-
حرية الوصول المقاله
1 - سیاست، تاریخ و ادبیات در قابوس نامه
مهدی فرهانی منفردهمان گونه که در متون تاریخی فارسی می توان آثاری را یافت که دارای ارزشادبی در خور نگرشی است، در متون ادبی نیز، آثاری وجود دارد که نادیدهگرفتن وجه و صبغه تاریخی آ ن ها دشوار است . گذشته از آن خلق یک اثر ادبیخود رویدادی تاریخی است و برخی از آثار ادبی به شیوه های گوناگون با أکثرهمان گونه که در متون تاریخی فارسی می توان آثاری را یافت که دارای ارزشادبی در خور نگرشی است، در متون ادبی نیز، آثاری وجود دارد که نادیدهگرفتن وجه و صبغه تاریخی آ ن ها دشوار است . گذشته از آن خلق یک اثر ادبیخود رویدادی تاریخی است و برخی از آثار ادبی به شیوه های گوناگون با تاریخپیوند دارند . قابوس نامه امیر عنصرالمعالی از این دست آثار است . نویسند ۀ اثر ،خود یک حکومتگر است و به یکی از سلسله های حکومتی شناخته شدۀ تاریخایران تعلق دارد . کتاب، خود یک اندرزنامه است و مؤلف کوشیده با اثر خود بهفرزندش آداب مملکت داری بیاموزد . کتاب آیینه تمام نمای زندگی یک حکمرانسخن رفته و هم از آیین آیین و شرط پادشاهی است که در آن هم ازگفتارهای کتاب دربار ۀ آداب کارزار، آیین دبیری، آیین . خدمت کردن پادشاه و شرط وزارت و آیین و شرط سپهسالاری درصدد آموختن اخلاق سیاسی بهکسی است که پدرش با این کتاب کوشیده است وی را برای کشورداری آمادهکند. گذشته از این ها، آگاهی های تاریخی کتاب نیز در خور توجه است . نوشتارحاضر تلاشی است در بازکاوی ویژگی های تاریخی این اثر ادبی و می کوشدجایگاه این اثر را در پیوند میان دو وجه و صبغه آن یعنی تاریخ و ادبیات بازشناسد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
2 - بررسی و تحلیل دو نظریه درباره پیشینه یهودیان کاشان در تاریخ ایران
حسین حیدری علی فلاحیان وادقانیچکیده پیشینه حضور یهودیان در ایران به دوره اسارت بابلی، هخامنشیان و مادها، میرسد. یهودیان در این تاریخ طولانی، بر رغم شمار اندک، در حیات سیاسی، دینی، علمی و اقتصادی مردم ایران تأثیرگذار بودهاند. از شهرهای ایران، کاشان در چند سده مساعدترین زمینه را در مقایسه با دیگر ن أکثرچکیده پیشینه حضور یهودیان در ایران به دوره اسارت بابلی، هخامنشیان و مادها، میرسد. یهودیان در این تاریخ طولانی، بر رغم شمار اندک، در حیات سیاسی، دینی، علمی و اقتصادی مردم ایران تأثیرگذار بودهاند. از شهرهای ایران، کاشان در چند سده مساعدترین زمینه را در مقایسه با دیگر نقاط ایران و جهان برای همزیستی و بالندگی آنان فراهم ساخته است، چنانکه برخی از یهودیان، کاشان را اورشلیم کوچک یا کهکشان عالمان و ادیبان یهود خواندهاند. این مقاله به طرح و بررسی دو نظریه درباره سابقه حضور یهودیان در این شهر پرداخته است: نظریه نخست پیشینه یهود را در کاشان به پس از دوره اسارت بابلی میرساند و نظریه دوم، به مهاجرت آنان از اسپانیا و دیگر شهرهای اروپا، بهویژه بعد از اعمال تفتیش عقاید اروپابه کاشان قائل است. مهمترین دلیل نظریه نخست، میراث باستانشناسی کاشان، قدمت محلات وگورستان کلیمیان، گویش مخصوص کلیمیان کاشان (راجی ولوفتایی) و سنت شفاهی آنان است که واژههای ایران باستان از جمله مادی را در بر دارد. قائلان به نظریه دوم، به گزارشهای مکتوب جهانگردان یهودی، مسیحی و روایت مورخان مسلمان استناد میکنند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
3 - پیجوییِ بارزههای شهر از منظر حافظ
محمد نقی زادهدر زمینه شناخت دیدگاه های تفکّر و تمدّن ایرانی در مورد موضوعات مختلف مربوط به شهر و معماری و محیط زندگی، یکی از مشکلات اصلی کمبود آثار مکتوبی است که مبانی نظری و اصول شکلگیری فضا و محیط زندگی ایرانیان را صراحتاً توضیح داده باشند.1 در عین حال، بسیاری از آثار وجود دارن أکثردر زمینه شناخت دیدگاه های تفکّر و تمدّن ایرانی در مورد موضوعات مختلف مربوط به شهر و معماری و محیط زندگی، یکی از مشکلات اصلی کمبود آثار مکتوبی است که مبانی نظری و اصول شکلگیری فضا و محیط زندگی ایرانیان را صراحتاً توضیح داده باشند.1 در عین حال، بسیاری از آثار وجود دارند که به ذکر مستقیم یا غیرمستقیمِ اصول و ارزش هایی اشاره دارند که مستخرج از فرهنگ ایرانی بوده و برای شکل دادن محیط زندگی یا تعریف شهر آرمانی این تمدّن قابل استناد هستند. این اصول و ارزشها، در تبیین مدینه فاضله و شهر ایدهآل و محیط زندگی آرمانی صاحبان اندیشه و رهبران فکری این تمدّن نقشی بیبدیل ایفا نمودهاند. مقاله حاضر سعی بر آن دارد تا اصول و ارزش های حاکم بر شهر و محیط آرمانی و مدینه فاضلهای را که حضرت حافظ، با بهرهگیری از الهامات خویش، برای پیروان تفکّر توحیدی توصیه مینماید، شناسایی و معرّفی کند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
4 - تحلیل پراکنش جغرافیایی زادگاه شاعران پارسیگوی در دورههای مختلف سبکی ادبیات فارسی
علی حنفی مسلم احمدیبه منظور تحلیل پراکنش جغرافیایی شاعران فارسی زبان، ابتدا تمامی شاعران ادبیات فارسی موجود در منابع، مورد مطالعه قرار گرفت و سپس تعداد 205 نفر از شاعران معروف و دارای شناسنامه و دیوان مشخص انتخاب و سپس توزیع جغرافیایی این شاعران از لحاظ محل تولد، در دورههای مختلف سبکی اد أکثربه منظور تحلیل پراکنش جغرافیایی شاعران فارسی زبان، ابتدا تمامی شاعران ادبیات فارسی موجود در منابع، مورد مطالعه قرار گرفت و سپس تعداد 205 نفر از شاعران معروف و دارای شناسنامه و دیوان مشخص انتخاب و سپس توزیع جغرافیایی این شاعران از لحاظ محل تولد، در دورههای مختلف سبکی ادبیات فارسی مورد مطالعه قرار گرفت. علاوه بر این، به منظور تهیه نقشه پراکنش جغرافیایی و ترسیم نمودارهای مربوطه، از نرم افزارهای ArcGIS ، Google Earth، Excel و SPSS بهره گرفته شد. . نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که از لحاظ محل تولد شاعران فارسیگوی ، شهرهای تهران، اصفهان، شیراز، تبریز ، نیشابور و بلخ در اولویت اول قرار دارند که در این شهرها بین 10 تا 15 شاعر در حوزه ادب فارسی متولد شدهاند. شهرهای کاشان، مشهد، بخارا، مرو، قزوین، کرمان و دامغان در اولویت دوم قرار دارند که در این شهرها بین 4 تا 10 شاعر در حوزه ادب فارسی متولد شدهاند. همچنین شهرهای توس، سبزوار، شوشتر، کرمانشاه، گرگان، همدان، ابیورد، ترمذ، تنکابن، رشت، ری، سمرقند، سیستان، غزنه، گنجه هرات در اولویت سوم قرار دارند که در این شهرها بین 2 تا 3 شاعر در حوزه ادب فارسی متولد شدهاند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
5 - مقایسه تطبیقی اشعار مدحی عمعق بخارائی و متنبی
احمدرضا یلمهها نسرین ایزدیهدف مقاله حاضر آن است که دو شاعر توانای فارسی و عربی یعنی عمعق بخارایی و متنبی را بعد از معرفی مختصر آنها به صورت اجمالی با هم مقایسه کند. تنها اشعار مدحی ایشان مدّ نظر میباشد. در آن بین تاریخچهای کوتاه از تأثیرات دو زبان فارسی و عربی بر هم و نظریههای اندیشمندان در أکثرهدف مقاله حاضر آن است که دو شاعر توانای فارسی و عربی یعنی عمعق بخارایی و متنبی را بعد از معرفی مختصر آنها به صورت اجمالی با هم مقایسه کند. تنها اشعار مدحی ایشان مدّ نظر میباشد. در آن بین تاریخچهای کوتاه از تأثیرات دو زبان فارسی و عربی بر هم و نظریههای اندیشمندان در آن باره ارائه میگردد. با وجودی که ادب عربی نزدیکترین سنتها را با ادب پارسی دارد و با همه تفاوتهایی که در تقسیمات زبانشناسی دارند، سرنوشت این دو زبان به هم گره خورده است، و تأثیر شگرفی بر یکدیگر داشتهاند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
6 - بررسى لاله رخ توماس مور در پرتو نظریه ادوارد سعید
لیلی جمالی سمیرا مدرسشعر بلند روایی لاله رخ نوشته توماس مور شاعر ایرلندی داستان سفر شه دختی جوان و دلدادگی او به فرامرز، شاعر جوانی است که در مسیر سفر داستان‌هایی از سرزمین ایران روایت می‌کند. دوران حیات شاعر مصادف با حکومت ناپلئون، سلطنت جورج سوم و نیز استعمار ایرلند توسط انگلیس أکثرشعر بلند روایی لاله رخ نوشته توماس مور شاعر ایرلندی داستان سفر شه دختی جوان و دلدادگی او به فرامرز، شاعر جوانی است که در مسیر سفر داستان‌هایی از سرزمین ایران روایت می‌کند. دوران حیات شاعر مصادف با حکومت ناپلئون، سلطنت جورج سوم و نیز استعمار ایرلند توسط انگلیس است و آن چه در بررسی شعر لاله رخ جالب می‌نماید گزینش هدفمند وقایع تاریخی ایران، داستان‌های کهن فارسی و متون اسلامی، و تطبیق آن با فضای سیاسی زمان و مکان شاعر است که در حیطه نظریه شرق شناسی ادوارد سعید (1979) قابل بررسی می‌باشد. شرق شناسی به بررسی نحوه تعامل متون شرق نگر غربی با عناصر شرقی می‌پردازد و طرح آن دریچه جدیدی بر مطالعه و احیای متون ادبی نویسندگان و مستشرقان غربی قرون هجده و نوزده میلادی گشوده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
7 - نگاهى تطبیقى به طنز و طنزپردازى در ادبیات ایران و عرب با تکیه بر طنز عبید زاکانى و نمونه هایى از طنز شاعران عصر انحطاط
زهرا اسدىمقالة حاضر چنانکه از عنوان آن برمى آید، تطبیقى است بین طنز و طنزپردازى در ادبیاتایران و عرب. در این تطبیق، طنز عبیدزاکانى به عنوان نمونه اى از طنز ادبیات ایران و طنز شاعران عصر انحطاط به عنوان نمونه اى از طنز ادبیات عرب با هم مقایسه شدهاست. در این مقاله کوشیده ام تصویر أکثرمقالة حاضر چنانکه از عنوان آن برمى آید، تطبیقى است بین طنز و طنزپردازى در ادبیاتایران و عرب. در این تطبیق، طنز عبیدزاکانى به عنوان نمونه اى از طنز ادبیات ایران و طنز شاعران عصر انحطاط به عنوان نمونه اى از طنز ادبیات عرب با هم مقایسه شدهاست. در این مقاله کوشیده ام تصویر کاملى از عبید ارائه دهم، اما به منظور پرهیز از برخى سوءتفاهمات اجتماعى لازم دیدم از ذکر پاره اى از طنزهاى درخشان او صرف نظر کنم.طنز پیش درآمدى است که مى توان به راحتى کسى را با آن دست انداخت، از میدان به در کرد و بدى هایش را آشکار ساخت. با استهزا مى توان کسى را تحقیر کرد و او را مضحکةعام و خاص ساخت. در ادبیات عرب، شاعر با هجو شخصى یا قومى سعى مى کند حریفرا از میدان خارج کند، با توجه به تأثیرگذارى طنز در بیان زشتى ها و عیب هاى جامعه، چهدر مقولة سیاسى، و یا اجتماعى مى توان اذعان کرد که زبان طنز رساتر و برتر از زبان دیگرنوشته ها است. در طنز، خنده هدف نیست، بلکه وسیله اى است براى بهتر بیان کردنو انتقال هدف موردنظر از نویسنده به خواننده. در ابتداى مقاله نیز تعریف طنز از نظرصاحب نظران ارائه شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
8 - واژآمیزی شیوه ای در کوتاه کردن واژه ها
محمود شکیبانگیزه های گوناگونی از دیرباز تاکنون باعث کوتاه کردن کلمات شده است. اصل کم کوشی و دوری از تکلّف و تسریع در امر انتقال و نیز بهره گیری از ظرفیت های طبیعی زبان به منظور قرینه سازی و هرگونه تمهیدات ایقاعی و ضرورت های شعری و به طور کلی استفادة در خور و بجا از ویژگی های هنری أکثرانگیزه های گوناگونی از دیرباز تاکنون باعث کوتاه کردن کلمات شده است. اصل کم کوشی و دوری از تکلّف و تسریع در امر انتقال و نیز بهره گیری از ظرفیت های طبیعی زبان به منظور قرینه سازی و هرگونه تمهیدات ایقاعی و ضرورت های شعری و به طور کلی استفادة در خور و بجا از ویژگی های هنری - تجمیلی - ادبی می تواند در زمرة موجبات این امر قرارگیرد. تخصصی شدن شاخه های گوناگون و درهم تنیده علوم و فنون، که امروزه باکشف و ظهور یافته های نوپدید همواره فربه تر و پردامنه تر می شوند نیز بهره گیری از این ابزار را نه تنها مطلوب ترکه ناگزیرتر ساخته است. در میان شیوه های کوتاه کردن واژگان، امروزه دوشیوه، تداولی گسترده دارد. یکی اختصار، و آن دیگری واژآمیزی. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
