فهرست مقالات مولوی

• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  1 - بررسی تطبیقی ارتباطات کلامی در مثنوی مولوی و حدیقه سنایی
  فرزانه غزالی مهناز رمضانی مریم یوزباشی
  10.30495/clq.2021.685426
  یکی از مسائلی که در تمام آثار ادبی مشهود و ملحوظ می‌باشد، ارتباط کلامی است که از رهگذر آن، افکار و عواطف مختلفی رد و بدل می‌شود. با توجه به ماهیت آثار ادبی باید گفت که این پدیده به شکل‌های مختلف و با کمیت‌های متفاوتی نمود می‌یابد. در پژوهش حاضر که با رهیافت توصیفی- تحلی چکیده کامل

  یکی از مسائلی که در تمام آثار ادبی مشهود و ملحوظ می‌باشد، ارتباط کلامی است که از رهگذر آن، افکار و عواطف مختلفی رد و بدل می‌شود. با توجه به ماهیت آثار ادبی باید گفت که این پدیده به شکل‌های مختلف و با کمیت‌های متفاوتی نمود می‌یابد. در پژوهش حاضر که با رهیافت توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای نوشته شده، تلاش بر آن است که انواع مختلف ارتباط کلامی در مثنوی مولوی و حدیقه سنایی مورد کنکاش قرار گیرد و اغراض مختلفی که در ورای این ارتباطات کلامی وجود دارد، در ترازوی نقد و بررسی قرار گیرد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که مولوی از رهگذر این ارتباطات کلامی اغراضی همچون بیان عشق، نیایشی کردن کلام خود، ارائه مفاهیم و تعالیم عرفانی و کلامی، پیروی از اولیاء ‌الله و داستان پردازی است را بیان کرده و هدف سنایی از کاربست این ارتباطات کلامی آن است که به تفسیر آیات و احادیث و نیز ارائه نکات ظریف اخلاقی و عرفانی بپردازد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  2 - شاخص‌های فرهنگ‌ساز داستان حضرت آدم(ع)در تفسیر المیزان و اشعار مثنوی
  محمود خورسندی نعمت اله حسنی
  در این پژوهش ابتدا برخی مسائل حوزه فرهنگ از قبیل دین و فرهنگ، عوامل ایجاد و اعتلای فرهنگ و فرهنگ‌سازی اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد. پس از آن شاخص‌های فرهنگ‌ساز داستان حضرت آدم(ع) از جمله در مسأله خلیفة اللهی آدم(ع) و تعلیم اسماء، جایگاه والای انسان در مقام مسجود ملائک چکیده کامل

  در این پژوهش ابتدا برخی مسائل حوزه فرهنگ از قبیل دین و فرهنگ، عوامل ایجاد و اعتلای فرهنگ و فرهنگ‌سازی اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد. پس از آن شاخص‌های فرهنگ‌ساز داستان حضرت آدم(ع) از جمله در مسأله خلیفة اللهی آدم(ع) و تعلیم اسماء، جایگاه والای انسان در مقام مسجود ملائکه، مسأله درخت ممنوعه، تکبرورزی و إغوای شیطان، هبوط و توبه آدم(ع)، عناوینی هستندکه سعی شده در حد بضاعت بر اساس تفسیر المیزان و اشعار مثنوی مولوی به آن پرداخته شود. با توجه به اینکه طبق تفاسیر در واقع حضرت آدم(ع) به منزله نماینده همه انسان‌ها بوده و مسائل مربوط به زندگی و سرگذشت آن حضرت در حقیقت به نوعی در مورد همه انسان‌ها مصداق می‌یابد. بنابراین تعمق و تعقل در مسائل و مراحل زندگی آن حضرت گام بلندی در فرهنگ‌سازی و تعلیم و تربیت انسان در هر زمان و مکان می‌باشد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  3 - طیف رمزگان و نمادهای شادی و امید در غزل های مولانا
  پروین‌دخت رضایی مجدآبادی حسین پارسایی رضا فرصتی جویباری
  10.30495/dk.2022.1942384.2355
  نمادهای شادی و امید به مثابۀ دو نشانۀ به هم پیوسته ای که همواره برصورت و معنای زندگی و منش آدمیان اثر می‌گذارد، در تمام فرهنگ ه ای بشری موضوعی درخور تأمل بوده است. مولانا بنابرآن چه از آثارش، به ویژه غزلیات شمس به‌دست می آید، انسانی شاد و امیدوار است. در این مقاله، د چکیده کامل

  نمادهای شادی و امید به مثابۀ دو نشانۀ به هم پیوسته ای که همواره برصورت و معنای زندگی و منش آدمیان اثر می‌گذارد، در تمام فرهنگ ه ای بشری موضوعی درخور تأمل بوده است. مولانا بنابرآن چه از آثارش، به ویژه غزلیات شمس به‌دست می آید، انسانی شاد و امیدوار است. در این مقاله، دو نشانۀ شادی و امید، نه تنها به مثابۀ دال هایی که بر مدلول هایی قراردادی و مشخصی دلالت دارند؛ بلکه به مثابۀ مرکز طیفی از نشانه های متعددی که به نوعی با شادی در پیوند بوده اند و از عوامل ایجاد آن به شمار می آیند، بررسی و تحلیل شده است. مسألۀ اصلی این نوشته نشان دادن گستره و طیف‌های معنایی شادی و امید است. این مسأله با توجه به این فرض شکل گرفته است که فراوانی اوزان رقصان و لحن طرب‌انگیز و شادمانگی عشق، در غزل‌های مولوی، احتمالاً بیانگر معنایی فراتر از چیزی است که از دو نشانۀ شادی و امید دریافت می‌شود. بدین ترتیب بازنمود این طیف‌ها و هاله‎های معنایی ناشی از آن‌ها ضرورت می‌یابد و هدف نویسندگان بازنمود گسترۀ اندیشه و عمق عاطفۀ مولانا در باب این نشانه‌‌هاست. داده های پژوهش که با روش کیفی تحلیل و توصیف شده است، نشان می دهد که مولانا تقریباً در تمام لحظه های زندگی و در هر شرایط روحی و در هر برخورد با پدیده های محیطی، روحیۀ شاد خود را حفظ کرده و نگذاشته است گرد ناامیدی بر چهرۀ زندگی او بنشیند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  4 - زبان تمثیلی ملای روم
  جعفر هواسی
  مولوی در آثار خود به انحای گوناگون حکایات و ابیاتی را برای دست یابی به نتایج جدید به عنوان تمثیل آورده است . از نظر او ظاهرحکایات اهمیت چندانی نداردبلکه آن چه برای او مهم است نتایج و برداشت هایش از حکایات است . بیشتر صور خیالی که در اشعار مولوی به کار رفته از نوع تمثیل چکیده کامل

  مولوی در آثار خود به انحای گوناگون حکایات و ابیاتی را برای دست یابی به نتایج جدید به عنوان تمثیل آورده است . از نظر او ظاهرحکایات اهمیت چندانی نداردبلکه آن چه برای او مهم است نتایج و برداشت هایش از حکایات است . بیشتر صور خیالی که در اشعار مولوی به کار رفته از نوع تمثیل است . به هر قصه و داستان تمثیلی مولوی می توان از دیدگاهی ویژه و متفاوت نظر انداخت و به اندازه ی درک و بینایی خویش منظره ای شگرف و شگفت دید .اشعار مولانا سخنانی معمولی در حوزه ی ادبیات نیست بلکه حکایات و تمثیل هایی حکمی و عالمانه است که اصول اخلاقی و تنوع آرا و تجارب خویش را در ضمن حکایات آورده است . رویکرد مولوی در حکایات تمثیلی معمولا مبتنی بر آموزه های عرفانی در جهت تبیین و تفسیر عالمانه موضوعات است . نویسنده کوشیده است تبحر و استادی ملای روم را در قصه ها و تمثیلات مورد بحث قرار دهد تا درجه ی تصرف و ابتکار مولانا را در طرح قصص و ایراد تمثیلات روشن و نمایان سازد . روش گردآوری مقاله ، کتابخانه ای و استفاده از منابع گوناگون و بر شیوه ی تحلیلی و توصیفی است . پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  5 - بررسی نقش تمثیل در اعتراضات فردی ـ اجتماعی شکواییه‌های مثنوی مولانا
  کلثوم طبخ کار حسن کیاده محسن ایزدیار شاهرخ حکمت
  سرشت آدمی با تمثیل و داستان‌پردازی سازگاری فطری دارد. از این رو یکی از روش‌های تعلیمی و بلاغی که در کتب آسمانی و به تبع آن کتب عرفانی از آن بهره گرفته شده، ارسال‌المثل است. زیرا بهره‌گیری مناسب از این شیوه سبب اثرگذاری بهتر می‌شود و از خشکی و ملال‌انگیزی تعلیم و موعظه م چکیده کامل

  سرشت آدمی با تمثیل و داستان‌پردازی سازگاری فطری دارد. از این رو یکی از روش‌های تعلیمی و بلاغی که در کتب آسمانی و به تبع آن کتب عرفانی از آن بهره گرفته شده، ارسال‌المثل است. زیرا بهره‌گیری مناسب از این شیوه سبب اثرگذاری بهتر می‌شود و از خشکی و ملال‌انگیزی تعلیم و موعظه می‌کاهد و به دنبال آن تأثیر ژرف-تر و عمیق‌تر در ذهن و ضمیر مخاطب می‌گذارد. اعتراض به نابسامانی‌های اخلاقی و اجتماعی جامعه یکی از موضوعات اخلاقی است که به مقتضای برخی بی‌عدالتی‌ها و تبعیض‌ها به صورت جدی پا به عرصه‌ ادبیات گذاشت و از آنجا که بخشی از محتوای مثنوی مولوی به موضوع اعتراض، شِکوه و گلایه اختصاص داده شده است، مولوی کوشیده با بهره‌گیری از تمثیل اعتراض نابسامانی‌ها را پررنگ‌تر و برجسته‌تر سازد. در مقالۀ حاضر که با روش توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفته است، بر اساس شیوه مطالعات کتابخانه‌ای به بررسی نقش تمثیل در اعتراضات فردی و اجتماعی مثنوی پرداخته شده است. اینکه تمثیل در بیان مفاهیم اعتراضی در مثنوی چه نقش و اهمیتی دارد و مولانا از چه شگردی به همین منظور استفاده کرده است پرسش‌های اصلی پژوهش حاضرند. هدف از انجام این پژوهش، بررسی نگرش‌های انتقادی و شکواییه‌های اعتراضی مولانا در مثنوی بر بنیاد تمثیل و تبیین نقش و تاثیر تمثیل و داستان‌های تمثیلی در انعکاس ناهنجاری‌های فردی و اجتماعی در مثنوی معنوی بوده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که تمثیل‌های مثنوی سبب اثرگذاری بهتر اعتراضات مولانا شده است. هم‌چنین بخش گسترده‌ای از اعتراضات مثنوی به مسائل اجتماعی اختصاص دارد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  6 - بازتاب تعلیم نام ها و معانی قرآن در مثنوی
  امیدوار مالملی
  مقالۀ حاضر با هدف "بازتاب تعلیم نام ها و معانی قرآن در مثنوی" است. مثنوی مولوی، شعر تعلیمی است. با مطالعه ی اخبار مسلمانان و دیرینه ی تاریخی آنان معلوم می گردد که‌ آیات قرآن کریم و احادیث پیامبر راه گشای آنان در تمام شؤون و ادوار زندگی بوده است. بدین سبب بود که صحابه و چکیده کامل

  مقالۀ حاضر با هدف "بازتاب تعلیم نام ها و معانی قرآن در مثنوی" است. مثنوی مولوی، شعر تعلیمی است. با مطالعه ی اخبار مسلمانان و دیرینه ی تاریخی آنان معلوم می گردد که‌ آیات قرآن کریم و احادیث پیامبر راه گشای آنان در تمام شؤون و ادوار زندگی بوده است. بدین سبب بود که صحابه و تابعین برای نهادینه کردن آداب و سنن، قوانین و احکام الهی به حفظ و نگهداری کلام وحی و گفتار آن حضرت در حد یک واجب دینی می پرداختند، تا بتوانند با توسّل به این دو به سر منزل مقصود، نایل‌آیند و در نهایت علم قرائت و تفسیر قرآن و حدیث به عنوان علوم مقدّس جهت هدایت انسان ها در آمدند و درایت و معرفت بزرگان، به ویژه در حوزه ی دین، به وسیله ی فقها، متکلّمین و مفسّرین برای بیان عقاید مورد تعلیم و تربیت قرار گرفت و موج عرفان و تصوّف نیز که وارد حوزه ی زبان و ادب فارسی شد، آن را زیور بلاغت و چاشنی کلام گویندگان قرار داد و در بین سخنوران ایرانی کسی که بهتر از همه از عهده ی این تعالیم معرفتی بر آمده جلال الدّین محمّد بلخی (متوفی 672) است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  7 - جایگاه و نقش با اهمیت سبک مینی‌مالیسم ِ قصه‌های تمثیلی مثنوی ‌در حوزه‌ی تعلیمی کودک و نوجوان
  سیده اسما نجات ثریا رازقی هنگامه آشوری
  مینی‌مالیسم یا کمینه گرایی، نوعی سبک هنری‌ است که اساس آثار خود را برپایه‌ی سادگی بیان و مضامین خالی از پیچیدگی فلسفی یا شبه فلسفی بنیان گذاشته است. نویسندگان این سبک عقیده دارند که صرفه جویی در کلام و کوتاه نویسی موجب زیبایی می‌شود و برتأثیر کلام و بلاغت می‌افزاید. عال چکیده کامل

