نقش آداب و رسوم اجتماعی ایران در ادبیات معاصر عراق با تکیه بر اشعار جواهری، نجفی، سیّاب و بیاتی
الموضوعات :علی تشکری 1 , ابراهیم دیباجی 2 , محمود شکیب 3
1 - دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
2 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران(استاد تمام).
3 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران(دانشیار).
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
هر شاعر و نویسنده با خلق اثر ادبی، علاوه بر آنکه برگ زرّینی به تاریخ ادب و فرهنگ جامعه و کشور خویش می‌افزاید، تصویری به کمال از دو دنیای بیرون و درون خویش برای خوانندگان به نمایش می‌گذارد. شاعران زبان فارسی نیز در دوره‌ای به شرق و سرزمین هند روی آورده بودند؛ اما سفر به غرب جایگاهی دیگر داشت. پس از تسلّط صفویان بر ایران و ترویج مذهب رسمی شیعه، بسیاری از شاعران به سمت غرب و سرزمین عراق امروزی روی آوردند. توجه به عراق در اندیشه بسیاری از شاعران وجود داشته است؛ در مقابل، بسیاری از شعرا و ادبای عراقی نیز به ایران و ادبیات و برخی آداب و رسوم آن توجه کرده‌اند. در این گفتار، سعی و تلاش نویسندگان آن است تا جلوه‌هایی از نفوذ فرهنگ، نمادها، زبان و ادبیات فارسی که همگی زیرمجموعه‌های آداب و رسوم هستند را در شعر چهار شاعر معاصر عراقی یعنی جواهری، نجفی، سیّاب و بیاتی مورد بررسی قرار گیرد.
اسوار، موسی. 1386ش، از سرود باران تا مزامیر گل سرخ، پیشگامان شعر امروز عرب، تهران: سخن.
آذرشب، محمد علی. 1375ش، تاریخ الأدب العربی فی العصر العبّاسی، تهران: سمت.
براون، ادوارد. 1333ش، تاریخ ادبی ایران، به کوشش علی پاشا صالح، تهران: بی‌نا.
بکّار، یوسف حسین. 1420ق، نحن وتراث فارس، دمشق: المستشاریة الثقافیة للجمهوریة الاسلامیة الایرانیة.
بکّار، یوسف حسین. 1989م، الأوهام فی کتابات العرب عن الخیام، بیروت: دار المناهل.
بیاتی، عبدالوهاب. 1999م، ینابیع الشّمس، دمشق: دار الفرقد.
بیاتی، عبدالوهاب. 2000م، نُصوص شرقیة، سوریا: دار المدی.
بیاتی، عبدالوهاب. 2008م، الأعمال الشعریةالکاملة، بیروت: دار العودة.
جواهری، محمّد مهدی. 1982م، دیوان الجواهری، بیروت: دار العودة.
جهشیاری، محمّد بن عبدوس. 1357ق، الوزراء والکتاب، مصر: مطبعة عبدالحمید حنفی.
حاوی، ابراهیم. 1984م، حرکة النقد الحدیث والمعاصر فی الشعر العربی، بیروت: مؤسسة الرسالة.
خورشا، صادق. 2004م، رائد الدّراسات الفارسیة، عبدالوهاب عزام، سلسلة الحوار، شتاء، العدد 2، تهران.
خیّام، عمر بن ابراهیم. 1387ش، رباعیّات، به کوشش محمدعلی فروغی و قاسم غنی، تهران: ناهید.
دجیلی، عبدالکریم. 1972م، الجواهری شاعر العربیة، نجف: مطبعة الآداب.
دهخدا. 1335ش، لغتنامه، به کوشش غلامرضا ستوده، دکتر ایرج مهرکی، اکرم سلطانی، تهران: دانشگاه تهران.
روحانی، محمدحسین. 1367ش، تاریخ معاصر کشورهای عربی، تهران: توس.
سامرایی، ماجد أحمد. 1983م، التیار القومی فی الشعر العراقی الحدیث، دائرة الشؤون الثقافیة والنشر.
سیاب، بدر شاکر. 1997م، دیوان، بیروت: دار العودة.
شایب، احمد. 1939م، تاریخ الشعر السیاسی، قاهره: بی‌نا.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا.1380ش، شعر معاصر عرب، تهران: سخن.
شواربی. 1944م، حافظ الشیرازی، شاعر الغناء والغزل فی ایران، قاهره: دار المعارف.
صافی نجفی، احمد. 1931م، رباعیات عمر الخیام، دمشق: مطبعة التوفیق بسوق مدحت باشا.
صافی نجفی، احمد. 1971م، الأشعةالملوّنة، بیروت: مکتبة المعارف.
صیاد، فؤاد عبدالمعطی. 1972م، النوروز وأثره فی الأدب العربی، بیروت: دار الأحد.
طریفی، یوسف عطا. 2008م، محمد مهدی الجواهری؛ حیاته وشعره، عمان: الأهلیة للنشر والتوزیع.
عاکوب، عیسی. 1427ق، تأثیر الحکم الفارسیة فی الأدب العربی فی العصر العبّاسی الأوّل، تهران: مؤسّسة الهدی.
عز الدین، یوسف. 1965م، الشعر العراقی الحدیث وأثر التیارات السیاسیةوالاجتماعیة فیه، قاهره: دار القویة.
عوّاد، کورکیس. 1969م، معجم المؤلّفین العراقیین، بغداد: بی‌نا.
قانونی، حمیدرضا. 1394ش، بازتاب عراق در شعر بابا قاسم خادم اصفهانی، مجموعه مقالات اولین همایش بین المللی میراث مشترک ایران و عراق(دفتر نوزدهم)، قم، مؤسسه آل البیت(علیهم السّلام) لإحیاء التراث.
محامی، محمد فریدبک. 1998م، تاریخ الدولة العلیة العثمانیة، به کوشش عثمان حقی، بیروت: دار النقاش.
محمدی ملایری، محمد. 1384ش، فرهنگ ایرانی پیش از اسلام، تهران: توس.
مولوی، جلال الدّین. 1353ش، مثنوی معنوی، به کوشش نیکلسون، تهران: امیرکبیر.
مقالات
بیدج، موسی. 1378ش، «مشعل‌های نور جان می‌سپارند»، مجله ادبیات و زبان‌ها، سال دوم، شماره 26.
محسنی‌نیا، ناصر. 1392ش، «جلوه ایران در شعر و آثار احمد صافی نجفی»، نشریه ادبیات تطبیقی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال پنجم، شماره 9.
واقف‌زاده، شمسی. 1391ش، «تأثیر فرهنگ و ادبیات پارسی بر شعر محمّد مهدی جواهری»، ادبیات تطبیقی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پرتال جامع علوم انسانی.
