لیست مقالات موضوع محیط زیست

دسترسی آزاد مقاله

1 - شناسایی معیارهای اقتصادی و فرهنگی موثر بر ارزش‌های زیبایی‌شناختی با استفاده از روش دلفی و پرسشنامه مردمی در شهرستان گرگان
سمیه امیریان مرجان محمدزاده سید حامد میرکریمی سپیده سعیدی

10.30495/jrnr.2023.70702.10275

ارزش های زیبایی شناختی سیمای سرزمین یکی از خدمات اکوسیستم است که مزایای اجتماعی و اقتصادی بسیاری برای جامعه و افراد ساکن در آن دارد. از این رو شناسایی عوامل اقتصادی و فرهنگی موثر بر ارزش‌های زیبایی‌شناختی از دیدگاه متخصصان و ذی نفعان به منظور ارزیابی و ارزش گذاری کی چکیده کامل

ارزش های زیبایی شناختی سیمای سرزمین یکی از خدمات اکوسیستم است که مزایای اجتماعی و اقتصادی بسیاری برای جامعه و افراد ساکن در آن دارد. از این رو شناسایی عوامل اقتصادی و فرهنگی موثر بر ارزش‌های زیبایی‌شناختی از دیدگاه متخصصان و ذی نفعان به منظور ارزیابی و ارزش گذاری کیفیت زیبایی شناختی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هدف مقاله حاضر شناسایی معیارهای اقتصادی و فرهنگی موثر بر ارزش‌های زیبایی‌شناختی از نظر متخصصان و بررسی نقش آنها از نظر مردم ساکن در پنج دهستان شهرستان گرگان است. به منظور شناسایی این معیارها از روش دلفی استفاده شد و با استفاده از پرسشنامه مردمی نقش این عوامل بر افزایش کیفیت زیبایی‌شناختی منطقه مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به نتایج حاصل از روش دلفی، 9 عامل میراث فرهنگی و تاریخی، تعداد بازدیدکننده از مناطق طبیعی، وجود مناطق گردشگری انسان‌ساخت، سطح نگرش و دانش مردم نسبت به حفاظت از محیط زیست، زیرساخت‌ها و خدمات رفاهی، کیفیت محیطی، طراحی شهری، ایمنی و امنیت به عنوان مهم‌ترین عوامل اقتصادی و فرهنگی تاثیرگذار بر ارزش‌های زیبایی‌شناختی شهرستان گرگان شناخته شدند. نتایج بررسی عوامل اقتصادی و فرهنگی منتخب در پرسشنامه مردمی نشان داد از نظر مردم با توجه به معیارهای مورد نظر، مطلوبیت دهستان های مورد بررسی به ترتیب از دهستان استرآباد جنوبی، روشن آباد، قرق، استرآباد شمالی تا انجیرآب رو به کاهش است. نتایج پژهش نشان داد در نظر گرفتن دیدگاه ذی نفعان در کنار نظر متخصصان برای تعیین معیارهای اقتصادی و فرهنگی می تواند ساکنین و مدیران را برای حفاظت بهتر از ارزش‌های زیبایی‌شناختی منطقه ترغیب ‌نماید. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

2 - تحلیل ناهمگونی فضایی و عوامل موثر بر دمای سطح زمین با استفاده از مدل‌های رگرسیون فضایی
زهرا پرور مرجان محمدزاده سپیده سعیدی

10.30495/jrnr.2023.71038.10280

دمای سطح زمین یک عامل مهم تاثیرگذار بر تغییرات حرارتی و تعادل در مطالعات جهانی است. در طول دو دهه گذشته، نیاز شدید به داده‌های LST در مطالعات ‌محیط‌زیستی و مدیریت منابع زمین، اندازه‌گیری LST را به یک بحث علمی بزرگ تبدیل کرده است. کشف ناهمگونی فضایی دمای سطح زمین و تحلیل چکیده کامل

دمای سطح زمین یک عامل مهم تاثیرگذار بر تغییرات حرارتی و تعادل در مطالعات جهانی است. در طول دو دهه گذشته، نیاز شدید به داده‌های LST در مطالعات ‌محیط‌زیستی و مدیریت منابع زمین، اندازه‌گیری LST را به یک بحث علمی بزرگ تبدیل کرده است. کشف ناهمگونی فضایی دمای سطح زمین و تحلیل عوامل کلیدی و روابط فضایی خاص که از سری‌های زمانی دمای سطح زمین تاثیر می‌گیرند، اهمیت بالایی در مدیریت سرزمین دارند. مطالعه حاضر با هدف تحلیل ناهمگونی فضایی و عوامل موثر بر دمای سطح زمین با استفاده از مدل‌های رگرسیون فضایی انجام شد. برای بررسی این موضوع نقشه‌های LST روزانه با استفاده از روش معادله انتقال تابشی از داده‌های لندست 7 و 8 برای سال‌های 2002، 2013 و 2021 شهر بجنورد تهیه شدند. تحلیل دمای سطح زمین در مناطقی که زمین‌های بایر غالب هستند، نیاز به داده‌های دمای شبانه دارد. بنابراین نقشه های LST شبانه مادیس نیز به‌عنوان نقشه‌های کمکی تهیه شدند. برای تجزیه ‌و تحلیل داده‌ها از مدل‌های همبستگی پیرسون، خودهمبستگی فضایی، حداقل مربعات معمولی و رگرسیون وزن‌دار جغرافیایی استفاده شد. سپس عملکرد مدل‌ها با استفاده از ضریب تعیین و معیار اطلاعات آکاییک مقایسه شدند. نتایج مطالعه بیانگر توانایی بیشتر و پیش‌بینی دقیق‌تر رویکرد GWR نسبت به OLS برای توصیف ناهمگونی فضایی است. پاسخ فضایی دماهای سطح زمین و متغیرهای تاثیرگذار مختلف از سال 2002 تا 2021 نشان داد توسعه فضای سبز نقش مهمی در تعدیل دماهای سطح زمین ایفا می‌کند. با توجه به اینکه LST تحت تاثیر متغیرهای مختلفی از جمله توپوگرافی، متغیرهای اقلیمی، جوی و پوشش گیاهی است، بنابراین درک روابط فضایی و تجزیه ‌و تحلیل‌ مناطق با LST بالا، می تواند به‌عنوان راهگشایی در برنامه ریزی و آمایش اصولی سرزمین مفید واقع شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

3 - آشکارسازی ارتباط مکانی- زمانی خشکسالی با رخدادهای آتش‌سوزی در عرصه‌های منابع طبیعی در استان لرستان
رضوان صفدری سید مسعود منوری ساسان بابایی کفاکی هادی کیادلیری

10.30495/jrnr.2023.73363.10290

بهبود تصمیمات در مدیریت آتش سوزی مستلزم درک کامل روابط مکانی- زمانی بین خشکسالی و آتش سوزی است. برای تحقق این امر، مناطق طبیعی استان لرستان به عنوان سایت تحقیقاتی انتخاب شدند. داده‌های آتش‌سوزی محصولات ماهواره MODIS و داده‌های بارش ماهانه استان به‌منظور برآورد شاخص خ چکیده کامل

