اصلاحات ارضی در آذربایجان با تاکید بر موقوفات

محورهای موضوعی : فصلنامه تاریخ

شهین عسگریار ¹ (دانشجوی دکتری گروه تاریخ، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران)
منیژه صدری ² (گروه تاریخ، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران)
عزیز طالعی قره قشلاق ³ (استادیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران)
منیره کاظمی راشد ⁴ (استادیار گروه تاریخ، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران)

تاریخ دریافت : 1400/02/25 تاریخ پذیرش : 1400/04/05 تاریخ انتشار : 1400/12/01

کلید واژه: کشاورزی, پهلوی, موقوفات, اصلاحات ارضی,

چکیده مقاله :

حکومت محمدرضا شاه با هدف رسیدن به نتایج اقتصادی و سیاسی مهم جهت ارتقاء وضعیت روستاییان ایران و تغییری ریشه‌ای در روابط سنتی روستایی اقدام به اصلاحات ارضی کرد. مالکان و زمین‌داران بزرگ نیز برای رهایی از قانون اصلاحات ارضی، زمین‌های بسیاری از روستاها یا اطراف شهرها را وقف کردند تا درآمد حاصل از آن برای مقاصد مذهبی و خیریه به کار گرفته شود. از جمله موارد مصرف آن گذشته از امور مذهبی، نگهداری و حفظ امور عام‌المنفعه مانند حفاظت از قنوات بود، در ادامه با تغییر قانون اصلاحات ارضی، موقوفات عام مشمول بیع قرار گرفت. همچنین خروج موقوفات از نظارت وزارت فرهنگ و هنر و انتقال امور آن به بنیاد پهلوی تغییراتی را در نظام سنتی روستایی ایجاد کرد. این مقاله به روش توصیفی و تحلیلی پدیده فوق را در آذربایجان بر اساس اسناد و مدارک مورد تحلیل قرار خواهد داد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که ساخت سنتی تصرف و بهره‌برداری جمعی زمین در بسیاری از مناطق روستایی شکسته شد و علاوه بر کاهش میزان بهره‌دهی زمین‌ها، فروش موقوفات تولید جمعی را برهم زد. با قطعه قطعه شدن زمین‌های زراعی، علاوه بر کاهش میزان بهره دهی زمین‌ها، تولید جمعی را که در روستاهای ایران به نام بنه، صحرا، حراثه و..، معروف بود؛ تغییر داده و اعضای آن را به حداکثر ۴-۲ خانوار تقلیل یافت و سبب افزایش مهاجرت روستائیان به شهرها و تبدیل کشاورزان به افراد روز مزد در شرکت‌های سهامی و شرکت‌های کشت و صنعت بود.

چکیده انگلیسی:

The government of Mohammad Reza Shah undertook land reforms with the aim of achieving important economic and political results in order to improve the situation of the Iranian villagers and radically change the traditional rural relations. Large landowners and landowners also donated land in or around villages to get rid of the land reform law so that the proceeds could be used for religious and charitable purposes. Among its uses, in addition to religious affairs, was the maintenance and protection of public welfare affairs, such as the protection of canals. Later, with the change of the land reform law, public endowments were subject to sale. Also, the withdrawal of endowments from the supervision of the Ministry of Culture and Arts and the transfer of its affairs to the "Pahlavi Foundation" caused changes in the traditional rural system. This article will analyze the above phenomenon in Azerbaijan based on documents in a descriptive and analytical manner. Findings show that the traditional construction of collective land acquisition and exploitation was broken in many rural areas and in addition to reducing the use of land, disrupted the sale of mass production endowments. With the fragmentation of agricultural lands, in addition to reducing the use of land, mass production, which was known in Iranian villages as Beneh, Sahra, Harath, etc.,; It changed its members to a maximum of 2-4 households, increasing the migration of villagers to cities and turning farmers into wage earners in joint-stock companies and agro-industrial companies.