  مینی‌مالیسم یا کمینه گرایی، نوعی سبک هنری‌ است که اساس آثار خود را برپایه‌ی سادگی بیان و مضامین خالی از پیچیدگی فلسفی یا شبه فلسفی بنیان گذاشته است. نویسندگان این سبک عقیده دارند که صرفه جویی در کلام و کوتاه نویسی موجب زیبایی می‌شود و برتأثیر کلام و بلاغت می‌افزاید. عالی‌ترین نمونه های مینی‌مالیست را در ادبیات کلاسیک ایران از جمله کتاب مثنوی و قصه‌های تمثیلی آن می‌توان یافت. آن‌چه قابل طرح است این است که آیا داستان‌های تمثیلی مثنوی، می‌تواند درحوزه‌ی تعلیم و تربیت کودک مثمرثمر واقع شود؟ روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی است. هدف از این پژوهش بررسی سبک مینی مالیسم قصه های تمثیلی مثنوی در حوزه تعلیمی کودک است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد با بررسی قصه‌های تمثیلی مثنوی بسیاری از ویژگی‌های داستان‌های مینی‌مال، درآن‌ها به چشم می‌خورد و از طرف دیگر نظر به تعلیمی بودن کتاب مثنوی و با توجه به محدودیت‌های شناختی کودکان، داستان‌های مینی‌مال و تمثیلی مثنوی، بهترین بستر برای بیان آموزه‌های تعلیمی، اخلاقی و اجتماعی کودکان و نوجوانان است، چرا که کلام و داستان‌های طولانی مناسب مخاطبین کودک و نوجوان نیست و درحوصله‌ی آن‌ها نمی‌گنجد و ازجنبه‌های تعلیمی و آموزشی آن می‌کاهد. در ادبیات کودک که گرایش به ساده نویسی و واقعی بودن داستان‌ها برای ملموس‌کردن فضای داستانی با ذهنیت کودک می‌باشد به ناچار کوتاه نویسی به امر بدیهی تبدیل شده است و نویسندگان این حوزه علاقه مند به استفاده از بیان مینی‌مالیستی برای انتقال مفاهیم آموزشی و تربیتی خویش به‌کودکان هستند. نگارندگان در این پژوهش عناصری را که در مینی‌مال مورد استفاده قرار گرفته اند، در دفاتر مثنوی مورد بررسی قرار داده و قصه‌های تمثیلی که دارای عناصر مشترک و همچنین پیام‌های تعلیمی بوده، پیدا کرده و آن‌ها را تجزیه و تحلیل کرده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  8 - بررسی تمثیلی زیبایی درون و برون از دیدگاه مولوی و حافظ
  کاظم دهقانیان فرد سیّد احمد حسینی کازرونی سیدجعفر حمیدی مریم پرهیزگاری
  شاعران و نویسندگان ایرانی، در طول تاریخ ادب فارسی، همواره از انواع تمثیل برای بیان مفاهیم عرفانی و اخلاقی خود استفاده کرده‌اند. تمثیل، یکی از ابزارهایی است که علاوه بر التذاذ ادبی که در خواننده ایجاد می‌کند،حسّ عاطفی هم در او برمی‌انگیزاند و مفاهیم شعری را چنان بر دل و چکیده کامل

  شاعران و نویسندگان ایرانی، در طول تاریخ ادب فارسی، همواره از انواع تمثیل برای بیان مفاهیم عرفانی و اخلاقی خود استفاده کرده‌اند. تمثیل، یکی از ابزارهایی است که علاوه بر التذاذ ادبی که در خواننده ایجاد می‌کند،حسّ عاطفی هم در او برمی‌انگیزاند و مفاهیم شعری را چنان بر دل و جان او می‌نشاند که گویی نقش بر سنگ است. حافظ و مولوی برای بیان مفاهیم اخلاقی و عرقانی از انواع تمثیل استفاده کرده‌اند؛ مولوی بیشتر از تمثیل‌های داستانی؛ اسلوب معادله و ارسال مثل؛ و حافظ از تمثیل‌های ارسال مثل و اسلوب معادله برای بیان تفاوت زیبایی درون با بیرون استفاده کرده‌اند.حافظ زیبایی درون را به آن و لطیفه‌ی غیبی تعبیر می‌کند و مولوی با آوردن حکایت تمثیلی، زیبایی درون را که از پاکی دل و معرفت سرچشمه می‌گیرد بر زیبایی ظاهری که صفا و پاکی دل در آن هیچ دخالتی ندارد، ترجیح می‌دهد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  9 - ضرورت‌های یک قضاوت منطقی (مطالعۀ موردی حکایت تمثیلی رمزی "مرد بقال و طوطی" از دفتر اول مثنوی)
  ابوالفضل غنی زاده
  این نوشته با روش تحلیلی- توصیفی، در دو بخش؛ کلی و مصداقی، فرایند یک داوری و تصمیم گیری را در بستر داستان "مرد بقال و طوطی" مورد بررسی قرار داده است. این داستان با شکلی تمثیلی رمزی و با مبانی تعلیمی برای انتقال مفاهیم به مخاطب سروده شده و مولوی در بخش محتوایی آن، برای یک چکیده کامل

  این نوشته با روش تحلیلی- توصیفی، در دو بخش؛ کلی و مصداقی، فرایند یک داوری و تصمیم گیری را در بستر داستان "مرد بقال و طوطی" مورد بررسی قرار داده است. این داستان با شکلی تمثیلی رمزی و با مبانی تعلیمی برای انتقال مفاهیم به مخاطب سروده شده و مولوی در بخش محتوایی آن، برای یک قضاوت و داوری منطقی ضرورت‌های مورد نیاز ارائه داده است. نقاب، تنبیه، تشخیص، حسگرهای بیرونی و درونی، داده‌های اطلاعاتی، فرایند تصمیم گیری، قوه و قدرت پردازشگری انسان از مهم‌ترین مباحث آن به شمار می‌رود. تحلیل کلی داستان به مخاطب می‌آموزد که: الف- فرایند یک داوری و تصمیم‌گیری چگونه رخ می‌دهد؟ ب- ارکان یک داوری چگون دست‌کاری و نتیجۀ آن مصادره می‌شود؟ پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  10 - تأثیرپذیری متون عرفانی از قرآن و نهج البلاغه در مقولۀ حیرت ( ششمین وادی سلوک)
  مسروره مختاری سهیلا صلاحی مقدم
  مقالۀ حاضر به تأثیرپذیری متون عرفانی از قرآن و نهج البلاغه، در مقولۀ حیرت (ششمین وادی از وادی‌های سیر و سلوک عارفانه) می‌پردازد. قرآن معجزۀ بزرگ پیامبر اکرم (ص) هم از جنبۀ خارق‌العاده بودن و هم از جنبه‌های لفظی و شیوایی ظاهری و هم زیبایی الفاظ، باعث شگفتی همۀ ادیان جهان چکیده کامل

  مقالۀ حاضر به تأثیرپذیری متون عرفانی از قرآن و نهج البلاغه، در مقولۀ حیرت (ششمین وادی از وادی‌های سیر و سلوک عارفانه) می‌پردازد. قرآن معجزۀ بزرگ پیامبر اکرم (ص) هم از جنبۀ خارق‌العاده بودن و هم از جنبه‌های لفظی و شیوایی ظاهری و هم زیبایی الفاظ، باعث شگفتی همۀ ادیان جهان شده است. تصوّف و متون عرفانی- اسلامی از کلام الهی نشأت می‌گیرد. حیرت و مصادیق آن نیز از این مقوله مستثنی نیست. این مرحله از عرفان، واپسین گدار سالک در نشئۀ عبودیست. به عبارت دیگر عاقبت حیرانی، حیرانی است. تجلّیّات الهی معمّاهای هستی، شگفتی‌های آفرینش، زیبایی و... از مصادیق و انگیزه‌های حیرت محمود، و تفکّر در ذات خداوند، جهل و نادانی، دور افتادن از مراتب معنوی و... از مصادیق حیرت مذموم در قرآن و نهج البلاغه است. به علّت تعدّد متون و کثرت مصادیق، در این جستار به ذکر نمونه‌هایی از آثار عرفا از قبیل؛ کشف المحجوب هجویری، آثار عطّار، مولانا و ...بسنده شده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  11 - «بررسی ارتباط خواب و مرگ عارفانه در مثنوی»
  علی اصغر حلبی شمسی علیاری
  خواب، رؤیا و مرگ از پدیده‌های مرموز و پرشگفت بشری است که پیوسته ذهن انسان را به خود مشغول داشته است. اندیشمندان، عارفان، روانشناسان و... همگی تلاش کرده‌اند تا از زاویه نگاه خویش پرتوهایی به این عوالم ناشناخته افکنده، گوشه‌هایی از آن را روشن و تشریح کنند. در اندیشه دین چکیده کامل

  خواب، رؤیا و مرگ از پدیده‌های مرموز و پرشگفت بشری است که پیوسته ذهن انسان را به خود مشغول داشته است. اندیشمندان، عارفان، روانشناسان و... همگی تلاش کرده‌اند تا از زاویه نگاه خویش پرتوهایی به این عوالم ناشناخته افکنده، گوشه‌هایی از آن را روشن و تشریح کنند. در اندیشه دینی خواب و مرگ هر دو مسئول انتقال روح به عالم ملکوت‌اند و از این رو شباهت بسیاری به یکدیگر دارند، با این تفاوت که در مرگ انتقال دائم روح صورت می‌گیرد و در خواب انتقال موقت. مولوی با بهره‌‌گیری از اندیشه‌های قرآن و حدیث، علاوه بر خواب و مرگ طبیعی، انواع دیگر این دو پدیده را از منظر عرفانی مورد توجه قرار داده است. در این پژوهش تلاش شده است تا با بررسی خواب و مرگ از دیدگاه عرفانی، ارتباط این دو از نظر مولوی تشریح و تبیین گردد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  12 - نگاهی به احوال و آثار انقروی و گزیدة او از مثنوی با عنوان نصاب مولوی
  محمودرضا اسفندیار
  مثنوی بی‌شک یکی از مهم‌ترین منابع معارف دینی و عرفانی در فرهنگ اسلامی به شمار می‌رود. از این‌روست که از این اثر شروح و گزیده‌های متعدّدی در اقصی نقاط جهان اسلام به زبان‌های گوناگون فراهم آمده است. از جملة این گزیده‌ها نصاب مولوی از آنِ اسماعیل انقروی، شارح شهیر مثنوی و چکیده کامل

  مثنوی بی‌شک یکی از مهم‌ترین منابع معارف دینی و عرفانی در فرهنگ اسلامی به شمار می‌رود. از این‌روست که از این اثر شروح و گزیده‌های متعدّدی در اقصی نقاط جهان اسلام به زبان‌های گوناگون فراهم آمده است. از جملة این گزیده‌ها نصاب مولوی از آنِ اسماعیل انقروی، شارح شهیر مثنوی و از مشایخ طریقة مولویه است. انقروی در این گزیده با الهام از آثار عرفانی مهمّی مانند منازل‌السائرینِ خواجه عبدالله انصاری و مصباح‌الهدایة عزّالدین محمود کاشانی اهمّ مقامات و موضوعات عرفانی را در سه قسم طریقت، شریعت و حقیقت تنظیم کرده است. مولف پس از ارائة تعریفی مختصر از مفاهیم و موضوعات عرفانی پیشگفته- که اغلب از دو اثر فوق‌الذکر اقتباس شده- به تناسب، ابیاتی را از دفاتر مختلف مثنوی نقل کرده است. در پایان مقاله نسخه‌های خطی نصاب مولوی که در کتابخانه‌های مختلف ترکیه و ایران نگهداری می‌شود، معرفی شده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  13 - ولایت در اندیشۀ شمس تبریزی و بازتاب آن در آثار سلطان‌ولد
  داود واثقی خوندابی مهدی ملک ثابت محمّدکاظم کهدویی
  مبحث ولی و ولایت یکی از اساسی‌ترین مباحث عرفان اسلامی است. ولایت در لغت به معنای قرب، محبّت، نصرت، امارت و... است؛ امّا ولی در اصطلاح اهل عرفان به کسی گفته می‌شود که با نابودکردن صفات بشری و فانی شدن در حق به تولّد دوباره رسیده باشد.در این جستار که مبتنی بر مطالعات کتاب چکیده کامل