بهبود تصمیمات در مدیریت آتش سوزی مستلزم درک کامل روابط مکانی- زمانی بین خشکسالی و آتش سوزی است. برای تحقق این امر، مناطق طبیعی استان لرستان به عنوان سایت تحقیقاتی انتخاب شدند. داده‌های آتش‌سوزی محصولات ماهواره MODIS و داده‌های بارش ماهانه استان به‌منظور برآورد شاخص خشکسالی SPI برای دوره آماری 1379 تا 1401 استخراج گردید. ارتباط مکانی و زمانی بین فراوانی رخدادهای آتش‌سوزی و توزیع مکانی و زمانی خشکسالی‌ها در مقیاس سالانه و ماهانه در سطح استان بر اساس مدل همبستگی پیرسون بررسی شد. نتایج نشان داد روند آتش‌سوزی ها در منطقه افزایشی است. ماه‌های خرداد و تیر بیشترین فراوانی آتش‌سوزی ها در عرصه‌های طبیعی استان را تجربه نمودند. شهرستان پلدختر بیشترین تکرار آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی را داشته است. کل منطقه گرایش به خشکی داشته است، اما قسمت های شرقی بیشتر دربرگیرنده طبقات با درجات بالاتر خشکسالی بودند. نتایج ماتریس همبستگی نشان داد تنها رخدادهای خشکسالی فصل بهار تا تابستان همبستگی منفی معنی‌دار، اما متوسطی با رخدادهای آتش‌سوزی فصول بهار و تابستان داشته است. با وجود نتایج به دست آمده، این مطالعه تاکید دارد ارتباط دادن آتش سوزی ها با خشکسالی نیاز به مطالعه بیشتری دارد و تنها با یک شاخص محاسباتی نمی توان رابطه واقعی این دو پدیده را اثبات کرد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

4 - قابلیت نانوجاذب آلی با پایه کمپوست (Compost/Fe3O4NPs)در پاک سازی خاک های آلوده
لاله قفقازی لعبت تقوی بهنام راسخ هادی فراهانی امیرحسام حسنی

10.30495/jrnr.2023.75130.10299

فتالات ها از مهمترین آلاینده‌های نوظهور مطرح در چالش سلامت انسان، ایمنی ‌غذایی و حفظ محیط ‌زیست هستند. در این میان، آلودگی خاک های کشاورزی با ترکیب شیمیایی مختل‌کننده غدد درون‌ریز دی(2-اتیل‌هگزیل)‌‌ فتالات در سطح جهانی تایید شده است. در این پژوهش قابلیت جذب کمپوست غنی چکیده کامل

فتالات ها از مهمترین آلاینده‌های نوظهور مطرح در چالش سلامت انسان، ایمنی ‌غذایی و حفظ محیط ‌زیست هستند. در این میان، آلودگی خاک های کشاورزی با ترکیب شیمیایی مختل‌کننده غدد درون‌ریز دی(2-اتیل‌هگزیل)‌‌ فتالات در سطح جهانی تایید شده است. در این پژوهش قابلیت جذب کمپوست غنی شده با نانوذرهFe3O4، در حذف DEHP شناسایی گردید. تاثیر پارامترهای دوز جاذب در بازه (5-2) گرم بر لیتر، pH(11-3) و غلظت آلاینده DEHP در بازه (10-5) میلی‌گرم بر لیتر بر درصد کارایی جذب با روش سطح پاسخ در نرم‌افزار دیزاین اکسپرت (11.0.3.0) بهینه‌سازی شد. نتایج آزمایش های تعادلی سینتیک، فرآیند دو مرحله‌ای را با احتساب 6 ساعت زمان تعادلی، برای جذب اگزوترمیک DEHP در دمای 25 درجه سانتی گراد نشان داد. ضمن آنکه فرآیند جذب با مدل سینتیک خطی و غیرخطی شبه درجه دوم کاذب (0/9932=R2) و شکل خطی ایزوترم فروندلیچ (0/9906=R2) به بهترین وجه برازش داده شد. در طراحی مرکب مرکزی، مدل معنی دار درجه دوم در پیش‌بینی برهم کنش متغیرها به‌خوبی برازش یافت (Adjusted R2=0/9753 ،P-value<0/0001). شرایط بهینه کارایی جذب 74/173 درصد در شرایط دوز نانوجاذب 4/157 گرم بر لیتر، pH معادل 5/85، غلظت DEHP معادل 4/88 میلی‌گرم بر لیتر و با مطلوبیت 0/987 حاصل شد. مقایسه طیف های جذبی FTIR، مشارکت فعال باندهای O-H گروه های عاملی فنل، الکل، کربوکسیل و آمین نوع اول (N-H) جاذب را در جذب DEHP از طریق برهم کنش با اکسیژن گروه استرفتالات (C = O) تایید کرد. بنابراین کاربرد جاذب Compost/Fe3O4 NPs با پایه پسماندهای آلی به واسطه کارایی موثر و قابل قبول می‌تواند به عنوان روشی کم‌هزینه و دوست دار محیط‌زیست در حذف آلاینده مقاوم DEHP از بوم سازگان‌های حساس و نیز با هدف بهبود کارآیی زیست‌پالایی در خاک های کشاورزی اصلاحی با کمپوست پیشنهاد گردد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

5 - شناسایی و مقایسه ادراک اقلیمی شهروندان در طبقات مختلف دمایی شهر اصفهان
محسن ویسی مژگان احمدی ندوشن

چکیده: شناسایی ادراک اقلیمی شهروندان یکی از ارکان مهم برای تدوین سیاست‌های مرتبط با کاهش اثر جزیره حرارت است. در این مطالعه به بررسی برخی از جنبه‌های مؤثر بر ادراک اقلیمی و ارتباط آن با خصوصیات فردی در شهر اصفهان پرداخته شده است. برای این منظور، هستة مرکزی شهر اصفهان به چکیده کامل

چکیده: شناسایی ادراک اقلیمی شهروندان یکی از ارکان مهم برای تدوین سیاست‌های مرتبط با کاهش اثر جزیره حرارت است. در این مطالعه به بررسی برخی از جنبه‌های مؤثر بر ادراک اقلیمی و ارتباط آن با خصوصیات فردی در شهر اصفهان پرداخته شده است. برای این منظور، هستة مرکزی شهر اصفهان به 4 طبقه دمایی بین دو حد 27 تا 43 درجه سانتیگراد تفکیک گردید. تعداد 100 فرد از هر طبقه به‌صورت اتفاقی غیر تصادفی انتخاب و اطلاعات فردی به همراه ادراک آن‌ها از افزایش دما، بروز اختلال در زندگی، تفاوت‌های دمایی وابسته به مکان و تمایل داوطلبانه برای تغییر رفتار جمع‌آوری گردید. نتایج نشان داد که با افزایش دما در هر یک از طبقات دمایی، نظر شهروندان بر افزایش دشواری زندگی و تلاش برای انطباق با دماهای بالا بیشتر است. آن‌ها نشان دادند که دمای هوا در داخل شهر اصفهان به‌صورت نسبی از دمای هوا در نواحی روستایی پیرامون شهر بیشتر است. در خصوص ادراک جزیره حرارت شهری، همبستگی معنی‌داری بین شدت جزیره حرارت با سن و سطح سواد به دست آمد. افزایش دما پاسخی مشابه بین تمامی مصاحبه‌شوندگان در تمامی بخش‌های شهر بوده و وجود جزیره حرارتی شهری باعث بروز اختلال‌های متفاوت (از نظر شدت) در زندگی افراد مختلف ساکن در طبقات دمایی متفاوت شده است. به‌طورکلی، افرادی که در سن پایین هستند و همچنین دارای تحصیلات بالاتری هستند می‌توانند به عنوان گروه‌های هدف در بهبود شرایط خود اقلیمی و مشارکت حداکثری شهروندان به عنوان مبنا قرار گیرند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

6 - کاربرد فناوری نانوزئولیت در حذف سولفات رودخانه گاماسیاب
امین رضائی حسین بابازاده امیر خسروجردی مهدی سرائی تبریزی

10.30495/jrnr.2023.72983.10288

فعالیت های انسانی، وجود املاح در بستر رودخانه و رواناب ها و همچنین آلودگی های حمل شده توسط هوا منجر به آلوده شدن رودخانه‌ها به عنوان یکی از اصلی ترین منابع تامین آب می‌شود. در این پژوهش با انتخاب رودخانه گاماسیاب، نمونه گیری از 16 نقطه مورد نظر برای سه بازه زمانی چکیده کامل

