجیاشة. وجدیر بالذکر أنّ قصائده فی رثاء الحسین (ع) مثال کامل احتذاه الشعراء من بعده لبیان مظلومیة أهل البیت (ع) وفاجعتهم بمقتل الإمام الحسین (ع) وکانوا یحفظون وینشدون أشعاره الرثائیة. إنّ مراثی الشریف الرضی -مع قلّتها- جعلته بارزاً بین معاصریه وشعراء الشیعة. تدرس هذه المقالة الرثاء عند الشریف الرضی وتثبت أنّ الرضی من أحسن شعراء الرثاء بلامنازع فی العصر العباسی، وأحسن تصرفاً فیه. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  29 - قراءة سوسیولوجیة فی تجدید أبی نواس الشعری
  آزاده منتظری
  أبونواس حسن بن هانئ، الشاعر الإیرانی (196ق) یعدّ من کبار شعراء العرب وعباقرته علی الإطلاق، ومحاولاته التجدیدیة فی الشعر من القضایا الأدبیة الکبری التی أثارت دراسات أدبیةونقدیة علی مرّ العصور. قد ذکرت أسباب شتّی لهذه الظاهرة الأدبیة الهامة فی مختلف المصادر والمراجع، ولکن چکیده کامل

  أبونواس حسن بن هانئ، الشاعر الإیرانی (196ق) یعدّ من کبار شعراء العرب وعباقرته علی الإطلاق، ومحاولاته التجدیدیة فی الشعر من القضایا الأدبیة الکبری التی أثارت دراسات أدبیةونقدیة علی مرّ العصور. قد ذکرت أسباب شتّی لهذه الظاهرة الأدبیة الهامة فی مختلف المصادر والمراجع، ولکن هذا البحث قام باستقصاء دعوة أبی نواس التجدیدیة من منظور سوسیولوجبا الأدب، واستهدف دراسة أحکام هذه المنهجیة الحدیثة من خلال المقدمات الطللیة فی بعض المدائح النواسیة وقیاسها بالعناصر المستحدثة فی فواتح بعض قصائده الأخری، مضافاً إلی معالجة أسباب ظهور هذه النزعة الأدبیة فی تلک الفترة التی عاش فیها أبونواس. لقد تناولت هذه المقالة أشعار أبی نواس علی المنهج الوصفی التحلیلی، وقد وجدت أنّ تجدید أبی نواس الشعری جاء إثر نزعته الشیعیة المبنیة علی مواقف الرفض والثورة، والتناقضات الموجودة فی العصر العباسی الأول التی سادت من خلال نشوء الطبقات الاجتماعیة الجدیدة، والتغیّرات السریعة التی حدثت جرّاء امتزاج الثقافة العربیة بالثقافات الأخری کما لیس ینبغی أن یُهمل دور تضّاد القیم والمعاییر الاجتماعیة القدیمة والحدیثة، وعدم تطابق الإیدئولوجیة القدیمة والظروف الراهنة، وعدم توافقهما عند المثقفین فی المجتمع العباسی آنذاک. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  30 - دلالة الألوان فی شعر المتنبی
  عیسی متقی زاده خاطره احمدی
  قد دلت الأبحاث علی أنّ اللون قوة تؤثر فی الجهاز العصبی واثره لا یقل عن الموسیقی، وربما یفوقها بعض الأحیان. إنّ الشعراء طوال التاریخ اهتمّوا باللون اهتماما کبیرا، لکن هذا الاهتمام یختلف من عصر الی عصر، حیث أنه یستخدم اللون فی العصر الجاهلی فی المعنی الأصلی فی معظم الأحیا چکیده کامل

  قد دلت الأبحاث علی أنّ اللون قوة تؤثر فی الجهاز العصبی واثره لا یقل عن الموسیقی، وربما یفوقها بعض الأحیان. إنّ الشعراء طوال التاریخ اهتمّوا باللون اهتماما کبیرا، لکن هذا الاهتمام یختلف من عصر الی عصر، حیث أنه یستخدم اللون فی العصر الجاهلی فی المعنی الأصلی فی معظم الأحیان، وشیئا فشیئا تتغیر هذه الرؤیه الی استخدام الألوان فی المعانی الأخری، حتی نشاهد الشعراء فی العصور التالیة خاصة فی العصر الحدیث، یستخدمون اللون فی المعنی الرمزی. نظراً إلی أنّ العصر العباسی یعتبر کالعصر الذهبی للأدب العربی وأنّ للمتنبی منزلة رفیعة بین الشعراء، حاولنا دراسة ظاهرة اللون فی اشعاره من خلال المنهج الوصفی – التحلیلی وتبیین وجوه دلالة اللون بنوعیها الرمزی والتصریحی عنده. یلُاحَظ أنّ الشاعر قد یجعل للألوان دلالات رمزیة وأحیانا تصریحیة، وقد یستخدم هذین النوعین فی بیت واحد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  31 - تحلیل خطاب أبی العلاء المعری فی رسالة الصاهل والشاحج
  هومن ناظمیان
  رسالة الصاهل والشاحج من الأعمال الأدبیة البارزة فی العصر العباسی من الناحیتین الموضوعیة والشکلیة التی قلما حظیت باهتمام النقاد والدارسین. ألفها أبوالعلاء المعری مُوَجِّها إلی أبی شجاع فاتک الملقب بعزیز الدولة والی الحلب للفاطمیین حوالی سنة 411 أو 412ق وتحدث فیها عن قضای چکیده کامل

  رسالة الصاهل والشاحج من الأعمال الأدبیة البارزة فی العصر العباسی من الناحیتین الموضوعیة والشکلیة التی قلما حظیت باهتمام النقاد والدارسین. ألفها أبوالعلاء المعری مُوَجِّها إلی أبی شجاع فاتک الملقب بعزیز الدولة والی الحلب للفاطمیین حوالی سنة 411 أو 412ق وتحدث فیها عن قضایا أدبیة، نقدیة، تاریخیة، اجتماعیة، وسیاسیة عبر الحوار بین فَرَس یدعی الصاهل وبغل یدعی الشاحج، وأودعها کثیرا من المعلومات، والألغاز اللغویة، والنحویة، والعروضیة، والقضایا المتصلة بالعلاقات السیاسیة بین والی حلب والفاطمیین من جهة، وبینه وملک الروم من جهة أخری وصوّر أحوال الناس خلال أزمة حدثت إثر الصفقات السیاسیة بین عزیز الدولة والی حلب وبسیل، ملک الروم. قمنا بدراسة هذه الرسالة لتبیین دور السلطة والأیدیولوجیا فی تکوین خطاب أبی العلاء ولغته فی هذه الرسالة وفی ضوء التحلیل النقدی للخطاب. تخلص هذه الدراسة إلی أنه بإمکاننا أن نقسم خطاب أبی العلاء المعری فی هذه الرسالة إلی أربعة أنواع: الخطاب الأدبی الذی یضم معلوماته الواسعة فی مجال الشعر واللغة والنحو والعروض، والخطاب السیاسی الذی یتمثل فی تصویره لقضایا سیاسیة بین والی حلب وملک الروم، والخطاب الاجتماعی الذی یتبلور فی تصویره لأحوال الناس خلال أزمة غزو الروم لحلب وخطاب الدعایة بین الروم والمسلمین. لعبت السلطة السیاسیة والثقافیة دورا رئیسا فی تکوین خطاب أبی العلاء ولغته. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  32 - بررسی کارکردهای سیاسی، فرهنگی و اقتصادی زنانِ دربار عباسی
  علی غلامی فیروزجائی نازنین قاسمی
  هدف پژوهش حاضر بررسی کارکردهای سیاسی، فرهنگی و اقتصادی زنان دربار عباسی می باشد. جامعه مورد مطالعه شامل کارکردهای سیاسی، فرهنگی و اقتصادی زنان دربار عباسی طی سال های 132-334 هجری قمری بود. نمونه پژوهش مهم ترین کارکردهای زنان دربار عباسی هم چون کنیزان، مادران خلفا و سرای چکیده کامل

  هدف پژوهش حاضر بررسی کارکردهای سیاسی، فرهنگی و اقتصادی زنان دربار عباسی می باشد. جامعه مورد مطالعه شامل کارکردهای سیاسی، فرهنگی و اقتصادی زنان دربار عباسی طی سال های 132-334 هجری قمری بود. نمونه پژوهش مهم ترین کارکردهای زنان دربار عباسی هم چون کنیزان، مادران خلفا و سرایندگان بود. طرح پژوهش توصیفی-تحلیلی است. برای به دست آوردن اطلاعات از روش کتابخانه ای و با مراجعه به کتاب ها و مدارک علمی انجام شد. داده های موثق و مرتبط با موضوع مورد مطالعه با در نظر داشتن گفتمان حاکم بر عصر وقوع حوادث با استفاده از روش تحلیلی صورت گرفت. نتایج نشان داد، در سرزمین های اسلامی به ویژه از عهد عباسیان، جوامع به گروه ها و طبقات گوناگون تقسیم می شدند که هر یک از آن ها از جمله زنان از جایگاه نسبتاً مهمی برخوردار بودند. از بررسی و مطالعه اولیه منابع چنین بر می آید که بعضی از مادران و همسران خلفای عباسی با نفوذ و قدرت سیاسی و اقتصادی خود در صحنه های سیاسی گاه با بروز احساسات، حسادت های زنانه، افزون طلبی و گاه با به کار بستن عقل و منطق در سرنوشت جانشینی خلافت، خاندان های قدرتمند سیاسی و جنگ ها تغییراتی ایجاد کردند و در توطئه های سیاسی نیز نقش داشتند. بعضی از زنان عباسی نیز از موقعیت درباری و مکنت خود در زمینه عمران، آبادانی و فعالیت در امور خیریه سود جستند و برخی نیز در عرصه فرهنگی با سرودن اشعاری غنی اقدام می کردند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  33 - جایگاه قاضی القضات در عصر عباسی ( با نگاهی به جایگاه موبد موبدان دوره ساسانیان)
  مالک یعقوبی مقدم ابوالفضل رضوی
  با شکل گیری حکومت ساسانیان و به کارگیری سیاست جدید اتحاد دین و دولت برای نخستین بار در ایران، روحانیون زرتشتی، نه تنها در امور دینی بلکه در ادارۀ امور کشوری و لشکری نقشی بارزی پیدا کردند. بالاترین مقام روحانیون زرتشتی در عصر ساسانی موبدان موبد بود؛ او علاوه بر رسیدگی به چکیده کامل