9 - پژوهشی تطبیقی در وجوه مشترک فرهنگ و ادبیات فارسی و یونانی
ابوالقاسم رادفردوکشور ایران و یونان با پیشینة تاریخی، سیاسی، فرهنگی و ادبی طولانی و عمیق و ریشه دار، همواره در طول تاریخ، ارتباطات بسیار مهم و گسترده ای با یکدیگر داشته اند: از این رو، در مقالة حاضر، روند پیوندهای مختلف سیاسی ، فرهنگی و ادبی دو کشور که در برخی موارد همگنی های بسیاری ب أکثردوکشور ایران و یونان با پیشینة تاریخی، سیاسی، فرهنگی و ادبی طولانی و عمیق و ریشه دار، همواره در طول تاریخ، ارتباطات بسیار مهم و گسترده ای با یکدیگر داشته اند: از این رو، در مقالة حاضر، روند پیوندهای مختلف سیاسی ، فرهنگی و ادبی دو کشور که در برخی موارد همگنی های بسیاری بین آنها وجود دارد، بررسی می شود. از آنجا که هدف ما از نوشتن این مقاله، بیشتر بیان مساثل فرهنگی و ادبی است، از جنبه های مبادلات تاریخی، سیاسی و تجاری ایران و یونان در عهد هخامنثس در می گذریم و بیشتر روابط ادبی و بعضا زبانی را بررسی می کنیم. باشدکه از این رهگذر، استمرار و حیات فرهنگی متقابل دوکشور در طول تاریخ بهتر شناخته شود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
10 - سیری در ادبیات تعلیمی کودکان ایران و برخی شباهتها و تفاوتهای آن با آلمان
پونه قائمدوست مسعود سلامیگرچه ادبیات تعلیمی کودکان واژهای متأخر به حساب میآید و به طریق اولی نزد پیشینیان نیز جایگاهی نداشته است، اما ردّ پای کودکان و نوجوانان در مباحث مربوط به ایشان چه در دوران کهن و چه در دوران نو کاملاً مشهود است. آرای تربیتیِ حاکم بر ادبیات امروزین ایران و دیگر کشورها وا أکثرگرچه ادبیات تعلیمی کودکان واژهای متأخر به حساب میآید و به طریق اولی نزد پیشینیان نیز جایگاهی نداشته است، اما ردّ پای کودکان و نوجوانان در مباحث مربوط به ایشان چه در دوران کهن و چه در دوران نو کاملاً مشهود است. آرای تربیتیِ حاکم بر ادبیات امروزین ایران و دیگر کشورها وامدار عقاید بزرگانی در عرصههای عقلی و ادبی میباشد. هدف ما بررسی شکلگیری و نشو و نمای نظام تربیتی از دوران کهن تا کنون، و نیز بررسی برخی مایههای مشترک در ادبیات کودکان ایران و آلمان میباشد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
11 - نقش آداب و رسوم اجتماعی ایران در ادبیات معاصر عراق با تکیه بر اشعار جواهری، نجفی، سیّاب و بیاتی
علی تشکری ابراهیم دیباجی محمود شکیبهر شاعر و نویسنده با خلق اثر ادبی، علاوه بر آنکه برگ زرّینی به تاریخ ادب و فرهنگ جامعه و کشور خویش میافزاید، تصویری به کمال از دو دنیای بیرون و درون خویش برای خوانندگان به نمایش میگذارد. شاعران زبان فارسی نیز در دورهای به شرق و سرزمین هند روی آورده بودند؛ اما سفر به أکثرهر شاعر و نویسنده با خلق اثر ادبی، علاوه بر آنکه برگ زرّینی به تاریخ ادب و فرهنگ جامعه و کشور خویش میافزاید، تصویری به کمال از دو دنیای بیرون و درون خویش برای خوانندگان به نمایش میگذارد. شاعران زبان فارسی نیز در دورهای به شرق و سرزمین هند روی آورده بودند؛ اما سفر به غرب جایگاهی دیگر داشت. پس از تسلّط صفویان بر ایران و ترویج مذهب رسمی شیعه، بسیاری از شاعران به سمت غرب و سرزمین عراق امروزی روی آوردند. توجه به عراق در اندیشه بسیاری از شاعران وجود داشته است؛ در مقابل، بسیاری از شعرا و ادبای عراقی نیز به ایران و ادبیات و برخی آداب و رسوم آن توجه کردهاند. در این گفتار، سعی و تلاش نویسندگان آن است تا جلوههایی از نفوذ فرهنگ، نمادها، زبان و ادبیات فارسی که همگی زیرمجموعههای آداب و رسوم هستند را در شعر چهار شاعر معاصر عراقی یعنی جواهری، نجفی، سیّاب و بیاتی مورد بررسی قرار گیرد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
12 - ادیب بیبدیل «سیدامیر محمود انوار»
علیرضا منوچهریاناین مقاله که به بهانة سالگشت درگذشت ادیب بزرگ دو زبانة (مسلط به زبان فارسی و عربی) جهان معاصر و شاعر پارسی و عربی، دکتر سید امیرمحمود انوار نگارش یافته است؛ به بررسی مقام ممتاز استاد در عصر حاضر میپردازد. ایشان در دانشگاههای جهان معاصر، به دلیل مقام شعر و شاعری در دو أکثراین مقاله که به بهانة سالگشت درگذشت ادیب بزرگ دو زبانة (مسلط به زبان فارسی و عربی) جهان معاصر و شاعر پارسی و عربی، دکتر سید امیرمحمود انوار نگارش یافته است؛ به بررسی مقام ممتاز استاد در عصر حاضر میپردازد. ایشان در دانشگاههای جهان معاصر، به دلیل مقام شعر و شاعری در دو زبان پارسی و عربی، بیبدیل بوده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
13 - حافظ در ادبیات غرب؛ مطالعه موردی تأثیر اشعار حافظ بر گوته
ناهید جعفری دهکردی مریم شهریار سارا فرجیزبانهای انگلیسی، آلمانی، روسی و فرانسوی، مهمترین زبانهایی بودند که اشعار حافظ بدانها برگردانده شد. بسیاری از مترجمین، دست به برگردانهای تحت اللفظی و مستقیم از اصل فارسی غزلها زده و برخی نیز از زبانهای واسطه استفاده کردند. هرچند به مرور ترجمههایی قابل قبول از غز أکثرزبانهای انگلیسی، آلمانی، روسی و فرانسوی، مهمترین زبانهایی بودند که اشعار حافظ بدانها برگردانده شد. بسیاری از مترجمین، دست به برگردانهای تحت اللفظی و مستقیم از اصل فارسی غزلها زده و برخی نیز از زبانهای واسطه استفاده کردند. هرچند به مرور ترجمههایی قابل قبول از غزلیات پدیدار شدند، اما هیچ کدام نتوانستند ظرافتهای ادبی موجود در آنها را بیان نمایند. در زبان آلمانی، ترجمه هامر پورگشتال، مبنایی برای آشنایی بسیاری از ادبا با اشعار این شاعر شرقی شد. گوته شاعر و ادیب آلمانی با خواندن ترجمه این اشعار، انس عجیبی با آنها برقرار کرد و تحت تأثیر این غزلها، دیوانی از اشعار دلانگیز به نام دیوان شرقیِ غربی را سرود و به عنوان الحاقیه دیوان حافظ در غرب درآمد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
14 - سعدی و لا فونتن
میر جلال الدین کزازیدر این جستار، شیوه سخنوری دو مشاعر بزرگ ایرانی و فرانسوی: سعدی و لا فونتن سنجیده و بر رسیده آمده است؛ برپایه یکی از افسانه های لا فونتن که برگرفته از حکایتی است در گلستان سعدی و نشان داده شده است که حکایت سعدی چگونه پخته تر و استوارتر و هنری تر از فسانه لا فونتن است.در این جستار، شیوه سخنوری دو مشاعر بزرگ ایرانی و فرانسوی: سعدی و لا فونتن سنجیده و بر رسیده آمده است؛ برپایه یکی از افسانه های لا فونتن که برگرفته از حکایتی است در گلستان سعدی و نشان داده شده است که حکایت سعدی چگونه پخته تر و استوارتر و هنری تر از فسانه لا فونتن است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
15 - تصویری از حافظ در دیوان ناری
سید مرتضی هاشمی غلامحسین شریفی یوسف کرمی چمهادیبان کُرد همواره شعر فارسی را به دیدۀ اعجاب و تحسین نگریسته و از آن متأثربوده اند. نمودهای گوناگون این تأثیرپذیری را در قالب تضمین، ترجمه و صور خیال مشابهو مضامین مشترک می توان دید و از این میان، شعر حافظ بیش از دیگر اشعار مورد توجهایشان بوده است. در این مقاله پس از م أکثرادیبان کُرد همواره شعر فارسی را به دیدۀ اعجاب و تحسین نگریسته و از آن متأثربوده اند. نمودهای گوناگون این تأثیرپذیری را در قالب تضمین، ترجمه و صور خیال مشابهو مضامین مشترک می توان دید و از این میان، شعر حافظ بیش از دیگر اشعار مورد توجهایشان بوده است. در این مقاله پس از مقدم های دربارۀ تأثیرپذیری ادیبان کُرد از شعرفارسی، به ناری، شاعر عار فمسلکی که در همین سده های اخیر می زیسته، پرداخت هایم.برای ترسیم خطوط چهرۀ حافظ در دیوان شاعر کُرد، ابتدا به سراغ موضوعات و مضامینو مفاهیم مورد علاقۀ دو شاعر رفته و در نهایت چهار مخمس ناری، که در آنها غزلیاتحافظ را، تضمین کرده است، بررسی کرد هایم. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
16 - تأثیر فرهنگ و ادبیات پارسی بر شعر محمدرهدی جواهری
شمسی واقف زادهادبیات پارسی وعربی به علت جهات اشتراک و اوضاع مشابه اجتماعی وفرهنگی هر دو ملت، متأثر از یکدیگر بوده و نسبت به دیگر زبان ها تعامل ادبی گسترده تری داشته اند و دارند. انتقال پدیده های ادبی از زبان پارسی به شعر محمدرهدی جواهری ، شاعر برجستة عربی سرای عراقی که پهنه تحول شعر أکثرادبیات پارسی وعربی به علت جهات اشتراک و اوضاع مشابه اجتماعی وفرهنگی هر دو ملت، متأثر از یکدیگر بوده و نسبت به دیگر زبان ها تعامل ادبی گسترده تری داشته اند و دارند. انتقال پدیده های ادبی از زبان پارسی به شعر محمدرهدی جواهری ، شاعر برجستة عربی سرای عراقی که پهنه تحول شعر او از نئوکلاسیک تا رومائتیک رادر برمی گیرد، گاه در حوزة واژه ها و معانی،گاه در قالب های شعری وگاه نیز در حوزه تصاویر، احساسات و عواطف صورت پذیرفته است. تسلط شاعر به زبان پارسی و آشنایی وی با فرهنگ و جامعة ایران، در این انتقال ادبی تأئیر به سزای داشته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
17 - مرثیه سرایی در ادب فارسی و عربی با تکیه بر مقایسۀ مرثیۀ ابوالحسن تهامی و مرثیۀ خاقانی شروانی
ناصر محسنی نیا آرزو پوریزدان پناه کرمانیدر گفتار حاضر، به شیوۀ سندکاوی، مرثیه سرایی و گونه های آن در ادب فارسی و عربی بررسی می شود؛ و اینکه در هر یک از ادب فارسی و عربی، روند و جریان مرثیه سرایی به چه صورت بوده و مرثیه سرایی در این دو ادب چه سیری را طی کرده است، نقطة آغاز آن کجا است و کدام کی‌ از شاعران أکثردر گفتار حاضر، به شیوۀ سندکاوی، مرثیه سرایی و گونه های آن در ادب فارسی و عربی بررسی می شود؛ و اینکه در هر یک از ادب فارسی و عربی، روند و جریان مرثیه سرایی به چه صورت بوده و مرثیه سرایی در این دو ادب چه سیری را طی کرده است، نقطة آغاز آن کجا است و کدام کی‌ از شاعران پارسی و تازی مرثیه سروده اند و هرکدام در چه مرتبه و جایگاهی قرار دارند.مبنای کار در این مقاله، مقایسۀ مرثیۀ خاقانی در مرگ فرزندش رشیدالدین که در سنین جوانی فوت کرده برای نمونۀ مرثیه سرایی در ادب فارسی و مرثیۀ ابوالحسن تهامی در مرگ فرزندش ابوالفضل که در نوجوانی درگذشته برای نمونه در ادب عربی است؛ تا با بیان وجوه اشتراک و افتراق این دو مرثیه، وضعیت مرثیه سرایی در ادب فارسی و عربی به گونۀ بهتری مشخص شود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
18 - بررسی تطبیقی مدایح نبوی در اشعار جمال الدین عبدالرزاق و صفی الدین حلّی
ابراهیم فلاحآذینبندی سخن و شعر به مدایح نبوی به عنوان یکی از انواع ادبی همواره مورد توجه شعرا و نویسندگان ادب فارسی و عربی بوده و به گونهای بیانگر اعتقاد و احترام به پیامبر(ص) که از سوی آن حضرت(ص) هم مهر جواز یافته است. ادبیات مذهبی که یکی از زیرمجموعههای مهم آن مدایح نبوی بوده، أکثرآذینبندی سخن و شعر به مدایح نبوی به عنوان یکی از انواع ادبی همواره مورد توجه شعرا و نویسندگان ادب فارسی و عربی بوده و به گونهای بیانگر اعتقاد و احترام به پیامبر(ص) که از سوی آن حضرت(ص) هم مهر جواز یافته است. ادبیات مذهبی که یکی از زیرمجموعههای مهم آن مدایح نبوی بوده، مغفول مانده است. این پژوهش در صدد است که با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به شواهدی از اشعار این دو شاعر، با رویکرد تطبیقی بیان دارد که پیامبر(ص) در اشعار هر کدام چگونه نمود پیدا کرده است. هدف این پژوهش مقایسه نعت رسول اکرم(ص) در ترکیب بند جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی و مدایح نبوی صفی الدین حلّی و بیان وجوه اشتراک و افتراق این دو منقبت است. نتایج حاصل از تحقیق نشان میدهد که سرودههای جمال الدین عبدالرزاق و صفی الدین حلّی در اشاره به مضامینی چون مقام و منزلت پیامبر(ص)، معراج، انشقاق قمر، معجزه هنگام ولادت، فضیلت و برتری رسول اکرم(ص) بر سایر انبیا، مدح پیامبر(ص) توسط جمادات و نباتات و استفاده از آیات و احادیث در اشعارشان تشابه دارد. نعت عبدالرزاق تک موضوعی بوده و فقط به مدح رسول اکرم(ص) پرداخته و از مدح آل رسول(ص) بازمانده است. ولی صفی الدین حلّی علاوه بر مدح پیامبر(ص) به مدح خاندان پیامبر(ص) پرداخته و آنان را بهترین عترت توصیف میکند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