فعالیت های انسانی، وجود املاح در بستر رودخانه و رواناب ها و همچنین آلودگی های حمل شده توسط هوا منجر به آلوده شدن رودخانه‌ها به عنوان یکی از اصلی ترین منابع تامین آب می‌شود. در این پژوهش با انتخاب رودخانه گاماسیاب، نمونه گیری از 16 نقطه مورد نظر برای سه بازه زمانی در آلوده ترین محل که دارای بیشترین میزان آلاینده نسبت به سایر ایستگاه ها را پس از آزمایش اسپکتوفتومتری از نمونه ها داشت، در فصل سال انجام شد. نمونه های جمع آوری شده پس از انتقال به آزمایشگاه مورد سنجش و تعیین میزان آلاینده هدف قرار گرفتند. سپس به منظور تصفیه با استفاده از نانوذره زئولیت طبیعی و اصلاح شده شبیه سازی شدند. در ادامه با استفاده از مدل Design Expert و فرض دو عامل pH و نسبت جاذب به آلاینده ، ضمن یافتن نقاط بهینه جذب، مقادیر جذب تئوری نیز یافت شدند. نتایج تحقیق نشان داد راندمان جذب برای نمونه اصلاح شده با 0/2 مولار نیتریک اسید و سولفوریک اسید برابر با 77 درصد برآورد شد. از بررسی اندرکنش سولفات با سه آلاینده شاخص دیگر شامل فسفات، نیترات و آهن که به وسیله شبیه سازی محلول و به منظور خنثی کردن اثر سایر مواد محلول صورت گرفت، مشخص گردید یون های فسفات و نیترات منجر به کاهش جذب یون سولفات توسط جاذب شده و یون آهن منجر به افزایش جذب سولفات توسط جاذب می‌شود. همچنین نتایج شبیه سازی مدل مورد نظر نشان داد نقطه بهینه جذب برای جاذب برابر با 9/6=pH و 17/01=D/C بوده و مقادیر مورد نظر منجر به جذب آلاینده به میزان 86/5 درصد می‌شود. در نهایت ایزوترم فروندلیچ برای این جاذب با ضریب تعیین 0/92 به عنوان ایزوترم برتر نسبت به ایزوترم لانگمویر با ضریب تعیین 0/79 انتخاب شد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

7 - سنتز کربن فعال از پسماند لیگنوسلولزی به‌منظور کاهش نیترات از محلول‌های آبی در آب شرب شهرستان ملارد
مریم خاندانی لعبت تقوی فریبا زمانی هرگلانی

10.30495/jrnr.2021.19221

آلودگی نیترات چالشی فراگیر و بین ‌المللی در سطح جهانی است و پیامدهای متعددی بر سلامت انسان و محیط زیست و باروری حیات در کره زمین ایجاد می‌ کند. از این ‌رو مطالعات و تحقیقات در زمینه کاهش نیترات از آب شرب با اهمیت است. در پژوهش کاربردی حاضر سنتز و بررسی ساختاری کربن فعال چکیده کامل

آلودگی نیترات چالشی فراگیر و بین ‌المللی در سطح جهانی است و پیامدهای متعددی بر سلامت انسان و محیط زیست و باروری حیات در کره زمین ایجاد می‌ کند. از این ‌رو مطالعات و تحقیقات در زمینه کاهش نیترات از آب شرب با اهمیت است. در پژوهش کاربردی حاضر سنتز و بررسی ساختاری کربن فعال سنتز شده از هسته آلو و بررسی تاثیر آن در میزان کاهش غلظت نیترات موجود در آب شرب شهرستان ملارد مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور جاذب کربن فعال به روش پیرولیز در محیط گاز نیتروژن از ضایعات لینگوسلولزی هسته آلو سنتز شد و ساختار کربن فعال سنتز شده با استفاده از آنالیزهای XRD، FTIR و BET بررسی گردید. سپس شرایط متفاوتی از قبیل میزان غلظت اولیه نیترات، مقدار نانو جاذب و تغییرات pH، دما و زمان تماس مورد مطالعه قرار گرفت. یافته‌ ها سنتز کربن فعال را تایید و نشان دادند کربن فعال سنتز شده قادر است در دمای 25 درجه سانتی ‌گراد، زمان تماس 120 دقیقه، pH برابر با 5 و با حداقل بهینه جاذب کربن فعال 8/0 میلی گرم بر لیتر غلظت نیترات را به میزان 45 درصد کاهش دهد. بررسی‌ ها در مدل‌ های ایزوترم جذب فرندلیچ و لانگمویر نیز نشان دادند فرآیند جذب نیترات از معادله جذب لانگمویر به ‌ طور کامل تبعیت کرده و مقدار R2 برابر با 0/85 به ‌دست آمد. یافته‌ های مطالعه حاضر نشان داد کربن فعال سنتز شده از پسماند لینگوسلولزی هسته آلو گزینه قابل قبولی جهت کاهش نیترات از محلول ‌های آبی می‌ باشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

8 - ارایه الگوی نوین زون‌‎بندی در مناطق حفاظت‌شده با تاکید بر ارزیابی ارتباطات زیستگاهی در زیستگاه قوچ و میش البرز مرکزی منطقه حفاظت‌شده ورجین
نسیم خیرخواه قهی سیدعلی جوزی

10.30495/jrnr.2021.19078

پژوهش حاضر با هدف ارایه الگوی نوین زون بندی مناطق حفاظت‌شده با تاکید بر ارزیابی ارتباط زیستگاهی در منطقه حفاظت‌شده ورجین در استان تهران به انجام رسیده است. مناطق حفاظت‌شده، رویکردی برای حفاظت از تنوع زیستی و عرضه خدمات اکوسیستمی در نواحی ارزشمند اکولوژیکی است و با افزا چکیده کامل

پژوهش حاضر با هدف ارایه الگوی نوین زون بندی مناطق حفاظت‌شده با تاکید بر ارزیابی ارتباط زیستگاهی در منطقه حفاظت‌شده ورجین در استان تهران به انجام رسیده است. مناطق حفاظت‌شده، رویکردی برای حفاظت از تنوع زیستی و عرضه خدمات اکوسیستمی در نواحی ارزشمند اکولوژیکی است و با افزایش شدت فشارهای انسانی و پیدایش الگوهای مدیریت تاب‌آور محور در مناطق حفاظت‌شده، مبحث ارزیابی ارتباطات زیستگاهی و نقش هر لکه زیستگاهی و موقعیت قرارگیری آن بیش‌ازپیش مهم گشته است. در این پژوهش با در نظرگیری این رویکرد، به تدوین الگوی زون &lrm;‌بندی منطقه حفاظت‌شده ورجین بر اساس لکه‌های زیستگاهی گونه قوچ و میش البرز مرکزی پرداخته ‌شده است. در این راستا، نقشه لکه‌های زیستگاهی این‌ گونه برای بررسی شاخص ارتباطات انتخاب ‌شده است. شاخص‌های منتخب در دو مقیاس لکه و سیمای سرزمین، به ترتیب دو شاخص IF و IIC انتخاب شده که بر اساس تئوری گراف در محیط نرم‌افزار Graphab و بر اساس مدل اقلیدسی مدل‌سازی شده است. پس از بررسی و روی‌هم گذاری نتایج به‌دست‌آمده، لکه‌های سمت شرق منطقه (لکه‌های 1 و 4) در هر دو مقیاس لکه و سیمای سرزمین، بالاترین میزان شاخص را به ترتیب با عدد 0/75 و 0/56 برای شاخص IIC و 15+3.17E و 12+3.84E برای شاخصIF نشان می‌دهند. نقشه‌های خروجی روی‌هم ‌گذاری شده و نقشه نهایی اولویت‌بندی ارتباطات زیستگاهی به‌دست ‌آمد. در مرحله بعد، با روی‌هم ‌گذاری نقشه‌های اولویت‌بندی ارتباطات زیستگاهی و زون ‌بندی منطقه حفاظت‌شده ورجین، نواحی حفاظتی جدیدی به منطقه بر اساس اهمیت محدوده برای برقراری حفظ ارتباطات زیستگاهی معرفی ‌شد. این پژوهش با معرفی ارزیابی ارتباطات برای حفظ تنوع زیستی، قدمی نوین در توسعه الگوی زون ‌بندی مناطق حفاظت‌شده برداشته و می‌تواند برای مناطق دیگر نیز مورد استفاده قرار گیرد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