  مبحث ولی و ولایت یکی از اساسی‌ترین مباحث عرفان اسلامی است. ولایت در لغت به معنای قرب، محبّت، نصرت، امارت و... است؛ امّا ولی در اصطلاح اهل عرفان به کسی گفته می‌شود که با نابودکردن صفات بشری و فانی شدن در حق به تولّد دوباره رسیده باشد.در این جستار که مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و به شیوۀ توصیفی – تحلیلی است تأثیرپذیری سلطان ولد از شمس تبریزی در موضوع ولایت بررسی می شود.شمس تبریزی و سلطان ولد، ولی را کسی می‌دانند که با رسیدن به مرتبۀ فنای الهی به صفاتی دیگر مانند دوری از کرامت نمایی، علم لدنّی و موهوبی، انفاس حقانی وفراست یا اشراف بر ضمایر مزیّن باشد. به اعتقادآن ها اگرچه شناخت حقیقت وجودی اولیای الهی از شناخت خداوند دشوارتر است امّا سالکان باید با شناخت دقیق از این افراد، سرسپردۀ آن ها شوند و از مدّعیان دروغین بپرهیزند. شمس و سلطان ولد اولیا را به دو گروه مستوران و مشهوران تقسیم کرده‌اند. در نظرگاه آن ها، اولیای الهی اگرچه همگی نوری واحدند امّا هر کدام به اندازۀ قرب خود از تابش حسن الهی برخوردار می‌شوند که در این میان مرتبۀ مطلوبان یا معشوقان از مرتبۀ طالبان یا عاشقان بالاتر است. علاوه براین، قطب شاه اولیا محسوب می‌شود و در حقیقت هدف غایی از آفرینش جهان است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  14 - بررسی تحلیلی تأثیر ذهن و زبان سنایی بر مولانا (بر اساس رویکرد بینامتنی)
  کتایون مرادی علی محمد مؤذنی
  بدیهی است که تصوّف و عرفان از موضوعات بسیار مهم در تحولات شعر فارسی در قرن ششم بوده و سنائی نخستین کسی است که به ایجاد منظومه های بزرگ عرفانی (چون حدیقه‌الحقیقه و طریق‌التحقیق) توجّه کرده است. علاوه بر این، بسیاری از قصائد او به موضوع اخیر اختصاص داده شده است. بررسی احو چکیده کامل

  بدیهی است که تصوّف و عرفان از موضوعات بسیار مهم در تحولات شعر فارسی در قرن ششم بوده و سنائی نخستین کسی است که به ایجاد منظومه های بزرگ عرفانی (چون حدیقه‌الحقیقه و طریق‌التحقیق) توجّه کرده است. علاوه بر این، بسیاری از قصائد او به موضوع اخیر اختصاص داده شده است. بررسی احوال و آثار مولانا و سنایی درنظر ادیبان و محقّقان فارسی زبان – اعم از ایرانی و غیرایرانی- بسیار مهم بوده است. نگارنده در این جستار برآنست که با روش تحلیلی- توصیفی مبتنی بر مطالعۀ بینامتنی، به بررسی تأثیرات سنایی بر مولوی بپردازد. برآیند تحقیق نشان می‌دهد که مولوی با همه عظمت و بزرگی، عمیقاً متأثّر از اندیشه و آثار شاعر غزنه است. مولوی هرگاه به مسائل عارفانه و عشق و ایمان صادقانه می‌پردازد، خود را به سنایی بیش از دیگران نزدیک می‌بیند. به تعبیر محقّقان، مولوی بیشترین اقتباس را از آثار و اشعار سنایی داشته است و این اقتدا تا آن‌جا پیش می‌رود که برخی مولوی را متهم به پیروی بیش از حد از سنائی می‌کنند. این تأثیر با هنرنمایی‌های مولوی در زمینۀ ذهن و زبان و تصاویر و حکایات با زیبایی بیشترخودنمایی می‌کند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  15 - کارکرد عرفانی آیرونی موقعیت و نمایشی در مثنوی مولوی
  محمدرضا حاجی آقا بابایی امیرحسین پهلوان
  یکی از شیوه‌های بیانی که در آثار شاعران و نویسندگان دیده می‌شود، استفاده از آیرونی است. منظور از آیرونی کلام یا موقعیتی است که به موجب بروز ناسازگاری میان مخاطب و گوینده می‌شود. در این حالت گوینده مطلبی را بیان می‌کند یا موقعیتی را به نمایش می‌گذارد که برداشت مخاطب با آ چکیده کامل

  یکی از شیوه‌های بیانی که در آثار شاعران و نویسندگان دیده می‌شود، استفاده از آیرونی است. منظور از آیرونی کلام یا موقعیتی است که به موجب بروز ناسازگاری میان مخاطب و گوینده می‌شود. در این حالت گوینده مطلبی را بیان می‌کند یا موقعیتی را به نمایش می‌گذارد که برداشت مخاطب با آنچه گوینده انتظاردارد، متفاوت است. در آیرونی با دو عنصر اساسی روبه‌رو هستیم: نخست عنصر معصومیت و دیگر عنصر خنده‌آور. معصومیت یا اعتماد بی‌خبرانه بیشتر به قربانی آیرونی برمی‌گردد که معمولاً به آیرونیست اعتماد می‌کند و قربانی فریب‌کاری یا وانمودکردن وی می‌شود. عنصر خنده‌آور ار دیگر ویژگی‌های اساسی آیرونی است. در داستان‌های آیرونیکال، شخصیت‌های داستان به گونه‌ای با هم مقایسه می‌شوند که موجب ایجاد طنز می‌شود. در این مقاله چگونگی استفاده مولانا از آیرونی‌های موقعیت و نمایشی در مثنوی بررسی شده‌است. مولانا با بهره‌گیری از آیرونی موقعیت و نمایشی سعی دارد تا مخاطب را در وضعیتی قراردهد که در عین آگاهی از آیرونیک بودن شرایط، با غافلگیر شدن، مفاهیم عمیق را بهتر درک کند. کلام آیرونیک این امکان را برای مولانا فراهم می‌کند تا در نقطۀ اوج داستان با پیش گرفتن روندی که مخاطب انتظار ندارد، ضربۀ نهایی را بر او وارد‌کند و مولانا از این فرصت بهترین استفاده را می‌کند و به بیان مفاهیم عمیق عرفانی و تعلیمی خود می‌پردازد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  16 - طبیعت از دیدگاه روان‌شناختی و نگاه عرفانی مولوی در دیوان کبیر
  فاطمه بیان فر یوسف عالی عباس آباد
  مقدمه و هدف: تعامل انسان با طبیعت بخش عمده زیست انسانی است که به دلیل آسیب های جدی در این حوزه نیازمند تجدیدنظر و ارائه رویکردهای مؤثری است که این تعامل را به شکلی پایدارتر و معنادارتر ترسیم کند. یکی از این رویکردهای مؤثر، نگرش عرفانی مولانا در دیوان کبیر است که بر جایگ چکیده کامل

  مقدمه و هدف: تعامل انسان با طبیعت بخش عمده زیست انسانی است که به دلیل آسیب های جدی در این حوزه نیازمند تجدیدنظر و ارائه رویکردهای مؤثری است که این تعامل را به شکلی پایدارتر و معنادارتر ترسیم کند. یکی از این رویکردهای مؤثر، نگرش عرفانی مولانا در دیوان کبیر است که بر جایگاه ویژه انسان در عالم و پیوند با آن تأکید دارد. رویکرد مؤثر دیگر، رویکرد روان شناختی به طبیعت است. هدف این مطالعه بررسی طبیعت از دیدگاه روان شناختی و نگاه عرفانی مولوی در دیوان کبیر بود. نتیجه گیری: استفاده از طبیعت در مراکز درمانی، ادارات دولتی و بخش های خصوصی به عنوان راهکاری مؤثر جهت کاهش تنش های شغلی و محیطی و ارتقاء و رضایت شغلی قلمداد می شود. طبیعت درمانی نیز به عنوان یکی از درمان های مؤثر در اختلالات مهارت های ارتباطی مانند اتیسم، اختلالات اضطرابی، استرس، کاهش توجه و تمرکز مانند اختلال بیش فعالی، کم توجهی، تکانش گری می باشد. همچنین در جهان بینی عرفانی مولانا، انسان باید طبیعت را در باطن، همانند خود تجلی اسماء و صفات گوناگون الهی دانسته و در مقام خلیفه الهی، نگهبان آن باشد. درنتیجه با درک درست جایگاه ویژه انسان و شناخت ویژگی های انسان و طبیعت، چگونگی ارتباط همدلانه وی با طبیعت از دیدگاه مولانا در دیوان کبیر آشکار شد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  17 - تحلیل تضمین‌های محمدتقی مظفرکرمانی از مثنوی مولوی در تفسیر عرفانی بحرالاسرار
  مینا خادم الفقرا
  ادبیات کهن فارسی و آثار شاعران و نویسندگان قرون متقدم، همواره موردتوجه عموم ادب دوستان، شاعران و نویسندگان متاخر قرارگرفته است. در این باره آثار دوران زندیه و قاجار، به علت رویکرد تقلیدی کمتر موردتوجه اند و این بی توجهی، باعث می شود بسیاری از معارف آن دوره در پرده ابهام چکیده کامل

  ادبیات کهن فارسی و آثار شاعران و نویسندگان قرون متقدم، همواره موردتوجه عموم ادب دوستان، شاعران و نویسندگان متاخر قرارگرفته است. در این باره آثار دوران زندیه و قاجار، به علت رویکرد تقلیدی کمتر موردتوجه اند و این بی توجهی، باعث می شود بسیاری از معارف آن دوره در پرده ابهام باقی بماند. با وجود این در دوران یادشده، آثاری یافت می شوند که از جهات بسیاری شایان اهمیت هستند. یکی از آثار عرفانی ارزشمند در دوره قاجار، مثنوی بحرالاسرار است. این مثنوی، تفسیر عرفانی منظومی از سوره مبارکه حمد است که با تأسّی به دیدگاه وحدت وجودی شیخ اکبر، محی الدین ابن عربی، به نظم کشیده شده است. این مثنوی سروده محمدتقی مظفرکرمانی از اطباء، علما، فقها و عرفای بزرگ اوایل دوره قاجار است. مظفرکرمانی در این اثر کوشیده است تفسیر سوره مبارکه حمد را براساس نگرش فلسفی عرفانی "وحدت وجود" به نظم در آورد. این اثر در بحر رمل مسدس محذوف ( وزن مثنوی مولوی) سروده شده است. در سراسر این مثنوی که حدود پنج هزار بیت است، ضمن توجه فراوان به آیات قرآن، احادیث، ادعیه و خطبه ها، تلمیحات زیاد و نیز تضمین هایی از اشعار مولانا به چشم می خورد. نگارنده در این مقاله ضمن معرفی منظومه و سراینده آن، به بررسی تاثیر ابیات مثنوی مولوی و تضمین های محمدتقی مظفرکرمانی از آن می پردازد و می کوشد تاثیر این ابیات را بر هدف ناظم اثر بازنماید. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  18 - عاطفه‌گرایی در مکتب اخلاق مولوی با محوریت اخلاق مراقبت
  فتانه سمسار خیابانیان کامران پاشایی فخری پروانه عادل زاده
  هر بار که در اقیانوس عمیق اندیشۀ مولوی غور می‌کنیم، وجهی نو در مقابل دیدگانمان ظاهر می‌شود که گویی اولین باری است که با چنین تفکری آشنا می‌شویم اما، این بار تحیر، افزون‌تر است چراکه، مکتب اخلاقی جدیدی که با نام اخلاق مراقبت، در قرن نوزده و بیست میلادی با پیشر فت‌های روا چکیده کامل

  هر بار که در اقیانوس عمیق اندیشۀ مولوی غور می‌کنیم، وجهی نو در مقابل دیدگانمان ظاهر می‌شود که گویی اولین باری است که با چنین تفکری آشنا می‌شویم اما، این بار تحیر، افزون‌تر است چراکه، مکتب اخلاقی جدیدی که با نام اخلاق مراقبت، در قرن نوزده و بیست میلادی با پیشر فت‌های روان‌شناختی و روان کاوی انسان در اروپا مطرح است، مولوی قرن‌ها قبل بدان دست یافته و موشکافانه و البته جامع‌تر آن را طرح می‌نماید و همین یک نکته برای توجیه اعجازآمیز بودن مکتب اخلاقی وی، که هنوز هم سرمشق آموزه‌های اخلاقی است، کفایت می‌کند. یکی از رهیافت‌های اخلاق مراقبت[1]، عاطفه‌گرایی است که در این مقال، نحوۀ طرح آن در آثار مولوی، با برجسته سازی این نکته که عاطفه‌گرایی اخلاقی مولوی با خدا آغاز و به خدا می‌انجامد، مورد تعمق قرار گرفته حال آن که، مبنای عاطفه در مکتب اخلاقی غربی، بر عاطفۀ مخلوق متکی است، جای تامل دارد. [1]. Ethics of care. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  19 - تحریف معنوی، تحدّی و جاودانگی قرآن از منظر مثنوی مولوی
  صدیقه اسفندیاری محمد رضا شایق محمدرضا ابویی
  10.2234/erfan.2023.703036
  قرآن کریم کتاب هدایت و مایه رحمت و بشارت برای مسلمانان است. در طول تاریخ آیات و مضامین قرآنی ابزاری هنری و منبعی الهام‌بخش برای شاعران و ادیبان بودهاست. در مثنوی مولوی، استفاده، استشهاد و استمداد از مضامین و داستان های قرآنی چنان وسیع و پربسامد و متنوع است که فهم اکثر م چکیده کامل

