تحلیل آموزه‌های اخلاقی و تعلیمی در مثنوی صفات‌العاشقین هلالی جُغتایی
الموضوعات :
فرشاد اسکندری شرفی
1
(
کارشناس ارشد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه (نویسنده مسؤول)
)
وحید مبارک
2
(
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه
)
الکلمات المفتاحية: ادبیات فارسی, ادبیات تعلیمی, هلالی جغتایی, آموزه‌های اخلاقی و تعلیمی, مثنوی صفات‌العاشقین,
ملخص المقالة :
هلالی جغتایی از سرایندگان برجستۀ شعر فارسی در اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری است که افزون‌بر غزلیات لطیف عاشقانه، منظومه‌های عاشقانه و عارفانۀ درخور توجهی نیز از او به یادگار مانده است. یکی از این منظومه‌ها، مثنوی صفات‌العاشقین است که در 1237 بیت و در قالب بیست باب سروده شده است. در این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، مثنوی صفات‌العاشقین هلالی ازنظر پیوند با نوع ادبی تعلیمی و کاربرد آموزه‌های اخلاقی و تعلیمی بررسی و تحلیل شده است. دستاورد پژوهش گویای این است که منظومۀ صفات‌العاشقین سرشار از مفاهیم اخلاقی و تعلیمی است؛ تاجایی‌که از مجموع ابیات این منظومه، 893 بیت (72 درصد) در تمجید و توصیۀ فضیلت‌ها و نکوهش و نهی از رذیلت‌های اخلاقی آمده است. قناعت، کم‌خوابی و کم‌خوردن، ادب، سخاوت، صبر، عزلت و از غوغای خلایق رَستن، کم‌گویی، احسان، وفا، همت، شُکر، شجاعت، صدق و راستی، تواضع، حیا، ناپایداری دنیا و ترک آن و خُلق خوش، موضوع‌های اخلاقی و تعلیمی هفده‌گانه‌ای است که هلالی در مثنوی صفات‌العاشقین از آن‌ها سخن رانده است. نکتۀ تأمل‌برانگیزی که در بطن برخی از این موضوعات دیده می‌شود، نمود نگرش عرفانی و صوفیانه است.
_||_