9 - ارزیابی کیفیت منابع آب زیرزمینی منطقه دهرود و تنگ ارم دشتستان با استفاده از شاخص کیفیت آب (WQI)
مهدیه عیدی فاضل امیری

10.30495/jrnr.2022.66817.10240

ارزیابی کیفیت آب‌های زیرزمینی می‌تواند در مدیریت این منابع و برنامه ریزی ها برای آینده بسیار حایز اهمیت باشد. هدف این تحقیق، پایش کیفیت آب های زیرزمینی دشت دهرود- تنگه ارم در استان بوشهر در جنوب ایران با استفاده از شاخص کیفیت آب (WQI) است. برای این منظور، 10 منبع آب ز چکیده کامل

ارزیابی کیفیت آب‌های زیرزمینی می‌تواند در مدیریت این منابع و برنامه ریزی ها برای آینده بسیار حایز اهمیت باشد. هدف این تحقیق، پایش کیفیت آب های زیرزمینی دشت دهرود- تنگه ارم در استان بوشهر در جنوب ایران با استفاده از شاخص کیفیت آب (WQI) است. برای این منظور، 10 منبع آب زیرزمینی در داخل دشت انتخاب و کیفیت آب آنها در سال های 1392 و 1399 در دو فصل خشک و تر اندازه‌گیری شد. شاخص کیفیت آب با استفاده از پارامترهای اسیدیته، کل مواد جامد محلول در آب، سختی کل، نیترات، سولفات، بی‌کربنات، کلرور، کلسیم، سدیم، پتاسیم و منیزیم محاسبه گردید. نتایج تحقیق نشان داد بهترین شاخص کیفیت آب با میانگین 142 متعلق به چاه شماره 5 (نزدیک آبادی تنگ‌ارم) و بدترین شاخص کیفیت آب با میانگین 789 مربوط به چاه 10 (نزدیک آبادی دهرود) است. از مقایسه نقشه‌های پهنه‌بندی که با استفاده از روش کریجینگ رسم شدند، مشخص گشت چاه‌های نزدیک به آبادی تنگ‌ارم از کیفیت بهتری برخوردار هستند و هرچه به سمت آبادی دهرود در جنوب‌شرقی آبخوان حرکت شد از کیفیت آب زیرزمینی کاسته گردید. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

10 - تحلیلی بر تهدیدهای منابع آب ‫با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی با رویکرد پدافند غیرعامل
مرضیه عبدالهی زهرا عزیزی

10.30495/jrnr.2022.66640.10237

کمبود آب از مهم ترین و اساسی ترین بحران های کشور است که علاوه بر مشکلات زیست محیطی در عرصه های اجتماعی و امنیتی نیز بروز کرده است. بررسی وضعیت بحران آب در مناطق مختلف برای پیش بینی اقدامات پدافندی مورد نیاز در مدیریت و جلوگیری از ایجاد تبعات اجتماعی ضروری است. تحقیق ح چکیده کامل

کمبود آب از مهم ترین و اساسی ترین بحران های کشور است که علاوه بر مشکلات زیست محیطی در عرصه های اجتماعی و امنیتی نیز بروز کرده است. بررسی وضعیت بحران آب در مناطق مختلف برای پیش بینی اقدامات پدافندی مورد نیاز در مدیریت و جلوگیری از ایجاد تبعات اجتماعی ضروری است. تحقیق حاضر با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و تحلیل مشارکتی عوامل موثر در ایجاد و تشدید بحران آب در شهرستان بویین زهرا انجام شد. به این منظور ابتدا لایه های اطلاعاتی شامل خشکسالی، رده های خاک، میزان تبخیر و تعرق، میانگین مجموع بارش سالانه، رخنمون های زمین شناختی سطحی، فاصله از رودخانه های دایمی، میزان تخلیه یا دبی خروجی چاه های عمیق و کاربری تهیه و با بکارگیری تابع فازی مثلثی استانداردسازی شد و با استفاده از تابع تلفیق وزن دار خطی، لایه نهایی عرصه های بحران آب تولید گردید. نتایج بیانگر آن بود که سه مولفه اصلی میزان تخلیه آب توسط چاه های عمیق، میزان تبخیر و تعرق و تراکم جمعیت در سطح شهرستان، مهمترین عوامل دخیل در ایجاد و تشدید بحران کمبود آب بودند. همچنین سه طبقه بحران آب در سطح شهرستان شناسایی گردید که شامل طبقه با ریسک متوسط در بخش های شمالی شهرستان بویین زهرا (مساحت 1016 کیلومترمربع و حدود 34 درصد از مساحت کل شهرستان)، طبقه دوم یا عرصه های بحرانی منابع آب که بیشتر نواحی شرقی و مرکزی شهرستان بویین زهرا را در برگرفته است (39 درصد از مساحت شهرستان برابر 1155 کیلومترمربع) و طبقه سوم یا عرصه های در معرض بحران (مساحت آن حدود 830 کیلومترمربع و 27 درصد از مساحت شهرستان) می شوند. بر اساس نتایج به دست آمده، اثرگذارترین فعالیت در ایجاد بحران کمبود آب در این مطالعه مربوط به بخش کشاورزی است، بنابراین موثرترین اقدامات پدافندی در کاهش اثرات بحران کمبود آب در منطقه مورد مطالعه نظارت و جلوگیری از حفر چاه های عمیق جدید و پرکردن چاه های غیرمجاز تشخیص داده شد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

11 - تدوین برنامه مدیریت استراتژیک گردشگری جزیره هرمز
آیدا فروزش خوبده جلیل ایمانی هرسینی نعمت الله خراسانی

10.30495/jrnr.2022.64773.10224

در این پژوهش سعی شد با تحلیل عوامل قوت، ضعف، فرصت و تهدید گردشگری از طریق پرسشنامه و ماتریس SWOT، در جزیره هرمز به‌ عنوان یکی از مقاصد مهم گردشگری ایران، رابطه بین گردشگری و تخریب جزیره هرمز بررسی شد و درنهایت راهبردهای مدیریتی ارایه گردید. نتایج نشان داد شرایط پیش روی چکیده کامل

در این پژوهش سعی شد با تحلیل عوامل قوت، ضعف، فرصت و تهدید گردشگری از طریق پرسشنامه و ماتریس SWOT، در جزیره هرمز به‌ عنوان یکی از مقاصد مهم گردشگری ایران، رابطه بین گردشگری و تخریب جزیره هرمز بررسی شد و درنهایت راهبردهای مدیریتی ارایه گردید. نتایج نشان داد شرایط پیش روی جزیره نیاز به اقدامات جدی مدیریتی داشته تا هرچه سریع‌تر از تخریب محیط‌ زیست و جاذبه‌های جزیره هرمز جلوگیری شود. بر اساس تجزیه‌وتحلیل ماتریس عوامل داخلی و خارجی، ارزیابی محیط داخلی و خارجی به ترتیب برابر با 2.37 و 2.07 به‌دست ‌آمد که منجر به انتخاب استراتژی‌های تدافعی (WT) به ‌عنوان بهترین استراتژی‌ها گردید. در میان راهبردهای تدافعی، راهبرد تعیین قواعد برای خرید و فروش، جلوگیری از راه‌اندازی مشاغل مرتبط با گردشگری توسط افراد غیربومی در جهت حمایت از جامعه محلی و جلوگیری از خارج شدن سرمایه از جزیره هرمز اولویت ‌های اول مدیریتی و ایجاد سامانه الکترونیکی برای ثبت ورود و خروج طبیعت‌ گردان به سواحل بکر با هدف کم کردن آسیب‌های وارده به اکوسیستم‌ها و تشویق گردشگران به استفاده از اقامتگاه‌های بوم ‌گردی برای حمایت از جامعه محلی راهبردهای دوم مدیریت منطقه برای گردشگری هستند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