19 - مفاهیم شعر تازی در سایۀ غزلیات حافظ
مهدی ممتحنمعمولاً تحلیل گران ادبیات تطبیقی دادوستدهای ادبی را در پژوهش های سنجشی کاملاً لمس می کنند، و به طور کلّی، این پژوهشگران، ارتباط با زبان های گوناگون و متون زبان مبدأ را ترجیح می دهند و در نتیجه گیری های ترجمه شده با دیدۀ تمسک و تردید می نگرند.در این میان، شاهد آن بوده ای أکثرمعمولاً تحلیل گران ادبیات تطبیقی دادوستدهای ادبی را در پژوهش های سنجشی کاملاً لمس می کنند، و به طور کلّی، این پژوهشگران، ارتباط با زبان های گوناگون و متون زبان مبدأ را ترجیح می دهند و در نتیجه گیری های ترجمه شده با دیدۀ تمسک و تردید می نگرند.در این میان، شاهد آن بوده ایم که شعرای پارسی سرای غالباً با متأثرشدن از زبانی دیگر، اندیشه های خود را در آن قالب و سبک می سرایند؛ و از آنجاکه زبان مورد توجه آن زمان، عربی بوده، شعرا با وزن ها و بحور آن آشنا شدند و قصاید و غزلهای زیبایی سرودند و این مایة مباهات ادب پارسی است که بدانیم حافظ و سعدی از این قاعده مستثنا نبوده و از همین سبک ملمات تا تک بیتی با یک مطلع اقتباس و تضمین کرده اند و با بهره گیری از نماد مذهبی و اسلامی و مفاهیم اخلاقی، ابیاتی خاص سرودند که نمونه هایی از آنها را به بررسی می گذاریم. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
20 - تأثیر علم القرائات بر خوانش و فهم متون فارسی
محمدامین احمدپوراثر علم القرائات بر متون کهن بسیار مبرهن است و برای فهم درست متون و اشعار فارسی باید آشنایی کافی با قرآن داشت. ناآشنایی برخی پژوهشگران با علوم قرائات سبب شده تا گمان کنند قرائت و روایتی که در روزگار ما شایع است در روزگار پیشین، یعنی قرون طلایی علمی و ادبی اسلامی نیز رو أکثراثر علم القرائات بر متون کهن بسیار مبرهن است و برای فهم درست متون و اشعار فارسی باید آشنایی کافی با قرآن داشت. ناآشنایی برخی پژوهشگران با علوم قرائات سبب شده تا گمان کنند قرائت و روایتی که در روزگار ما شایع است در روزگار پیشین، یعنی قرون طلایی علمی و ادبی اسلامی نیز رواج داشته است و همین کج فهمی عاملی است که به اصل متن آسیب جدی وارد میکند. جهل به علم القرائات سبب شده تا تقریباً بدون استثنا تمام منتقدان و پژوهندگان ادبی در فهم آیات قرآن که به نوعی با وزن شعر یا نوعی اختلاف قرائت در ارتباط است دچار کج فهمی متن شوند و به کلی یا از اصل مطمح نظر شاعر و نویسنده دور بیفتند و یا به نکته اصلی شعر پی نبرند و یا اشکال وزن شعر را به اجبار و ضرورت وزنی منتسب کنند حال آنکه در بسیاری موارد، عدول شاعر از روایت حفص از عاصم کوفی است که امر را بر نویسندگان مشتبه ساخته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
21 - کاربرد هنری و ادبی و دینی حروف مقطعه قرآنی در اشعار عرفای شاعر
غلامرضا حیدریشاعران و نویسندگان از یک طرف با عنایت به شکل و حالت و ویژگی حروف الفبای پارسی و از طرف دیگر با تکیه بر ارزشهای دینی و مذهبی و اجتماعی حروف مقطعه قرآنی که مشترکات فراوانی با هم دارند، دست به مضمونآفرینیهای بکری میزنند و با خلق ترکیبات و عبارات و تعابیر و تصاویر نغز، أکثرشاعران و نویسندگان از یک طرف با عنایت به شکل و حالت و ویژگی حروف الفبای پارسی و از طرف دیگر با تکیه بر ارزشهای دینی و مذهبی و اجتماعی حروف مقطعه قرآنی که مشترکات فراوانی با هم دارند، دست به مضمونآفرینیهای بکری میزنند و با خلق ترکیبات و عبارات و تعابیر و تصاویر نغز، از این علائم ظاهری حروف به نحو مطلوب بهره میبرند. با توجه به اهمیت و جایگاه حروف، چه حروف مقطعه قرآنی و چه الفبای پارسی، در این مقاله سعی کردهایم با ارائه شواهد شعری و نثری از ساختارها و کاربردهای مشترک و مختلط هنری و ادبی و دینی هردو مقوله حروف، در ادب پارسی، جایگاه این حروف را در خلق تعابیر و مضامین ادب پارسی بهویژه در اشعار عرفای شاعر بیشتر بنمایانیم. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
22 - آدم مسجود از دیدگاه آیات قرآنى
مریم محمودی مهدى ممتحنداستان آفرینش آدم (ص) از جمله قص ههاى قرآنى است که آیات بسیارى به آاختصاص دارد. در این داستان به جنب ههاى مختلف آفرینش تا هبوط آدم از بهشتالهى به زمین خاکى اشاره شده است. سجده فرشتگان در برابر آدم از جمله مواردىاست که در آیاتى از قرآن آمده و مفسران درباره آن از چش ماندا أکثرداستان آفرینش آدم (ص) از جمله قص ههاى قرآنى است که آیات بسیارى به آاختصاص دارد. در این داستان به جنب ههاى مختلف آفرینش تا هبوط آدم از بهشتالهى به زمین خاکى اشاره شده است. سجده فرشتگان در برابر آدم از جمله مواردىاست که در آیاتى از قرآن آمده و مفسران درباره آن از چش ماندازهاى مختلف بحثو بررسى کرد هاند. ادب فارسى که نیز سرشار از مفاهیم قرآنى است از این داستانو بن مای ههاى آن بى بهره نیست. در این مقاله تاثیرپذیرى شاعران و نویسندگانادب فارسى از این قصه قرآنى با محوریت سجده فرشتگان در برابر آدم مورد تاملو باز جست قرار م ىگیرد. متون ادب فارسى به زمان سجده فرشتگان بر آدم، معنا ومفهوم این سجده و دلیل و علت آن اشاره کرد هاند. در این بین به مورد اخیر بیشترتوجه شده و اتفاق نظر همگانى بر این است که کرامت و برترى آدم دلیلى قاطعبراى این سجده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
23 - مسرحیات بهرام البیضاوی بین التاریخ والأدبینِ العربی والفارسی
فاضل عباس زاده مهرداد آقائیبهرام البیضاوی کاتب لأفضل المسرحيات وشخصیة لامعة فی النثر الفارسی ومخرج مسرحي وسینمائي ومحب للثقافة الإیرانیة وحضارتها، حیث استخدم مکنزة الأساطیر وأدب الفولکور والأدب الشعبی والأدب الشفوي بأحسن الوجوه فی مسرحیاته. مسرحياته ذات أهمية کبيرة بسبب العديد من التضمینات التي ق أکثربهرام البیضاوی کاتب لأفضل المسرحيات وشخصیة لامعة فی النثر الفارسی ومخرج مسرحي وسینمائي ومحب للثقافة الإیرانیة وحضارتها، حیث استخدم مکنزة الأساطیر وأدب الفولکور والأدب الشعبی والأدب الشفوي بأحسن الوجوه فی مسرحیاته. مسرحياته ذات أهمية کبيرة بسبب العديد من التضمینات التي قام بها من هذه المکنزات القديمة. يمکن القول إن البیضاوي بدوره یستمر طريقة الفردوسي في إعادة قراءة التاريخ والأساطير والملحمات وإعادة صياغتها، وقد ألهم مسرحياته، سواء في شکل المسرحيات أو في شکل السيناريوهات، من المصادر القديمة. یحاول هذا المقال تصنيف الجذور الرئيسة للمسرحية مع البیضاوي من خلال طريقة نقد موجهة للقراءة بطريقة وصفية تحليلية، من أجل الختام بملخص مناسب لمصادر مسرحية المؤلف والمعالجة الخاصة للمؤلف ونهج التعامل مع هذه الجذور. تظهر النتيجة أن بهرام البیضاوي لا يتعامل مع فترة محددة من التاريخ، ولکن في أعماله يمکن رؤية العديد من التضمینات التاريخية مثل التاريخ الأسطوري والملحمة وعاشوراء وتاريخ إيران قبل الإسلام وبعده. وفي معظم هذه القراءات، ربط أعماله بالتيارات والأفکار المعاصرة. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
24 - استدعاء الشخصیات التراثیة في الشعر المعاصر العربي والفارسي دراسة مقارنة (عدنان الصائغ وكرمارودي أنموذجاً)
محمد غفوری فر مالک سالمیاستدعاء الشخصیات التراثیة من الأسس الحدیثة وواحدة من تلك الأدوات التعبيرية الجمالية التي انطلق منها الشعراء معتمدین علیها في بناء صورهم وإبداعاتهم، هذا وقد دخل في الشعر المعاصر العربي والفارسي نصيب وافر من الشخصیات التراثیة حیث نری شعراء وظّوفوا الشخصیات التراثیة في أشع أکثراستدعاء الشخصیات التراثیة من الأسس الحدیثة وواحدة من تلك الأدوات التعبيرية الجمالية التي انطلق منها الشعراء معتمدین علیها في بناء صورهم وإبداعاتهم، هذا وقد دخل في الشعر المعاصر العربي والفارسي نصيب وافر من الشخصیات التراثیة حیث نری شعراء وظّوفوا الشخصیات التراثیة في أشعارهم ومن بينهم عدنان الصائغ الشاعر العراقی وسید علي كرمارودی الشاعر الإيراني اللذين اهتمَّا بالتّراث مستهدفین إضفاء أبعاد إنسانية على الأغراض الشعرية التي قاما بمعالجتها، وإغناء تجربتهما الفنية بما أمدّاها من إيحاء، وتكثيف، وعمق فكري، وغور في الزمان. وقد تمكَّنّا أيضاً من إقناعنا بتجربتهما، وبضم أصوات قرّائهما إلى أصوات الشخصیات التراثیة في مواجهة طغاة العالم. اعتمد بحثها هذا علی الأسلوب التطبیقي وفقاً لمدرسة أمریكا التطبیقیة وقد توصّل إلی نتائج هامّة منها أنّ عدنان الصائغ وكرمارودی حاولا أن یجعلا من الشخصیات التراثیة أداة جمالیة تخدم الـموضوع الشعري، وتساعد على إثراء الدلالات، وتكشف عن الإلـحاح أو التأكید الذي یسعىیان إلیه، فانزاحت عن معناها الـحقیقي لتحمل دلالات ورؤیً جدیدة لتساعد علی تخفيف الغنائية والذاتية في الشعر العربي المعاصر وتبتعد القصيده من البيان الخطابي والتعبير المباشر. يشدد الشاعران في استخدامهما للتراث علی توظيف التراث الإسلامي واستمداد الشخصيات والرموز التراثية منه هادفین إلی إيقاظ وتربية الحس القومي والوطني. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
25 - موضوعات الحِکم والوصایا الفارسیة وتوجّهاتها
یعقوب بورنجف سید مجتبی حسینیشکلت موضوعات الحِکم والأمثال الفارسیة، القسم الکبیر من الکتب والرسائل المترجمة عن الفارسیة وأبرزها فی مجال الفکر والأدب. وکانت کذلک تـُعرَفُ باسم کُتب النصائح أو المواعظ، وهی ترجمة الـ<اندرز> أو الـ<الپند> بالفارسیة. یؤکد هذا المقال علی أن مثل هذه الکتابات أکثرشکلت موضوعات الحِکم والأمثال الفارسیة، القسم الکبیر من الکتب والرسائل المترجمة عن الفارسیة وأبرزها فی مجال الفکر والأدب. وکانت کذلک تـُعرَفُ باسم کُتب النصائح أو المواعظ، وهی ترجمة الـ<اندرز> أو الـ<الپند> بالفارسیة. یؤکد هذا المقال علی أن مثل هذه الکتابات من الجوانب المهمة فی الأدب الفارسی بل هی من أرکانه.وبعد تقصی الحقائق التاریخیة والأدبیة خلال العصور المنصرمة، ومراجعة البحوث الدائرة، یظهر لنا بأنّ للفرس دورا کبیرا فی الأدب العربی بما کتبوا فیه، وأغنوه بمعارفهم ونتاج قرائحهم. وقد نبغ منهم مؤلفون کبار فی شتّی العلوم العربیة واللسانیة، وانتشرت اللغة العربیة فی بلاد فارس، وأصبحت عندهم لغة العلوم والآداب، فتأثر الأدب الفارسی بالأدب العربی إلى حدّ بعید. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
26 - أثر القرآن الکریم و الحدیث الشریف فی الادب الفارسی
مهران کردمیریرمی هذا البحث دراسة أثر القرآن الکریم و الحدیث النبوی الشریف فی الأدب الفارسی، وکذلک دراسة انماط هذه التأثیرات فى الشعر و النثر الفارسیبن، الى القاء الضوء على بعض جوانب الحیاة الأدبیة الاسلامیة لدى الایرانیین، و توضیح أثر الاسلام العمیق فی نفوس الایرانیین ولاسیما الأدب أکثریرمی هذا البحث دراسة أثر القرآن الکریم و الحدیث النبوی الشریف فی الأدب الفارسی، وکذلک دراسة انماط هذه التأثیرات فى الشعر و النثر الفارسیبن، الى القاء الضوء على بعض جوانب الحیاة الأدبیة الاسلامیة لدى الایرانیین، و توضیح أثر الاسلام العمیق فی نفوس الایرانیین ولاسیما الأدباء والشعراء منهم القارى العربی، و ذلک بالاستعانة بالشواهد الشعریة و النثریة. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