  با شکل گیری حکومت ساسانیان و به کارگیری سیاست جدید اتحاد دین و دولت برای نخستین بار در ایران، روحانیون زرتشتی، نه تنها در امور دینی بلکه در ادارۀ امور کشوری و لشکری نقشی بارزی پیدا کردند. بالاترین مقام روحانیون زرتشتی در عصر ساسانی موبدان موبد بود؛ او علاوه بر رسیدگی به مسائل دینی به مسائل حقوقی و سیاسی نیز رسیدگی می کرد. یکی از مهمترین و حساس ترین کارکرد موبدان موبد در این عصر، به عنوان نمایندۀ فکری حکومت ساسانیان، نهادینه کردن سیاست تلفیق دین و دولت در حکومت و جامعه و نیز مشروعیت بخشیدن به دولت دینی ساسانیان بود. قاضی القضات در عصر عباسی نیز همانند موبد موبدان عهد ساسانی، در سیاست و جامعه اعمال نفوذ می‌کرد. قاضی القضات در عصر عباسی در ایجاد ثبات و امنیت در قلمرو عباسی و نیز برقراری عدالت و رفع اختلاف ها، کارکردی همانند موبدان موبد در عصر ساسانی داشت. این نوشتار با طرح این سوال اصلی که: میان جایگاه و کارکرد موبد موبدان عصر ساسانی و قاضی القضات عهد عباسی جه نسبتی وجود داشت؟ به بررسی کارکرد و جایگاه قاضی القضات در عصر عباسی می پردازد. دستاورد تحقیق حاکی از این است که قاضی القضات در عصر عباسی همانند موبد موبدان در عصر ساسانی، نه تنها در امور قضایی بلکه در امور سیاسی و اداری جایگاه مهمی داشت، اما مهمترین کارکرد او، مشروعیت بخشیدن به دستگاه خلافت عباسی در مقابل اختلافات مذهبی و تشتت آرای موجود بود. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  34 - The Army and Militarism in the Samanid Era
  Gholamreza Shahrian Mahmood Seyyed
  10.30495/jaa.2023.1995370.1017
  Abstract Following Arab invasions into Iran and their territorial expansion within the Sasanian realm, Iranian discontent with Arab rulers grew, particularly during the Umayyad and Abbasid periods. These grievances sparked uprisings and revolts, eroding Arab control ove چکیده کامل

  Abstract Following Arab invasions into Iran and their territorial expansion within the Sasanian realm, Iranian discontent with Arab rulers grew, particularly during the Umayyad and Abbasid periods. These grievances sparked uprisings and revolts, eroding Arab control over the eastern reaches of the Islamic Empire and gradually enabling local governments in the east to assert autonomy. Amidst conflicts on its western borders and engagements with the Byzantine Empire, the Abbasid Caliphate grew uneasy as local governments like the Tahirids, Saffarids, and Samanids declared independence, albeit with nominal allegiance to Baghdad. Among these emerging powers, the Samanids of Transoxiana, centered in Bukhara, rose to prominence. Originally prominent commanders within the Abbasid army, the Samanid rulers, with the backing of their people and forces, navigated toward independence. Initially part of the Abbasid army hierarchy and beneficiaries of military training under the Abbasid regime, the Samanid emirs seized the opportunity created by the weakened Caliphate and conflicting interests with Baghdad, establishing a semi-independent government in the east.In this historical context, military forces and militarism held significant importance for all the established systems in the eastern regions, including the Samanids. The military played a pivotal role in shaping and sustaining Iranian local governments like the Samanids. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  35 - برامکه و عوامل نزاع دیوانسالاران ایرانی و عرب در عهد هارون عباسی
  دکتر امیر اکبری
  عباسیان که با حمایت ایرانیان به خلافت رسیده بودند به دیوانسالاران ایرانـی بـرایاداره امپراطوری اسلامی توجه خاصی نشان دادند. در میان وزرای ایرانی دربار عباسـیان، دوخاندان آل برمک و آل سهل از موقعیت بسیار بالا و چشمگیری برخوردار بودند. اعتبار علمی و اجتماعی برمکیان به هم چکیده کامل

  عباسیان که با حمایت ایرانیان به خلافت رسیده بودند به دیوانسالاران ایرانـی بـرایاداره امپراطوری اسلامی توجه خاصی نشان دادند. در میان وزرای ایرانی دربار عباسـیان، دوخاندان آل برمک و آل سهل از موقعیت بسیار بالا و چشمگیری برخوردار بودند. اعتبار علمی و اجتماعی برمکیان به همراه حمایت آنان از ایرانیان بـیش از هـر چیـزموجب خشم و رشک اعرابی شده بود که از حضور و قدرت ایرانیان واهمه داشتند. این رقابت به دسیسه چینی و توطئههای بسیار بر ضد برامکه و سـرانجام بـه سـقوطغیرمنتظره آنها انجامید. بررسی عوامل سقوط و رقابت عنصر ایرانـی و عـرب بـرای کـسبقدرت در دستگاه خلافت عباسی از مهم ترین مقولات سیاسی عصر آغازین عباسی است. تلاش یحیی برمکی برای به خلافت رساندن هارون سبب شد تا خلافـت در دسـتوی و فرزندانش قرار گیرد . وی نخستین وزیری بود که به جای خلیفه فرمـان هـا را امـضاءمیکرد. فضل با سیرت نیکوی خود محبوبیت بسیار پیدا کرده بود و جعفر همنـشین خلیفـهو مورد اعتماد وی بود. اعتبار علمی و اجتماعی برمکیان به همراه حمایت آنان از ایرانیان بـیش از هـر چیـزموجب خشم و رشک اعرابی شده بود که از حضور و قدرت ایرانیان واهمـه داشـتند. ایـنرقابت به دسیسهچینی و توطئه های بسیار بر ضد برامکه و سرانجام سقوط غیر منتظـره آنهـاانجامید. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  36 - نسب فاطمیان و خاندان میمون
  بیژن پروان رضا دهقانی
  چکیده دولت فاطمی از دولت های شیعی است که در اواخر قرن سوم هجری (297ه.ق) ؛ توسط یکی از نوادگان اسماعیل ؛ فرزند حضرت امام جعفر صادق (ع) تشکیل شد. به دلایل مختلفی در طول تاریخ؛ از زمان تاسیس این دولت، در خصوص نسب موسسین آن نظرات مختلفی ابراز شده است. صرف نظر از تلاش های عب چکیده کامل

  چکیده دولت فاطمی از دولت های شیعی است که در اواخر قرن سوم هجری (297ه.ق) ؛ توسط یکی از نوادگان اسماعیل ؛ فرزند حضرت امام جعفر صادق (ع) تشکیل شد. به دلایل مختلفی در طول تاریخ؛ از زمان تاسیس این دولت، در خصوص نسب موسسین آن نظرات مختلفی ابراز شده است. صرف نظر از تلاش های عباسیان، حتی شیعیان زیدی و اثنی عشری نیز نظر یکسانی در این مورد نداشته اند. با ورود خاندان میمون, در جریان شکل گیری و تکوین تفکر اسماعیلی, اختلاف و نزاع از شکل عربی- عربی و یا شیعی– سنی به یک پدیده عربی- ایرانی و یا اسلام و غیر اسلام تبدیل می شود. نتایج یافته های نوشتار حاضر؛ نفی انتساب خاندان میمون به این فرقه و لزوم انفکاک میان دو جریان اصیل اسماعیلی؛ به عنوان یک مذهب فکری و جریان ثانوی با نقش پررنگ ایرانی؛ با خصایص کلامی و سیاسی است. خاندان میمون قابل بررسی خاص است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  37 - حضور تاریخی یهودیان عصر امام رضا (ع) در خراسان
  محسن رجبی قدسی
  خراسان به عنوان منطقه‌ای بزرگ و با اهمیت، در درازنای تاریخ و تمدّن کهن ایرانی - اسلامی، پذیرای بسیاری از ادیان، مذاهب و مکاتب مختلف بوده است. یکی از مهمترین رویدادهایی که در عصر امام علی بن موسی الرضا (ع) در خراسان رخ داده است، بحث مناظره‌های آن حضرت با بزرگان ادیان زرد چکیده کامل

  خراسان به عنوان منطقه‌ای بزرگ و با اهمیت، در درازنای تاریخ و تمدّن کهن ایرانی - اسلامی، پذیرای بسیاری از ادیان، مذاهب و مکاتب مختلف بوده است. یکی از مهمترین رویدادهایی که در عصر امام علی بن موسی الرضا (ع) در خراسان رخ داده است، بحث مناظره‌های آن حضرت با بزرگان ادیان زردشتی، یهودی، مسیحی و صابئین است. دین یهود هم با پیشینۀ تاریخی‌ای که دارد، از جمله ادیانی است که در دوره‌های تاریخی مختلف وارد ایران و سپس خراسان شد. حضور یهودیان در خراسان در عصر امام علی بن موسی الرضا (ع) در روایات و احادیث به جای مانده مسلّم فرض شده است. اما وثاقت تاریخی حضور آنان در این منطقه آنچنان که باید و شاید بررسی نشده است. از این رو، ما در این مقاله بر آنیم تا با رویکرد تاریخی- تحلیلی، وثاقت حضور یهودیان در این منطقه را همراه با ذکر محله‌ها و بزرگان یهودی بررسی کنیم. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  38 - ابن مقفع ِشهید. قربانی تفکر شعوبیه ادیب ودانشمند.
  مرادعلی ,ولدبیگی جواد سعدون زاده
  از آنجایی که ابن مقفع ایرانی‌تبار بود ولی تحصیلاتش را درعلوّ بلاغت و فصاحت در زمینه نثر عربی به پایان رسانید. و کتاب‌های پهلوی را اززبان فارسی به زبان عربی برگردانید. ابن مقفع، نخستین کس و شاید تنها کسی است که توانست دست مایه‌ای گران‌بها را به فرهنگ عربی تقدیم کند و بی چکیده کامل

  از آنجایی که ابن مقفع ایرانی‌تبار بود ولی تحصیلاتش را درعلوّ بلاغت و فصاحت در زمینه نثر عربی به پایان رسانید. و کتاب‌های پهلوی را اززبان فارسی به زبان عربی برگردانید. ابن مقفع، نخستین کس و شاید تنها کسی است که توانست دست مایه‌ای گران‌بها را به فرهنگ عربی تقدیم کند و بی شک او را به ‌عنوان شهسوار نثر عربی قلمداد می‌کنند علاقه بیش‌ازحد ابن مقفع به زبان ادبیات عرب و به‌ویژه کتابت نثرنویسی. ایشان را تا جایی پیش برد که در دوران خلفای عباسی واموی جزء کاتبان درجه اول وزراء و رهبران آن‌ها گردانید قابل‌توجه و عنایت اینجاست فردی که تا این اندازه علاقه به یادگیری زبان عربی داشت و این ‌همه خدمات ارزنده و قابل‌ توجه به ادب عربی خصوصاً در توسعه گسترش و ترویج کتابت و ترجمه نثر عربی نمود به خاطر کینه بیش از حد دشمنانش خودش اولین قربانی بسیار ادیبانه و ماهرانه نثر نویسی می گردد و جالب‌تر اینکه در تاریخ او را به‌ عنوان یک فرد زندقه و کافر می‌شناسند غافل از اینکه کسانی مانند جاحظ ، عبدالملک اصمعی و ابن منظور و دیگران که در مورد ایشان قضاوت کرده‌اند خودشان از متعصبین و طرفداران خلفای عباسی و اموی بودند که بغض و کینه بیش‌ از حدی را به ایرانیان و خصوصا طرفداران فرقه شعوبیه داشتند بطوری که هرکه را ایرانی می‌شناختند شعوبیه کافر و زندقه و ضد بلامنازع اعراب می‌دانستند. نهایتاً با پدید آمدن منازعه بین ایرانیان وخلفای عباسی و اموی مبنی بر نژاد برتر واصیل که مولود ان تفکر شعوبیه بود. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  39 - تعامل مسیحیان با حاکمان مسلمان در عصر اموی و اوایل عصر عباسی
  سید محمد علی میرصانعی سیى محمد علی ایازی
  قلمرو اسلامی در دوران امویان و عباسیان، بسیاری از مناطق مسیحی نشین کلیسای شرق را در بر می‌گرفت. مردم این سرزمین‌ها دارای دانشمندان برجسته و کلیساهای سازمان یافته‌ای بودند، و به تدریج برخی از آنان توانستند به دربار خلفا راه یابند. در این دوران بسیاری از اطبای دربار، مسیح چکیده کامل