12 - مناطق چهارگانه محیط زیست و چالش های مالکیت و حقوق مالکانه
مسعود منصور ایرج حسینی صدرآبادی داریوش کریمی

10.30495/jrnr.2023.70047.10268

مستند به قانون شکار و صید، قانون حفاظت و به سازی محیط زیست، کنوانسیون ها و مقررات اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت، بخش هایی از کشور به عنوان مناطق چهارگانه محیط زیست (پارک ملی، اثر طبیعی ملی، منطقه حفاظت شده و پناهگاه حیات وحش) تعیین می شوند. تا پایان سال 1400 چکیده کامل

مستند به قانون شکار و صید، قانون حفاظت و به سازی محیط زیست، کنوانسیون ها و مقررات اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت، بخش هایی از کشور به عنوان مناطق چهارگانه محیط زیست (پارک ملی، اثر طبیعی ملی، منطقه حفاظت شده و پناهگاه حیات وحش) تعیین می شوند. تا پایان سال 1400 در مجموع 309 منطقه با مساحت 18/9 میلیون هکتار به عنوان مناطق چهارگانه تصویب شد. این عرصه ها تا قبل از تعیین و تصویب، علی القاعده در حوزه مالکیت عمومی (انفال)، دولتی، خصوصی یا ترکیبی از آنها قرار داشته و با استفاده از حقوق مالکانه با کاربری مشخصی تحت بهره برداری قرار داشته اند. در پژوهش حاضر ضمن بررسی تاثیر تعیین مناطق چهارگانه بر مالکیت و اسناد آن و نیز حقوق مالکانه و بهره برداری از آنها، به بررسی کفایت یا عدم کفایت مقررات موجود پرداخته شد و برخی مقررات که نیاز به اصلاح یا تکمیل داشت و لازم بود دستگاه های اجرایی ذی ربط فرآیند تصویب آنها را حسب مورد از طریق مجلس شورای اسلامی یا هیات وزیران پیگیری نمایند، بدین شرح پیشنهاد شد: الحاق دو تبصره به مواد 2 تا 5 و نیز یک تبصره به ماده 12 آیین‌نامه اجرایی قانون حفاظت و به سازی محیط زیست؛ الحاق یک تبصره به ماده 6 قانون اخیرالذکر؛ الحاق یک تبصره به ماده 9 قانون حدنگار و اصلاح تبصره 4 ماده 31 قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع. در نهایت نتیجه پژوهش نشان داد در صورت اعمال این پیشنهادها، ابهامات و چالش های مربوط به اخذ اسناد مالکیت منابع طبیعی واقع در مناطق چهارگانه و نظام بهره برداری از آن به همراه مشکلات فی مابین دو سازمان حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی و آبخیزداری در خصوص اقدامات قضایی و اداری به ویژه مسایل مرتبط با خسارات ناشی از طرح های عمومی و عمرانی در محدوده مناطق مذکور، مرتفع خواهد شد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

13 - طبقه بندی شدت خشکسالی هیدرولوژیکی با شاخص SMMD30 (مطالعه موردی: رودخانه های با رژیم جریان برفی یخچالی استان مازندران)
میرامید هادیانی

10.30495/jrnr.2022.65472.10234

در شمال ایران، وقوع خشکسالی ها نسبت به ترسالی ها در استان مازندران از فراوانی بیشتری برخوردار بوده ولی هیچ روند خاص اقلیمی مبنی بر کاهش بارندگی در سال های منتهی به دهه های اخیر در منطقه مشاهده نشده است. از نظر الگوی مکانی نیز وقوع خشکسالی ها و ترسالی ها از نظم خاص چکیده کامل

در شمال ایران، وقوع خشکسالی ها نسبت به ترسالی ها در استان مازندران از فراوانی بیشتری برخوردار بوده ولی هیچ روند خاص اقلیمی مبنی بر کاهش بارندگی در سال های منتهی به دهه های اخیر در منطقه مشاهده نشده است. از نظر الگوی مکانی نیز وقوع خشکسالی ها و ترسالی ها از نظم خاصی تبعیت نکرده و در بین مناطق مختلف استان، غالبا از هم زمانی و هماهنگی خاصی برخوردار نمی باشند. در این تحقیق شدت خشکسالی های هیدرولوژیک رودخانه های با رژیم جریان برفی یخچالی استان مازندران، به روش تئوری توالی و با شاخص استاندارد متوسط جریان کمینه 30 روزه، مورد مطالعه و طبقه بندی (ضعیف، شدید و خیلی شدید) قرار گرفت. مستقل بودن رفتار هیدرولوژیک رودخانه ها به خصوص در برابر خشکسالی، تفاوت های پستی و بلندی و خصوصیات فیزیکی حوزه های آبخیز، مستقل بودن حد آستانه دبی کمینه در شرایط خشکسالی و در نهایت تفاوت میکروکلیماهای موجود سبب شد که این شاخص حتی در فصول مختلف سال، متفاوت باشد. شاخص شدت خیلی شدید در فصل پاییز رودخانه چالوس 1/486- و همین شاخص برای رودخانه چشمه کیله با رژیم جریان مشابه برابر 0/743 بوده و در عین حال در تحلیل منطقه ای می توان شاخص طبقه بندی شدت خیلی شدید خشکسالی هیدرولوژیک را در رژیم جریان برفی یخچالی در فصل پاییز 1/385- بیان نمود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

14 - مروری برکاربرد جاذب زیستی بیوچار (زغال زیستی) در پایداری محیط زیست با رویکرد انرژی، آب و کشاورزی
لاله قفقازی لعبت تقوی

10.30495/jrnr.2022.69538.10257

تامین منابع پایدار انرژی، گرمایش زمین و حفظ سلامت خاک از چالش های اصلی قرن بیست و یکم هستند. بیوچار پتانسیل زیادی در پرداختن به این مسایل جهانی دارد و می تواند در دستیابی به اهداف توسعه پایدار موثر باشد. بیوچار حاصل از زیست توده پسماند (بقایای گیاهی، پسماندهای شهری چکیده کامل