27 - «مطرب آتش»(بررسی مضمون اسپند در شعر فارسی)
مسروره مختاری حسین آریان سعید توکلیشاعران پارسی سرا از ابتدای پیدایش شعر، از ظرفیّت های گوناگون زبان و الفاظ برای کشف مضامین تازه و بکر بهره برده اند. با وجود پژوهش های متعدّدی که در این باره انجام شده است، واژه هایی وجود دارند که علیرغم داشتن بسامد بالا و نقش قابل تأمّل آن ها در پهنه ی ادب فارسی، تاکنون أکثرشاعران پارسی سرا از ابتدای پیدایش شعر، از ظرفیّت های گوناگون زبان و الفاظ برای کشف مضامین تازه و بکر بهره برده اند. با وجود پژوهش های متعدّدی که در این باره انجام شده است، واژه هایی وجود دارند که علیرغم داشتن بسامد بالا و نقش قابل تأمّل آن ها در پهنه ی ادب فارسی، تاکنون تحقیق و پژوهشی درباره ی آن واژه ها صورت نگرفته است. واژ ه ی اسپند از جمله ی آن واژه هاست. پژوهش حاضر سیر تحوّل و تطوّر معنایی این مضمون را از ابتدای پیدایش شعر فارسی، (قرن سوم) تا سده ی حاضر مطالعه کرده است. حاصل پژوهش نشان می دهد که در شعرِ سبک خراسانی و عراقی، مضمون های ابداع شده تنوّع چندانی ندارد و میشود آن ها را در چند مؤلّفه ی کلّی دسته بندی کرد: مثل دفع چشم زخم، تشبیه به خال، تشبیه به مردمکِ چشم و...؛ امّا با ظهور سبک هندی و ظهور شاعران نازک خیال این سبک، این واژه چنان مورد توجّه قرار می گیرد که از آثار این سبک، می توان صدها بیت درباره ی اسپند به دست آورد. به گونه ای که گاه، این کلمه در قالب ردیف اسمی نیز به کار برده شده است. با وجود آن که این واژه در شعر معاصر نیز ظهور و بروز دارد، امّا از نظر مضمون، تنوّع چندانی ندارد و بیش تر همان مضامینی است که در دو سبک خراسانی و عراقی کاربرد داشته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
28 - القصّة القصیرة جدًّا بین الأدبین العربی والفارسی؛ نظرة إلى نماذج من الکاتب المغربی "عبدالسمیع بنصابر" والکاتب الإیرانی "جواد سعیدیپور"
عبدالعلی آل بویه زهیر جانسیز وسام رومیةإنّ المتتبّع للحرکة الأدبیة یرى اهتماماً واسعاً حظیت به القصّة القصیرة جدًّا خصوصاً فی الآونة الأخیرة، ذلک بسبب الدور البارز الذی ترکته على الساحة الأدبیة بشکل عام، وعلى المتلقّی بشکل خاصّ. إنّ المقال الذی بین أیدینا یتناول بحثاً فی الأدب المقارن، طرفاه الأدبان العربی و أکثرإنّ المتتبّع للحرکة الأدبیة یرى اهتماماً واسعاً حظیت به القصّة القصیرة جدًّا خصوصاً فی الآونة الأخیرة، ذلک بسبب الدور البارز الذی ترکته على الساحة الأدبیة بشکل عام، وعلى المتلقّی بشکل خاصّ. إنّ المقال الذی بین أیدینا یتناول بحثاً فی الأدب المقارن، طرفاه الأدبان العربی والفارسی، أمّا نقطة البحث فهی القصّة القصیرة جدًّا، والهدف من المقال تسلیط الضوء على القصّة القصیرة جدًّا فی الأدبین وعقد مقارنة بینهما من خلال النشأة ورأی نقاد الأدبین حیال هذا الفنّ، ومن ثمّ دراسة مقارنة على بعض القصص القصیرة جدًّا اختیرت من کلا الأدبین وتحلیلها للکشف عن العناصر القصصیة التی تضمنّتها. ومن النتائج التی توصّل إلیها المقال أنّ نقاد الأدبین متّفقون – إلى حدّ ما – فی تعریف القصّة القصیرة جدًّا، واتّسامها بعناصر القصّة القصیرة، وهذا ما سنتوصّل إلیه لاحقاً من خلال تحلیل بعض القصص القصیرة جدًّا التی اخترناها من الأدبین. کما نجد التوافق فی إطلاق مسمّیات عدّة على هذا الفنّ من قبل نقّاد الأدبین. أمّا الاختلاف الجزئی البسیط الذی وجدناه فیتمثّل فی طول القصّة القصیرة جدّا. و بالنسبة للمنهج المتّبع فی تحلیل القصص المختارة، فهو المنهج الوصفی التحلیلی الذی یعتمد على المصادر المکتبیة، من خلال إسقاط عناصر القصّة القصیرة على القصص المختارة لنبیّن إمکانیة توفّر العناصر القصصیة وکیفیة توظیفها بشکل یحقّق الروح القصصیة لها. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
29 - الأدیب الأردنی یوسف حسین بکار ودوره فی إرساء أواصر التعاون الأدبی المثمر بین العربیة والفارسیة
إسماعیل نادریإن أحد أهم القضایا فی الأدب المقارن هو وجود العلاقة الأدبیة والثقافیة والتاریخیة بین الشعوب. وقد أجری الباحثون دراسات عدیدة لدراسة العلاقة بین الأدبین الفارسی والعربی. لقد وفد کثیر من الباحثین العرب البارزین إلی إیران لدراسة اللغة الفارسیة والثقافة الإیرانیة. ومن بین هؤ أکثرإن أحد أهم القضایا فی الأدب المقارن هو وجود العلاقة الأدبیة والثقافیة والتاریخیة بین الشعوب. وقد أجری الباحثون دراسات عدیدة لدراسة العلاقة بین الأدبین الفارسی والعربی. لقد وفد کثیر من الباحثین العرب البارزین إلی إیران لدراسة اللغة الفارسیة والثقافة الإیرانیة. ومن بین هؤلاء یلمع اسم الأدیب الأردنی الأستاذ یوسف حسین بکار الذی أقام فی إیران لمدة ثمانی سنوات وتعرف عن کثب علی الأستاذ المرحوم غلام حسین یوسفی مما أدی إلی أن یستقی من معین الأدب الفارسی الصافی. لقد ألف الأستاذ یوسف حسین بکار کتبا عدة فی مجال اللغة الفارسیة وآدابها وقد تمکن من إظهار التأثیر المتبادل بین الأدبین الفارسی والعربی وهذا ما تناوله هذا المقال بالبحث والدراسة. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
30 - تأثیر رمزیّة الشّعر الفارسی وأنماطه الشّکلیّة فی شعر "حسین مجیب المصری"
مهدی عابدی جزینیإنّ نسبة الأدب الفارسی إلی الأدب العربی نسبة الأمثال إلی الأمثال. غیر أنّ الأثر الفارسی فی الشّعر العربی ضئیل وزهید، إذا قسناه بالأثر العربی فی الشّعر الفارسی وتأثّر الشّاعر، مجیب المصری بالفرس، یتجلّی فی أکثر من مظهر وأوّل ما یذکر من ذلک مظهران: أحدهما الرّمزیة والثانی أکثرإنّ نسبة الأدب الفارسی إلی الأدب العربی نسبة الأمثال إلی الأمثال. غیر أنّ الأثر الفارسی فی الشّعر العربی ضئیل وزهید، إذا قسناه بالأثر العربی فی الشّعر الفارسی وتأثّر الشّاعر، مجیب المصری بالفرس، یتجلّی فی أکثر من مظهر وأوّل ما یذکر من ذلک مظهران: أحدهما الرّمزیة والثانی استنهاج سبیل شعراء الفرس فی مذهبهم الأدبی. إنّ هذا المقال یستعرض قطعة موجزة من تیّارات التّفاعل الثّقافی بین الأدب العربی والفارسی لدی الشّعر الفارسی وشعر مجیب المصری کعمید الأدب، مؤکّداً علی قضیة التأثیر والتأثّر فی ضوء العلاقات الثّقافیة. وقد رأینا بعض مظاهر التأثیر الفارسیّ فی شعر مجیب المصری وهو تأثیر لا یکاد یجتاز الحدود الشّکلیة إلی التّغییر الجوهری. والمصریّ ینحو منحی شعراء الفُرس فی شعرهم الرّمزی ولکن للتّعبیر عن خطورات باله وخوالج نفسه ومن مظاهر تأثّره بهم وصفه للشَّعر وتشبیه المحبوب بالسّرو وشاعرنا فی کثیر من الأحیان یأخذ الفحوی من شعراء الفرس اضطراراً لا اختیاراً، دون أن یفطن إلی ما صنع. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
31 - الشعراء العرب المعاصرون فی إیران محمد مهدی الجواهری نموذجا
مهدی ناصری رسول دهقان ضادتعنی المقالة الحاضرة بعد مقدمة وجیزة عن الصلات الموجودة بین الأدبین العربی والفارسی بالجواهری وإیران. فیقسم الکاتبان دراستهما عن الجواهری وإیران إلی مراحل ثلاث: أثر طبیعة إیران الخلابة فی شعر الجواهری، الجواهری والشعراء الإیرانیون، وأخیرا أشعار الجواهری الوطنیة فی إیران أکثرتعنی المقالة الحاضرة بعد مقدمة وجیزة عن الصلات الموجودة بین الأدبین العربی والفارسی بالجواهری وإیران. فیقسم الکاتبان دراستهما عن الجواهری وإیران إلی مراحل ثلاث: أثر طبیعة إیران الخلابة فی شعر الجواهری، الجواهری والشعراء الإیرانیون، وأخیرا أشعار الجواهری الوطنیة فی إیران. ویختم الکاتبان المقالة بالإشارة إلی أنّ الجواهری قد تأثر بالأدب الفارسی والأدباء الإیرانیین بعد أن سافر إلی إیران فی شبابه وقد التفت نظره إلی مظاهر الحیاة ولاسیما جمال طبیعة إیران والذی قد لطّف موهبته الشعریة. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
32 - دراسة نقدیة لدوافع التشاؤم بالغراب بین الفارسیة والعربیة
یحیی معروفانعکست ظاهرة التشاؤم بالغراب منذ مئات السنین فی کل من الأدبین: الفارسی والعربی. فکل شاعر فارسی أو عربی تکلَّمَ عن الغراب، احتج بأنه سبب للبین والخراب والدمار والهلاک. لاشک أن دوافع التشاؤم بالغراب متعددة بتعدد القومیات والدول. هذا المقال یذکر أهم دوافع التشاؤم بالغراب ف أکثرانعکست ظاهرة التشاؤم بالغراب منذ مئات السنین فی کل من الأدبین: الفارسی والعربی. فکل شاعر فارسی أو عربی تکلَّمَ عن الغراب، احتج بأنه سبب للبین والخراب والدمار والهلاک. لاشک أن دوافع التشاؤم بالغراب متعددة بتعدد القومیات والدول. هذا المقال یذکر أهم دوافع التشاؤم بالغراب فی کل من الأدبین: الفارسی والعربی، وفق العناوین التالیة: 1. الخرافة والتقالید الشعبیة. 2. کراهیة الناس من اللون الأسود. 3. القصص الشعریة. 4. الأمثال السائرة. 5. الأحادیث المنسوبة إلی النبی (ص). 6. استخدام الغراب فی الفنون الشعریة. 7. الاشتقاق اللغوی للفظة الغراب. 8. تقلید الآباء. 9. الاعتماد علی تفاسیر الأحلام. 10. الانطباعات الخاطئة عن سفر التکوین فی التوراة. فالمقال یسعی لیجیب عن الأسئلة التالیة: 1. ما هی أسباب التشاؤم بالغراب وظهور الخرافة حوله فی الأدبینالفارسی والعربی؟ 2. هل التشاؤم بالغراب له صبغة دینیة أم لا؟ 3. وهل للتشاؤم حقیقة، أم أنه مجرد کلمات لها انبعاثات نفسیة؟ 4. لماذا بعث الله سبحانه وتعالى غراباً لیعلم بنی أدم دفن موتاهم ولم یبعث طائرا آخر لیکون المعلم الأول للأنسان؟ تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
33 - بررسی آموزههای تعلیمی در ازدواجهای سیاسی ایران
کامران پاشایی فرخیزن در طول تاریخ ایران عمدتا در کنار مرد و با عنوان همسر و مادر نقش ایفا کرده است و نداشتن شوهر نهایتاً با بیفرزندی و عقیم بودن و بیارج بودن زن در جامعه برابر بوده است؛ از این رو مداقه در ازدواج زنان و آموزههای تعلیمی مترتب بر آن امری ضروری محسوب میشود. اگرچه در برخی أکثرزن در طول تاریخ ایران عمدتا در کنار مرد و با عنوان همسر و مادر نقش ایفا کرده است و نداشتن شوهر نهایتاً با بیفرزندی و عقیم بودن و بیارج بودن زن در جامعه برابر بوده است؛ از این رو مداقه در ازدواج زنان و آموزههای تعلیمی مترتب بر آن امری ضروری محسوب میشود. اگرچه در برخی از دورههای تاریخی، خواست و اراده زن در انتخاب همسر محترم شمرده میشد اما اغلب ازدواجهای مصلحتی بی اراده طرفین صورت میگرفت و زنان عموماً به مثابه کالا یا وجهالمصالحه از قومی به قومی و از حرمسرای پادشاهی به شبستان سلطانی دیگر انتقال مییافتند و اغلب زندگیشان در همان قفسهای طلایی خاتمه مییافت. در این مقاله سعی شده است با بررسی دلایل ازدواجهای سیاسی و انواع آن، نمونههایی از چنین وصلتهایی در طول تاریخ ایران و نگرشهای تعلیمی آن در ادبیات فارسی مورد مداقه قرار گیرد تا تبعات این چنین نگرشی برای جامعه انسانی بیشتر واکاوی شود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
34 - آوای خوش و بازتاب آن در ادب فارسی