  قلمرو اسلامی در دوران امویان و عباسیان، بسیاری از مناطق مسیحی نشین کلیسای شرق را در بر می‌گرفت. مردم این سرزمین‌ها دارای دانشمندان برجسته و کلیساهای سازمان یافته‌ای بودند، و به تدریج برخی از آنان توانستند به دربار خلفا راه یابند. در این دوران بسیاری از اطبای دربار، مسیحیانی بودند که میراث کهنی از دانش پزشکی داشتند. همچنین برخی از شعرا، مترجمین، منجمین و جاثلیق‌های مسیحی نیز توانستند ارتباط تنگا تنگی با خلفا و نزدیکان ایشان پیدا کنند، و حتی به عنوان مشاور در کنار حاکمان مسلمان، ایفای نقش کنند. در این میان، برخی از خلفا بودند که تمایل به ارتباط با مسیحیان نداشتند و با وضع احکام سخت‌گیرانه‌ای بر ضد آنان، کوشیدند تا مسیحیان را از جامعه مسلمانان متمایز کنند، و محدودیت‌هایی در انجام مناسک عبادی و فعالیت‌های اجتماعی آنان به وجود آورند؛ لیکن با بررسی گزارش‌های تاریخی این دوره می‌توان دریافت که حکومت‌های اموی و عباسی، مسیحیان را مجبور به تغییر کیش و روی آوردن به اسلام نمی‌کردند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  40 - نقش نهاد وزارت در مناسبات سیاسی سلجوقیان عراق با خلافت عباسی
  پرویز حسینی سید ابوالقاسم فروزانی
  چکیدهنهاد وزارت به عنوان برترین نهاد و در رأس نظام دیوانی سلطنت و خلافت، نقش مهمی را در مناسبات سلطنت سلجوقیان عراق و دستگاه خلافت عباسی برعهده داشت. این مناسبات که نزدیک به 80 سال (511 تا 590 ق) به‌طول انجامید، به لحاظ نقش‌آفرینی و میزان موفقیت وزرا در اقتدار بخشیدن به چکیده کامل

  چکیدهنهاد وزارت به عنوان برترین نهاد و در رأس نظام دیوانی سلطنت و خلافت، نقش مهمی را در مناسبات سلطنت سلجوقیان عراق و دستگاه خلافت عباسی برعهده داشت. این مناسبات که نزدیک به 80 سال (511 تا 590 ق) به‌طول انجامید، به لحاظ نقش‌آفرینی و میزان موفقیت وزرا در اقتدار بخشیدن به حاکمیت سلطنت و یا خلافت، به سه دوره‌ی تاریخی مشخص تقسیم گردیده بود. اگرچه در این مناسبات، وزیران به‌نام و کاردانی همچون ابوالقاسم ‌درگزینی در دوره‌ی اول و کمال‌الدین ‌محمد ‌خازن در دوره‌ی دوم حضور داشتند، اما آن ‌دو نتوانستند مانند عون‌الدین ‌یحیی ‌بن -هبیره‌ی ‌وزیر که در دوره‌ی سوم از مناسبات حضور داشت، موفقیت چندانی به‌دست آورند. هدف نوشتار حاضر آن است تا به شیوه ی توصیفی- تحلیلی، با بررسی شرایط تاریخی و سیاسی حکومت سلجوقیان عراق و دستگاه خلافت عباسی، ضمن واکاوی نقش نهاد وزارت در ساختار حکومت آنان، به این پرسش پاسخ گوید که چرا وزرای کاردان دوره ی اول و دوم این مناسبات در ایجاد اقتدار حکومتی موفق نگردیدند. نتیجه ی پژوهش پیش رو نشان داد که اگرچه نقش وزرا در هر ساختار حکومتی با توجه به لیاقت و کاردانی آنان پررنگ یا کمرنگ بوده است، اما بدون وجود دیگر عوامل قدرت، از جمله سلطنت یا خلافت مقتدر و نیز یک تشکیلات کشوری سازمان یافته، هیچ وزیری حتی کاردان ترین آنان نیز موفق نگردیدند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  41 - تبیین ‏وضعیت علم پزشکی‎ و طب‎ در جهان اسلام عصر عباسی (132-656 ه.ق)‎ و راه‌های ‎انتقال ‎آن به غرب (اروپا)
  بتول ربیعی بشری دلریش الهام ملک زاده کوروش فتحی
  10.30495/hstr.2023.1974885.1804
  همانطور که امروزه مطرح است، علم پزشکی یک شبه رشد و توسعه پیدا نکرده است. این علم به علت تلاش میلیون ها نفر در طول تاریخ بشریت شکل گرفته است. در این بین واقعیت این است که یکی از پرچم داران این مسئولیت مقدس (علوم پزشکی) مسلمانان هستند. مسلمانان در فرازهای از عصر عباسی این چکیده کامل

  همانطور که امروزه مطرح است، علم پزشکی یک شبه رشد و توسعه پیدا نکرده است. این علم به علت تلاش میلیون ها نفر در طول تاریخ بشریت شکل گرفته است. در این بین واقعیت این است که یکی از پرچم داران این مسئولیت مقدس (علوم پزشکی) مسلمانان هستند. مسلمانان در فرازهای از عصر عباسی این علم را بیش از هر تمدن دیگری توسعه داده اند. بنابراین در این مقاله تلاش شده است به برجسته کردن این واقعیت که رنسانس اروپا تا حدی مدیون اختراعات و اکتشافات طب اسلامی دوره عباسیان است پرداخته شود و راه های انتقال این علم از شرق به غرب مورد مطالعه اسنادی قرار گیرد. در پژوهش پیش رو جهت تبیین و تحلیل پیشرفت های دانش پزشکی در عصر عباسی و راه های انتقال آن به مغرب زمین "نظریه پخش" به عنوان چهارچوب نظری کار مبنا قرار گرفته است. بر این اساس مبدأ تأثیر گذار در عرصه دانش طب جهان اسلام در عصر عباسی لحاظ شده و مقصد تأثیر پذیر، تمدن مغرب زمین در نظر گرفته شده و راه ها و کانال های انتقال در کنار موانع آن ذکر شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد، دانش پزشکی جز اولین علومی بود که جهان اسلام بر اساس داده های پزشکی ایران، هند و یونان آن را فرا گرفت و سپس به بهترین نحو ممکن آن را توسعه و به جوامع دیگر سرایت داد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  42 - تحلیل روابط سیاسی زیاریان با خلافت عباسی و حکومت های مرکزی ایران
  عباس ماهیگیر آبکنار اللهیار خلعتبری عباس پناهی
  ماهیت نظامی گری زیاریان و رویکرد مخالفت آمیزی که آنها با خلافت عباسی داشتند،چه نوع مناسباتی با خلافت عباسی و حکومت های مرکزی ایران برقرار نمودند. برای درک رفتارهای سیاسی و مذهبی زیاریان در عرصه سیاست داخلی و مناسباتشان با خلیفه عباسی باید فضای جغرافیایی سیاسی ای که آنها چکیده کامل

  ماهیت نظامی گری زیاریان و رویکرد مخالفت آمیزی که آنها با خلافت عباسی داشتند،چه نوع مناسباتی با خلافت عباسی و حکومت های مرکزی ایران برقرار نمودند. برای درک رفتارهای سیاسی و مذهبی زیاریان در عرصه سیاست داخلی و مناسباتشان با خلیفه عباسی باید فضای جغرافیایی سیاسی ای که آنها از آن نقطه در تاریخ سر بر آوردند مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. زیاریان در حقیقت رزمندگانی دیلمی بودند که در نتیجه همراهی طولانی با حکومت های محلی شمال ایران و اشتغال در نبردهای مداوم توانستند بر مخدومانشان چیره شده و در مدتی کوتاه بر بخش های بزرگی از شمال و مرکز ایران غلبه یابند. با وجود این که آنان در خدمت علویان و دیگر حاکمان شیعی شمال ایران رشد و نمو یافته بودند، اما رهبران آنان دارای گرایش های تجدید حیات ایرانی گری پیش از اسلام بودند.البته این دیدگاه از دوره وشمگیر زیاری به بعد کم رنگ گشت.به نظر می رسد مهمترین دلایل تغییرات مذهبی رهبران آن ریشه در تحولات سیاسی عصر آنان داشته است. با این وجود زیاریان پیش از بویهیان مهمترین دشمن خلافت بودند. اما بعدها به جهت منافع سیاسی و نظامی با آنان مصالحه نمودند. نگرش و رویکرد سیاسی آنان با حکومت های مرکزی ایران بر پایه مناسباتشان با خلافت عباسی قرار داشت. هدف از پژوهش حاضر،تجزیه و تحلیل دلایل واگرایی و همگرایی زیاریان با عباسیان و حکومت های مرکزی،نتایج این مناسبات بر ضعف و قدرت این دودمان مورد ارزیابی قرار گیرد. روش پژوهش در مطالعه حاضر با تکیه بر روش تبیینی تحلیلی انجام می پذیرد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  43 - نقش خاندان برمکی و فضل بن ربیع در رونق هنر موسیقی دوره عباسی
  زیور احمدزاده طاهره عظیم زاده طهرانی محمد باغستانی کوزه گر
  گرایش به انواع هنرها در میان خلفای عباسی ، وزرا و طبقات مختلف جامعه با کم شدن واتمام فتوحات و بهبود قدرت و ثروت جامعه اسلامی، افزایش‌یافت. خاندان برمکیان با تکیه‌بر میراث فرهنگی و تمدنی خویش سهم عمده‌ای در رشد و گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی داشتند. این مطالعه به‌صورت توصیف چکیده کامل