تامین منابع پایدار انرژی، گرمایش زمین و حفظ سلامت خاک از چالش های اصلی قرن بیست و یکم هستند. بیوچار پتانسیل زیادی در پرداختن به این مسایل جهانی دارد و می تواند در دستیابی به اهداف توسعه پایدار موثر باشد. بیوچار حاصل از زیست توده پسماند (بقایای گیاهی، پسماندهای شهری و روستایی) به واسطه محتویات معدنی و ظرفیت بافری و کاتالیزور فرآیند هضم بی هوازی بوده و تولید انرژی زیستی را افزایش می دهد. این پژوهش مروری حاصل بررسی مقاله های آنلاین معتبر سایت های گوگل اسکولار، ساینس‌دایرکت، ریسرچ‌گیت و ناشران الزویر و اشپرینگر می باشد. یافته‌های حاصل مزایای‌ بالای بیوچار را برای استفاده گسترده در تولید انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش ‌گازهای گلخانه‌ای توجیه می‌کند. بیوچار به طور بالقوه تولید متان و هیدروژن را در هضم بی‌هوازی افزایش و در غنی‌سازی بیوگاز در محل بسیار کارآمد است و منجر به تولید بیومتان با خلوص بیش از 90 درصد می شود. از طرفی می تواند جایگزینی ارزان و بالقوه برای الکترود سلول های سوخت میکروبی باشد و هزینه باتری های مبتنی بر یون را کاهش دهد. کاربرد بیوچار در اکوسیستم کشاورزی باعث افزایش ترسیب کربن در خاک و کاهش انتشار متان و اکسید نیتروژن می شود. خصوصیات ساختاری سطح ویژه بالا، توزیع بهینه منافذ، واکنش‌پذیری سطحی، آب گریزی، گروه‌های عاملی فراوان جاذب را برای حذف فلزات سنگین از محلول های آبی گزینه مناسبی می کند. پتانسیل استفاده پایدار از بیوچار برای تولید انرژی زیستی (بیوگاز و هیدروژن زیستی)، کاهش گازهای گلخانه ای، ترسیب کربن و سلامت خاک و تصفیه پساب به همراه چالش ها و چشم اندازهای آتی آن با رویکرد هم بست پیوند انرژی، آب و کشاورزی ضروری است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

15 - بهره برداری بهینه از مخازن به منظور تامین نیازهای آبیاری بر پایه الگوریتم جدید پروانه پادشاه
میرامید هادیانی حمیدرضا وزیری

10.30495/jrnr.2022.65471.10233

مطالعه حاضر به بهره برداری از مخزن به منظور تامین نیازهای آبیاری بر اساس الگوریتم تکاملی جدید پروانه پادشاه با هدف حداقل نمودن کمبودهای آبیاری پرداخته است. از الگوریتم های ژنتیک و ازدحام ذرات به عنوان الگوریتم های پرکاربرد و موفق برای مقایسه با الگوریتم پروانه پ چکیده کامل

مطالعه حاضر به بهره برداری از مخزن به منظور تامین نیازهای آبیاری بر اساس الگوریتم تکاملی جدید پروانه پادشاه با هدف حداقل نمودن کمبودهای آبیاری پرداخته است. از الگوریتم های ژنتیک و ازدحام ذرات به عنوان الگوریتم های پرکاربرد و موفق برای مقایسه با الگوریتم پروانه پادشاه استفاده شد و به منظور انتخاب روش برتر از یک مدل تصمیم گیری چندمعیاره بهره برده شد. نتایج نشان داد الگوریتم پروانه پادشاه با کسب رتبه اول بر اساس مدل تصمیم گیری چندمعیاره و شاخص های مختلف نظیر اطمینان پذیری، آسیب پذیری، انعطاف پذیری و تابع هدف دارای عملکرد بهتری نسبت به الگوریتم ژنتیک و ازدحام ذرات است. علاوه بر آن، مقادیر کمبودهای تامین آب آبیاری بر اساس الگوریتم پروانه پادشاه نسبت به دو الگوریتم دیگر در طی هفت سال مطالعاتی کمتر می باشد. بنابراین مطالعه انجام شده نشان داد الگوریتم پروانه پادشاه دارای عملکرد مناسبی برای استفاده در مسایل مدیریت منابع آب می باشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

16 - ارزیابی اثربخشی آموزش‌های منابع طبیعی و محیط زیست در مدارس منطقه یک شهر تهران با استفاده از مدل کرک پاتریک
نسترن زهرا مرادصالح سحر رضایان

10.30495/jrnr.2022.64298.10215

پژوهش پیش رو با هدف ارزیابی اثربخشی آموزش ‌های منابع طبیعی و محیط زیست در مدارس منطقه یک اداره آموزش و پرورش شهر تهران با استفاده از مدل کرک پاتریک به انجام رسیده است. بدین منظور سنجش میزان اطلاعات کتب درسی از بین دانش ‌آموزان پنج مدرسه (دخترانه و پسرانه) مقطع ابتدایی چکیده کامل

پژوهش پیش رو با هدف ارزیابی اثربخشی آموزش ‌های منابع طبیعی و محیط زیست در مدارس منطقه یک اداره آموزش و پرورش شهر تهران با استفاده از مدل کرک پاتریک به انجام رسیده است. بدین منظور سنجش میزان اطلاعات کتب درسی از بین دانش ‌آموزان پنج مدرسه (دخترانه و پسرانه) مقطع ابتدایی و متوسطه دوره اول این منطقه در سال تحصیلی 1398-1397 صورت پذیرفت. با این هدف ابتدا به مطالعه کتب درسی تمام مقاطع دبستان و دوره اول دبیرستان پرداخته شد و از بین آنها مطالب مرتبط با منابع طبیعی و محیط زیست استخراج و دسته ‌بندی گردید و با توجه به مطالب مندرج در هر پایه و کاستی آن بسته ‌های آموزشی مناسب بر اساس متون و مستندات تهیه شده از سوی مرکز تربیت محیط‌‌‌‌‌ ‌&lrm;بان و آموزش‌ های محیط زیستی سازمان حفاظت محیط زیست تهیه و در اختیار دانش‌ آموزان قرار گرفت. این موارد شامل پاورپوینت، فیلم، داستان و نمایش ‌های کوتاه مناسب با موضوع ‌های منابع طبیعی و محیط زیست هر گروه سنی و پایه تحصیلی بود. جلسات آموزشی به صورت یک، دو یا سه جلسه در مدارس داوطلب برگزار شد و در اولین جلسه اقدام به انجام پیش‌ آزمون و پس از پایان جلسات آموزشی نیز پس ‌آزمون از دانش‌ آموزان شد. نتایج بررسی ‌ها در نرم ‌افزار SPSS نسخه 22 تحلیل و مورد بررسی قرار گرفت. نتایج مطالعه نشان داد برگزاری کلاس ‌های آموزش‌ های محیط زیست به شکل حضوری و رودررو دارای بیشترین اثربخشی بوده و نتایج نمرات پیش ‌آزمون و پس ‌آزمون و تحلیل آماری پرسشنامه‌ های سطح سوم و چهارم مدل کرک پاتریک نیز حاکی از وجود اثربخشی آموزش ‌های حضوری بوده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

17 - ارزیابی مکانی حساسیت سیل‌گیری با استفاده از روش‌های تقویت تطبیقی و بسته‌بندی در یادگیری ماشین
حسین آقا محمدی محمدحسن وحیدنیا زهرا عزیزی

سیل هر ساله میلیاردها دلار خسارت به کشورها وارد می کند که معیشت افراد را تهدید می کند. در نتیجه، تهدیدات اجتماعی-اقتصادی قابل توجهی برای جمعیت در سراسر جهان ایجاد می کند. بنابراین باید کنترل و مهار شود. در این راستا الگوریتم‌های یادگیری ماشین به همراه سیستم‌های اطلاعات چکیده کامل