عسکری ابراهیمی جویباریبا توجّه به شواهد فراوان در متون منظوم و منثورادب فارسی، می توان گفت که تمامی پدید آوردندگان آثارادبی، جلوههایی زیبا وماندگاری از قرآن کریم ومعارف بلند آن را انعکاس دادهاند، و برخی ازآنان، عمرخود را وقف خدمت به مکتب قرآن کرده و در این راه ازهیچ کوششی دریغ نورزیدهاند. أکثربا توجّه به شواهد فراوان در متون منظوم و منثورادب فارسی، می توان گفت که تمامی پدید آوردندگان آثارادبی، جلوههایی زیبا وماندگاری از قرآن کریم ومعارف بلند آن را انعکاس دادهاند، و برخی ازآنان، عمرخود را وقف خدمت به مکتب قرآن کرده و در این راه ازهیچ کوششی دریغ نورزیدهاند. تأکید رسول اکرم (ص) در بارۀ فضیلت آوای خوش (صورت حَسَن) و احادیثی که از آن حضرت نقل شده، سبب گردید، تا توجّه برخی از شاعـران و نویسندگان ایران زمین ، به ویژه عرفا و صوفیه به این بخش معطوف گردد. در مجموع دو دیدگاه کلّی دربارۀ تلاوت قرآن کریم درادب فارسی شایع است: یکی آنکه تلاوت حَسَن در متون منظوم و منثور مورد ستایش قرار گرفت، و داستانها و روایات فراوانی در تأیید آن نقل گردید. دیگرآنکه برخی از شعرا و نویسندگان، نظیرسنایی، سعدی و جامی علاوه بر تأیید و تأکید دیدگاه نخستین، بیشتربا نظر انتقادی و اصلاحی، قاریان بی کردار و ناخوش آواز را مورد سرزنش و ملامت قرار دادهاند، و گاهی با چاشنی طنز و مطایبه، نکات ارزشمندی را جهت تعلیم و اندرز یادآور شدهاند. در این مقاله سعی شده تا هر دو دیدگاه مورد نقد و تجزیه وتحلیل قرار گیرد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
35 - خرابات از حقیقت تا مجاز
علی دهقان مسلم رجبی جواد صدیقی لیقوانخرابات در ادبیات فارسی هم به معنی حقیقی و منفی، به میکده و محل فسق و فجور و هم به معنی مجازی و مثبت، به جایگاه پاکبازی و فناگاه عاشقان و عارفان دلالت می کند. شاعران زبان فارسی در قلمرو این واژه مضامینی بکر آفریده اند. گرد آمدن معانی متناقض در این واژه و در عین حال بسامد أکثرخرابات در ادبیات فارسی هم به معنی حقیقی و منفی، به میکده و محل فسق و فجور و هم به معنی مجازی و مثبت، به جایگاه پاکبازی و فناگاه عاشقان و عارفان دلالت می کند. شاعران زبان فارسی در قلمرو این واژه مضامینی بکر آفریده اند. گرد آمدن معانی متناقض در این واژه و در عین حال بسامد بالای کاربرد و تبدیل آن به اصطلاح کلیدی و مهم در متون ادبی و عرفانی، سبب شده جایگاه درخور توجهی پیدا کند. بدین منظور، در این تحقیق ریشه شناسی و تطور و بار معنایی "خرابات" در متون ادبی و عرفانی مهم بررسی شد. بنابر این مطالعه، واژة خرابات ریشه و خاستگاه های مختلفی دارد. معنای ساده و منفی آن به مفهوم مثبت عرفانی تطور یافته است و به مکان براندازی نام و ننگ، محل تزکیه درون و رهایی از خرافات و طامات و رسیدن به مقام فنای فی الله تبدیل شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
36 - کارآفرینی در آثار تمثیلی نظامی گنجوی و نظامی عروضی
محمدرضا حصارکی مهین خطیب نیاانسان از آغاز آفرینش برای گذران زندگی مجبور به کار و کارآفرینی بوده و فرهنگ، مجموعه آداب و رسوم و باورهای حاکم بر جامعه است که از دیدگاه "شیوه زندگی" جداییناپذیر از کار و کارآفرینی است. در این مقاله با مطالعه برخی آثار بینظیر و تمثیلی ادب فارسی، با بیان بیش از صدها تم أکثرانسان از آغاز آفرینش برای گذران زندگی مجبور به کار و کارآفرینی بوده و فرهنگ، مجموعه آداب و رسوم و باورهای حاکم بر جامعه است که از دیدگاه "شیوه زندگی" جداییناپذیر از کار و کارآفرینی است. در این مقاله با مطالعه برخی آثار بینظیر و تمثیلی ادب فارسی، با بیان بیش از صدها تمثیل از شغل و حرفه و ارائه راهکارهای مفید و مثمر ثمری که در جهت بسط و گسترش این مشاغل در بطن جامعه ارائه شده، پی میبریم که کار و کارآفرینی و ایجاد خلاقیت در چند هزار سال پیش بین ایرانیان کهن از راههای توسعه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگ و تمدن کشور محسوب میشده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
37 - جایگاه مؤلفههای هویت فرهنگی در کتابهای ادبیات فارسی (تحلیل محتوا)
صادق پناهی توانا یحیی معروفیهدف کلی این پژوهش، تحلیل محتوای کتابهای درسی ادبیات فارسی دوره متوسطه به منظور تعیین جایگاه مؤلفههای هویت فرهنگی در محتوای این کتابهاست. روش پژوهش، کیفی و مبتنی بر تحلیل محتوا است. جامعه آماری پژوهش را 9 جلد کتاب درسی ادبیات فارسی دوره متوسطه تألیف دفتر برنامه ریزی و أکثرهدف کلی این پژوهش، تحلیل محتوای کتابهای درسی ادبیات فارسی دوره متوسطه به منظور تعیین جایگاه مؤلفههای هویت فرهنگی در محتوای این کتابهاست. روش پژوهش، کیفی و مبتنی بر تحلیل محتوا است. جامعه آماری پژوهش را 9 جلد کتاب درسی ادبیات فارسی دوره متوسطه تألیف دفتر برنامه ریزی و تألیف کتب درسی وزارت آموزش و پرورش تشکیل میدهد. در پژوهش حاضر نمونهگیری صورت نگرفته و حجم نمونه پژوهش برابر با جامعه است. در این پژوهش برای جمعآوری اطلاعات از فهرست وارسی (Check List) سنجش مؤلفههای هویت فرهنگی استفاده شده است که برای تعیین روایی محتوایی در اختیار چند نفر از متخصصان قرار گرفت و با انجام اصلاحاتی مورد تأیید قرار گرفت. برای تعیین پایایی ابزار و ثبات بین دیدگاه ارزیابان نسبت به مقولهها از ضریب توافق داوران بر اساس روش کودر ـ ریچاردسون استفاده شد. ضریب پایایی درونی یا ضریب توافق 97/0rtt= تعیین گردید، که گویای هماهنگی در خصوص نظام مقوله بندی بین داوران است. برای تجزیه و تحلیل سؤالات از شاخصهای آمار توصیفی مانند فراوانی، درصد، میانگین و نمودار استفاده شده است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که میزان تأکید بر تمامی مؤلفههای هویت فرهنگی (Cultural Identity) در کتابهای ادبیات فارسی دوره متوسطه یکسان نبوده و براساس نتایح تحلیل محتوا بیشترین میزان تأکید به ترتیب بر مؤلفههای مفاخرادبی (Literary elites ) و آثار ماندگار و اسامی ایران (Masterpieces and Iranian names ) و کمترین میزان تأکید به ترتیب بر مؤلفههای خرده فرهنگها (Sub-culture) و افتخارات ملی و مذهبی (National and Religious Glories) شده است و مؤلفههای تاریخی (Historical components) و اسطورهها (Myths) در جایگاه متوسط قرار دارند به گونهای که مؤلفههای مفاخر ادبی به تنهایی حدود 47 درصد ومؤلفههای خرده فرهنگها کمتر از 1 درصد از این تأکید را به خود اختصاص دادهاند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
38 - بازشناسی مفهوم بازارِایرانی از دیدگاه متون کهن ادبیاتفارسی
زهرا عباسینبودِ خوانش نظاممندآثار معماری در جامعۀ، باعثشده تا شاهد نقدهاییکه منجربه ارتقای کیفی طراحی شوند، نباشید. پژوهش حاضر باتکیه بر واژه بازار، متون قرون(3تا8)هجری، روابط و تأثیر آنها در شکلگیری معنای کلی اثر معماری را، مورد تحلیل قرار میدهد. ساختار ادراک، شناخت و ز أکثرنبودِ خوانش نظاممندآثار معماری در جامعۀ، باعثشده تا شاهد نقدهاییکه منجربه ارتقای کیفی طراحی شوند، نباشید. پژوهش حاضر باتکیه بر واژه بازار، متون قرون(3تا8)هجری، روابط و تأثیر آنها در شکلگیری معنای کلی اثر معماری را، مورد تحلیل قرار میدهد. ساختار ادراک، شناخت و زبانی که با آن تکلم میشود، ارتباطی تنگاتنگ با هم دارند، با نگاهی کلی به محاورات امروزی میتوان متوجهشد، واژههای مورد استفاده مردم بسیار نادر و بعضا وارداتی هستند. اینها برخلاف واژههای موجود در زبان فارسی بیشتر به جنبههای کمی میپردازد و جنبه کیفی ندارد. بررسی مفهوم بازاردر متون علاوه بر آنکه به جنبههای کیفی فرهنگ کشور میپردازد، ما را با اندوختهها، تجربیات و نوع نگاه گذشتگان آشنا میسازد؛ تا بتوان بر پایه آنها به خلق مفاهیم جدید، به بنیانهای استوار دست یافت. شناخت مفهوم بازار در شعر فارسی، با روش پژوهش کیفی و مبتنی بر بررسی موردی با استفاده از رویکرد تلخیصی محتوا می باشد. شاعرانی که از تاثیر بیشتری در ساخت زبان فارسی برخوردار بودهاند، در فاصله زمانی مورد نظر پژوهش انتخاب شدند و با شناسایی واژه یا ترکیبات آن، مفهوم بازار ضمن حفظ معانی بهکارگرفتهشده، شناسایی و طبقهبندیشد. مطالعه متون نشانگر آناستکه شناخت بازار و تاثیرات فرهنگی آن، همهجا و همهوقت وجودداشته و رابطه معناداری میان مفاهیم و فضاهای متصور برایآن وجوددارد. بازار، واژهای پرکاربرد در شعر قرون 3-8 هجری میباشد و با ظاهری مشابه در معانی مختلفی بهکاررفتهاست. واژه بازار در بُعد اول جنبههای توصیفی و روایت صورت، داشتهاست و در بُعد دیگر تمثیلی از صفات اخلاقی و مقدمهای بر ادراک جنبه معنایی است تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
39 - دل و ملائمات آن در اسرارنامة عطار
ملیحه جعفری لنگرودی زهره رهنمااین مقاله سر آن دارد که بگوید عطار به عنوان یک «معرفت پژوه» به دنبال انسان قدسی است و تنها راه به سوی این قداست را راه دل میداند. دل بیدار و هوشیار پیر و مرشد عطار است تا سدهای نفس چموش را شکسته و با تکیه بر اصل ریاضت و «دردِ خواستن»، نفس را با خود همسفر راه عشق کند. ع أکثراین مقاله سر آن دارد که بگوید عطار به عنوان یک «معرفت پژوه» به دنبال انسان قدسی است و تنها راه به سوی این قداست را راه دل میداند. دل بیدار و هوشیار پیر و مرشد عطار است تا سدهای نفس چموش را شکسته و با تکیه بر اصل ریاضت و «دردِ خواستن»، نفس را با خود همسفر راه عشق کند. عشقی که با آمدنش هر چیز غیر خود را میسوزاند و تصفیه میکند. این بیداری آغاز زودودن غبارهای حاصل از لذایذ مادی از دل است تا خورشید سلامت در آینة دل متجلی شود و از تابش آن تمام وجود نورانیّت خود را بازیابد و گوهری که در سویدای دل نهان است به فعلیّت برسد.بنابراین «نویسنده» در آغاز از «دل» و چیستی آن به اختصار سخن گفته و دل را از دو منظر«جسمانی» و «روحانی» مینگرد تا با استناد بر شواهد، به حقیقت واقعی «دل» در بُعد «روحانی» آن تأکید نماید. در گام بعدی مطابق با ساختار اندیشة عطار، به اهمیّت همراهی ملائماتی چون عرش، نفس، جان و عشق در عبور دل از دیوارهای جسم به سرزمین روح و چگونگی ارتباط و سازواری آنها با یکدیگر برای کشف «راه سر منزل سلامت» میپردازد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
40 - جایگاه غزل و عرفان خواجه حافظ شیرازی در اشعار روسی
مرضیه یحیی پور جان اله کریمی مطهر سوتلانا روداکوواپژوهش حاضر در پی تبیین علل گرایش شاعران روسی به اشعار خواجه حافظ شیرازی است، و اشاره به عواملی دارد که به شاعران روسی در شناخت مفاهیم اشعار وی کمک کرده اند و یا در آفرینش آثار شرقی آنها تأثیرگذار بوده اند، شاعران روسی از میان شاعران مشرق زمین به حضرت حافظ توجه ویژه ای د أکثرپژوهش حاضر در پی تبیین علل گرایش شاعران روسی به اشعار خواجه حافظ شیرازی است، و اشاره به عواملی دارد که به شاعران روسی در شناخت مفاهیم اشعار وی کمک کرده اند و یا در آفرینش آثار شرقی آنها تأثیرگذار بوده اند، شاعران روسی از میان شاعران مشرق زمین به حضرت حافظ توجه ویژه ای داشته اند و کلام خواجۀ شیراز در جامعه ادبی روسیه از جایگاهی باارزشی برخوردار است، برخی از شاعران روسی مستقیماً در اشعار خود از حافظ نام برده اند و تعدادی نیز در وصف او و اندیشه های عرفانی- فلسفی و اخلاقیش شعر سرودند، در مقاله همچنین به انجمن مریدان حافظ اشاره می شود که در سن پیتربورگ توسط شاعران غزل سرای روسی ویچیسلاف ایوانف و میخائیل کوزمین تأسیس شد و به خیمۀ حافظ معروف بود، اعضای انجمن مرید حافظ بودند، انجمن به شناخت حافظ و ترویج اندیشه های عرفانی او کمک شایسته ای کرده است، نتیجۀ پژوهش حاکی از آن است که شاعران روس در ادوار گوناگون از حافظ نام برده اند و اندیشه های عرفانی – فلسفی - اخلاقی و غزلیات آهنگین حافظ در اشعارشان بازتاب یافته است، تأسی شاعران روسی از حافظ و اشعار وی سبب شد تا آنها نیز در اشعار خود واژه هایی مانند عارف، عندلیب، ساقی، زاهد، خرقه، وجد، دوست، گل های سرخ شیراز،،،، را به کاربگیرند که به اشعار آنها فضایی کاملاً شرقی و عرفانی داده است، تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
