از بزرگترین طبقه تشکیل دهنده جامعه در سده واپسین حکمرانی صفویان، یعنی کشاورزان، اطلاعات جامعی در دست نداریم. در منابع محدودی به تشریح اوضاع کلی بخشی از کشاورزان پرداخته شده است که این گزارشها از استمرار فقر در زندگی روستاییان حکایت دارند. وضعیت اقتصادی رعایا اغلب در محدوده ارتباط ایشان با مقوله مالیات طرح گردیده است. لیکن در مورد میزان دقیق مبالغ اخذ شده و یا تاثیر آن بر کیفیت زندگی مردم چیزی به دست نمیدهد. علی رغم اینکه خاستگاه قزلباشان از ایلات وترکمانان کوچ نشین بود وضعیت اقتصادی این طبقه از جامعه آن روز ایران نیزدر منابع تاریخنگاری نادیده گرفته شده است ونقش پر رنگ نظامی آنها در معادلات سیاسی- نظامی که چارچوب دیدگاه مورخان را تشکیل میدهد حیات اجتماعی و کارکردهای اقتصادی ایشان را در محاق فرو برده است. براین اساس، پرسش اصلی در این پژوهش این است که وضعیت اقتصادی عامه مردم چه جایگاهی را در آثار تاریخنگاری سده پایانی عصر صفوی به خود اختصاص داده اند؟اسناد دیوانی در خصوص اوضاع اقتصادی خرده مالکان، صنعتگران و پیشه وران ودر مجموع طبقات فرودست جامعه شهری, چیزی به دانش ما نمی افزایند زیرا این منابع در واقع گویای ساختار دیوانسالاری حاکم بر ساز و کارهای دولتی آن دوره هستند و نظر به کاربرد آنها در دوره مذکور الزامی به پرداختن به این امر در خود احساس نمیکردند. انجام پژوهش حاضر که به روش گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای وتحلیل محتوا میسر شده است سعی در کشف میزان توجه مورخان این دوره نسبت به طبقه مذکور دارد.
پرونده مقاله