  قرآن کریم کتاب هدایت و مایه رحمت و بشارت برای مسلمانان است. در طول تاریخ آیات و مضامین قرآنی ابزاری هنری و منبعی الهام‌بخش برای شاعران و ادیبان بودهاست. در مثنوی مولوی، استفاده، استشهاد و استمداد از مضامین و داستان های قرآنی چنان وسیع و پربسامد و متنوع است که فهم اکثر مطاوی مثنوی جز با شناخت مفاهیم قرآنی یا ممکن نیست و یا در صورت امکان، همه جانبه و کامل نمی‌تواندباشد. البته در مقابل، شناخت برخی حقایق باطنی و معنوی قرآن نیزبا کتاب مولوی ممکن‌تر به نظرمی‌رسد. پژوهش حاضر که با روش توصیفی – تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای صورت گرفته است، نشان می دهد مولوی درمثنوی در موارد متعدّدی به تحدّی قرآن پرداخته و مبارزه طلبی و عدم تحریف آن را به زبان نرم و لطیف عرفانی آراسته و تلطیف نموده و ردمی کند و گاه با زبانی ستیهنده و تند به دشمنان ومنکران قرآن می تازد. در کنار همه این موارد نباید فراموش کرد که بازتاب گسترده آیات قرآن کریم در مثنوی مولوی رابطه مستقیمی با جاودانگی این کتاب آسمانی دارد؛ , مولوی با انعکاس آیات قرآن کریم در مثنوی خود سبب جاودانگی این اثر و انتقال مفاهیم آن به نسل های آینده شده است و در نهایت نمود بارز آیات و مفاهیم و داستان های قرآنی در مثنوی مولوی به خوبی نشان می دهد که این شاعر به نوبه خود نقشی در جاودانه ساختن مفاهیم قرآن کریم و انتقال آموزه های آن به مردم ادوار تاریخی بعد از خود دارد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  20 - بررسی و تحلیل واژه‌های طلب و طرب در غزلیات مولانا
  حمیدرضا غفاریان‌مبهوت محمدعلی خالدیان حسنعلی عباسپوراسفدن
  هر قشر وگروهی برای بیان ویژگی های مسلک و روش خود از زبان خاّص خویش استفاده می کند. عرفا و متصّوفه نیز از این قضیه مستثنی نیستند؛ به همین دلیل آنان از آغاز نیمه دوّم قرن دوّم طریق تصوّف اسلامی و به دنبال آن، اصطلاحات زیادی به وجودآورده و به شرح وتوضیح آن ها پرداخته اند. چکیده کامل

  هر قشر وگروهی برای بیان ویژگی های مسلک و روش خود از زبان خاّص خویش استفاده می کند. عرفا و متصّوفه نیز از این قضیه مستثنی نیستند؛ به همین دلیل آنان از آغاز نیمه دوّم قرن دوّم طریق تصوّف اسلامی و به دنبال آن، اصطلاحات زیادی به وجودآورده و به شرح وتوضیح آن ها پرداخته اند. بنا به اعتقاد اکثر عرفا اوّلین منزل در سلوک طریقت، طلب و شوق انسان برای بازگشت به وطن خویش است. مولانا معتقد است که شرط طلب این است که طالب را لرزه عشق باشد، در غیر این صورت باید پیر را خدمت کند تا به برکت وجود او و با ارشاد او حال طلب در او به وجودآید. مولانا مدّتی در طلب بود و پس از آنکه به مطلوب رسید، طرب را آغازکرد و برنامه او برای زندگی همگان همین بود که یا باید در طلب کوشید و یا در طرب. به حق، عمر او بعد از آشنایی با شمس و تحوّل روحی اش در طلب گذشت. نگرش مولانا به طرب و شادی نگرش مثبت است. او که فرا مکان و فرا زمان می اندیشد و هیچ گاه غم را در دل خود جای نمی دهد و همیشه از عشق و سماع و رقص داد می زند و همگان را دعوت به شادی می نماید، آن هم شادی پایدارکه عاشق شدن است و دیدار معشوق. دراین پژوهش می خواهیم یکی به بررسی چگونگی وچرایی روی آوردن مولانا به طلب وطرب و شادمانی بپردازیم . پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  21 - تحلیل استعاره‌ شناختی عشق از منظر عرفانی در بعضی از اشعار مثنوی مولوی و غزلیات بیدل دهلوی
  مهرانگیز عزیزی‌منامن محمدرضا شاد منامن جهاندوست سبزعلیپور حسین آریان سیدسعید احدزاده
  در نگاه عرفانی، به ویژه عرفان عاشقانه، عشق قطب عالم آفرینش و اساس موضوع و منشأ پیدایش انسان‌ها و عالم هستی است. خداوند حکم کُنْتُکَنزامَخفّیافَاَحبَبْتَاَن اُعْرَف فَخَلَقْتُالخلَقَ لاُِعرَف (رجایی بخارایی: 591). دلیل آفرینش آدمی را عشق و عاشقی می‌داند و شاعران عارف‌پیش چکیده کامل

  در نگاه عرفانی، به ویژه عرفان عاشقانه، عشق قطب عالم آفرینش و اساس موضوع و منشأ پیدایش انسان‌ها و عالم هستی است. خداوند حکم کُنْتُکَنزامَخفّیافَاَحبَبْتَاَن اُعْرَف فَخَلَقْتُالخلَقَ لاُِعرَف (رجایی بخارایی: 591). دلیل آفرینش آدمی را عشق و عاشقی می‌داند و شاعران عارف‌پیشه و اهل عرفان زیباترین و عمیق‌ترین تعابیر در مختلف کلام و اندیشه را برای عشق بیان کرده‌اند. مولانا جلال‌الدین محمد بلخی و عبدالقادر بیدل دهلوی ازجمله عارفان شاعری هستند که عشق را با زیباترین و عمیق‌ترین تعابیر استعاری به‌تصویرکشیده و مفهوم‌سازی نموده‌اند. مولوی در استعاره‌های شناختی خود از عشق در قلمرو مبدأ از عناصری مانند آتش، می، جانداری، طبیب، نور، راه، قاتل، سفر و غیره بهره می‌برد و از این میان سه عنصر آتش، می و جانداربودن عشق بیشترین بسامد را در مثنوی‌ دارد درحالی‌که بیدل چهره‌ای انتزاعی‌تر از عشق نسبت به مولوی ارائه می‌کند و استعاره‌های شناختی او شعله، حرف، مکتوب، خورشید، وادی، دُرّ، نقش، انجمن، گنج، اسرار، منزل و غیره است. بیدل هنگام خلق استعاره‌های شناختی، آگاهانه ابهامی را در کلام خود قرارمی‌دهد که باعث پیچیدگی ظاهری کلام می‌شود. امّا با گسترش کلام به‌کمک کلمات عادی دست به گسترش استعاره‌ خود و تفهیم اندیشه‌اش می‌زند و خوشه‌های تصویری زیبایی را می‌آفریند. وی عشق را همچون دریا، آفتاب، آب، وادی، سلطان، پهلوان، حکیم، آینه، طریق و غیره می‌داند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  22 - تحلیل عشق در نظام مفهوم استعاری از منظر مولوی و بیدل دهلوی
  مهرانگیز عزیزی منامن محمدرضا شاد منامن جهاندوست سبزعلیپور حسین آریان سید سعید احدزاده
  رویکرد استعاری به‌عنوان ابزار تحلیلی متن، رویکردی جدید و زبان‌شناسانه است که لیکاف و جانسون آن را با اصطلاح استعاره مفهومی مطرح کردند. نظریه‌ی آنان این است که استعاره ابزاری برای اندیشیدن و تفکر است که در زندگی انسان جریان دارد و افراد به کمک آن مفاهیم انتزاعی و حسّی را چکیده کامل

  رویکرد استعاری به‌عنوان ابزار تحلیلی متن، رویکردی جدید و زبان‌شناسانه است که لیکاف و جانسون آن را با اصطلاح استعاره مفهومی مطرح کردند. نظریه‌ی آنان این است که استعاره ابزاری برای اندیشیدن و تفکر است که در زندگی انسان جریان دارد و افراد به کمک آن مفاهیم انتزاعی و حسّی را محسوس و ملموس می‌کنند. عشق از مهم‌ترین مفاهیم انتزاعی زندگی و جهان‌بینی بشر است که در متون ادبی و عرفانی با تعابیر گوناگون استعاری به‌کار رفته است. جلال‌الدین محمد بلخی معروف به مولانا و عبدالقادر بیدل دهلوی ازجمله عارف ـ شاعرانی هستند که اشعارشان حول محور عشق می‌گردد و از استعاره‌های مفهومی عمیق و زیبایی در قلمرو عشق بهره بردند. این رساله به بررسی استعاره‌ی مفهومی عشق و تحلیل آن در مثنوی معنوی مولوی و غزلیات بیدل دهلوی می‌پردازد. مبنای نظری این رساله، نظریه لیکاف و جانسون درباره‌ی استعاره است. همه‌ی استعاره‌های مفهومی که حول نگاشت عشق در دو اثر موردنظر به‌کار رفته بود به روش توصیفی ـ تحلیلی بررسی شد و این نتیجه به دست آمد که هردو شاعر در مفهوم‌سازی عشق از حوزه‌های ملموس مکان‌ها (دریا و محیط)، مفاهیم عینی (آتش، صیاد، شعله، شمع و...) و برخی مفاهیم دیگر بهره برده‌اند. هردو عشق را بر زهد ترجیح می‌دهند. هردو عشق را ازلی ـ ابدی می‌دانند و عشق را منشأ پیدایش عالم و انسان می‌خوانند. عقل را در شناخت عشق ناکام می‌شناسند و هرکسی را محرم عشق نمی‌دانند و می‌گویند هرکس که در عشق فانی شود به بقای ابدی رسیده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  23 - تأثیر افکار نوافلاطونی در عرفان اسلامی ( خصوصاً در آثار عطّار و مولوی)
  رضا اشرف زاده روجا پورفرج بیگ زاده
  عرفان اسلامی پدیده‌ای شکل گرفته در بستر تفکّرات فلسفی و کلامی است این جریان پربار فرهنگی، بار سنگینی از مضامین و آموزه‌های مکاتب فکری پیشین را بر دوش می‌کشد. فلسفة نوافلاطونی یکی از مهمترین آبشخورهای عرفان و تصوّف اسلامی است و باروری این مکتب از مطالعه آثار برجسته‌ترین چکیده کامل

  عرفان اسلامی پدیده‌ای شکل گرفته در بستر تفکّرات فلسفی و کلامی است این جریان پربار فرهنگی، بار سنگینی از مضامین و آموزه‌های مکاتب فکری پیشین را بر دوش می‌کشد. فلسفة نوافلاطونی یکی از مهمترین آبشخورهای عرفان و تصوّف اسلامی است و باروری این مکتب از مطالعه آثار برجسته‌ترین عارفان سده‌های ششم و هفتم هجری یعنی شیخ فریدالدین عطّار نیشابوری و جلال‌الدین محمد بلخی آشکار می‌گردد. کشف، دسته‌بندی و تبین مؤلّفه‌های موجود در نظام فلسفی نوافلاطونیان در سروده‌های عطّار و مولوی، حاکی از ژرفای تأثیرپذیری این دو قلّة رفیع عرفان اسلامی از تعالیم فلوطین است. این مقاله با ارایة شواهدی سعی در بازنمایی این تأثیر عمیق و بنیادین دارد پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  24 - بررسی مقایسه‌ای مفهوم درد در اندیشه عطّار و مولوی
  کورس کریم پسندی
  یکی از موضوعات مهمّی که در آثار عطّار و مولوی به چشم می آید ، موضوع درد است. عطّار و مولوی درد را رهبر آدمی ، بیدار کننده ی روح و زایش گر معرّفی می کنند . و در نقطه ی مقابل آن ، بی دردی را باعث خود بینی ، غفلت و بی خبری می دانند . این مقاله نگاهی است به طرح موضوع درد در چکیده کامل

  یکی از موضوعات مهمّی که در آثار عطّار و مولوی به چشم می آید ، موضوع درد است. عطّار و مولوی درد را رهبر آدمی ، بیدار کننده ی روح و زایش گر معرّفی می کنند . و در نقطه ی مقابل آن ، بی دردی را باعث خود بینی ، غفلت و بی خبری می دانند . این مقاله نگاهی است به طرح موضوع درد در آثار عطّار و مولوی ، و سیری است در اشارات ﺗﺄمّل برانگیز این دو عارف بزرگ در خصوص درد و اهمیّت آن ، انواع درد ، عوامل درمان کننده ی درد ، فواید و اثرات درد ، عوارض بی دردی ، و این که انسان ها باید درد و سوزی در درون داشته باشند تا به سر منزل مقصود رهنمون گردند . امید است که پیروی از اندیشه های بلند معنوی عطّار و مولوی ، روزنه ای از نجات و رستگاری را به روی بشر بگشاید. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  25 - بررسی جایگاه زن در آثار سیمین دانشور، فرشته مولوی و راضیه تجار
  شهروز جمالی سیده رویا سجادی
  درک وضعیت یا شرایط اجتماعی از ورای ادبیات و آثار ادبی، می تواند پژوهش گران را به درکی فراتر از دید رسمی و غالب زمانه رهنمون سازد. یکی از مهمترین ابزارهای درک جایگاه زنان در جامعه، آثار ادبی هستند. این پژوهش در این راستا به مطالعه آثار ادبی پرداخته است تا بتواند بازنمایی چکیده کامل