سیل هر ساله میلیاردها دلار خسارت به کشورها وارد می کند که معیشت افراد را تهدید می کند. در نتیجه، تهدیدات اجتماعی-اقتصادی قابل توجهی برای جمعیت در سراسر جهان ایجاد می کند. بنابراین باید کنترل و مهار شود. در این راستا الگوریتم‌های یادگیری ماشین به همراه سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی، ابزارهای اولیه‌ای هستند که در مدل‌سازی و تحلیل کنترل سیلاب مؤثر هستند. هدف از این تحقیق شناسایی بخشی از مناطق حساس به سیل در حوضه آبریز هراز در استان مازندران با استفاده از روش‌های مجموعه‌ای در الگوریتم‌های یادگیری ماشینی است. روند پژوهش به شرح زیر می‌باشد: ابتدا داده های نقاط سیلاب تهیه شد. سپس، 70 درصد از حدود 200 موقعیت نمونه برای مدل‌سازی و 30 درصد باقیمانده برای اعتبارسنجی نقشه های تولید شده استفاده شدند. سپس عوامل موثر شامل زاویه شیب، جهت شیب، توپوگرافی، نوع خاک، پوشش زمین، فاصله از رودخانه، بارندگی سالانه، شاخص پوشش گیاهی تفاوت نرمال شده، شاخص انتقال رسوب، شاخص رطوبت توپوگرافی و شاخص تراکم آبراهه برای وزن دادن تاثیر هر عامل با استفاده از الگوریتم های یادگیری ماشین جمعی استفاده شده است. بر اساس نتایج این مطالعه، منحنی مشخصه عملکرد سیستم (ROC) ترسیم شد و مساحت زیر منحنی (AUC) برای اعتبار سنجی نقشه منطقه مستعد سیل محاسبه شد. یافته‌ها نشان داد که مدل تقویت تطبیقی دقیق‌تر از مدل بگینگ در تهیه نقشه حساسیت سیلابی است. تهیه نقشه حساسیت سیل نقشی محوری در توانمندسازی برنامه‌ریزان و مدیران شهری برای کاهش و حفاظت پیشگیرانه در برابر پیامدهای نامطلوب سیل بازی می‌کند. مقامات مدیریت سیل در وزارت نیرو می توانند از مدل مجموعه پیشنهادی برای کمک به مدیریت بلایا و کاهش خطرات در مطالعات آتی استفاده کنند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

18 - ارزیابی وضعیت تغذیه گرایی تالاب عینک رشت با استفاده از شاخص کارلسون
محمد دهدار درگاهی محمدرضا رحیمی بشر ٰرضا زمانی پویا رهبری

10.30495/jrnr.2022.66760.10238

تغذیه گرایی یا غنی شدن، یک مساله مهم در تمامی بوم سازگان های آبی جهان بوده و تالاب ها یکی از حساس ترین زیستگاه ها نسبت به این معضل هستند و ارزیابی وضعیت تروفی یک تالاب، اولین گام در ارزیابی کیفیت آن است. مطالعه حاضر با هدف بررسی خصوصیات کیفی آب و وضعیت تغذیه گرای چکیده کامل

تغذیه گرایی یا غنی شدن، یک مساله مهم در تمامی بوم سازگان های آبی جهان بوده و تالاب ها یکی از حساس ترین زیستگاه ها نسبت به این معضل هستند و ارزیابی وضعیت تروفی یک تالاب، اولین گام در ارزیابی کیفیت آن است. مطالعه حاضر با هدف بررسی خصوصیات کیفی آب و وضعیت تغذیه گرایی تالاب عینک رشت با استفاده از شاخص تروفی کارلسون انجام گرفته است. مساحت این پهنه آبی 36/5 هکتار و منبع تامین آب آن نزولات جوی و هرزآب های شهری و رودخانه سفیدرود می باشد. این تالاب در غرب کلان شهر رشت واقع و از چهار بخش مختلف تشکیل گردیده است. جهت تعیین فاکتورهای فیزیکوشیمیایی آب در هر بخش یک ایستگاه انتخاب و نمونه برداری ها از پاییز 1396 تا تابستان 1397 به صورت فصلی در طول یک سال در آنها انجام و میانگین سالانه فاکتورها نشان داد دمای آب برابر 18/3 درجه سانتی‌گراد، pH معادل 7/21، اکسیژن محلول آب 2/75 میلی گرم بر لیتر، BOD5 10/9میلی گرم بر لیتر، COD 24/42 میلی گرم بر لیتر، TDS 733/25 میلی گرم بر لیتر، نیتروژن کل 21/5 میلی گرم بر لیتر، کلروفیل آ 0/062 میلی گرم بر لیتر، فسفات کل 0/95 میلی گرم بر لیتر و عمق دیدسشی دیسک 0/35 متر بوده است. میانگین سالانه شاخص تروفی کارلسون این تالاب بر اساس عمق دیدسشی دیسک 76/78، فسفات کل 99/80 و کلروفیل آ 74/69 تعیین شد. بر اساس شاخص TSI تالاب عینک رشت در محدوده پرغذایی شدید قرار داشته و از دیدگاه مدیریتی نیاز به اقدام اساسی به جهت بهبود شرایط تغذیه گرایی دارد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

19 - بررسی هیدروکربن های نفتی کل در رسوبات پیرامونی اکوسیستم های مرجانی جزایر خلیج فارس (قشم، هنگام و لاوان)
مهدی سلطانی صابر قاسمی احسان کامرانی

10.30495/jrnr.2022.69815.10261

دومین زیستگاه غنی کره زمین پس از جنگل های استوایی به اکوسیستم های مرجانی اختصاص دارد. این زیست بوم در تعادل بخشیدن به میزان کربن و نیتروژن، حفظ خطوط ساحلی در برابر تخریب ناشی از هجوم مداوم امواج، طوفان، سیل، ایجاد محیط‌زیست دریایی، مواد مغذی برای زنجیره غذایی و هچنین چکیده کامل

دومین زیستگاه غنی کره زمین پس از جنگل های استوایی به اکوسیستم های مرجانی اختصاص دارد. این زیست بوم در تعادل بخشیدن به میزان کربن و نیتروژن، حفظ خطوط ساحلی در برابر تخریب ناشی از هجوم مداوم امواج، طوفان، سیل، ایجاد محیط‌زیست دریایی، مواد مغذی برای زنجیره غذایی و هچنین تعادل بخشیدن به سیستم ظریف طبیعت بسیار تاثیرگذار است. امروزه استخراج، بهره‌برداری و حمل ونقل نفت، نقش به سزایی را در تخریب سواحل مرجانی خلیج فارس برجای گذاشته است. نمونه های رسوبات دریایی و ساحلی جزایر مرجانی قشم، هنگام و لاوان از عمق حدود 5-0 سانتی‌متری بستر به‌طور تصادفی طبق روش MOOPAM جمع آوری و غلظت هیدروکربن های نفتی کل توسط دستگاه UVF بر حسب میکروگرم بر گرم رسوب اندازه گیری شد. نوع بافت رسوبات نشان داد بالاترین درصد ذرات دانه ریز (سیلت+رس) در رسوبات دریایی و ساحلی جزیره لاوان به ترتیب 51/58 و 51/01 درصد است. میانگین غلظت های تشخیص داده شده TPH پایین تر از مقدار زمینه خطر زیست محیطی (4 میکروگرم بر گرم) می باشد. بیشترین غلظت هیدروکربن های نفتی در ایستگاه های دریایی و ساحلی رسوبات جزیره لاوان مشاهده شد که می تواند به دلیل تاسیسات و فعالیت های نفتی و شناورهای صیادی در این جزیره باشد. همچنین ارزیابی خطر زیست محیطی ناشی از آلودگی TPH بر موجودات آبزی با استفاده از شاخص های دستورالعمل های کیفیت رسوب و ضریب آلودگی نشان داد که رسوبات مورد مطالعه فاقد هرگونه اثرات بیولوژیک نامطلوب بر موجودات آبزی هستند. بهره برداری ها، حمل ونقل دریایی، نشت نفت و مشتقات آن یکی از عمده ترین دلایل نابودی و اثرات اکولوژیک منفی بر آبسنگ های مرجانی خلیج فارس می باشد که این چالش ضرورت حفاظت از مناطق ساحلی و محیط زیست دریایی را با رویکرد توسعه پایدار آشکارتر می سازد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

20 - ارزیابی ارتباطات زیستگاهی گونه قوچ و میش اوریال (Ovis vignei arkal) به‌منظور طراحی دالان ارتباطی در جاده میان‌گذر پارک ملی گلستان با رویکرد تلفیقی نظریه‌های مدار الکتریکی و گراف
نسیم خیرخواه قهی سیدعلی جوزی