41 - صنعت ادبی ناشناختۀ ریختهگویی و شاعران ریخته گو در زبان و ادبیات اردو
سیاوش مرشدی عباس سعیدیادبیات کلاسیک فارسی چنان که میدانیم برای سالیان دور چه به صورت خود زبان چه در زبان های دیگر، بر ادبیات سرزمین های هم جوار تاثیر گذاشته است. یکی از این زبان ها، زبان و ادبیات اردو در شبه قاره هند (اعم از هند و پاکستان) است. در مقاله حاضر، پس از معرفی زبان اردو و چگونگی أکثرادبیات کلاسیک فارسی چنان که میدانیم برای سالیان دور چه به صورت خود زبان چه در زبان های دیگر، بر ادبیات سرزمین های هم جوار تاثیر گذاشته است. یکی از این زبان ها، زبان و ادبیات اردو در شبه قاره هند (اعم از هند و پاکستان) است. در مقاله حاضر، پس از معرفی زبان اردو و چگونگی تاثیر ادبیات فارسی و نفوذ آن در شبه قاره پرداخته شده است. سپس معرفی صنعت ادبی ریخته گویِی ارایه میشود. در جامعه آماری 94 شاعر ریختهی گوی اردو نام برده شده است.در بخش دیگر مقاله، الگوی شعر ریخته در موارد: 1) مصراع اول و دوم فارسی؛ 2) مصراع اول فارسی، مصراع دوم اردو؛ 3) مختلط معرفی و تحلیل شده است. در بخش بعد، به بررسی و تحلیل اوزان ریخته پرداخته شده است و نمودار آماری اوزان عروضی ریخته – که به طور عمده، متأثیر از ادبیات فارسی – در پی آن آمده است. شگردهای ادبی و صور خیال از بخش های دیگر مقاله به شمار میرود. در این بخش به صورت تحلیلی، تاثیر صور خیال و ترکیب های بیانی ادبیات فارسی بر شاعران ریخته ارائه شده است. در پایان نتیجه گیری نقل میشود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
42 - تشبیه و حروف الفبا در شعر خاقانی
سعید خیرخواه برزکی فروزان طویلیتشبیه در شعر فارسی، در زمره برجسته ترین نوع صور خیال محسوب میشود؛ و در شعر اکثر شاعران جایگاهی ویژه دارد. بنابر این شاعران با استفاده از پدیدههای طبیعی اطراف خود، دایره تشبیهات خویش را گستردهتر ساختهاند. یکی از این پدیدهها، مشبهٌبه قرار دادنحروف الفباست که درشعر أکثرتشبیه در شعر فارسی، در زمره برجسته ترین نوع صور خیال محسوب میشود؛ و در شعر اکثر شاعران جایگاهی ویژه دارد. بنابر این شاعران با استفاده از پدیدههای طبیعی اطراف خود، دایره تشبیهات خویش را گستردهتر ساختهاند. یکی از این پدیدهها، مشبهٌبه قرار دادنحروف الفباست که درشعر فارسی و به ویژه در اشعار سبک عراقی و پس از آن، نقش ویژهای دارد. در این جستار با تمهید مقدمهای در باب تشبیه و حروف الفبا، و مراجعه به بعضی دیوانهای معروف، نمونههایی در این باب به عنوان شاهد مثال، به ویژه از دیوان خاقانی ارایه میشود. تشبیه در دیوان خاقانی بعد از استعاره، بیش از سایر عناصر خیال به کار گرفته شده است. هم چنین وی بیش از سایر شاعران به تشبیه حروفی نظر داشته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
43 - بررسی و تحلیل تأثیر ادبیات فارسی بر ادبیات ترکمن با رویکرد زیباییشناسی
سیاوش مرشدی کمالالدین آرخیبا توجه به نقش ترکمن ها در تغییر و تحولات سیاسی و اجتماعی ایران و مرکزیت فرهنگی شهر مرو ترکمنستان در دوران اسلامی، تأثیر و تأثر متقابلی بین ادبیات ترکمن و ادبیات فارسی به وجود آمده است. این نوشتار، با روش توصیف و تحلیل محتوا و کتابخانه ای، تأثیرپذیری ادبیات ترکمن را (در أکثربا توجه به نقش ترکمن ها در تغییر و تحولات سیاسی و اجتماعی ایران و مرکزیت فرهنگی شهر مرو ترکمنستان در دوران اسلامی، تأثیر و تأثر متقابلی بین ادبیات ترکمن و ادبیات فارسی به وجود آمده است. این نوشتار، با روش توصیف و تحلیل محتوا و کتابخانه ای، تأثیرپذیری ادبیات ترکمن را (در محدوده قرن نوزدهم و بیستم) از ادبیات کلاسیک فارسی، با تأکید بر آثار پنج شاعر نامی ترکمن مختومقلی فراغی، غایب نظر غایبی، قربانعالی معروفی، مسکین قلیچ و نورمحمد عندلیب بررسی میکند. نتایج پژوهش بیانگر آن است که شاعران ترکمن با ادبیات فارسی آشنایی داشته و به وفور از عبارات، مضامین، اصطلاحات و صور خیال ادبیات فارسی در اشعارشان استفاده کرده اند، حتی برخی از شاعران ترکمن اشعاری به زبان فارسی نیز دارند. این مسئله به ویژه در بخش زیبایی شناسی ادبیات فارسی چشمگیر است؛ همچنین اغلب تأثیرپذیری آن ها در حیطه سبکی از شاعرانی چون عطار، مولانا، حافظ و... مورد توجه آنان بوده است. در این مقاله در بخش سبکی به تأثیرات سبک زیبایی شناسانه (صور خیال: تشبیه، استعاره و کنایه) ادبیات فارسی بر پنج شاعرِ ترکمنِ یاد شده پرداخته شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
44 - آموزههای مرگاندیشی در اشعار سعدی
زهرا سلیمانیمرگ و پایان زندگی دنیوی یکی از مسائلی است که از دیرباز همواره ذهن بشر را به خود مشغول نموده است و البته در این میان، نویسندگان و شاعران که از روحیه لطیفتری نسبت به دیگران برخوردار بودهاند بیش از سایرین به این موضوع پرداختهاند و در حقیقت یکی از دغدغههای دائمی ذهن و د أکثرمرگ و پایان زندگی دنیوی یکی از مسائلی است که از دیرباز همواره ذهن بشر را به خود مشغول نموده است و البته در این میان، نویسندگان و شاعران که از روحیه لطیفتری نسبت به دیگران برخوردار بودهاند بیش از سایرین به این موضوع پرداختهاند و در حقیقت یکی از دغدغههای دائمی ذهن و دل آنان کاوش و پردازش مسئله مرگ بوده است. مسئله مرگ ممکن است گاه به صورت موضوعی خوفناک و یا گاهی به صورت محاورات و اندیشههای گوناگون مطرح شود و این میتواند راهی باشد به سوی ایجاد شادی و رستگاری و زندگی متعالی و دوستیهای پایدار و زندگی سرشار از ایمان؛ و تمام اینها میتواند تلخی مرگ و غم و اندوه آن را مبدل به شادی و بصیرت سازد. سعدی شیرازی به عنوان یکی از بلند پایهترین چهرههای شعر و نثر فارسی از نظر تجربه زندگی و آشنایی به اخلاق مسلمانی و انسانی و نیز اطلاعات ادبی و اجتماعی، سیاسی و دینی و اعتقادی در ایران و جهان از جایگاه خاصی برخوردار است؛ در این نوشتار سعی شده است تا به اهمیت موضوع مرگ و ابعاد و زوایای آن از دیدگاه بزرگ مرد ادب پارسی، سعدی شیرازی پرداخته شود، شاعری که حتی مرگ را نیز چون پلی برای رسیدن به آموزههای اخلاقی و تعلیمی سخن خویش ساخت. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
45 - لطف پارادوکسیک ترجمه: فیتز -عمر و دخل و تصرف ایدئولوژیک در ادبیات فارسی
شیلان شفیعی هلن اولیائی نیاTranslation is considered as one of the most effective means in making every nation’s literature known to the world; although, regrettably, some formal and semantic aspects of the source texts dissolve by the ideological manipulation applied by the translator, ev أکثرTranslation is considered as one of the most effective means in making every nation’s literature known to the world; although, regrettably, some formal and semantic aspects of the source texts dissolve by the ideological manipulation applied by the translator, even to such an extent that it can culminate in the distortion of the writer’s philosophy and ideology. The translator's manipulation results in obliteration of the true image of the writer presented to other nations. Hence, a manipulated image of the writer, based on the translator’s own ideology or the dominant ideology of his time is introduced into the readership. The present study, first, seeks to investigate the Edward Fitzgerald’s rewriting of Khayyam’s Rubaiyat from a theoretical viewpoint on his ideological manipulations; and then using concrete instances in the translation of Khayyam’s Rubaiyat, illustrates the translator’s exploitations from such well-known Persian poets as Hafiz, Sa’di, Jami and Attar. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
46 - تلقّی هنری مولوی از قرآن و حدیث در کلیات شمس
بدریه قوامیدر معارف اسلام و ادبیات مسلمانان، قرآن و حدیث دو منبع غنی و سرشار اولیه اند که در طول تاریخ همواره شاعران و نویسندگان از آن ها الهام گرفته اند. مولوی از جمله شاعران زبان فارسی است که به شیوه ای هنرمندانه از آن ها بهره برده است. گزینش و انتخاب هنری بعضی آیات و احادیث، مو أکثردر معارف اسلام و ادبیات مسلمانان، قرآن و حدیث دو منبع غنی و سرشار اولیه اند که در طول تاریخ همواره شاعران و نویسندگان از آن ها الهام گرفته اند. مولوی از جمله شاعران زبان فارسی است که به شیوه ای هنرمندانه از آن ها بهره برده است. گزینش و انتخاب هنری بعضی آیات و احادیث، مولوی را بیش تر از شاعران دیگر در پیوند با مخاطب موفّق ساخته است؛ این مسئله به غزلیات مولوی صورت ویژه و متفاوتی در مقایسه با غزلیات شاعران دیگر بخشیده است. هر چند این شیوه ی کاربرد، در شعر سنایی و عطار هم دیده می شود، امّا در کلیّات شمس بسامد چشم گیری دارد و از تنوّعی خاص برخوردار است، یعنی گاهی مولوی در الفاظ آیات و احادیث و یا در مفهوم آن ها تصرّف کرده است و گاهی آیه یا حدیث را در معنایی غیر از معنای حقیقی خود به کار برده است. هنر ویژه ی مولوی در نوع تلفیق این عبارات با دیگر کلمات شعر، و ساخت ترکیبات وصفی و اضافی است. نگارنده در این مقاله به عنوان نمونه، اشعاری از کلیّات شمس را مورد بررسی قرار داده و نوع استفاده ی شاعر از آیات و احادیث و بازتاب هنری آن ها را نشان داده است تا بعضی از جلوه های هنری غزل مولوی را از دیدگاه زیباشناسی برای مخاطبان آشکار کند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
47 - نگاهی به نگارستان ابن کمال پاشا،اثری ناشناخته به تقلید از گلستان سعدی
احمدرضا یلمه هاShamsedin Ahmad Ebne Soleyman Roomi known as Ebne Pasha or Kamal Pasha was a poet, historian and writer of 10th century in the realm of Ottoman Empire. He was hardworking author writing texts in Turkey, Farsi, and Arabic languages. His texts deliberate on subjects like أکثرShamsedin Ahmad Ebne Soleyman Roomi known as Ebne Pasha or Kamal Pasha was a poet, historian and writer of 10th century in the realm of Ottoman Empire. He was hardworking author writing texts in Turkey, Farsi, and Arabic languages. His texts deliberate on subjects like history, literature, grammar, linguistics, speech, Islamic jurisprudence, as well as several dissertations. Some of his works have been published; however, most of them are neglected in the word libraries in manuscript copy forms. One of the precious and unknown works of Kamal Pasha that is an imitation of Saadi's Golestan is Newgarestan in the form of prose and verse. This literary work hasn’t been introduced and published yet. The present paper tries first of all to introduce this work completely and then to explain briefly six newly found manuscript copies which are being kept in different libraries of Iran. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
48 - اقتباس ادبی در سینمای ایران (مطالعه موردی، چهلودو فیلم اقتباسی)