  درک وضعیت یا شرایط اجتماعی از ورای ادبیات و آثار ادبی، می تواند پژوهش گران را به درکی فراتر از دید رسمی و غالب زمانه رهنمون سازد. یکی از مهمترین ابزارهای درک جایگاه زنان در جامعه، آثار ادبی هستند. این پژوهش در این راستا به مطالعه آثار ادبی پرداخته است تا بتواند بازنماییِ جایگاه و نقش زنان را بررسی نماید. به همین دلیل سه نویسنده زن انتخاب و آثار آنها مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان داده در آثار سیمین دانشور زن نقش فعالتری نسبت به آثار راضیه تجار و فرشته مولوی دارد. زنان در آثار تجار جایگاه سنتی دارند؛ در رنج و ناراحتی هستند و حالتی از نارضایتی مداوم را نشان می دهند، در سکون و وابستگی به سر می برند، در مقابل مردان و سرنوشت تسلیم محض هستند و از خود قدرت، اراده و اختیاری ندارند. این در حالی است که برخی از زنانِ آثار دانشور از خود اراده و استقلال نشان می دهند، دارای قدرت و فعالیت اجتماعی بوده، نقش هایی غیر از خانه داری به عهده دارند و برای تغییر و بهبود شرایط خود و جامعه تلاش می کنند. در آثار فرشته مولوی با زنان متعددی روبرو هستیم که دارای جایگاه اجتماعی بینابینی نسبت به دانشور و تجار هستند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  26 - بررسى و تحلیل غزلى از مولانا با رویکرد نشانه‌شناسى
  یدالله محمدی مصطفی گرجی سید احمد پارسا
  نشانه‌شناسى به عنوان رویکردى جدید در نقد ادبى، براى تحلیل آثار مختلف به کار می‌رود و در پنجاه سال گذشته (1964) براى تحلیل متون گوناگون محل رجوع منتقدان ادبی بوده‌ است. این نوع تحلیل با توجه به گستره آن در دانش های مختلف و متون گوناگون به کار رفته که در این میان شعر و مت چکیده کامل

  نشانه‌شناسى به عنوان رویکردى جدید در نقد ادبى، براى تحلیل آثار مختلف به کار می‌رود و در پنجاه سال گذشته (1964) براى تحلیل متون گوناگون محل رجوع منتقدان ادبی بوده‌ است. این نوع تحلیل با توجه به گستره آن در دانش های مختلف و متون گوناگون به کار رفته که در این میان شعر و متون خلاقه به دلیل بهره گیری از نشانه های ویژه بیشتر محل تامل بوده است. با این توجه باید گفت که تحلیل نشانه‌شناختى شعر (شعر نو و کلاسیک) زمینه‌ساز خوانشى نو از آن می‌شود و درک بهتر متون ادبى را در پی دارد. در پ‍‍‍‍ژوهش حاضر سعی می شود یکی از غزل‌هاى مولانا جلال الدین محمد بلخى انتخاب‌‌ و نشانه‌هاى ادبى و عرفانی موجود در آن تحلیل و رابطه‌ی میان دال‌ها و مدلول‌ها (دلالت) نشان داده شود. برای این منظور ابتدا نشانه‌شناسی ادبی معرفى گردیده و سپس غزلى از کلیات شمس، براساس این رویکرد تجزیه و تحلیل شده ‌است. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلى است و داده‌ها با استفاده‌ از تکنیک تحلیل محتوا تحلیل شده‌است. بررسی تحلیلی این غزل‌ها با توجه به دانش نشانه‌شناسی نشان می دهد که مولانا، واژه‌ها (نشانه‌ها) را در معنا‌ی قراردادی آنها به کار نمی‌گیرد؛ بلکه برخی را در معنای عرفانی و برخی را در معنای ادبى به کار می‌برد. در این غزل ده بیتی، بیست و یک نشانه‌ ادبى و یازده نشانه‌ عرفانی شناسایی و تحلیل شده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  27 - بررسی تطبیقی نشانگان دوستی حق در آثار منثور و منظوم عرفانی (مستملی بخاری و مولوی)
  مصطفی کردکتولی ملیحه مهدوی مسعود مهدیان
  چکیده مبحث دوستی حضرت حق یکی از مهم‌ترین و زیباترین مباحث عرفان اسلامی است. به اعتقاد عرفا اساس عرفان بر پایه دوستی خداوند است و کتاب شرح التعرف، یکی از امهات متون منثور و مثنوی معنوی از مهمترین آثار منظوم عرفانی، مشحون از مفاهیم مربوط به دوستی حضرت حق هستند. مستملی بخ چکیده کامل

  چکیده مبحث دوستی حضرت حق یکی از مهم‌ترین و زیباترین مباحث عرفان اسلامی است. به اعتقاد عرفا اساس عرفان بر پایه دوستی خداوند است و کتاب شرح التعرف، یکی از امهات متون منثور و مثنوی معنوی از مهمترین آثار منظوم عرفانی، مشحون از مفاهیم مربوط به دوستی حضرت حق هستند. مستملی بخاری، صاحب کتاب شرح التعرف، هر عملی را با ترازوی محبت می‌سنجد و آگاهی از لوازم محبت را برای سالک طریق لازم می‌داند. مولوی نیز محبت خداوند را از اصلی‌ترین مبانی سیر و سلوک به حق قلمداد می‌کند. لذا هدف این پژوهش، بررسی تطبیقی نشانگان دوستی حق در آثار منثور و منظوم عرفانی (مستملی بخاری و مولوی) است. یافته‌های پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای نشان داد از نظر مستملی و مولوی دم زدن از محبت الهی چندان ساده نیست و رسیدن به این مقام به مقدمات و تمهید لوازمی نیاز دارد. برخی از این ابزار و تمهیدات عبارتند از: خودشناسی و شناخت مقام والای انسان، مبارزه با نفس، صفای قلب، شرم و حیا. مستملی و مولوی در ادامه معتقدند با چنین نشانه‌هایی می‌توان به شناخت دوستان حقیقی خداوند نایل گردید. دوستانی که دارای شاخص‌هایی همچون ذکر، توکّل، نرنجیدن از بلا، خوف و رجا و لقای محبوب هستند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  28 - سیری تاریخی در آموزه های عرفانی در مثنوی مولانا
  فاطمه حاج زین العابدین کامل احمد نژاد فریده محسنی هنجنی افسانه لطفی عظیمی
  در دیدگاه ویکتور فرانکل معنا درمانی عبارت از درمان از رهگذر معنا یا شفابخشی از رهگذر معناست. فرانکل اراده معطوف به معنا را سرچشمة همة انگیزه‌ها و اهداف انسان می‌داند. انسان در معنی درمانی باید برای سلامت روان خویش، آزادی انتخاب رفتار داشته باشد و قدم در معنویت ناخودآگاه چکیده کامل

  در دیدگاه ویکتور فرانکل معنا درمانی عبارت از درمان از رهگذر معنا یا شفابخشی از رهگذر معناست. فرانکل اراده معطوف به معنا را سرچشمة همة انگیزه‌ها و اهداف انسان می‌داند. انسان در معنی درمانی باید برای سلامت روان خویش، آزادی انتخاب رفتار داشته باشد و قدم در معنویت ناخودآگاه خود بگذارد و با پاسخ به کشف ناخودآگاهش، حقیقت متعالی درونی خویش را کشف نماید تا بتواند از اساسی-ترین رنج آدمی یعنی مرگ نیز، تعریفی زیبا داشته باشد. به عقیدة فرانکل معناجویی و یافتن معنای زندگی در واقع تجلّی انسانیت است و معنا مانند ایمان، امید و عشق کشف کردنی است. مولانا در مثنوی معنوی به دنبال ایجاد انگیزه و شوق به زندگی همراه با معنویت است. او می‌کوشد موانع رسیدن به معنویّت را از پیش پای سالک بردارد. تحمّل رنج‌ها، مسئولیّت‌پذیری، عشق راستین، اعتقاد راسخ به خدا راهکارهای رسیدن به معنویّت است. دیدگاه عرفانی مولوی با روانشناسی معناگرای ویکتور فرانکل همسوست. از این روی در پژوهش حاضر بر اساس نظریۀ معنادرمانی فرانکل به تحلیل مفهوم معنی و شوق زندگی در مثنوی معنوی پرداخته می‌شود. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و از نوع کتابخانه‌ای است. در این پژوهش مؤلّفه‌های رنج، تحمّل‌پذیری، مسئولیت‌پذیری، عشق و دین‌داری نظریۀ فرانکل در مثنوی معنوی تبیین و تفسیر شده است. در روان‌شناسی معنی‌گرای فرانکل و تعالیم عملی عرفان مولانا به رنج و سختی با دید مثبت نگریسته می‌شود و هردو استقامت و تحمّل را در برابر مصائب و مصاعب عامل پختگی و وسیلۀ کمال انسان می‌دانند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  29 - فراهنجاری گویشی و سبکی در 250 غزل از دیوان شمس
  خدابخش اسدالهی منصور علیزاده
  یکی از جریان های نقد ادبی که در خلال جنگ جهانی اوّل پا به عرصۀ وجود گذاشت، فرمالیسم روسی بود. فرمالیست ها با رویکردی زبان شناسانه به بررسی ادبیات پرداختند. آن ها به دنبال یافتن ادبیّت متن و کشف قوانین این ادبیّت بودند. به نظر فرمالیست ها از جمله راه هایی که به ادبیّت مت چکیده کامل

  یکی از جریان های نقد ادبی که در خلال جنگ جهانی اوّل پا به عرصۀ وجود گذاشت، فرمالیسم روسی بود. فرمالیست ها با رویکردی زبان شناسانه به بررسی ادبیات پرداختند. آن ها به دنبال یافتن ادبیّت متن و کشف قوانین این ادبیّت بودند. به نظر فرمالیست ها از جمله راه هایی که به ادبیّت متن کمک می کند، برجسته سازی است که از دو طریق فراهنجاری و قاعده افزایی انجام می پذیرد. به عقیدۀ لیچ فراهنجاری شعر می سازد و قاعده افزایی باعث ایجاد نظم می شود. از انواع فراهنجاری در تقسیم بندی لیچ می توان به فراهنجاری گویشی و سبکی اشاره کرد. در پژوهش حاضر نمونۀ این دو نوع فراهنجاری در 250 غزل از غزلیات مولوی مورد بررسی قرار گرفته است. شاعر از واژه های گویش زادگاه خود در لابلای اشعارش استفاده کرده و گاه کلمات را به شکل محاوره ای آن (البتّه پس از گذراندن از صافیِ ذوق و ادب) به کار برده است. این دو عمل باعث شده است که زبان شعری وی از زبان دیگر شاعران متمایز شود و درنتیجه منجر به برجسته سازی و آشنایی زدایی از اشعارش گردد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  30 - نقد روان‌شناختی داستان موسی و شبان مثنوی از دیدگاه نظریة اریک برن
  عزیز حجاجی حسین رزی‌فام
  اریک ‌برن (1970-1910م) شخصیت را متشکل از سه جنبة اساسی می‌داند و اعتقاد دارد نوزاد در پنج سال اول زندگی، ناخودآگاه اقدام به ضبط تعالیم دریافتی از والدین و محیط می‌نماید و با این‌که تحت حکمرانی غریزه و تمایلات جسمانی است، با استفاده از استنتاج، راه نوین منحصربه‌فردی برمی چکیده کامل

  اریک ‌برن (1970-1910م) شخصیت را متشکل از سه جنبة اساسی می‌داند و اعتقاد دارد نوزاد در پنج سال اول زندگی، ناخودآگاه اقدام به ضبط تعالیم دریافتی از والدین و محیط می‌نماید و با این‌که تحت حکمرانی غریزه و تمایلات جسمانی است، با استفاده از استنتاج، راه نوین منحصربه‌فردی برمی‌گزیند. داستان نمادین موسی (ع) و شبان در مثنوی معنوی، نشان‌‌دهندة ارتباط متقاطع دو شخصیت روانی متقابل یعنی "والد" و "کودک" است. داستان با دفع "کودک" از جانب "والد" شروع می‌شود، اما با تعلیم الهی (وساطت بالغ)، هم موسی (ع) به درجة والاتری از شخصیت می‌رسد و هم شبان از قید "کودک" رهایی می‌یابد. هدف پژوهش میان‌رشته‌ای و کتابخانه‌ای حاضر، بررسی علمی سه جنبة شخصیتی و حالات روانی‌ـ‌‌ رفتاری آنان در شخصیت موسی (ع) و شبان و شخصیت برتر (خدا) بود که در نهایت با استفاده از نظریة تحلیل رفتار متقابل اریک‌برن، به رمزگشایی از جنبة‌ّ روانی شخصیت‌های داستانی انجامید. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  31 - تصرفات زبانی مولانا در غزلیات شمس
  حجت الله بهمنی مطلق
  شعر حادثه‌ای است در زبان، بنابراین مهم‌ترین عنصر شعر زبان است. شاعران با تصرف در زبان عادی و زیر پا گذاشتن قواعد آن، ساخت‌های نو و بدیع خلق می‌کنند و شعر می‌آفرینند. در این پژوهش تصرفات زبانی مولانا در غزلیات شمس بررسی و تحلیل شده است. برای این منظور غزلیات شمس تبریز با چکیده کامل