  گرایش به انواع هنرها در میان خلفای عباسی ، وزرا و طبقات مختلف جامعه با کم شدن واتمام فتوحات و بهبود قدرت و ثروت جامعه اسلامی، افزایش‌یافت. خاندان برمکیان با تکیه‌بر میراث فرهنگی و تمدنی خویش سهم عمده‌ای در رشد و گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی داشتند. این مطالعه به‌صورت توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کهن تاریخی، نقش خاندان برمکی و فضل بن ربیع را در هنر موسیقی موردبررسی، تجزیه‌وتحلیل قرار می‌دهد. نتایج به دست آمده نشان داد که یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در پیشرفت هنر موسیقی در عصر عباسی وجود وزرایی چون خاندان برمکیان و فضل بن ربیع در دربار است برمکیان به پشتوانۀ فرهنگ و تمدن غنی خود تلاش چشمگیری در حمایت از موسیقیدانان داشتند. آنان از نظر اقتصادی و معنوی از هنرمندانی چون ابراهیم موصلی و شاگردانش ، همینطوراز کنیزان موسیقیدان و خواننده حمایت میکردند و موجب خلق آثار موسیقیایی ، اختراع و معرفی چندین مقام جدید و کتابهایی در زمینه موسیقی گردیدند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  44 - نقش مالی و اقتصادی ذمیان ایرانی در مدیریت مخارج درعصرعباسیان (132- 320هجری)
  فریده وفائی رمضان رضایی عباس احمدوند
  10.30495/hstr.2022.1965752.1784
  راهیابی ذمیان ایرانی با عناوینی چون کتابت، طبابت، مشاوره و... به دربار خلفای عباسی، زمینه ساز ورودشان به عرصه اقتصاد ومسائل مالی نزدعباسیان بود. بررسی نقش اقتصادی ومالی اهل ذمه درمدیریت هزینه هاونفوذشان دردربارخلفای عباسی ازمباحثی است که کمتر بدان پرداخته شده و موضوع مق چکیده کامل

  راهیابی ذمیان ایرانی با عناوینی چون کتابت، طبابت، مشاوره و... به دربار خلفای عباسی، زمینه ساز ورودشان به عرصه اقتصاد ومسائل مالی نزدعباسیان بود. بررسی نقش اقتصادی ومالی اهل ذمه درمدیریت هزینه هاونفوذشان دردربارخلفای عباسی ازمباحثی است که کمتر بدان پرداخته شده و موضوع مقاله حاضر است.اگرچه سرزمینهای مفتوحه به سرعت دراختیاراعراب مسلمان قرارگرفت،اماکمی تجربه؛ آنان را وادار به بهره مندی ازتوان اقتصادی ومالی اهل ذمه درمدیریت هزینه هاگردانید. لذا بررسی این موضوع اززاویه مدیریت هزینه های مالی واقتصادی برخی ازذمیان باتوجه به پاره ای ازمقررات ، تبعیض ها وسخت گیری هایی که عباسیان علاوه بردریافت جزیه به ذمیان تحمیل می کردند ازموضوعاتی است که پیش روی پژوهشگر قرارمی گیرد.این مقاله می کوشد براساس نگاهی کارکردی به توضیح وتبیین نقش اقتصادی ومالی ذمیان در دربارخلفای عباسی بپردازد و نشان دهد ذمیان چگونه بر برنامه های اقتصادی و مالی عباسیان تاثیرمی گذاشتند، ونیزنشان دهد به رغم نفوذی که ذمیان دردربارداشتند، چگونه خلفای عباسی بااستفاده حداکثری از ثروت واموال ایرانیان به ویژه ذمیان ازطریق مصادره اموال در جهت ثبات وتداوم حکومت خویش بهره برداری می کردند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  45 - از فرارود به طبرستان: پیوستگی فتح اسلامی در جبهه شمالی
  بهروز چوکان محمدنبی سلیم میرزا محمد حسنی
  10.30495/hstr.2023.1988564.1855
  یکی از دلایل گرایش اعراب مسلمان برای فتح ماوراءالنهر و خوارزم این بود که آنان در اوایل فتوحات قادر به فتح طبرستان نبودند و چون متوجه شدند که ازطریق فرارود، چینی ها با طبرستان در ارتباط هستند و نیز، حضور ترکان در نواحی شمال شرق طبرستان و جنوب خوارزم تا ماوراءالنهر سختی ف چکیده کامل

  یکی از دلایل گرایش اعراب مسلمان برای فتح ماوراءالنهر و خوارزم این بود که آنان در اوایل فتوحات قادر به فتح طبرستان نبودند و چون متوجه شدند که ازطریق فرارود، چینی ها با طبرستان در ارتباط هستند و نیز، حضور ترکان در نواحی شمال شرق طبرستان و جنوب خوارزم تا ماوراءالنهر سختی فتوحات را دوچندان می کند،بر آن شدند تا به جهت ممانعت از پیشروی چینیان و ترکان ،ناحیه سوق الجیشی طبرستان را تصرف کنند. ولی شرائط جغرافیایی این خطه همچون: صعب العبور بودن، متراکم بودن جنگل ها و باتلاقی بودن منطقه، رطوبت بالا و بارندگی های مداوم و نیزمقاومت اهالی ،کار فتح را دشوار می کرد.این تحقیق با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای، درصدد است تا به این پرسش پاسخ دهد که فرایند تصرف مناطق شمال و شمالشرق فلات ایران بر اساس چه فرایندی رخ نمود؟ مطالعات نشان میدهد که با توجه به تهدید نفوذ اقوام غیرمسلماندر مناطق استراتژیک ایران و ضرورت اتصال نواحی مفتوحه به خط سیر فتوحات و تاکید بر تمامیت ارضی ایران، خلافت اسلامی از طریق اعزام نیروهای متعدد و جلب اهالی مناطق هدف، توانست نواحی فرارود و طبرستان را تقریباً در یک بازه زمانی متقارن به تصرف درآورد . هرچند، با وجود لشکرکشی های امویان، ثمره استیلای طبرستان را عباسیان به دست آوردند و سرنوشت این خطه را به خراسان و ماورالنهر گره زدند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  46 - جایگاه دیوانسالاران ایرانی در ساختار خلافت عباسی (خاندان برامکه-آل سهل)
  فاطمه پارسافر محمّد سپهری نعمت الله احمدی نسب
  10.30495/hstr.2024.1990150.1862
  عباسیان که با حمایت ایرانیان به خلافت رسیده بودند به دیوانسالاران ایرانـی بـرای اداره امپراطوری اسلامی توجه خاصی نشان دادند. در میان وزرای ایرانی دربار عباسـیان، دو خاندان آل برمک و آل سهل از موقعیت بسیار بالا و چشمگیری برخوردار بودند.اعتبار علمی و اجتماعی برمکیان به هم چکیده کامل

  عباسیان که با حمایت ایرانیان به خلافت رسیده بودند به دیوانسالاران ایرانـی بـرای اداره امپراطوری اسلامی توجه خاصی نشان دادند. در میان وزرای ایرانی دربار عباسـیان، دو خاندان آل برمک و آل سهل از موقعیت بسیار بالا و چشمگیری برخوردار بودند.اعتبار علمی و اجتماعی برمکیان به همراه حمایت آنان از ایرانیان بـیش از هـر چیـز موجب خشم و رشک اعرابی شده بود که از حضور و قدرت ایرانیان واهمه داشتند. از دلایل نفوذ روزافزون ایرانیان در میان عباسیان دو دلیل برجسته تر است: نخست به خاطر مهارت و پیشینه ایرانیان در فن حکومت مداری و دوم آن که خراسان را حاکمان محلی ایرانی اداره می کردند. از این رو نیاز بود تا مأمون برای به دست آوردن رضایت آنان سیاستی آشتی جویانه دنبال کند. بر اساس آنچه گفته شد، سوال محوری پژوهش حاضر آن است که دیوانسالاران ایرانی در ساختار خلافت عباسی دارای چه جایگاهی بودند؟ فرض پژوهش آن است که دیوانسالاران ایرانی از جمله خاندان برامکه و آل سهل بواسطه نفوذ در خلافت عباسی، عملا تمام اختیارات سیاسی دولت را در اختیار گرفته و امورات را بر حسب نظر خود اداره می کردند. پژوهش حاضر با استناد به روش کتابخانه ای و روش توصیفی-تحلیلی سامان یافته است پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  47 - عباسیان و بحران سیاسی در خراسان
  زهره علیپور اول
  اهمیت خراسان بزرگ به مثابه منطقه ای سوق الجیشی و اثرگذار در اداره سرزمینهای خلافت شرقی، هیچگاه از نظرخلفای عباسی قابل چشم پوشی نبود. پیوند این ناحیه با فرارود یا اصطلاحاً ماوراءالنهر و وجود شهرهای آباد، شوارع تجاری و اراضی حاصلخیز، ضرورت لحاظ کردن سیاست جدی و پرهزینه را چکیده کامل

  اهمیت خراسان بزرگ به مثابه منطقه ای سوق الجیشی و اثرگذار در اداره سرزمینهای خلافت شرقی، هیچگاه از نظرخلفای عباسی قابل چشم پوشی نبود. پیوند این ناحیه با فرارود یا اصطلاحاً ماوراءالنهر و وجود شهرهای آباد، شوارع تجاری و اراضی حاصلخیز، ضرورت لحاظ کردن سیاست جدی و پرهزینه را برای اداره خراسان به خلفا گوشزد میکرد. اما ناآرامی های مستمر و فقدان مدیریت جامع در این خطه، نه تنها بر کاهش درآمد خلافت تاثیر داشت، بلکه بر ایجاد نابسامانی در ماوراءالنهر و تشدید بحران سیاسی نیز اثر مستقیم می گذاشت. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، درصدد پاسخ بدین پرسش است که مهم ترین چالشهای برقراری استیلای پایدار خلفای عباسی بر خراسان و فرارود چه بوده است؟ نتیجه یافته ها حاکی است که در دوره اول خلافت عباسی ، با وجود بهره مندی خلفا از اقتدار نظامی ، به دلیل تعدد مخالفان و تغییرات پیاپی در موازنه قدرت، امکان ایجاد ثبات پایدار فراهم نبود. پس از قتل ابومسلم، تقابل خلفا و خراسانیان تا زمان کسب استقلال داخلی توسط طاهریان، امکان ثبات را از خراسان بزرگ سلب نمود و بستری برای نفوذ ترکان در ماوراء النهر و سرحدات دارالاسلام شد. واژهای کلیدی : خراسان، خلافت عباسی، ماوراءالنهر، بحرانهای سیاسی پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  48 - عباسیان نخستین و چالشآفرینی مسیر امامت
  سیدمحمدکاظم طباطبایی علی رضا بهرامی
  دولت عباسی که با بهره برداری زیرکانه احساسات ضد اموی جامعه اسلامی در اواخر قرن اول هجری پا گرفت، طراحی خاصی برای تثبیت حکومت و گسترش سیطره بر همه جغرافیای جهان اسلام در پیش گرفت. ایشان در دوره اول با استفاده از ابزارهای متعددی همه گرایش های پرطرفدار آن روز را به سمت خوی چکیده کامل