نرگس صالحی دکتر محمدرضا حاجی آقاباباییچگونگی اقتباس از آثار ادبی یکی از موضوعات مهم در حوزه‎ی مطالعات سینمایی است و نظریات گوناگونی در این زمینه پدید آمده است. آنچه در بیشتر این مباحث میبینیم، پرداختن به موضوع اقتباس از منظر سینماست، درحالیکه در مطالعات ادبی، پرداختن به موضوع اقتباس از منظر ادبیات دا أکثرچگونگی اقتباس از آثار ادبی یکی از موضوعات مهم در حوزه‎ی مطالعات سینمایی است و نظریات گوناگونی در این زمینه پدید آمده است. آنچه در بیشتر این مباحث میبینیم، پرداختن به موضوع اقتباس از منظر سینماست، درحالیکه در مطالعات ادبی، پرداختن به موضوع اقتباس از منظر ادبیات دارای اهمیت است. نکته دیگر آن است که نظریات مطرحشده در حوزهی اقتباس، بر اساس فیلمهای خارجیشکل گرفته است و گاهی در تطبیق میان آن نظریات و آنچه در سینمای ایران رخداده است، تمایزاتی دیده میشود و لازم است نظریهای بومی در این حوزه ارائه گردد. در پژوهش حاضر، اقتباس در سینمای ایران از دو منظر متن تصویری (فیلم سینمایی) و متن نوشتاری (داستان) بررسیشده است و بر اساس اقتباسهای صورت گرفته، نظریهای تازه ارائه گردیده است. با بررسی فیلمهای اقتباسی سینمای ایران میتوان گفت اقتباس دارای دو رویکرد اصلی است: رویکرد نخست، اقتباس بر اساس منبع ادبی و رویکرد دیگر اقتباس بر اساس عناصر داستانی است. در روش نخست، حضور عناصر سازنده‎ی متن نوشتاری در ساخت فیلم سینمایی از اهمیت ویژه‎ای برخوردار است، درحالیکه در روش دوم، آنچه مهم است، نظر فیلم‎ساز در ساخت اثر است. در این رویکرد، فیلمساز مضمون کلی متن نوشتاری را در فیلم مورداستفاده قرار میدهد و به دیگر عناصر سازنده‎ی متن داستانی میتواند توجه زیادی نکند یا آن‎ها را بر اساس نظر خود تغییر دهد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
49 - تحلیل نگاه عرفانی به درد و رنج در گزیدۀ متون عرفانی قرنهای پنجم، ششم و هفتم
احمد امیری خراسانی فاطمه نیک پناهدر مجموعۀ عرفان و ادبیات، درد و رنج یکی از احساسات و هیجانات مهم در ساحت نفسانی انسان است. به لحاظ حیات کلی بشری نیز درد و رنج از وجوه تأثیربرانگیزی به شمار میآید. این مقولۀ خاص یکی از هفت مفهوم و مسائل اصلی انسان در طول تاریخ به صور گوناگون بوده است و با تمام مفاهیم د أکثردر مجموعۀ عرفان و ادبیات، درد و رنج یکی از احساسات و هیجانات مهم در ساحت نفسانی انسان است. به لحاظ حیات کلی بشری نیز درد و رنج از وجوه تأثیربرانگیزی به شمار میآید. این مقولۀ خاص یکی از هفت مفهوم و مسائل اصلی انسان در طول تاریخ به صور گوناگون بوده است و با تمام مفاهیم درونی و ارتباط آن با مفاهیم مشابه، یکی از دغدغه های جدی انسان در هر زمان و مکانی بوده، هست و خواهد بود. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی درد و رنج از منظر ادبیات و عرفان در گزیدۀ متون قرنهای 5 و 6 و 7 میپردازد و هدف از آن آگاهی یافتن از نوع نگاه عارفان به این مقولۀ بنیادین بشر است. نتیجه اینکه منظور از درد و رنج، درد جسمانی و مادی نیست؛ بلکه دردی روحانی است و این درد در انسان اندیشهورز، از پایههای رسیدن به کمال است و تجربۀ نوع انسان در طول عمر خود گواه آن است که زندگی بشر همیشه و در همه جا توأم با درد و رنج بوده است، اما درد روحانی انسان را میسازد و باعث کمال روح و معرفت او میشود، درک این درد نه تنها رنجآور نیست، بلکه لذتبخش و بالنده نیز هست. درد و رنج در آغاز باعث شوق حرکت در انسان میشود و سپس انسان را به آگاهی میرساند و در نهایت کمال روحی را در او ایجاد میکند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
50 - تصویری از حافظ در دیوان «ناری»
یوسف کرمی چمه سید مرتضی هاشمی غلامحسین شریفیادیبان کُرد همواره شعر فارسی را، به دیدة اعجاب و تحسین مینگریستند و از آن متأثر بودهاند. نمودهای گوناگونِ این تأثیرپذیری را در قالب تضمین، ترجمه، صور خیالِ مشابه و مضامین مشترک میتوان دید و از این میان، شاعران کُرد، بیش از دیگر اشعار، به شعرِ حافظ توجه کردهاند. در ا أکثرادیبان کُرد همواره شعر فارسی را، به دیدة اعجاب و تحسین مینگریستند و از آن متأثر بودهاند. نمودهای گوناگونِ این تأثیرپذیری را در قالب تضمین، ترجمه، صور خیالِ مشابه و مضامین مشترک میتوان دید و از این میان، شاعران کُرد، بیش از دیگر اشعار، به شعرِ حافظ توجه کردهاند. در این مقاله، پس از مقدمهای دربارة تأثیرپذیری ادیبان کُرد از شعر فارسی، به ناری (nâri)، شاعر عارفمسلکی پرداختهایم که در سدههای اخیر میزیسته (ت.1253ش) و دیوان کمحجمش، در ایران و عراق، چاپ شده است و مختصری دربارة زندگی و شعر او و همچنین، دلایلی برای اثبات تأثیرپذیریاش از حافظ آوردهایم. برای این کار، ابتدا به سراغ موضوعات و مضامین و مفاهیم دلخواه دو شاعر رفته و در نهایت، چهار مخمس ناری را بررسی کردهایم که در آنها، غزلیات حافظ را تضمین کرده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
51 - تحلیل آموزههای اخلاقی و تعلیمی در مثنوی صفاتالعاشقین هلالی جُغتایی
فرشاد اسکندری شرفی وحید مبارکهلالی جغتایی از سرایندگان برجستۀ شعر فارسی در اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری است که افزونبر غزلیات لطیف عاشقانه، منظومههای عاشقانه و عارفانۀ درخور توجهی نیز از او به یادگار مانده است. یکی از این منظومهها، مثنوی صفاتالعاشقین است که در 1237 بیت و در قالب بیست باب أکثرهلالی جغتایی از سرایندگان برجستۀ شعر فارسی در اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری است که افزونبر غزلیات لطیف عاشقانه، منظومههای عاشقانه و عارفانۀ درخور توجهی نیز از او به یادگار مانده است. یکی از این منظومهها، مثنوی صفاتالعاشقین است که در 1237 بیت و در قالب بیست باب سروده شده است. در این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای، مثنوی صفاتالعاشقین هلالی ازنظر پیوند با نوع ادبی تعلیمی و کاربرد آموزههای اخلاقی و تعلیمی بررسی و تحلیل شده است. دستاورد پژوهش گویای این است که منظومۀ صفاتالعاشقین سرشار از مفاهیم اخلاقی و تعلیمی است؛ تاجاییکه از مجموع ابیات این منظومه، 893 بیت (72 درصد) در تمجید و توصیۀ فضیلتها و نکوهش و نهی از رذیلتهای اخلاقی آمده است. قناعت، کمخوابی و کمخوردن، ادب، سخاوت، صبر، عزلت و از غوغای خلایق رَستن، کمگویی، احسان، وفا، همت، شُکر، شجاعت، صدق و راستی، تواضع، حیا، ناپایداری دنیا و ترک آن و خُلق خوش، موضوعهای اخلاقی و تعلیمی هفدهگانهای است که هلالی در مثنوی صفاتالعاشقین از آنها سخن رانده است. نکتۀ تأملبرانگیزی که در بطن برخی از این موضوعات دیده میشود، نمود نگرش عرفانی و صوفیانه است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
52 - بررسی خاستگاه ادبیات تعلیمی منظوم و سیر تطور و تحول آن در ایران
احمدرضا یلمه هاادبیات شاخصههای محتوایی و صوری خاصی دارد. ادبیات تعلیمی نیز از این قاعده مستثنی نیست و از شاخصههای برجسته آن آموزش نکات اخلاقی و تربیتی به شیوه پند و اندرز است که در دایره اهداف رشد و تعالی انسان، خود یکی از حوزههای اخلاقی و تربیتی مهم و وسیع به شمار میآید. از سوی د أکثرادبیات شاخصههای محتوایی و صوری خاصی دارد. ادبیات تعلیمی نیز از این قاعده مستثنی نیست و از شاخصههای برجسته آن آموزش نکات اخلاقی و تربیتی به شیوه پند و اندرز است که در دایره اهداف رشد و تعالی انسان، خود یکی از حوزههای اخلاقی و تربیتی مهم و وسیع به شمار میآید. از سوی دیگر درونمایههای تعلیمی و اخلاقی چنان با انواع شعر و ادب فارسی درآمیخته است که هیچ یک از انواع ادبی را نمیتوان یافت که از این درونمایهها جدا باشد؛ آنچه ادبیات تعلیمی را شکل میدهد، قصد و نیت صاحب اثر از تعلیم و آموزش است بنابراین قلمرو پژوهش حاضر برخی از برجستهترین آثار ادبیات تعلیمی منظوم و خاستگاه تعلیمی آنهاست. بر این اساس مطالعه تاریخ ادبیات دوره شاعر، نوشتهها و سرودههای او ثابت کرد ادب تعلیمی خاستگاهی دوگانه دارد: مهمتر از همه من فردی شاعر است که اگر رشد یافته باشد و به من اجتماعی و گاه متعالیتر ارتقا یافته باشد، در رد گفتمانهای منفی یا اثبات گفتمان مثبت جامعه به پند و اندرز میپردازد. دوم گفتمانهای غالب جامعه است که بر شاعر و شعر او تأثیر مستقیم دارد بنابراین ادب تعلیمی پیش از اسلام بازتاب حکومت استبدادی و نظام سلسلهمراتبی حاکم بر جامعه ایرانی است که روحیاتی چون ترس و ارتباط یکطرفه و تکگویانه را ترتیب داده است و چون هنرمند در تعالی منِ فردی خود تلاش نکرده، همسو با گفتمان غالب جامعه آن روزگار که استیلای نظام طبقاتی است، حرکت کرده است. بعد از اسلام به ویژه در سنایی و شاعران بعد از او شاعر در رد گفتمان غالب جامعه در گونه ادب تعلیمی سخن گفته است که نشانه رشد یافتن منِ شاعر است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
53 - ارائۀ الگوی مدرسۀ شاد از طریق واکاوی مضامین شادی در ادبیات و فرهنگ ایرانی
سمیه بهرامیان محمد علی نادی فریبا کریمی عبدارضا مدرس زادهمطالعۀ حاضر با هدف ارائۀ الگوی مدرسۀ شاد از طریق واکاوی مضامین شادی در ادبیات و فرهنگ ایرانی به انجام رسید. روش پژوهش، تحلیل مضمون بهعنوان یکی از روشهای رویکرد کیفی است. دادههای پژوهش شامل منابع و متون مرتبط با فرهنگ و ادبیات ایرانی است که از طریق تکنیک تحلیل متن و ب أکثرمطالعۀ حاضر با هدف ارائۀ الگوی مدرسۀ شاد از طریق واکاوی مضامین شادی در ادبیات و فرهنگ ایرانی به انجام رسید. روش پژوهش، تحلیل مضمون بهعنوان یکی از روشهای رویکرد کیفی است. دادههای پژوهش شامل منابع و متون مرتبط با فرهنگ و ادبیات ایرانی است که از طریق تکنیک تحلیل متن و با توجه به فرایند تحلیل داده در روش تحلیل مضمون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافتههای پژوهش بیانگر این است که شادی در فرهنگ و ادبیات ایرانی دربارۀ دو مضمون فراگیر اصلی شادی بیرونی (آفاقی) و شادی درونی (انفسی) قابلیت صورتبندی دارد. شادی بیرونی شامل زیست جهان شاد و بهْ زیستن و شادی درونی دربرگیرندۀ ایستار، منش و پویش معطوف به شادی است. ارائۀ الگوی مدرسۀ شاد بر مبنای مضامین شادی در فرهنگ و ادبیات ایرانی مستلزم توجه به ابعاد و مؤلفههای شادی بیرونی و شادی درونی و لحاظ نمودن این ابعاد در رابطه با ارکان و مؤلفههای اصلی مدرسه است که در قالب برنامۀ درسی معطوف به شادی، کارکنان آموزشی و اجرایی مدارس بهمثابۀ آموزشگران شادی، محیط مدرسه با نشاط و دانشآموزان شاد زیست نمود پیدا میکند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
54 - The Rise of Modern Persian Literature through Translation in Iran