  شعر حادثه‌ای است در زبان، بنابراین مهم‌ترین عنصر شعر زبان است. شاعران با تصرف در زبان عادی و زیر پا گذاشتن قواعد آن، ساخت‌های نو و بدیع خلق می‌کنند و شعر می‌آفرینند. در این پژوهش تصرفات زبانی مولانا در غزلیات شمس بررسی و تحلیل شده است. برای این منظور غزلیات شمس تبریز با مقدمه، گزینش و تفسیر محمدرضا شفیعی‌کدکنی که مشتمل بر 1075 غزل مولاناست، به‌عنوان جامعه آماری پژوهش انتخاب شد و برای شناسایی نمونه‌های تصرفات زبانی همه این مجموعه غزلیات با دقت مطالعه شد و پس از استخراج نمونه‌ها به طبقه‌بندی و تحلیل‌ها آن‌ها پرداختیم. ابتدا یافته‌ها را به دودسته تصرفات ِ واژگانی و نحوی تقسیم کردیم و سپس تصرفات واژگانی را در سه دسته ساختمانی، آوایی و معنایی بررسی کردیم. نتیجه تحلیل‌ها نشان می‌دهد که مولانا برای رسیدن به شعر ناب قواعد آوایی، صرفی و نحوی زبان را زیر پا می‌گذارد و با نبوغ هنری که از آن برخوردار است، ساخت‌هایی تازه و بدیع می‌آفریند. این دخل و تصرف مولانا در زبان منجر به: توسع زبان، برجسته‌سازی زبان و نیز تقویت جانب موسیقایی کلام او شده است. بسامد و فراوانی بعضی از این تصرفات به حدی است که می‌توان آن را یک ویژگی سبکی غزل مولانا به شمار آورد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  32 - رویکرد تعلیمی مولوی در مواجهه با زبان
  مختار ابراهیمی حامد توکلی دارستانی
  مولوی در مثنوی به دلیل اتخاذِ رویکردِ شاعرانه، عارفانه و تعلیمی و مواجهه‌های متعددی که با زبان دارد و دربارة فهم، ذات، قصد و غایتِ آن، واجد دیدگاه‌های خاصی است. مولوی در مثنوی غالباً با دو رویکرد کلان مواجه است: نخست رویکرد تعلیمی که بازتاب‌دهندة نگرش‌های دینی، معنوی و چکیده کامل

  مولوی در مثنوی به دلیل اتخاذِ رویکردِ شاعرانه، عارفانه و تعلیمی و مواجهه‌های متعددی که با زبان دارد و دربارة فهم، ذات، قصد و غایتِ آن، واجد دیدگاه‌های خاصی است. مولوی در مثنوی غالباً با دو رویکرد کلان مواجه است: نخست رویکرد تعلیمی که بازتاب‌دهندة نگرش‌های دینی، معنوی و اخلاقی اوست و دوم، رویکرد وجودی و انتولوژیک که انعکاس‌دهندة نگرش عرفانی، تفسیری و تأویلی وی است. در پژوهش حاضر نشان داده‌ایم که تلقی مولوی از زبان، غالباً ابزاری برای تعلیم مفاهیم اخلاقی و تعلیمی است حال آن‌که به‌دلیل نگرش عرفانی، تفسیری و تأویلی، بارقه‌هایی از نگرش وجودی و انتولوژیک نیز در تفکر و شعر وی شکل گرفته‌است. چنین قرابت‌هایی نمی‌بایست منجر به بدفهمی از مثنوی و تطبیق آن با آراء برخی فیلسوفان غربی شود. در پژوهش حاضر نشان داده-ایم برخلاف برخی پژوهش‌ها، که میان مولوی و فیلسوفان غربی، و مشخصاً هایدگر، ارتباط‌های فلسفی برقرار کرده‌اند، اگرچه برخی شباهت‌ها و اشتراکات لفظی و ظاهری وجود دارد، اما دارای تفاوت‌های بنیادین و عمیقی با یکدیگر هستند. در نگرش مولوی، زبان غالباً ابزاری ناقص، و هم‌چنین حاملِ مفاهیم تعلیمی است و غالب بودن عنصر تعلیمی در مقایسه با ابعاد فلسفی، موجب می‌شود تا نتوان نگرش مولوی نسبت به زبان را با نگرش فیلسوفانی چون هایدگر یکسان تلقی کرد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  33 - کارکردهای تعلیمی اسطوره در مثنوی مولوی
  فروغ صهبا حسین پریزاد
  آموزه‌های اخلاقی و تعلیمی یکی از گسترده‌ترین مفاهیم و مقاصد شعر فارسی است و شاعران برای تأیید، تثبیت و پروراندن این آموزه‌ها از پشتوانه‌های مختلفی بهره برده‌اند. هدف این مقاله بررسی کارکردهای تعلیمی باورهای اسطوره‌ای در مثنوی معنوی است که در دو حوزه باورها و موجودات اسط چکیده کامل

  آموزه‌های اخلاقی و تعلیمی یکی از گسترده‌ترین مفاهیم و مقاصد شعر فارسی است و شاعران برای تأیید، تثبیت و پروراندن این آموزه‌ها از پشتوانه‌های مختلفی بهره برده‌اند. هدف این مقاله بررسی کارکردهای تعلیمی باورهای اسطوره‌ای در مثنوی معنوی است که در دو حوزه باورها و موجودات اسطوره‌ای، چگونگی بهره‌گیری مولوی از آن‌ها و ویژگی‌ها و نحوه کاربردشان در راستای ادبیات تعلیمی بررسی شده است. در مثنوی مولوی، عرصه اسطوره در راستای مقاصد تعلیمی و اخلاقی بسیار گسترده است. مولوی از ویژگی های رفتارها و باورهای اسطوره‌ای مانند جادو و انواع آن، کوبیدن بر طبل هنگام ماه‌گرفتگی و... برای تبیین گزاره‌هایی مانند نکوهش نفس و دنیادوستی و پرهیز از فریب‌خوردن از آن‌ها و بیدار شدن از خواب غفلت استفاده کرده است. در حوزه موجودات اسطوره‌ای نیز جن و پری و غول از پربسامدترین موجودات در مثنوی محسوب می‌شوند که مولوی از آن‌ها نیز در راستای اهداف تعلیمی و برای بیان گزاره‌های اخلاقی مانند اعتماد نکردن به هر چیز و دعوت به هوشیاری و ضرورت تقویت بینش درونی بهره گرفته است. بهره‌برداری تعلیمی از اسطوره‌ها علاوه بر عمق و ژرفا بخشیدن به این اثر، آن را از یکنواختی موجود در متون اخلاقی و تعلیمی نجات می‌دهد. ذهنیت تعلیمی مولوی توانسته است که از این حوزه فکری بشر در راستای مقاصد تعلیمی با خلاقیت و مهارت بهره ببرد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  34 - تحلیل کارکرد تعلیمی رویکرد واقعیت درمانی و تئوری انتخاب گلسر در داستان «شیر و نخجیران» دفتر اول مثنوی معنوی
  نوشین درخشان ابوالفضل غنی زاده
  10.30495/pars.2023.704716
  بر اساس رویکرد واقعیت‌درمانی و تئوری انتخاب ویلیام گلسر افراد زمانی دست به انتخاب رفتاری می‌زنند که در ارضای نیازهای خود ناکام می‌شوند. یعنی رفتار و عمل خاصی را انتخاب می‌کنند تا شاید بدان وسیله نیازشان را برآورده کنند. وی معتقد است تمامی رفتارها همیشه در آن لحظه که انت چکیده کامل

  بر اساس رویکرد واقعیت‌درمانی و تئوری انتخاب ویلیام گلسر افراد زمانی دست به انتخاب رفتاری می‌زنند که در ارضای نیازهای خود ناکام می‌شوند. یعنی رفتار و عمل خاصی را انتخاب می‌کنند تا شاید بدان وسیله نیازشان را برآورده کنند. وی معتقد است تمامی رفتارها همیشه در آن لحظه که انتخاب می‌شوند بهترین انتخاب فرد برای ارضای یک یا چند نیاز هستند؛ هر چند ممکن است به علت نیافتن روش‌های مؤثر دست به انتخاب رفتار ناکارآمد و نامؤثر زده باشد. این نیازهای پنج‌گانه در ژن‌های انسان تعبیه شده است و فرد برای ارضای این نیازها تصاویری را در ذهن خود جمع می‌کند. تفاوت بین مجموعة این تصاویر یعنی دنیای مطلوب با دنیای ادراکی است که فرد را به سمت رفتارهای کلی سوق می‌دهد که به هنگام کشمکش و تکاپو و به‌منظور رسیدن به خواسته‌ها توسط سیستم خلاق مغز پیشنهاد می‌شود. مولوی هفتصد سال پیش در داستان شیر و نخجیران دفتر اول مثنوی معنوی مناظره‌ای بین شیر، نخجیران و خرگوش چیده است که رفتارهای آنها به نظر نگارندگان با تئوری انتخاب گلسر همخوانی دارد. در مقاله حاضر برای اثبات این فرضیه، پس از مقدمه، پیشینه نویسی پژوهش و ذکر چارچوب نظری به تحلیل مصداقی رفتارها پرداخته و در پایان نتیجه‌گیری شده است که رفتارهایی که به‌تناسب موقعیت مناظره از حیوانات سر می‌زند با آموزه‌های تئوری انتخاب گلسر همخوانی داشته است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  35 - مفاهیم عرفانی- تعلیمی عشق و اخلاق در اشعار سنایی، عطار و مولوی
  زهرا باغبان پرشکوه
  پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  36 - تلفیق عرفان و معنادرمانی در مثنوی مولوی و انعکاس مفاهیم قرآنی در آن
  فاطمه حاج زین العابدین کامل احمدنژاد فریده محسنی هنجنی افسانه لطفی عظیمی
  در پژوهش حاضر بر اساس نظریۀ معنادرمانی فرانکل به تحلیل مفهوم معنی و شوق زندگی در مثنوی معنوی پرداخته می‌شود. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و از نوع کتابخانه‌ای است. در این پژوهش مؤلّفه‌های رنج، تحمّل‌پذیری، مسئولیت‌پذیری، عشق و دین‌داری نظریۀ فرانکل در مثنوی معنوی تبی چکیده کامل

  در پژوهش حاضر بر اساس نظریۀ معنادرمانی فرانکل به تحلیل مفهوم معنی و شوق زندگی در مثنوی معنوی پرداخته می‌شود. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و از نوع کتابخانه‌ای است. در این پژوهش مؤلّفه‌های رنج، تحمّل‌پذیری، مسئولیت‌پذیری، عشق و دین‌داری نظریۀ فرانکل در مثنوی معنوی تبیین و تفسیر شده است. در روان‌شناسی معنی‌گرای فرانکل و تعالیم عملی عرفان مولانا به رنج و سختی با دید مثبت نگریسته می‌شود و هردو استقامت و تحمّل را در برابر مصائب و مصاعب عامل پختگی و وسیلۀ کمال انسان می‌دانند.دیگر مؤلّفۀ معنادرمانی فرانکل عشق است که به زندگی معنا و شوق می‌بخشد. از رهگذر نگاه عارفانۀ فرانکل و مولوی به عشق، زندگی هدفی والا می‌یابد و از مادیات و ظواهر عالم مادی فراتر می‌رود، فرد به تهی بودن و بی‌مقداری خویش در برابر ذات الهی پی می‌برد و در دریای لایزال او محو می‌شود تا به جاودانگی ابدی برسد. معنادرمانی و عرفان جز با دین‌داری با عشق الهی میسر نمی‌شود و تجربۀ درک خدا تنها از راه شهود و قلب ممکن است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  37 - بازتاب اندیشه‌‏های خداشناسی بر مبنای سیر و سلوک عرفانی مولانا در داستان کیمیاگر پائولوکوئیلو
  ناصر ناصری تازه شهری
  مولانا به اقتضای درک و فهم مخاطبانش، برای بیان حقایق اسرار نهانی و حالات عشق روحانی، از قالب تمثیل و حکایت های عامیانه بهره برده است و به مصداقِ اَلمَجازُ قَنطَرَة الحَقیقَة حکایات عوام‌پسند را پل صعودِ شیفتگان عالم معرفت می داند و برای تفسیر حدیث معروف مَن عَرَفَ نَفسَ چکیده کامل

  مولانا به اقتضای درک و فهم مخاطبانش، برای بیان حقایق اسرار نهانی و حالات عشق روحانی، از قالب تمثیل و حکایت های عامیانه بهره برده است و به مصداقِ اَلمَجازُ قَنطَرَة الحَقیقَة حکایات عوام‌پسند را پل صعودِ شیفتگان عالم معرفت می داند و برای تفسیر حدیث معروف مَن عَرَفَ نَفسَهُ فَقَد عَرَفَ رَبَّهُ حکایت خواب مرد بغدادی و گنج مخفی را برای مریدانش بازگو می کند و همین حکایت، سرلوحة افکار و اندیشة نویسندة مشهور برزیلی به نام کوئیلو می شود که به خلق رمان کیمیاگر می پردازد و شهرت جهانی می یابد. این مقاله با روش تحلیلی ـ تطبیقی به این سوال پرداخته است که میزان تأثّر کوئیلو در تبیین اندیشههای ذهنی و تفکرات عرفانی مولانا در موضوع خودشناسی و خداشناسی چقدر بوده است؟ نتیجة تحقیق نشان میدهد که اندیشه های ذهنی و افکار عرفانی مولانا در سیر و سلوک سالکان طریقت در محورهای: وحدت وجود و تجلّی حقّ، دل لطیفة ربّانی، گنج مخفی و معرفت، زبانِ عشق (زبانِ بی کلام)، تبدیل مسِ وجود به کیمیای هستی، پیر طریقت، در کل داستان سایه انداخته است تا آن حد که همچون مولانا از نیِ مولانا سخن گفته است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  38 - شیوۀ داستان‌پردازی در قرآن و تأثیر آن بر مثنوی؛ با تکیه بر آغاز و شیوه نقل داستان‌‌ها
  حسین فعال عراقی نژاد سهیلا موسوی سیرجانی
  قصّه‌های قرآن در شمار آن دسته از آثار روایی است که می‌توان از نظر ساختار و شیوه داستان‌پردازی به آن نگاه کرد؛ زیرا هنر قصّه‌گویی در قرآن همراه با شگردهای روایی شگرف، چنان زیبایی به آن بخشیده که از زوایای گوناگون قابل بررسی است. از سوی دیگر مثنوی مولوی نیز از آن دسته آثا چکیده کامل