  دولت عباسی که با بهره برداری زیرکانه احساسات ضد اموی جامعه اسلامی در اواخر قرن اول هجری پا گرفت، طراحی خاصی برای تثبیت حکومت و گسترش سیطره بر همه جغرافیای جهان اسلام در پیش گرفت. ایشان در دوره اول با استفاده از ابزارهای متعددی همه گرایش های پرطرفدار آن روز را به سمت خویش متمایل ساختند و از به کار بستن ابزارهای سیاسی، عقیدتی و فرهنگی متنوع برای مشروعیت بخشی به جایگاهشان دریغ نورزیدند. پس از دوره تثبیت، عباسیان با حرکتی حساب شده تمامی امتیازاتی که به دیگران داده بودند را یکی پس از دیگری حذف و انکار کردند، اما رد پای غبارآلود ایشان در ذهن گروهی از شیعیان به ناتوانی ایشان در شناخت امام جانشین در مقاطعی شد پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  49 - نقش تشیع در تعیین روابط سلطان محمد خوارزمشاه و خلیفه عباسی
  دکتر علیرضا کریمی بیژن پروان
  گسترش فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شیعیان با تسلط آل بویه بر بغداد مرکز خلافت عباسی رونق گرفت و سقوط آل بویه نیز مانع ادامه این روند نشد. هم زمان با حاکمیت سلجوقیان و تکاپوهای خوارزمشاهیان این فرآیند شتاب گرفت. به نظر می‌رسد روند رو به رشد کشمکش‌های سیاسی - نظامی چکیده کامل

  گسترش فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شیعیان با تسلط آل بویه بر بغداد مرکز خلافت عباسی رونق گرفت و سقوط آل بویه نیز مانع ادامه این روند نشد. هم زمان با حاکمیت سلجوقیان و تکاپوهای خوارزمشاهیان این فرآیند شتاب گرفت. به نظر می‌رسد روند رو به رشد کشمکش‌های سیاسی - نظامی پس از سقوط غزنویان میان سلجوقیان و سپس خوارزمشاهیان با خلافت عباسی، زمینه‌های بسیار مناسبی را برای رشد فعالیت‌های همه جانبه شیعیان در این محدوده زمانی فراهم ساخته است. استقرار مدارس دینی، نگارش آثار متعدد در زمینه فقه و تفسیر، ظهور اندیشمندان شیعی، حضور شیعیان در دیوانسالاری ترکان، حتی در مقام وزارت و توجه ویژه سلاطین ترک و خلافت عباسی به نقش و جایگاه شیعیان در تعیین معادلات سیاسی در آن مقطع زمانی، از نکات مورد بررسی و یافته‌های این مقاله است. فرق مختلف شیعه در روابط متقابل خوارزمشاهیان و خلافت عباسی نقش موثری را ایفاء می‌کنند. این موضوع، به دلائل متعدد در دوره‌ی رویارویی سلطان محمد خوارزمشاه و خلیفه عباسی الناصر از اهمیت زیادی برخوردار می‌شود. صرف نظر از شیعیان اسماعیلی که در کنار خلافت و در برابر خوارزمشاهیان قرار می‌گیرند، سایر شیعیان در هردو طرف دارای نقش تعیین کننده ای هستند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  50 - بیت الحکمه و نهضت ترجمه در عصر عباسی
  رمضان رضائی
  بیت الحکمه نخستین و بزرگترین مرکز فرهنگی جهان اسلام در دوره عباسی بوده و به عنوان عامل اصلی اعتلای نهضت ترجمه در این دوره محسوب می شد. به دنبال این نهضت و تولیدات علمی آن منزلت دولت اسلامی ارتقا یافته و روابط آن با سایر کشورها قانون مند شد. از این زمان به بعد مسلمانان د چکیده کامل

  بیت الحکمه نخستین و بزرگترین مرکز فرهنگی جهان اسلام در دوره عباسی بوده و به عنوان عامل اصلی اعتلای نهضت ترجمه در این دوره محسوب می شد. به دنبال این نهضت و تولیدات علمی آن منزلت دولت اسلامی ارتقا یافته و روابط آن با سایر کشورها قانون مند شد. از این زمان به بعد مسلمانان در حوزه های مختلف علمی پرچم رشد و شکوفایی را به دوش کشیدند، تشویق خلفای عباسی نیز باعث شد تا بیت الحکمه اهمیت بیشتری پیدا کرده و گام های نهضت ترجمه محکم تر و قوی تر برداشته شود. بیت الحکمه در جریان نهضت ترجمه و پیشرفت دیگر علوم عربی در زمینه های ادبی و علمی از جمله فلسفه، طب، نجوم، ریاضیات و غیره نقش تعیین کننده ای داشت. این مقاله در صدد است چگونگی تأسیس بیت الحکمه، پیدایش نهضت ترجمه و عوامل مؤثر در پیدایش آن و نیز تأثیر بیت الحکمه در رشد و شکوفایی نهضت ترجمه را با شیوه مطالعه اسنادی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  51 - مواضع سیاسی امام کاظم (ع) در مقابل خلفای عباسی
  ناهید رضی
  این مقاله تحلیل مواضع سیاسی امام کاظم (ع) در مقابل خلفای عباسی و اثبات حق زمام داری ایشان در مقابل حاکمان وقت است. برای رسیدن به این امر مهم، براساس روش تحلیلی، تاریخی، در آغاز اصول کلی اندیشه سیاسی امامان شامل تربیت جامعه برای تشکیل حکومت دینی، اعتراض به حکومت های زمان چکیده کامل

  این مقاله تحلیل مواضع سیاسی امام کاظم (ع) در مقابل خلفای عباسی و اثبات حق زمام داری ایشان در مقابل حاکمان وقت است. برای رسیدن به این امر مهم، براساس روش تحلیلی، تاریخی، در آغاز اصول کلی اندیشه سیاسی امامان شامل تربیت جامعه برای تشکیل حکومت دینی، اعتراض به حکومت های زمانه، کناره گیری مدبرانه و در مواردی همکاری با خلفای زمان برای حفظ اصل اسلام، به عنوان پیش در آمد خط مشی سیاسی امام کاظم (ع) تبیین می شود. در ادامه، مواضع سیاسی حضرت در برابر خلفای عباسی، مانند موضع آشکار برای اثبات حق زمام داری خود در احتجاج با حاکمان عباسی، توصیه شیعیان به قطع رابطه با حکومت و نفوذ دادن برخی از یاران در بدنه حاکمیت طرح می گردد و سپس به سیاست های ایشان در برابر فرقه ها و گروه های سیاسی شیعی مانند رهبری و نظارت مستقیم بر امور شیعیان، راهنمایی آنان از نظر عقیدتی، فکری، سازمان دهی برخی از گروه های شیعه، نظارت مستقیم بر پیروان خود و بیدار کردن وجدان انقلابی امت، پرداخته می شود تا آن جا که اتخاذ این مواضع، از دلایل زندانی شدن حضرت برشمرده شده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  52 - برامکه و عوامل نزاع دیوانسالاران ایرانی و عرب در عهد هارون عباسی
  امیر اکبری
  عباسیان که با حمایت ایرانیان به خلافت رسیده بودند به دیوانسالاران ایرانـی بـرایاداره امپراطوری اسلامی توجه خاصی نشان دادند. در میان وزرای ایرانی دربار عباسـیان، دوخاندان آلبرمک و آل سهل از موقعیت بسیار بالا و چشمگیری برخوردار بودند.اعتبار علمی و اجتماعی برمکیان به همراه چکیده کامل

  عباسیان که با حمایت ایرانیان به خلافت رسیده بودند به دیوانسالاران ایرانـی بـرایاداره امپراطوری اسلامی توجه خاصی نشان دادند. در میان وزرای ایرانی دربار عباسـیان، دوخاندان آلبرمک و آل سهل از موقعیت بسیار بالا و چشمگیری برخوردار بودند.اعتبار علمی و اجتماعی برمکیان به همراه حمایت آنان از ایرانیان بـیش از هـر چیـزموجب خشم و رشک اعرابی شده بود که از حضور و قدرت ایرانیان واهمه داشتند.این رقابت به دسیسهچینی و توطئههای بسیار بر ضد برامکه و سـرانجام بـه سـقوطغیرمنتظره آنها انجامید. بررسی عوامل سقوط و رقابت عنصر ایرانـی و عـرب بـرای کـسبقدرت در دستگاه خلافت عباسی از مهمترین مقولات سیاسی عصر آغازین عباسی است.تلاش یحیی برمکی برای به خلافت رساندن هارون سبب شد تا خلافـت در دسـتوی و فرزندانش قرار گیرد. وی نخستین وزیری بود که به جای خلیفه فرمـانهـا را امـضاءمی .کرد فضل با سیرت نیکوی خود محبوبیت بسیار پیدا کرده بود و جعفر همنـشین خلیفـهو مورد اعتماد وی بود.اعتبار علمی و اجتماعی برمکیان به همراه حمایت آنان از ایرانیان بـیش از هـر چیـزموجب خشم و رشک اعرابی شده بود که از حضور و قدرت ایرانیان واهمـه داشـتند. ایـنرقابت به دسیسهچینی و توطئههای بسیار بر ضد برامکه و سرانجام سقوط غیر منتظـره آنهـاانجامید پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  53 - حضور تاریخی یهودیان عصر امام رضا (ع) در خراسان
  محسن رجبی قدسی سیّدعلی بلند نژاد
  خراسان به عنوان منطقه ایبزرگ و با اهمیت، پذیرای بسیاری از ادیان و مکاتب بوده است. یکی از مهمترین رویدادهایی که در عصر امام رضا (ع) در خراسان رخ داده است، بحث مناظره های آن حضرت با بزرگانزردشتی، یهودی، مسیحی و صابئین است. دین یهود هم با پیشینۀ تاریخی ای که دارد، از جمله چکیده کامل

  خراسان به عنوان منطقه ایبزرگ و با اهمیت، پذیرای بسیاری از ادیان و مکاتب بوده است. یکی از مهمترین رویدادهایی که در عصر امام رضا (ع) در خراسان رخ داده است، بحث مناظره های آن حضرت با بزرگانزردشتی، یهودی، مسیحی و صابئین است. دین یهود هم با پیشینۀ تاریخی ای که دارد، از جمله ادیانی است که در دوره های تاریخی مختلف وارد ایران و سپس خراسان شد. حضور یهودیان در خراسان در عصر امام رضا (ع) در روایات و احادیث به جای مانده مسلّم فرض شده است. اما وثاقت تاریخی حضور آنان در این منطقه آنچنان که باید و شاید بررسی نشده است. از این رو، ما در این مقاله بر آنیم تا با رویکرد تاریخی- تحلیلی، وثاقت حضور یهودیان در این منطقه را همراه با ذکر محله ها و بزرگان یهودی بررسی کنیم. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  54 - تعامل مسیحیان با حاکمان مسلمان در عصر اموی و اوایل عصر عباسی
  سید محمد علی ایازی سید محمد علی میرصانعی
  قلمرو اسلامی در دوران امویان و عباسیان، بسیاری از مناطق مسیحی نشین کلیسای شرق را در بر می‌گرفت. مردم این سرزمین‌ها دارای دانشمندان برجسته و کلیساهای سازمان یافته‌ای بودند، و به تدریج برخی از آنان توانستند به دربار خلفا راه یابند. در این دوران بسیاری از اطبای دربار، مسیح چکیده کامل