Zahra Abdolahzadeh Hossein SabouriTranslation is an indispensable tool for communication between the diverse linguistic groups. It opens new horizons for the people living in a country so that it makes changes and improvements in their society, especially in the literature. Through the translation proce أکثرTranslation is an indispensable tool for communication between the diverse linguistic groups. It opens new horizons for the people living in a country so that it makes changes and improvements in their society, especially in the literature. Through the translation process, some literary principles and elements are introduced into the home literature which did not exist before. These features emerge not only as new models of reality to function as a substitute for old and established literary conventions that are no longer effective, but as a whole range of other features as well, such as compositional patterns and techniques or literary genres and forms (Even-Zohar, 1990). During the late nineteenth and early twentieth century, translation from European languages caused that the Persian literature began experiencing new trends in poetry and prose, leading to the rise of modern Persian literature. This study aims to scrutinize the signifi- cant role of the translated western literature in the rise of the modern Persian literature, for this purpose, new literary genres introduced into the Persian literary polysystem through the translation of the western works have been studied. It employs Even-Zohar's polysystem theory to investigate the conditions which gave rise to the literary interference in Iran and to illuminate the main reasons which resulted in the canonization of the translated works in the Persian literary polysystem. It shows that the translations transferred new models and themes with themselves, which were decisive in shaping modern Persian literature. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
55 - تبیین آثار اقتصادی و اجتماعی ربا با تاکید بر نقش ادبیات فارسی (مطالعه موردی: آثار مؤلفان ایران و تاجیکستان
مرجان مدنی گرکانی عمر صفرچکیدهموضوع پژوهش حاضر مطالعه تطبیقی اثر صدرالدّین عینی با عنوان مرگ سودخور یا همان ربا خور، و از سوی داستان حاجی آقا اثر صادق هدایت است، که به اتکاء تشابه و تضاد و همچنین استعاره های بکار رفته در هریک از این تألیفات در رابطه با آثار منفی اقتصادی و اجتماعی ربا به اشتراکا أکثرچکیدهموضوع پژوهش حاضر مطالعه تطبیقی اثر صدرالدّین عینی با عنوان مرگ سودخور یا همان ربا خور، و از سوی داستان حاجی آقا اثر صادق هدایت است، که به اتکاء تشابه و تضاد و همچنین استعاره های بکار رفته در هریک از این تألیفات در رابطه با آثار منفی اقتصادی و اجتماعی ربا به اشتراکات فرهنگی و مذهبی هر دو ملت ایران و تاجیکستان در این خصوص اشاره شود، مرگ سودخور صدرالدّین عینی در ادبیات تاجیکی زمان شوروی سابق به عنوان بهترین اثر واقعگرایانه در پیشبرد و بالا رفتن ارزش نثر مدرن تاجیکی مساعدتها نموده است. حاجی آقا صادق هدایت نیز از آثار استثنایی است، که از طرز و شیوة خاص مؤلف، هنر واقعگرایانة او گواهی میدهد. و این آثار نه تنها اثرهای با ارزش این ادبیاتها شناخته شدهاند، بلکه بیانگر سبک و روش خاص، بخصوص نمونة بارزی از مکتب واقعگرایی در نثر فارسیزبانان بشمار میآیند. پس میتوان گفت، که ادبیات فارسی تاجیکی و ایرانی لایق این است که از دیدگاه مقایسهای و تطبیقی مورد بررسی قرار گیرد تا عمومیت و وجوه اشتراکی، که در آنها هست، آشکار گردد. اساس متدولوژی این تحقیق تحلیل تاریخی-مقایسه ای میباشد. تطبیق یا مقایسه منبع سرشار از منابع معرفت بشری است. انسان در بررسی های مختلف و متنوّع خود مقایسه و تطبیق را راهی برای دستیابی به حقایق اصیل مربوط به حوزههای پژوهش خود برگزیده است. اهمیت نقد تطبیقی بدان جهت است، که از سرچشمههای جریانهای فکری و هنری ادبیات پرده بر می دارد. نتیجه تحقیق حاضر نشان گر آن است که داستان های مذکور پیش از همه، از جهت مضمون و محتوا و مسائل مورد تصویر به هم شباهت های زیادی دارند. نویسندگان موضوع سودخوری (ربا خواری) در آسیای مرکزی و ایران را به تصویر کشیده و ماهیت مضر آن را در حیات اقتصادی و زندگی مردم نشان میدهند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
56 - انواع تمثیل در ادب فارسی
سردار با فکرچکیده تمثیل، از مهمّ ترین و پرکاربردترین شگردهای ادبی در متون ادبی تعلیمی و سبک هندی است. اساس این هنر بیانی بر تشبیه است و در آن شاعر یا نویسنده برای تأیید یا روشن شدن مطلبی، آن را به موضوعی سادهتر تشبیه می کند یا برای اثبات موضوعی، نمونه و مثالی رایج و مشهور می آورد أکثرچکیده تمثیل، از مهمّ ترین و پرکاربردترین شگردهای ادبی در متون ادبی تعلیمی و سبک هندی است. اساس این هنر بیانی بر تشبیه است و در آن شاعر یا نویسنده برای تأیید یا روشن شدن مطلبی، آن را به موضوعی سادهتر تشبیه می کند یا برای اثبات موضوعی، نمونه و مثالی رایج و مشهور می آورد تا از این طریق، مفاهیم و نظریّات خود را به خواننده یا شنونده منتقل کند. استفاده از این شیوۀ ادبی در آثار ادبی تعلیمی، تعلیم و پند و اندرزهای اخلاقی را حلاوت بخشیده و تأثیرگذاری آن ها را دو چندان ساخته است. در آثار ادبی تعلیمی بسامد حکایت های تمثیلی و در سبک هندی بسامد اسلوب معادله بیشتر از اقسام دیگر تمثیل است. در این مقاله بعد از توضیح و تبیین انواع گوناگون تمثیل، برای هر یک از آن ها، نمونه هایی از آثار مهمّ ادب فارسی آورده شده و نقاط ضعف و قوّت آن ها مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. شیوۀ پژوهش، براساس نحوۀ کاربرد مصداق های این آرایۀ ادبی در آثار مهمّ تعلیمی و سبک هندی و ملاحظۀ دیدگاه های صاحب نظران و دریافت شخصی از این هنر بلاغی صورت گرفته است. نتیجۀ کلّی مقاله این است که به کار بردن فراوان صورت های مختلف تمثیل، جزء مختصات اصلی و ذات آثار ادبی تعلیمی و سبک هندی و از رازهای زیبایی و تأثیر زبان آن ها بر خواننده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
57 - بررسی خاستگاه و ریشة چند ضربالمثل فارسی و عربی
یعقوب مقدیمیچکیده ضربالمثل گونهای از بیان کوتاه و مشهور است که در خود قصّهای یا رخدادی عبرتآموز دارد. برای شناخت تاریخی فرهنگ و آداب یک ملّت، ضربالمثلها مقولههایی اساسی و مدارکی دارای ارزش جدّیاند. بسیاری از ضربالمثلها، علاوه بر آن که تصویرهایی واقعی از زندگی مردم را در أکثرچکیده ضربالمثل گونهای از بیان کوتاه و مشهور است که در خود قصّهای یا رخدادی عبرتآموز دارد. برای شناخت تاریخی فرهنگ و آداب یک ملّت، ضربالمثلها مقولههایی اساسی و مدارکی دارای ارزش جدّیاند. بسیاری از ضربالمثلها، علاوه بر آن که تصویرهایی واقعی از زندگی مردم را در بر دارند نشان دهندة تأثیر و تأثّر فرهنگ اقوام مختلفاند. در این میان، تأثیر یا اثر گذاری دو فرهنگ عربی و ایرانی بر یکدیگر و تأثر یا اثر پذیری آنها از یکدیگر به علل و انگیزههای زیادی مانند همجواری و روابط تجاری، گردن نهادن ایرانیان به دین اسلام و تسلّط عرب بر بخشهای زیادی از ایران، غیر قابل انکار است. در پژوهش حاضر، چند ضربالمثل نسبتاً مشهور از ضرب المثلهای فارسی و عربی انتخاب شده و مضامین، منشأ و وجوه افتراق و اشتراک آنها مورد بررسی قرار گرفته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
58 - بررسی تطبیقی مردم¬شناسی فرهنگی در منظومه «مهر و وفا»، در ادب کلاسیک فارسی و عامیانه کُردی
ابراهیم رحیمی زنگنه ندا یانسبدیهی است که منظومه¬های غنایی شعر فارسی در نوع خود بیش¬ترین الگوهای فرهنگی و نشانه¬های تمدن را بازنمایی می¬کنند. بررسی این داستان¬ها از دیدگاه مردم¬شناسی فرهنگی (که پایه¬های اصلی آن فرهنگ عامه است)، نگرشی نو به آن¬هاست و پژوهشگران را با دو گزینه آشنا می¬سازد: یکی بررسی أکثربدیهی است که منظومه¬های غنایی شعر فارسی در نوع خود بیش¬ترین الگوهای فرهنگی و نشانه¬های تمدن را بازنمایی می¬کنند. بررسی این داستان¬ها از دیدگاه مردم¬شناسی فرهنگی (که پایه¬های اصلی آن فرهنگ عامه است)، نگرشی نو به آن¬هاست و پژوهشگران را با دو گزینه آشنا می¬سازد: یکی بررسی فرهنگ مردم در محتوای داستان¬ها و دیگر تأثیرگذاری فرهنگی راوی است با توجه به فرهنگی که در آن پرورده شده است و این در تمامی داستان¬هایی که راویان مختلف دارند، صدق می¬کند. در این پژوهش که دانستنی¬های مختلف ادبی و فرهنگی نهفته در ادب عامه کُردی «بیت» در مقابل با منظومه¬های ادب کلاسیک فارسی مقایسه و بررسی شود، به¬ویژه آن¬جا که ساختار و محتوای این آثار با اصول داستان¬سرایی مطابقت داشته باشد، می¬تواند در بخش مطالعات مردم¬شناسی فرهنگی کار ارزنده¬ای باشد. این پژوهش به توصیف و تحلیل مولفه¬های فرهنگی از دیدگاه مردم¬شناسی در منظومه «مهر و وفا» در ادب کلاسیک فارسی و ادب عامیانه کُردی به روایت مام احمد لطفی پرداخته است. برای دستیابی به این هدف از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. یافته¬ها حاکی از آن است بیشتر مولفه¬های مردم¬شناسی در این منظومه نمود پیدا کرده است و میزان شباهت¬ها نسبت به تفاوت¬ها بیشتر است و این نشان¬دهنده بینامتنیّت بین منظومه فارسی و کُردی است. دیگر آن¬که روایت¬های کُردی داستان، هرچند در کلیّات، مضمون و مفهوم، مطابق با روایت¬های فارسی هم نام مذکور است، اما هم در قالب و فرم و هم در محتوا به ویژه تغییرات و تحولات فرهنگ عرفانی، حماسی و غنایی در دوره¬های گوناگون است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
59 - جایگاه بابِل در باورهای اسطورهای ایرانی و نمود آن در ادب فارسی
نجم الدّین جبّاریایرانشهر، نام عام سرزمینهای ایرانزمین است که در اساطیر ایرانی و متون پهلوی، به سرزمین روشنایی و قلمرو اهورهمزدا شناخته شده است؛ همین نگرش در کتابهای جغرافیایی دورۀ اسلامی و متون ادب فارسی تکرار شده که نتیجۀ چنین نگرشی، ایرانشهر را همچون یک مرکز برای جهان کهن میا أکثرایرانشهر، نام عام سرزمینهای ایرانزمین است که در اساطیر ایرانی و متون پهلوی، به سرزمین روشنایی و قلمرو اهورهمزدا شناخته شده است؛ همین نگرش در کتابهای جغرافیایی دورۀ اسلامی و متون ادب فارسی تکرار شده که نتیجۀ چنین نگرشی، ایرانشهر را همچون یک مرکز برای جهان کهن میانگارد که تقدّس دارد و باید از دست‎اندازی اهریمنان مصون ماند. از سویی دیگر، بابل تمدّنی بزرگ و اثرگذار در بینالنّهرین بود که پس از سومریان سر برآورد و بسیاری از تمدّنهای خاورمیانه و شمال آفریقا و اروپا را بویژه در باورهای نجومی متأثّر کرد. با تسخیر بابل از سوی کورش هخامنشی و افزودنش به ایران، این سرزمین، همواره بخشی از ایرانشهر بشمار میآمده که این وضعیّت در متون جغرافیایی اسلامی هم انعکاس یافته است. با توجّه به این انتساب، بابل هم باید مانند ایران سرزمینی سپند باشد، امّا در باور ایرانیان، همین بابل خاست گاه جادوان و اهریمنان و قلمروِ برای آنان انگاشته شده و پارهای از مصائب ایران نیز از آنجا خاسته و این برخلاف همۀ انگارههای خوبی است که دربارۀ ایران شهر وجود دارد. در این جستار به شیوهای توصیفی تحلیلی گفته شده که چون بابل در غرب جغرافیای اسطورهای ایران قرار گرفته، غروبجای خورشید است. چنین وضعیتی، طبق باورهای مهرپرستی، برای سرزمینهای غربی و از جمله بابل شومی به هم راه آورده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
60 - پژوهشی در تاریخ ادب پارسی
غلامحسین حیدریادب پارسی و وسعت قلمرو آن ایجاب میکند که پژوهشی جامعالاطراف در این زمینه صورت پذیرد. رهتوشة ما در این سفر، سبویی از شبنم اشتیاق است و دفتری از گلبرگ های اوراق. بر سمند خیال مینشینیم و بر فراز درههای ماه و سال پرواز میکنیم، تا صخرههای ابهام را بکاویم و در این قلم أکثرادب پارسی و وسعت قلمرو آن ایجاب میکند که پژوهشی جامعالاطراف در این زمینه صورت پذیرد. رهتوشة ما در این سفر، سبویی از شبنم اشتیاق است و دفتری از گلبرگ های اوراق. بر سمند خیال مینشینیم و بر فراز درههای ماه و سال پرواز میکنیم، تا صخرههای ابهام را بکاویم و در این قلمرو گسترده، در حد توان خویش گامی برنهیم. تفاصيل المقالة