  قصّه‌های قرآن در شمار آن دسته از آثار روایی است که می‌توان از نظر ساختار و شیوه داستان‌پردازی به آن نگاه کرد؛ زیرا هنر قصّه‌گویی در قرآن همراه با شگردهای روایی شگرف، چنان زیبایی به آن بخشیده که از زوایای گوناگون قابل بررسی است. از سوی دیگر مثنوی مولوی نیز از آن دسته آثار روایی است که داستان های فراوانی را در خود جای داده است. از آنجا که شیوه داستان‌پردازی در هر اثر روایی نقش مؤثری در پیکربندی روایت ایفا می‌کند؛ بنابراین هدف از این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی، مقایسه و تطبیق شیوة داستان‌پردازی قرآن و مثنوی است. بعد از واکاوی این دو اثر این نتیجه به دست آمد که شیوة داستان‌پردازی در قرآن از جمله شروع و شیوة نقل داستان‌ها و... از تنوع خاصی برخورداراست که مولوی از آن به‌ویژه در به کارگیری شیوه‌هایی چون براعت استهلال در شروع، شکست خط، سپیدخوانی و روایت‌گریزی در شیوة نقل داستان‌ها تأثیر چشمگیری پذیرفته است. نتیجه تحقیق بیانگر آن است که مولوی با دیدگاه الگومدار خود از شیوة داستان‌پردازی قصه‌های قرآن به صورت سرمشق‌های عالی در پروراندن قصه‌های مثنوی به فراوانی بهره برده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  39 - شرح صوری در حل مشکلات مثنوی
  فرزاد اقبال سهیلا موسوی سیرجانی
  شرح و تفسیر مثنوی جلال‌الدّین محمد مولوی سابقه‌ای دیرین دارد، اما نکته حائز اهمیّت در شیوه‌ شرح این تفاسیر، گرایش عرفانی آنها در توضیح محتوایی ابیات است. در شیوه‌ تفسیری که برای تحلیل یکی از مشکلات مثنوی در این مقاله به کار گرفته شده است، کوشیده‌ایم تا حوزه معانی ابیات چکیده کامل

  شرح و تفسیر مثنوی جلال‌الدّین محمد مولوی سابقه‌ای دیرین دارد، اما نکته حائز اهمیّت در شیوه‌ شرح این تفاسیر، گرایش عرفانی آنها در توضیح محتوایی ابیات است. در شیوه‌ تفسیری که برای تحلیل یکی از مشکلات مثنوی در این مقاله به کار گرفته شده است، کوشیده‌ایم تا حوزه معانی ابیات را از میان مباحث برون‌متنی نظیر مباحث و مسائل عرفانی، به الفاظ آن محدود و مدلّل سازیم. در این شیوه، مبنای معنایابی در شعر توجّه به صنایع ادبی و آرایه‌های زبانی آن است. این شیوه را برای به چالش کشیدن این پیش‌فرض رایج در میان مثنوی‌پژوهان که لفظ و صورت در برابر اندیشه بلند مولانا بی‌اعتبار و بی‌ارزش است، شرح صوری نامیده‌ایم. در این شیوه بیش از هر چیز زبان مثنوی و شاعرانگی مولانا معیار شرح و توضیح ابیات قرار می‌گیرد؛ معیاری که در فهم بهتر عرفان مولانا نیز می‌تواند تاثیر بسزائی داشته باشد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  40 - زبان و مسائل پیرامون آن در مثنوی معنوی
  سعید گراوند
  توجه به زبان یکی از آراء و اندیشه‌های مولوی در مثنوی معنوی است. در تفکر عرفانی مولوی، حقیقت زبان نه چیزی از جنس لفظ که از جنس معنا است و آن معنا که سرچشمة اصلی کلمات است، "بانگ حق" است.بر اساس آنچه که در سنت عرفانی زبان در مقام تحلیل نامیده می‌شود، مولوی خلافِ بسیاری از چکیده کامل

  توجه به زبان یکی از آراء و اندیشه‌های مولوی در مثنوی معنوی است. در تفکر عرفانی مولوی، حقیقت زبان نه چیزی از جنس لفظ که از جنس معنا است و آن معنا که سرچشمة اصلی کلمات است، "بانگ حق" است.بر اساس آنچه که در سنت عرفانی زبان در مقام تحلیل نامیده می‌شود، مولوی خلافِ بسیاری از متفکران مسلمان دربارة زبان رویکردی صرفاً ظاهری و مبتنی بر قرارداد اتخاذ نمی‌کند، زیرا چنین تفسیری بیرون از عرصة آرا و اندیشه‌هایی است که او پیرامون زبان به دست می‌دهد.این مقاله می‌کوشد با نگاهی تازه، فلسفه زبان و مسائل پیرامون آن را از منظر عرفانی در قالب طرح بسیاری از پرسش‌ها بحث و بررسی کند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  41 - جهان‌بینی مولوی و کارکرد آیات و احادیث در دفتر اولم ثنوی با تکیه بر نظام گذرایی
  اشرف شیبانی اقدم محمدعلی گذشتی راحله غلامی
  این مقاله بر ارتباط‌ میان گزینش‌ها، فرم‌های زبان شناختی اصلی، ایدئولوژی‌ها و قدرت روابط نهفته در هریک از فرم‌ها در مثنویمعنوی تمرکز دارد و در آن، برخورد مولوی با ارزش‌ها و اندیشه‌های محوری بیان شده در آیات قرآن کریم و احادیث براساس پیش‌فرض‌های تحلیل گفتمان انتقادی و چار چکیده کامل

  این مقاله بر ارتباط‌ میان گزینش‌ها، فرم‌های زبان شناختی اصلی، ایدئولوژی‌ها و قدرت روابط نهفته در هریک از فرم‌ها در مثنویمعنوی تمرکز دارد و در آن، برخورد مولوی با ارزش‌ها و اندیشه‌های محوری بیان شده در آیات قرآن کریم و احادیث براساس پیش‌فرض‌های تحلیل گفتمان انتقادی و چارچوب تحلیلی مایکل هلیدی در نظام گذرایی نقشگرا بررسی شده اند. بر این اساس، ابیاتی که به طور صریح یا ضمنی، به آیات کتاب آسمانی و احادیث اشاره دارند، با توجه به دستور نظام‌مند و کارکردی هلیدی طبقه‌بندی و تحلیل شده اند. با بررسی جهت‌یابی‌های ایدئولوژیکی ابیات و فرایندهای اصلی و فرعی این نتیجه حاصل شد که جهان‌بینی حاکم بر این بافت عرفانی تصرف مشیت الهی را در تمام امور القا می‌کند. هسته اصلی و مرکز معنایی فرایندهای به کار رفته در آیات و احادیث از نوع رابطه‌ای است. از طرف دیگر، آیات و احادیثی که شامل یک فرایند مشخص هستند، می‌توانند به چند فرایند افزایش یابند، یا برعکس چند فرایند نمودیافته در آیات و احادیث در کلام مولوی می‌تواند به یک فرایند تقلیل یابد و به این ترتیب، بر هدف تعلیمی و ارشادی یک نکته خاص تأکید شود. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  42 - تولّد آسمانی با مرگ نفسانی (مرگ اختیاری) به روایت مثنوی معنوی
  محمّد محمدپور نوید بازرگان امیر حسین ماحوزی
  صاحبان معرفت برای انسان دو نوع تولّد قائلند: یکی تولّد صوری و دیگری تولّد معنوی یا تولّد ثانی که از آن به عنوان عروسی ابد یا تولّد آسمانی یاد می‌کنند. مرگ نفسانی از مبانی عمیق عرفان و ادب تعلیمی مولانا است. مولانا همچون سایر عرفای اهل بسط و سکر پدیده مرگ دوستی در آثارش چکیده کامل

  صاحبان معرفت برای انسان دو نوع تولّد قائلند: یکی تولّد صوری و دیگری تولّد معنوی یا تولّد ثانی که از آن به عنوان عروسی ابد یا تولّد آسمانی یاد می‌کنند. مرگ نفسانی از مبانی عمیق عرفان و ادب تعلیمی مولانا است. مولانا همچون سایر عرفای اهل بسط و سکر پدیده مرگ دوستی در آثارش تجلّی خاصی دارد و مرگ و مرگ نفسانی را در مسیر چرخة تکامل می‌داند و از آن به عنوان انتقال از عالم کثرت و طبیعت به عالم وحدت و ماوراءالطبیعه تعبیر می‌کند. این بررسی نشان می‌دهد مولانا تولّد آسمانی را در مرگ نفسانی تحت تأثیر عوامل مؤثری همچون ایمان، ابوّت معنوی و عشق می‌داند؛ بنابراین با استناد به حکایات مثنوی، در یک مقدمه و هفت محور انواع ولادت، عوامل مؤثر در تولّد آسمانی، مرگ‌ها و زایش‌ها، چگونگی مرگ ارادی و انواع آن، راه‌های رسیدن به مرگ نفسانی، ویژگی راه‌یافتگان به مرگ نفسانی (ارادی) و فواید مرگ نفسانی (مرگ اختیاری) بررسی شده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  43 - ماهیت فقهی منویات بیانیه گام دوم انقلاب
  مهدیه یوسفی مجید وزیری ابراهیم یاقوتی
  بیانیه گام دوم انقلاب مشتمل بر گزاره هایی در باره عدالت، مبارزه با فساد، اقتصاد مقاومتی، استقلال، آزادی، عزت ملی، و مانند آن است که عمدتا همراه با باید و نباید بوده و جنبه الزامی آن به وضوح مشخص است و این ابهام را ایجاد کرده است که الزامات مزبور ماهیتی فقهی- حقوقی دارند چکیده کامل

  بیانیه گام دوم انقلاب مشتمل بر گزاره هایی در باره عدالت، مبارزه با فساد، اقتصاد مقاومتی، استقلال، آزادی، عزت ملی، و مانند آن است که عمدتا همراه با باید و نباید بوده و جنبه الزامی آن به وضوح مشخص است و این ابهام را ایجاد کرده است که الزامات مزبور ماهیتی فقهی- حقوقی دارند یا توصیه های اخلاقی می‎ باشند. پژوهش فرارو، مبتنی بر روش تحلیلی - توصیفی، در صدد رهیافت به ماهیت منویات بیانیه و رفع ابهام از الزامات مندرج در آن است. بدین منظور جایگاه بیانیه از منظر حکم شرعی بودن منویات آن یا اخلاق دستوری بودن آنها و نیز استعداد جایگزینی این منویات در احکام حکومتی و همچنین مولوی یا ارشادی بودن آنها واکاوی شده است. در دوران میان حکم شرعی یا اخلاق دستوری بودن، یافته نوشتار این است که گنجاندن منویات ذیل اخلاق دستوری، می تواند آنها را در جایگاه والای حق نسبت به تکلیف قرار دهد. همچنین با توجه به ملاک های حکم حکومتی از جمله فقدان حکم شرعی و موقت بودن آن نمیتوان بسیاری از منویات بیانیه را حکم حکومتی دانست. همچنین با توجه به ملاکات فقهی تمایز میان حکم مولوی و ارشادی، بسیاری از منویات مندرج در بیانیه، ارشاد به احکام شرعی و عقلی است. با این حال، نتیجه نهایی پژوهش فرارو این است که به دلیل تنوع الزامات بیانیه، نمی توان تمام آنها را در یک نهاد فقهی گنجاند. گو اینکه برخی از الزامات بیانیه قابلیت ارزیابی ذیل حکم مولوی را دارند ولی بسیاری از آنها دستورات اخلاقی، احکام شرعی تکلیفی یا مستقلات عقلی می باشند که بیانیه، ملت و مسئولان را به آن ارشاد نموده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  44 - خورشیدِ منظومۀ مولوی
  اکرم رحمانی هاجر خادم رضا اقدامی
  چکیده با گذشت سده‌ها از ملاقات فراعقلی مولانا و شمس، همچنان این مسأله در ذهن همگان وجود دارد که چه اتّفاقی افتاد که مولانای فقیه، درس و مدرسه را رها کرد و گرد خورشید تبریز به گردش درآمد. مقالۀ حاضر بر آن است تا از منظر چشمان جلال الدّین بلخی به شمس بنگرد. بنابراین آثا چکیده کامل

  چکیده با گذشت سده‌ها از ملاقات فراعقلی مولانا و شمس، همچنان این مسأله در ذهن همگان وجود دارد که چه اتّفاقی افتاد که مولانای فقیه، درس و مدرسه را رها کرد و گرد خورشید تبریز به گردش درآمد. مقالۀ حاضر بر آن است تا از منظر چشمان جلال الدّین بلخی به شمس بنگرد. بنابراین آثار مولوی مورد کاوش قرار گرفت. در بین آثار او، دیوان کبیر از ویژگی های خاصی برخوردار است. زیرا که شعرهایش جوششی است و شاعر در سرایش آن از قید و بند رها بوده و شعر از ناخودآگاهش بر زبان وی جاری می شد. پس این اثر بهتر از دیگر آثار منطقی، فلسفی و عقلانی جلال الدین، افکار و اندیشه‌هایش را معرفی می کند. در این مقاله با بررسی صفاتی که مولوی برای شمس برمی شمرد، سعی شده تا شخصیّت این ابرانسانِ فرشته خوی بیش از پیش شناخته شود. روش تحقیق در این مقاله توصیفی – تحلیلی بوده و روش گردآوری اطلاعات در آن به صورت کتابخانه‌ای است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  45 - ذات و صفات خدا از دیدگاه مولوی
  رقیه سپهری صومعه سفلی فاطمه مدرسی
  چکیده یکی از مسایل مهمّ اعتقادی و کلامی پس از اثبات هستی خداوند، مسألۀ ذات و صفات الهی می‌باشد که از مسایل اساسی در علم کلام، فلسفه و عرفان می باشد. در مبحث ذات خداوند، در بین نگاه های کلامی مختلف چندان اختلاف مشاهده نمی شود. آنچه در فِرَق کلامی دست مایة اختلاف بوده ا چکیده کامل