  قلمرو اسلامی در دوران امویان و عباسیان، بسیاری از مناطق مسیحی نشین کلیسای شرق را در بر می‌گرفت. مردم این سرزمین‌ها دارای دانشمندان برجسته و کلیساهای سازمان یافته‌ای بودند، و به تدریج برخی از آنان توانستند به دربار خلفا راه یابند. در این دوران بسیاری از اطبای دربار، مسیحیانی بودند که میراث کهنی از دانش پزشکی داشتند. همچنین برخی از شعرا، مترجمین، منجمین وجاثلیق‌های مسیحی نیز توانستند ارتباط تنگاتنگی با خلفا و نزدیکان ایشان پیدا کنند، و حتی به عنوان مشاور در کنار حاکمان مسلمان، ایفای نقش کنند. در این میان، برخی از خلفا بودند که تمایل به ارتباط با مسیحیان نداشتندو با وضع احکام سخت‌گیرانه‌ای بر ضد آنان، کوشیدند تا مسیحیان را از جامعه مسلمانان متمایز کنند، و محدودیت‌هاییدر انجام مناسک عبادیو فعالیت‌های اجتماعی آنان به وجود آورند؛ لیکن با بررسی گزارش‌های تاریخی این دوره می‌توان دریافت که حکومت‌های اموی و عباسی، مسیحیان را مجبور به تغییر کیش و روی آوردن به اسلام نمی‌کردند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  55 - ارزیابی و مقایسه عملکرد برامکه و آل سهل
  فاطمه پارسافر محمد سپهری نعمت احمدی نسب
  برمکیان و آل سهل هر دو از برجسته ترین خاندان های وزارت و دیوان سالاری عصر خلافت عباسی بودند که در صحنه تاریخ سیاسی اسلام ظاهر شدند و جلال خاصی به این خلافت بخشیدند یکی از موضوعاتی که پژوهشگران تاریخی با آن رو به رو هستند عملکردهای این دو خاندان ایرانی و نقششان در خلافت چکیده کامل

  برمکیان و آل سهل هر دو از برجسته ترین خاندان های وزارت و دیوان سالاری عصر خلافت عباسی بودند که در صحنه تاریخ سیاسی اسلام ظاهر شدند و جلال خاصی به این خلافت بخشیدند یکی از موضوعاتی که پژوهشگران تاریخی با آن رو به رو هستند عملکردهای این دو خاندان ایرانی و نقششان در خلافت عباسی و زوال و نابودیشان است در این پژوهش که به روش تاریخی و توصیفی و با توجه به منابع کتابخانه ای انجام می پذیرد به این مسئله پرداخته شده است. برمکیان از خاندان های با نفوذ ایرانی بودند، بنیان گذار قدرت این خاندان در دستگاه عباسیان خالدبن برمک و فرزند و نوادگانشان یحیی برمکی و فضل و جعفر از معروفترین افراد این خاندان بودند که در دوره هارون الرشید قدرت زیادی کسب کردند به طوری که در سال ۱۷۸ه یحیى صاحب قدرت مطلق و تام و تمام شد و خلیفه تمام اختیارات را به او واگذار کرد. تمام مشاغل مهم در دست خویشاوندان و دست پروردگان یحیی قرار داشت به طوری که همیشه پنج نفربرمکی معتبرترین مشاغل لشکری و کشوری دربار را برعهده داشتند و هرکس از آنان نبود از کار دور میداشتند . همه این عوامل و سوءظن هارون نسبت به آنان و توطئه چینی اطرافیان منجر به دستگیری و قتل عام این خاندان شد . خاندان سهل نیز ایرانی الاصل و سودای احیای استقلال ایران و تجدید نعمت این سامان را در سر داشتند که در مسیر خاندان برامکه قدم برداشته و نهایت به همان سرنوشت گرفتار شدند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  56 - خط مشی مذهبی دستگاه خلافت عباسی دز برخورد با جریان های هم اندیش (۴۲۲-۲۳۲)
  طاهره آذرفر محبوبه شرفی
  با روی کار آمدن متوکل خط مشی مذهبی دستگاه خلافت در راستای حمایت و دلجویی از اهل سنت قرار گرفت و با تقویت اندیشه های این جریان باعث رشد و فراگیری آنان و تقابل فکری ایشان با رقیب گردید. در این دوره متوکل و معتضد با برنامه ها و اقدامات خود الگویی برای دیگر خلفا در این دوره چکیده کامل

  با روی کار آمدن متوکل خط مشی مذهبی دستگاه خلافت در راستای حمایت و دلجویی از اهل سنت قرار گرفت و با تقویت اندیشه های این جریان باعث رشد و فراگیری آنان و تقابل فکری ایشان با رقیب گردید. در این دوره متوکل و معتضد با برنامه ها و اقدامات خود الگویی برای دیگر خلفا در این دوره گردیدند. این مقاله در صدد است با بهرگیری از روش تاریخی مبتنی بر رویکرد توصیفی، با این سوال پاسخ دهد که خلافت در این بازه زمانی در برخورد با جریان های فکری ومذهبی هم اندیش، چه سیاستی در پیش گرفت؟ سیاستی همراه با تداوم و پایداری و یا تغییر و دگرگونی ؟ از نتایج پژوهش بر می أید که دستگاه خلافت عباسی از زمان متوکل تا خلافت معتضد،یک سیاست پایدار درحمایت از اهل سنت و مبارزه با مخالفین آنان در پیش گرفت و بیشترین فرصت را برای فعالیت فرهنگی و تحکیم تفکرات در اختیار آنان قرار داد ، اما از زمان معتضد تا آمدن آل بویه، دستگاه خلافت سیاستی سیال در پیش گرفت و این امر ناشی از ضرورتهای سیاسی این بازه زمانی است که حتی خلافت را در تقابل با حنابله قرار داد. با آغاز ضعف آل بویه، بعد از پنجاه سال فترت، القادر با رجعت به سیاست حمایت از اهل سنت و با اقدامات خود مبانی فقهی و حقوقی اهل سنت را تحکیم ،مذاهب اربعه را رسمیت و دیگر مذاهب را به انزوا کشاند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  57 - رفتار سیاسی سامانیان با جنبش‌های استقلال‌طلبانه‌ی ایرانی
  احمد عباسی نیا حسن شادپور محمد نبی سلیم
  چکیده : ییکی از خاندان‌های ایرانی‌تبار که بر شرق خلافت اسلامی تسلط یافت، آل سامان بودند که از نیمه ی نخست قرن سوم هجری بر مناطقی از ماوراءالنهرحکومت داشتند و به تدریج با حفظ تابعیت سیاسی از بنی عباس، به ترویج فرهنگ ایران و سنن ملی همت گماشتند. رفتار این دودمان در برابر چکیده کامل

  چکیده : ییکی از خاندان‌های ایرانی‌تبار که بر شرق خلافت اسلامی تسلط یافت، آل سامان بودند که از نیمه ی نخست قرن سوم هجری بر مناطقی از ماوراءالنهرحکومت داشتند و به تدریج با حفظ تابعیت سیاسی از بنی عباس، به ترویج فرهنگ ایران و سنن ملی همت گماشتند. رفتار این دودمان در برابر نهضت های استقلال طلبانه ی ایرانیان، باعث تردیدهایی در نگرش به رویه ی ایران گرایی سامانیان شده است. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی بر آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که ماهیت رفتار سیاسی سامانیان با جنبش های استقلال‌طلبانه ی ایرانی چگونه بوده است؟ یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که آل سامان، رویه ای مغایر با گفتمان جنبش‌های استقلال خواهانه ی ایرانیان داشته و باوجود گرایش به فرهنگ و تمدن پارسی، منفعت خویش را با تبعیت از خلافت اسلامی دنبال می کردند و از این رو، برخورد خصمانه‌ای با جنبش‌های استقلال طلبانه ی ایرانی داشتند.واژه های کلیدی: سامانیان، عباسیان، جنبش‌های استقلال‌طلبانه، قرون 3 و 4 هـ. ق. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  58 - نگرشی بر خاستگاه تاریخی و جغرافیایی راوندیه
  مرتضی علی بهمنی مهدی گلجان محبوبه شرفی
  در اثر بی عدالتی های امویان، ایرانیان آمادگی پیوستن به قیام های ضد خلافت را داشتند. در این راستا، راوندیان فرقه ای بودند که نقش موثری در قیام عباسیان علیه امویان داشتند.منابع تاریخی و فرق شناسی از وجود گروه ها و فرق های مختلفی با عنوان راوندیه در مناطق مختلفی از ایران چکیده کامل

  در اثر بی عدالتی های امویان، ایرانیان آمادگی پیوستن به قیام های ضد خلافت را داشتند. در این راستا، راوندیان فرقه ای بودند که نقش موثری در قیام عباسیان علیه امویان داشتند.منابع تاریخی و فرق شناسی از وجود گروه ها و فرق های مختلفی با عنوان راوندیه در مناطق مختلفی از ایران سخن گفته اند که به درستی خاستگاه تاریخی و جغرافیایی آنان مشخص نیست. سوال محوری پژوهش حاضر آن است که فرقه راوندیه از چه بستر تاریخی و جغرافیایی برخوردار بوده است؟ فرضیه مطرح شده این است که راوندیه فرقه ای است که در تداوم جنبش های ضد خلافت بعد از کشته شدن ابومسلم در خراسان شکل گرفت.پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی و بر پایه منابع تاریخی و فرق شناسی به این رهیافت رسیده است که اگر چه راوندیه منسوب به خراسان است ولی می توان رگه های از این تفکر و اندیشه را در جغرافیاهای دیگر نیز مشاهده کرد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  59 - جنبش ایرانیان علیه عباسیان با تاکید بر راوندیه
  مرتضی علی بهمنی مهدی گلجان محبوبه شرفی
  ایرانیان که پس از آشنایی با اسلام و شعائر آن، ـ تعلیم، عدالتخواهی و کرامت انسانی ـ دلباختـه این دین گشته بودند، با ظهور حکومت های اموی و عباسی که درست بر خـلاف شـعارهای اسـلام رفتار می کردند، گرفتار تضاد فکری شدند به گونه ای در دوران خلافت امویان به شدت مورد ظلم و ستم و چکیده کامل

  ایرانیان که پس از آشنایی با اسلام و شعائر آن، ـ تعلیم، عدالتخواهی و کرامت انسانی ـ دلباختـه این دین گشته بودند، با ظهور حکومت های اموی و عباسی که درست بر خـلاف شـعارهای اسـلام رفتار می کردند، گرفتار تضاد فکری شدند به گونه ای در دوران خلافت امویان به شدت مورد ظلم و ستم و تبعیض طبقاتی قرار گرفتند.از همان ماه های نخست حکومت عباسیان، قیام و نهضت هایی پی درپـی علیـه آنان در مناطق مختلف ایران و عراق شکل گرفت و موجبات ضعف و فروپاشی آنان را در بسیاری از مناطق فراهم ساخت و به ورته سقوط کشاند.سوال محوری پزوهش حاضر آن است که راوندیان با چه علل و انگیزه های بر علیه عباسیان قیام کردند؟ فرضیه مطرح شده آن است که عدم وفاداری عباسیان به شعار های اولیه خود و نیز از بین بردن سرداران اصلی قیام، انگیزه اصلی قیام رواندیه بوده است. پوشش حاضر با تکیه بر منابع اصلی و با رویکردی توصیفی-تحلیلی سامان یافته است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  60 - آل‌بویه و شکوفایی علوم عقلی جهان اسلام (با تکیه بر عملکرد امراء و وزراء بویهی)
  الهام آقاجری محسن رحمتی جهانبخش ثواقب
  فرمانروایان بویهی، خاندان حکومتگر ایرانی بودند که با غلبه بر بغداد، بخشهای وسیعی از قلمرو جهان اسلام را در طی سده‌های چهارم و پنجم هجری زیر فرمان داشتند. در قلمرو تحت فرمان بویهیان با حمایت امیران و وزیران این سلسله، علوم عقلی که مشتمل بر انواع حکمت، اصول و فروع هر یک چکیده کامل

  فرمانروایان بویهی، خاندان حکومتگر ایرانی بودند که با غلبه بر بغداد، بخشهای وسیعی از قلمرو جهان اسلام را در طی سده‌های چهارم و پنجم هجری زیر فرمان داشتند. در قلمرو تحت فرمان بویهیان با حمایت امیران و وزیران این سلسله، علوم عقلی که مشتمل بر انواع حکمت، اصول و فروع هر یک از چهار علمِ الهی، طبیعی، ریاضی، اخلاق و علم کلام بود، به شدت رونق گرفت و شکوفا شد در حالی که سایر حکومت های شیعی معاصر با آل بویه به اندازه آنها موفق به این تاثیرات نشدند. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، ضمن تبیین نقش آل‌بویه در رشد علوم عقلی، به چگونگی عملکرد امیران و وزیران در این زمینه می‌پردازد. یافته‌های پژوهش نشان داده است، امیران به همراه وزرای خود با جذب دانشمندان به دربارهایشان از دستاوردهای علمی عالمان مسلمان و اندوخته‌های علمی یهودیان و مسیحیان، در زمینه‌ی ترجمه‌ آثار یونانی و سریانی استفاده نمودند. همچنین با ایجاد مراکز آموزشی و پژوهشی که موجب ظهور استعدادهای نهفته بود، گام‌های بلندی برای توسعه علوم عقلی برداشتند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  61 - طب در دوره عباسی و تأثیر آن بر تمدن مغرب زمین
  بتول ربیعی بشری دلریش الهام ملک زاده کوروش فتحی
  از جمله آثار تمدنی مهم متاثر از اسلام، پزشکی در قالب آموزه‌هایی است که به طب اسلامی موسوم است. دورۀ عباسی به عنوان دورۀ طلایی جهان اسلام، در علوم مختلف از جمله طب شاهد تغییر و تحولات عمده‌ای بود .در نتیجۀ اقبال خلافت عباسی به طب، استفاده از متون طبی به زبان‌های مختلف عل چکیده کامل

  از جمله آثار تمدنی مهم متاثر از اسلام، پزشکی در قالب آموزه‌هایی است که به طب اسلامی موسوم است. دورۀ عباسی به عنوان دورۀ طلایی جهان اسلام، در علوم مختلف از جمله طب شاهد تغییر و تحولات عمده‌ای بود .در نتیجۀ اقبال خلافت عباسی به طب، استفاده از متون طبی به زبان‌های مختلف علمی آن روزگار از جمله میراث پزشکی یونان و روم بود که در قالب ترجمه‌های متعدد به جهش قابل توجه طب اسلامی انجامید. از سویی درتلاش خلافت اسلامی جهت توسعۀ قلمرو نفوذ خود، به مرور سیطرۀ طب اسلامی در کشورهای اروپایی با تدریس و ترجمه آثار دانشمندان مسلمان از جمله رازی و ابن سینا را در پی داشت. مقالۀ حاضر تلاش می‌کند روند اثرگذاری طب اسلامی دورۀ عباسی را بر تمدن مغرب زمین مورد بررسی قرار دهد. با طرح این سوال اصلی که طب اسلامی دورۀ عباسی چه ویژگی‌هایی داشته و تاًثیرات خود بر تمدن مغرب زمین را چگونه اعمال کرده است؟ روش پژوهش مقاله نیز مبتنی بر تحقیق توصیفی و تحلیلی با شیوۀ کتابخانه‌ای است. نتیجۀ حاصل از پژوهش نیز حاکی از این نکته است که دورۀ خلافت اسلامی نه تنها از ادوار درخشان بالندگی این رشته از علوم است، بلکه نقطۀ اوجی از نفوذ و قلمروی گستردۀ علمی جهان اسلام در مغرب زمین به شمار می‌رود. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  62 - زمینه های رواداری سامانیان با اسماعیلیان
  محمد نجفی حسن شادپور محبوبه اسماعیلی
  اسماعیلیان که به نامهای مختلف خوانده شده اند، شاخه ای از مذهب شیعه هستند که پس از امام جعفر صادق (ع )، امامت را حق اسماعیل و پسرش محمد می دانند. این سلسله، در دوران پرفراز و نشیب خود، تعامل ها و تقابل هایی را با حکومت های وقت داشته است که در این میان، نوع تعامل آنان با چکیده کامل

  اسماعیلیان که به نامهای مختلف خوانده شده اند، شاخه ای از مذهب شیعه هستند که پس از امام جعفر صادق (ع )، امامت را حق اسماعیل و پسرش محمد می دانند. این سلسله، در دوران پرفراز و نشیب خود، تعامل ها و تقابل هایی را با حکومت های وقت داشته است که در این میان، نوع تعامل آنان با سامانیان به عنوان یکی از ایرانی ترین حکومت های تاریخ ایران،از اهمیت شایانی برخوردار است. لذا بر اساس ضرورت تبیین و بازشناسی تاریخ دوره سامانیان و نوع تعامل آنان با اسماعیلیان، در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی مهمترین زمینه های اجتماعی تسامح سامانیان با اسماعیلیان پرداخته و پیامدهای آن را تبیین می‌نماییم. در این میان ریشه یابی علل و عوامل نفوذ و گسترش اسماعیلیه به ویژه در میان رجال سامانی و نقش و تدابیر رجال سیاسی و فرهنگی دو طرف در نتایج این مناسبات پرفراز و نشیب از دیگر مواردی است که این تحقیق در صدد تبیین آن است. نتایج این تحقیق بیانگر آن است زمینه هایی چون خاستگاه ایرانی سامانیان، سیاست باز مذهبی آنان، نفوذ اندیشه‌های شیعی نزد حاکمان سامانی و ثبات اقتصادی، اجتماعی و امنیتی نسبی در خراسان و ماوراءالنهر از جمله عواملی بود که زمینه های تعامل مثبت سامانیان با اسماعیلیان را فراهم آورد که پیامد آن این بود اسماعیلیان توانستند با بهره گیری از این فرصت پیش آمده، در دعوت خویش توفیق‌هایی را به دست آورده و گستره دعوت خود را توسعه دهند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  63 - بررسی علل تحول در مشاغل بغداد در عصر عباسی از قرن 2تا7 هجری قمری
  محدثه خسروی اردشیر اسدبیگی محمود مهدوی دامغانی شهربانو دلبری
  تاریخ اجتماعی به‌عنوان گرایشی نو در بررسی تاریخ جوامع گذشته، تلاش می‌کند تا به زندگی روزانة مردم عادی توج‍‍‍‍‍ه کند.در این مطالعات مؤلّفة مشاغل به‌عنوان رکن اصلی حیات اجتماعی و اقتصادی، از اهمیت خاصی، برخوردار است. شهر بغداد با ترکیب و ساختاری سیاسی چکیده کامل

  تاریخ اجتماعی به‌عنوان گرایشی نو در بررسی تاریخ جوامع گذشته، تلاش می‌کند تا به زندگی روزانة مردم عادی توج‍‍‍‍‍ه کند.در این مطالعات مؤلّفة مشاغل به‌عنوان رکن اصلی حیات اجتماعی و اقتصادی، از اهمیت خاصی، برخوردار است. شهر بغداد با ترکیب و ساختاری سیاسی و اقتصادی در زمره مشهورترین پایتخت‌های اسلامی قرار داشت. جاذبه های سیاسی، علمی و فرهنگی بغداد در دوره خلافت عباسیان به حضور پرشمار جمعیت در این شهر منجر شد و به تبع آن رشد شهر نشینی و گسترش امور اقتصادی و امور سیاسی به تحول مشاغل در این دوره منتهی گشت. این نوشتار ضمن بررسی مشاغل این دوره به‌عنوان بخش مهم از تاریخ اجتماعی در قرن‌های دوم تا هفتم هجری، سعی در نشان دادن علل تحول در مشاغل عصر عباسی دارد .این پژوهش سعی دارد با استفاده روش توصیفی و تحلیلی به پاسخ این پرسش دست یابد که علل تحول مشاغل در بغداد عصر عباسی از قرن 2تا7 هجری قمری چیست؟به نظر می‌‌رسد از عوامل تحول در مشاغل بغداد در طی پنچ قرن می‌توان به گسترش نظام اداری و پدیداری مشاغل گوناگون دولتی، رشد شهرنشینی و رفاه طلبی، ایجاد مراکز علمی و آموزشی، امنیت و گسترش اقتصاد و توسعه امور کشاورزی اشاره نمود. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  64 - بررسی و مقایسه جایگاه وزارت در خلافت عباسی و عصر ایلخانان با تکیه بر خاندان های برمکی و جوینی
  ناهید محمدیون شبستری معصومه قره داغی ذکرالله محمدی منیژه صدری
  در هر دو دوره ی حمله ی اعراب مسلمان و مغولان به ایران ، دیوان سالاران با فاتحین بههمکاری پرداختند. از جمله ی این خاندان ها، خاندان برمکی و جوینی بودند که توانستند درخلافت عباسی و ایلخانان به مقام وزارت دست یابند. دیوان سالاری در این دو خاندان تداومداشت و آنها در حکومت ه چکیده کامل

  در هر دو دوره ی حمله ی اعراب مسلمان و مغولان به ایران ، دیوان سالاران با فاتحین بههمکاری پرداختند. از جمله ی این خاندان ها، خاندان برمکی و جوینی بودند که توانستند درخلافت عباسی و ایلخانان به مقام وزارت دست یابند. دیوان سالاری در این دو خاندان تداومداشت و آنها در حکومت های قبل به دیوان سالاری پرداختند. این دو خاندان توانستند با نفوذدر دستگاه خلافت عباسی و ایلخانان آنها را به سوی فرهنگ ایرانی سوق دهند و در جهتاحیاء و بازسازی فرهنگ ایرانی گام برداشتند. خاندان برمکی و جوینی در طول وزارت خود،خدمات و فعالیت های عمرانی زیادی از جمله ساخت مساجد و مدارس و قصرها را انجامدهند. آنان همچنین جایگاه بالایی در علم و ادب به دست آوردند و علاوه بر اینکه خودکتابهایی را تألیف نمودند، دانشمندان و نویسندگان نیز به نام آنها کتب مهمی نوشتند. آنهاهمچنین به حمایت شاعران و دانشمندان می رداختند. با وجود آنکه خاندان برمکی و جوینیخدمات زیادی انجام دادند اما قدرت و نفوذی که خاندان برمکی و جوینی به دست آوردهبودند، باعث ایجاد رقبایی شد که سرانجام زمینه ی سقوط و نابودی آنها را فراهم ساخت.خاندان برمکی و جوینی نمونه ای از قشر اجتماعی خاص دیوانی ایران هستند که در عرصه یروزگاروتاریخ نامی ماندگار از خود بر جای نهاده اند.واژه های کلیدی : وزارت ، خلافتعباسی و خاندان برمکی، عصر ایلخانی و خاندان جوینی. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  65 - رویکرد ابوالمفضل شیبانی به حدیث
  محمد تقی ذاکری نعمت الله صفری فروشانی
  ابوالمفضل شیبانی (د 387ق) محدثی امامی مذهب است که روایات پرشماری از او در منابع مختلف باقی مانده، اما شیوۀ وی در تحمل حدیث تا کنون کم‌تر کاویده شده است. با همۀ تلاشی که ابوالمفضل برای دریافت و انتقال میراث حدیثی داشته است محدثان و تراجم‌نگاران متقدم شیعه و عامۀ مسلمانان چکیده کامل