  چکیده یکی از مسایل مهمّ اعتقادی و کلامی پس از اثبات هستی خداوند، مسألۀ ذات و صفات الهی می‌باشد که از مسایل اساسی در علم کلام، فلسفه و عرفان می باشد. در مبحث ذات خداوند، در بین نگاه های کلامی مختلف چندان اختلاف مشاهده نمی شود. آنچه در فِرَق کلامی دست مایة اختلاف بوده است، بحث صفات خداوند و ارتباط صفات با ذات بوده است. در این پژوهش برآنیم تا نظر مولانا را در مورد این مقوله به روش تحلیلی – توصیفی بیان داریم. برآیند تحقیق حاکی از آن است که مولانا، در بحث از ذات و صفات خداوند، با تمایز زدایی از ذات و صفات حق، آن دو را یکی دانسته است، هر چند که وی بر اساس مشرب عرفانی و کلامی، صفات خداوند را قدیم می خواند؛ امّا این امر بدان معنی است که وی ذات حق را یکی می داند که هیچ کثرتی در آن وجود ندارد. بنابراین وی صفات الهی را دخیل در همان ذات حق دانسته و آن‌ها را فقط در حدّ یک وصف و عبارت می‌داند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  46 - بررسی مسائل اجتماعی مولانا در غزلیّات شمس
  الهام رحمانیان رضا اشرف زاده بتول فخر اسلام
  چکیده هر اثر ادبی در بافت خود نشانه‌ای از منشاء اجتماعی دارد. محیط اجتماعی که اثر دران نَضج گرفته در سبک و شیوة بیان کلام صاحب اثر منعکس شده است. غزلیّات شمس یکی از این آثار است که مولانا به بسیاری از واقعیّات، اوضاع اجتماعی وآداب و رسوم می‌پردازد. شعر مولانا علاوه ب چکیده کامل

  چکیده هر اثر ادبی در بافت خود نشانه‌ای از منشاء اجتماعی دارد. محیط اجتماعی که اثر دران نَضج گرفته در سبک و شیوة بیان کلام صاحب اثر منعکس شده است. غزلیّات شمس یکی از این آثار است که مولانا به بسیاری از واقعیّات، اوضاع اجتماعی وآداب و رسوم می‌پردازد. شعر مولانا علاوه بر این که بازتابی از حیات اجتماعی روزگار خویش و تصویر زندگی واقعیّات دوران خود می‌باشد، شخصیّت فردی و اجتماعی او را نیز ترسیم نموده است. پژوهش حاضر تلاشی است در تحلیل شخصیّت اجتماعی مولانا در غزلیّات شمس که رهیافتی است به شناخت مسایل اجتماعی و فرهنگی روزگار خالق اثر؛ و ابزاری است کارآمد برای بیان نظام فکری عارفانه و عاشقانه او. در این جستار بعد اجتماعی شخصیّت مولانا در دیوان شمس در دو بخش بررسی گردیده است: بخش اوّل سرمایه‌های اجتماعی، بخش دیگر جامعه شناسی دیوان شمس که بُعد اوّل بیشتر نمود یافته است. امید است این پژوهش شاهراهی باشد برای سوق یافتن به سوی فضایل اخلاقی و دفع رذایل و پستی‌ها در عصر حاضر. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  47 - تربیت عرفانی از دیدگاه مولوی با تکیه بر مثنوی
  محمدرضا مشمول حاجی آقا محسن فرمهینی فراهانی سینا فروزش
  مولوی عارفی بزرگ و وارسته است که با تربیت شاگردان بسیار در دورانی که بسیاری از مردم در گرفتاری‌های دنیوی به عرفان روی آورده اند خدمت بزرگی به جامعه نموده و از راه تمثیل و حکایت در قالب شعر به تربیت آنها پرداخته است . وی با بیان مباحث عرفانی از جمله طرح وحدت وجود و موجود چکیده کامل

  مولوی عارفی بزرگ و وارسته است که با تربیت شاگردان بسیار در دورانی که بسیاری از مردم در گرفتاری‌های دنیوی به عرفان روی آورده اند خدمت بزرگی به جامعه نموده و از راه تمثیل و حکایت در قالب شعر به تربیت آنها پرداخته است . وی با بیان مباحث عرفانی از جمله طرح وحدت وجود و موجود و نفی دوئیت از نظم هستی سعی در بیرون کردن اختلافات از ذهن شاگردان داشته آنها را در راه رسیدن به کمال انسانی و مراحل بالای عرفان یاری داده است . در مثنوی تکیه بر استفاده از عقل کلی و اهمیت دادن به آن در مکتب عشق و همچننی نفی تقلید و عدم پیروی از نقل است . در تربیت عرفانی مولوی، شخص باید با تقویت بنیه عقلی خود و شناخت عقل جزئی از عقل کلی، به حقیقت دست یابد و راه این کار، دست دادن به پیر و مراد و پیروی تعالیم او و دوری از تقلید بدون تحقیق است . پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  48 - تطبیق مفاهیم تمثیلی و نمادین گاو در آثار حماسی، غنایی و عرفانی
  حمید ایاز رضا  کشتگر
  نماد یک شگرد بیانی است که معنا و مفهوم وسیعی دارد و به جای اشاره مستقیم موضوعی، آن را غیر مستقیم و به واسطه موضوعی دیگر ، با شیوه تمثیل بیان می کند. هدف این مقاله – که با روش کتابخانه ای و شیوه تحلیلی - تطبیقی نوشته شده - بررسی مفاهیم نمادین و تمثیلی «گاو» در آثار حما چکیده کامل

  نماد یک شگرد بیانی است که معنا و مفهوم وسیعی دارد و به جای اشاره مستقیم موضوعی، آن را غیر مستقیم و به واسطه موضوعی دیگر ، با شیوه تمثیل بیان می کند. هدف این مقاله – که با روش کتابخانه ای و شیوه تحلیلی - تطبیقی نوشته شده - بررسی مفاهیم نمادین و تمثیلی «گاو» در آثار حماسی، غنایی و عرفانی (با تکیه بر شاهنامه فردوسی، خمسه¬ی نظامی و مثنوی مولوی) است و می خواهد به این پرسش ها پاسخ دهد : در اوستا و متون پهلوی در مورد گاو چه نگرشی وجود دارد؟ گاو در هریک از آثار مورد بررسی در چه مفاهیم نمادین و تمثیلی به کار رفته است؟ کدام مفهوم مایه حماسی، کدام غنایی و کدام مایه عرفانی دارد؟ نماد، تمثیل، گاو، شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی، خمسه نظامی پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  49 - مولوی و ادبیّات مولویّه
  محمدامین ریاحی
  مولانا جلال‌الدین محمد بلخی اندیش‌مند بزرگ ایرانی و تاب‌ناک‌ترین چهرة‌زبان و ادب و فرهنگ ایرانی در عصر ایلخانان در دیار روم است. در این مقاله، ضمن نقد ارتباط سلطان کی‌قباد اول با پدر مولانا و خود او و دیگر افسانه‌هایی که مریدی چون افلاکی در مناقب‌العارفین خود برای بالا چکیده کامل

  مولانا جلال‌الدین محمد بلخی اندیش‌مند بزرگ ایرانی و تاب‌ناک‌ترین چهرة‌زبان و ادب و فرهنگ ایرانی در عصر ایلخانان در دیار روم است. در این مقاله، ضمن نقد ارتباط سلطان کی‌قباد اول با پدر مولانا و خود او و دیگر افسانه‌هایی که مریدی چون افلاکی در مناقب‌العارفین خود برای بالا بردن شأن و منزلت مراد خویش پرداخته است، کوشش شده است تا تأثیر عظیم اندیشه و آثار مولانا را در ادامة رواج زبان و شعر فارسی و فرهنگ ایرانی در آسیای صغیر و سایر متصرّفات عثمانی نشان دهیم، هرچند در این راستا باید کتاب‌ها نوشت و از جنبه‌های مختلف آن را تحلیل کرد. دو دیگر این‌که ادبیات مولویّه را که نقشی بسزا در ترویج زبان فارسی در خارج از ایران، بویژه آسیای صغیر و شبه قاره داشته است- از قبیل معارف بهاء ولد، معارف برهان الدین محقّق ترمذی، مقالات شمس تبریزی، آثار سلطان ولد و ... - معرّفی کنیم. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  50 - تبیین رابطة «عمل و پاداش» در مثنوی معنوی مولوی
  ایرج شهبازی
  عمل، در کنار اعتقاد قلبی و اقرار زبانی، یکی از سه پایة دین‌ورزی را تشکیل می‌دهد و در واقع بدون آن همة سلوک دینی و معنوی انسان مختل می‌شود. مولانا ازجمله عارفانی اندیش‌مند است که در سرتاسر کتاب ارج‌مند خود، مثنوی معنوی، توجهی فراوان به مسألة عمل کرده است. سخنان او در این چکیده کامل

  عمل، در کنار اعتقاد قلبی و اقرار زبانی، یکی از سه پایة دین‌ورزی را تشکیل می‌دهد و در واقع بدون آن همة سلوک دینی و معنوی انسان مختل می‌شود. مولانا ازجمله عارفانی اندیش‌مند است که در سرتاسر کتاب ارج‌مند خود، مثنوی معنوی، توجهی فراوان به مسألة عمل کرده است. سخنان او در این باره آن قدر گسترده و ژرف است که طرح همة آن‌ها در حوصلة یک مقالة مختصر نمی‌گنجد و از آن‌جا که بخشی عظیم از سخنان مولانا در این مورد، به پاداش عمل اختصاص دارد و او از زوایای مختلف این مسأله را بررسی کرده است، در مقالة حاضر مسألة رابطة عمل و پاداش آن را در مرکز توجه خود قرار داده و کوشیده‌ایم سخنان او در این زمینه را گردآوری، دسته‌بندی و تحلیل کنیم. بطور کلی می‌توان گفت که مولانا در مورد رابطة عمل و پاداش آن، مسایل زیر را مطرح کرده است: فناناپذیری اعمال، بی‌پاسخ نماندن اعمال، یگانگی پاداش و عمل، پیوند رنج‌ها و قبض‌های روحی با کارهای ناپسند، تجسم اعمال، حبط اعمال، کافی نبودن عمل برای دستیابی به حقیقت (ترک عمل)، گسترش مهارناپذیر آثار عمل و بالاخره عمل بلاعوض. پیش‌گفتار مقاله هم به بحثی آسیب‌شناسنانه در مورد نگاه جامعة ایرانی به مسألة عمل و پاداش اختصاص یافته و سه آسیب اساسی در این زمینه را معرفی کرده است: جداسازی عمل از پاداش آن، اعتقاد به ملازمت ایمان و بدبختی در دنیا و بالاخره بی‌توجهی به فرهنگ کسب و کار. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  51 - بررسی تطبیقی نشانگان دوستی حق در آثار منثور و منظوم عرفانی (مستملی بخاری و مولوی)
  مصطفی کردکتولی ملیحه مهدوی مسعود مهدیان
  مبحث دوستی حضرت حق یکی از مهمترین و زیباترین مباحث عرفان اسلامی است. به اعتقاد عرفا اساس عرفان بر پایۀ دوستی خداوند است و کتاب شرح التعرف، یکی از امهات متون منثور و مثنوی معنوی از مهمترین آثار منظوم عرفانی، مشحون از مفاهیم مربوط به دوستی حضرت حق هستند. مستملی بخاری، صاح چکیده کامل

  مبحث دوستی حضرت حق یکی از مهمترین و زیباترین مباحث عرفان اسلامی است. به اعتقاد عرفا اساس عرفان بر پایۀ دوستی خداوند است و کتاب شرح التعرف، یکی از امهات متون منثور و مثنوی معنوی از مهمترین آثار منظوم عرفانی، مشحون از مفاهیم مربوط به دوستی حضرت حق هستند. مستملی بخاری، صاحب کتاب شرح التعرف، هر عملی را با ترازوی محبت می‌سنجد و آگاهی از لوازم محبت را برای سالک طریق لازم می‌داند. مولوی نیز محبت خداوند را از اصلی‌ترین مبانی سیر و سلوک به حق قلمداد می‌کند. لذا هدف این پژوهش، بررسی تطبیقی نشانگان دوستی حق در آثار منثور و منظوم عرفانی (مستملی بخاری و مولوی) است. یافته‌های پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای نشان داد از نظر مستملی و مولوی دم زدن از محبت الهی چندان ساده نیست و رسیدن به این مقام به مقدمات و تمهید لوازمی نیاز دارد. برخی از این ابزار و تمهیدات عبارتند از: خودشناسی و شناخت مقام والای انسان، مبارزه با نفس، صفای قلب، شرم و حیا. مستملی و مولوی در ادامه معتقدند با چنین نشانه‌هایی می‌توان به شناخت دوستان حقیقی خداوند نایل گردید. دوستانی که دارای شاخص‌هایی همچون: ذکر، توکّل، نرنجیدن از بلا، خوف و رجا و لقای محبوب هستند. پرونده مقاله