  ابوالمفضل شیبانی (د 387ق) محدثی امامی مذهب است که روایات پرشماری از او در منابع مختلف باقی مانده، اما شیوۀ وی در تحمل حدیث تا کنون کم‌تر کاویده شده است. با همۀ تلاشی که ابوالمفضل برای دریافت و انتقال میراث حدیثی داشته است محدثان و تراجم‌نگاران متقدم شیعه و عامۀ مسلمانان او را به گونه‌های مختلفی از جعل و سرقت در حدیث متهم کرده‌اند. می‌دانیم او در انتقال میراث حدیثی امامیه و زیدیه تلاش‌های بسیاری نموده، و بسیاری از آثار و روایات مهم شیعی به وساطت وی نقل شده‌ است. اهمیت میراث وی حتی سبب شده است محدثان عامۀ مسلمانان هم از روایات وی چشم‌پوشی ننمایند. براین‌پایه، بررسی رویکرد ابوالمفضل شیبانی به نقل روایات ضروری است. این مطالعه با همین هدف صورت می‌پذیرد. می‌خواهیم با مطالعۀ شواهدی از روایات ابوالمفضل دریابیم آیا برپایۀ روایات خودِ ابوالمفضل می‌توان دربارۀ اتهامی که محدثان متوجه وی کرده‌اند قضاوتی داشت یا نه. نیز، می‌خواهیم بدانیم تصرفات احتمالی وی در روایات از چه نوع و تا چه میزان، و سبب این تصرفاتِ احتمالی چه بوده است؛ آیا احیاناً وی از جریان‌های فکری غلات که در زمان حیات وی فعال بوده‌اند متأثر بود یا تحت تأثیر عوامل دیگر چنین می‌کرد. فرضیۀ این مطالعه آن است که ابوالمفضل با آگاهی از دخل و تصرفات جریان‌های رقیب امامیه در نقل احادیث گاه به مقابله‌به‌مثل با آن‌ها پرداخته است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  66 - نگاهی جامعه شناختی بر مقامات بدیع الزمان همدانی
  کتایون فلاحی حدیثه متولی
  ویژگی بارز ادبیات داستانی آن است که در ژرفنای خود بازگو کننده ی بسیاری از حقایق و اوضاع و احوال جامعه ایست که در بطن آن شکل گرفته است.لذا با نگاهی جامعه شناختی به این آثار، می توان دورنمایی کلّی از جوامعی که مولد این آثار بوده اند ترسیم نمود.از آن جا که مضمون مقامات همد چکیده کامل

  ویژگی بارز ادبیات داستانی آن است که در ژرفنای خود بازگو کننده ی بسیاری از حقایق و اوضاع و احوال جامعه ایست که در بطن آن شکل گرفته است.لذا با نگاهی جامعه شناختی به این آثار، می توان دورنمایی کلّی از جوامعی که مولد این آثار بوده اند ترسیم نمود.از آن جا که مضمون مقامات همدانی(358ـ398 هجری) ریشه استوار و ژرفی در زندگی عمومی جامعه ی عصر عباسی دارد، در این مقاله بر آنیم تا با نگاهی جامعه شناختی به مقامات، به کنکاش در جامعه آن روزگار بپردازیم و سندی از اوضاع و احوال آن دوره برای تحلیل هر چه بهتر آثار هم عصر بدیع الزمان در اختیار قرار دهیم . پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  67 - بازخوانی فوکویی از کارکردهای زبان: طرحی نو برای شناخت کارکردهای زبان فارسی از ابتدای حکومت عباسیان تا قرن پنجم
  افشین اشکور کیایی
  10.30495/psq.2023.1984209.2197
  حمله اعراب مسلمان به ایران از مهم‌ترین رویدادهای تأثیرگذار هویتی تاریخ ایران به‌ویژه در مسئله زبان است؛ اما اختلاف در مورد چگونگی، میزان و عمق این تأثیرگذاری بر زبان، موجب شده است دو روایت از این مسئله مطرح شود: روایتی که اصولاً قائل به یک‌گونه تداوم در هویت ایرانی هستن چکیده کامل

  حمله اعراب مسلمان به ایران از مهم‌ترین رویدادهای تأثیرگذار هویتی تاریخ ایران به‌ویژه در مسئله زبان است؛ اما اختلاف در مورد چگونگی، میزان و عمق این تأثیرگذاری بر زبان، موجب شده است دو روایت از این مسئله مطرح شود: روایتی که اصولاً قائل به یک‌گونه تداوم در هویت ایرانی هستند و آن را پدیدۀ ذاتی، طبیعی و جاودانه می‌دانند که یکی از عناصر این تداوم را در زبان فارسی می‌بینند؛ روایت دیگر، هویت ایرانیان را برساخته تاریخی کنش‌ها و واکنش‌های می‌دانند و نه پدیدۀ ذاتی و جاودانه که زبان فارسی را هم به‌عنوان یکی از عناصر هویت ایرانیان، باید کارکردش را در برساخته‌‌های مختلف آن در طول تاریخ و در چارچوب زمانی خود بررسی کرد. در این تحقیق ضمن توجه به روایت‌ دوم، به بررسی کارکردهای مختلف زبان از ابتدای حکومت عباسیان تا ابتدای قرن پنجم با کمک روش تبارشناسی تاریخی میشل فوکو می‌پردازیم.بر این بنیاد، سؤالی که این تحقیق می‌خواهد پاسخ دهد این است که با توجه به کارکرد‌های مختلف زبان در هر انقطاع و تبار تاریخی، کارکردهای سیاسی و اجتماعی زبان در این دوره تاریخی چگونه است؟ یافته این تحقیق در این دوره این است که با توجه به پذیرش این بحث درباره زبان که در کنار اینکه زبان نقش مهمی در شکل‌دهی به زندگانی جمعی گروه‌های قومی و باورهای ملی‌گرایانه دارند، بااین‌همه، نابجاست که زبان را نمود روح جمعی یک ملت بدانیم. گرچه زبان بر سازندۀ ذهنیت است، به هیچ رو نباید آن را لوح سفید نانوشته‌ای دانست. بلکه زبان کارکردهای مختلف در طول تاریخ دارد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  68 - ابو نواس، شاعر ایرانی دربوتة نقد و داوری تاریخ
  یوسف هادی پور نهزمی
  تاریخ بشری در تداوم خود شاهد ظهور مردان و زنانی بزرگ بوده که رنج ها و آرزوهای بشر را درصفحات تاریک و روشن آن به نمایش گذاشته است. به همان اندازه که اینان با شجاعت در مقابل سنت های کهنه و ارتجاعی جامعة خود ایستاده و در برابر ستم گران قد علم کرده اند، سودپرستان عافیت طلب چکیده کامل

  تاریخ بشری در تداوم خود شاهد ظهور مردان و زنانی بزرگ بوده که رنج ها و آرزوهای بشر را درصفحات تاریک و روشن آن به نمایش گذاشته است. به همان اندازه که اینان با شجاعت در مقابل سنت های کهنه و ارتجاعی جامعة خود ایستاده و در برابر ستم گران قد علم کرده اند، سودپرستان عافیت طلب تلاش کرده اند تا آتشِ فروزان آن ها را خاموش ساخته، شخصیت آنان را وارونه جلوه دهند. بسا انسان هایی بزرگ که تاریخ چهرة آنان را منفور ساخته، و بسا انسان هایی ناپاک و ستم گر که از آنان به نیکی یاد نموده است. یکی از این مردان بزرگ، ابونواس، شاعر بزرگ ایرانی است که در عصر عباسی، درقرن دوم هجری می زیست. او با نبوغ فراوان خود توانست آرا و اندیشه های مترقی خود را در قالب شعر خمری عرضه کند و برسنت های قدیمی و ناروا بشورد. او دراین راه تهمت ها، بسیار شنید و زندان ها، بسیار کشید. مقالة حاضر برآن است که با مطالعة مجدد و باز خوانی زندگی شخصی و شخصیت علمی و ادبی ابونواس، با استفاده از مراجع و مصادر مهم تاریخی، شخصیت حقیقی و واقعی او را نمایان ساخته، هاله های ابهام را از زندگی او بزداید و راه را برای درک و فهم خمریات او، که از مهم ترین و جاودانه ترین اشعار عربی است، هم وار سازد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  69 - کشمکش های درونی و فشارهای بیرونی: فروپاشی و سقوط دولت طولونی در مصر و شام
  معصومعلی پنجه
  با قتل خُمارویه در 282 هجری روزگار شکوه و بزرگی طولونیان به پایان آمد و دوره سستی و فروپاشی دولت آنان آغاز شد. فروپاشی و سقوط طولونیان چرا و چگونه به وقوع پیوست؟ در بررسی چرایی و چگونگی فروپاشی و سقوط دولت طولونی هم تأثیر عوامل داخلی را می¬توان دید و هم تأثیر عوامل خارج چکیده کامل

  با قتل خُمارویه در 282 هجری روزگار شکوه و بزرگی طولونیان به پایان آمد و دوره سستی و فروپاشی دولت آنان آغاز شد. فروپاشی و سقوط طولونیان چرا و چگونه به وقوع پیوست؟ در بررسی چرایی و چگونگی فروپاشی و سقوط دولت طولونی هم تأثیر عوامل داخلی را می¬توان دید و هم تأثیر عوامل خارجی را. طولونیان در دهه پایانی حکومت خویش (282-292ﻫ) پیوسته درگیر کشمکش درون خاندانی، میان فرزندان خمارویه و عموهایشان، فرزندان ابن¬طولون، بودند. پسران و جانشینان خردسال خُمارویه که از وی خزانه¬ای تهی به ارث برده بودند، توان و تجربه حکومت‌داری نداشتند و ازاین¬روی در این ده¬ سال قدرت و رشته امور مملکت در دست سرداران سپاه طولونی بود. این سرداران بارها در لحظه¬های سرنوشت¬ساز به طولونیان خیانت کردند و به خصم، عباسیان، پیوستند. شورش¬های قرمطیان در شام و ناتوانی طولونیان در سرکوبی و مهار آنان پای سپاهیان خلیفه را به شام و سپس به مصر باز کرد که پیامد آن پایان کار طولونیان بود. پرونده مقاله