10.30495/jrnr.2022.69959.10265

جاده‌ها و بزرگراه‌ها با قطع ارتباطات زیستگاهی به ‌شدت بر وضعیت ارتباطات بوم‌شناختی سیمای سرزمین اثرگذار هستند و منجر به تکه‌تکه شدن زیستگاه‌های موجود شده و یکی از عوامل تهدیدکننده بقای حیات‌وحش می‌باشند. پژوهش حاضر به بررسی اثر جاده میان‌گذر تهران-مشهد از میان پارک ملی چکیده کامل

جاده‌ها و بزرگراه‌ها با قطع ارتباطات زیستگاهی به ‌شدت بر وضعیت ارتباطات بوم‌شناختی سیمای سرزمین اثرگذار هستند و منجر به تکه‌تکه شدن زیستگاه‌های موجود شده و یکی از عوامل تهدیدکننده بقای حیات‌وحش می‌باشند. پژوهش حاضر به بررسی اثر جاده میان‌گذر تهران-مشهد از میان پارک ملی گلستان بر جمعیت گونه قوچ و میش اوریال می‌پردازد تا بتواند بهترین نقطه را برای احداث دالان ارتباطی شناسایی نماید. برای ارزیابی ارتباطات گونه، دو مقیاس زیست‌بوم و لکه انتخاب شد. در مقیاس زیست‌بوم از نظریه مدار و شاخص گلوگاه و در مقیاس لکه از نظریه گراف و شاخص مرکزیت بینابینی (BC) استفاده گردید. با روی ‌هم گذاری محدوده گلوگاه ارتباطی و در نظرگیری کوتاه‌ترین مسیر به لکه‌ای که بیشترین نقش را در حفظ شاخص BC داشت، مکان بهینه برای احداث دالان شناسایی شد. نتایج این پژوهش نشان داد در سمت شرق منطقه به دلیل مطلوبیت بالاتر زیستگاه قوچ و میش اوریال، لکه‌های زیستگاهی تراکم بیشتری داشته و با تلفیق نظریه‌های مدار و گراف، جاب جایی بیشتری نیز صورت می‌گیرد. احداث دالان در این منطقه احتمالا به افزایش جابجایی گونه، حفظ جمعیت آن و جلوگیری از انزوای زیستی و در نتیجه بهبود وضعیت زیستگاه‌های پایین‌دست کمک خواهد شد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

21 - بررسی انتقال کادمیوم در خاک لومی دست نخورده با مدل FADE
سمیرا مرسلی حسین بابازاده شهرام شاهمحمدی حسین صدقی

10.30495/jrnr.2023.73378.10291

بیان صحیح و دقیق انتقال آلاینده‌ها در محیط متخلخل از اهمیت بالایی برای ارزیابی و اصلاح آنها در خاک و آبخوان‌ها برخوردار است. جنبه مهم در انتقال املاح و آلاینده‌ها، استفاده از مدل‌های مناسب برای توصیف رفتار انتقال آنها است. در این مطالعه غلظت فلز سنگین کادمیوم در ستون خا چکیده کامل

بیان صحیح و دقیق انتقال آلاینده‌ها در محیط متخلخل از اهمیت بالایی برای ارزیابی و اصلاح آنها در خاک و آبخوان‌ها برخوردار است. جنبه مهم در انتقال املاح و آلاینده‌ها، استفاده از مدل‌های مناسب برای توصیف رفتار انتقال آنها است. در این مطالعه غلظت فلز سنگین کادمیوم در ستون خاک لومی دست‌نخورده با استفاده از آزمایش جانشینی اختلاط‌پذیر اندازه گیری شد. این آزمایش در سه غلظت اولیه (50 ، 100 و 150 میلی گرم بر لیتر) تکرار شد. سپس انتقال فلز Cd توسط مدل کسری انتقال-پخش (FADE) شبیه‌سازی شد. منحنی‌های رخنه حاصل از شبیه‌سازی مدل مذکور و نتایج آزمایش های برازش داده شده و تاثیر غلظت بر عملکرد آن بررسی گردید. پارامترهای درجه کسری (α)، ضریب پخش (D) و فاکتور تاخیر (R) در هر سه غلظت اولیه با استفاده از روش مسئله معکوس برآورد و مقایسه شد. نتایج نشان داد مدل FADE انتقال فلز کادمیوم را با 0/98=RMSE و 0/05=r2 به خوبی شبیه‌سازی می‌کند. مقایسه منحنی‌های رخنه برازش داده شده توسط مدل FADE و داده‌های آزمایشگاهی نیز موید این موضوع است. همچنین مقدار α در هر سه غلظت اولیه تقریبا با هم برابر و مساوی 1/7 می‌باشد که نشان‌دهنده انتقال نامتعارف Cd است. به نظر می‌رسد عدم اثرگذاری C0 بر پارامتر درجه کسری که پارامتر اصلی مدل FADE است، باعث شده عملکرد مدل مذکور با تغییرات غلظت اولیه روند خاصی نداشته و قابل چشم‌پوشی باشد. با افزایش غلظت اولیه، فرآیند پخشیدگی در انتقال فلز کادمیوم افزایش یافته و روند آن غیرخطی و غیرقابل پیش‌بینی می شود و رابطه فاکتور تاخیر با غلظت اولیه معکوس می باشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

22 - مقایسه روش‌های مختلف تجربی، ریاضی و هوشمند در ارزیابی کیفیت زیبایی شناختی منظر شهری (مطالعه موردی: شهر گرگان)
سپیده سعیدی سید حامد میرکریمی مرجان محمد زاده عبدالرسول سلمان ماهینی

10.30495/jrnr.2022.70051.10269

در عصر حاضر، افزایش مداخلات انسانی موجب ایجاد آشفتگی در الگوهای منظر و تنزل کیفیت منظر شده است. از این رو شناسایی مناطق باارزش و برنامه ریزی صحیح و طراحی مناسب به منظور حفاظت و ارتقا ارزش های زیبایی شناختی و سرمایه های منظر امری ضروری و اجتناب ناپذیر به نظر می رسد چکیده کامل

در عصر حاضر، افزایش مداخلات انسانی موجب ایجاد آشفتگی در الگوهای منظر و تنزل کیفیت منظر شده است. از این رو شناسایی مناطق باارزش و برنامه ریزی صحیح و طراحی مناسب به منظور حفاظت و ارتقا ارزش های زیبایی شناختی و سرمایه های منظر امری ضروری و اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. هدف از این پژوهش، بررسی عملکرد روش های مختلف تجربی (ارزیابی چندمعیاره به روش ترکیب خطی وزن دار)، ریاضی (رگرسیون لجستیک) و هوشمند (شبکه عصبی) در برآورد تناسب ارزش زیبایی شناختی شهر گرگان می باشد. پس از مطالعه های نظری و تعیین معیارهای تاثیرگذار، نقشه سازی و استانداردسازی معیارها صورت گرفت و در نهایت نقشه تناسب ارزش زیبایی شناختی بر اساس روش های ترکیب خطی وزن دار، شبکه عصبی و رگرسیون لجستیک تهیه شد. به منظور ارزیابی عملکرد روش های مختلف و انتخاب روش بهینه از نقاط کنترل زمینی و روش اعتبارسنجی ROC استفاده شد. نتایج نشان داد در نقشه حاصل از روش ترکیب خطی وزن دار بخش زیادی از داده ها در نتیجه ترکیب خطی لایه ها و وزن دهی از بین رفته است، اما روش شبکه عصبی با عملکرد هوشمندانه و قابلیت ترکیب و تحلیل غیرخطی نسبت به روش ترکیب خطی وزن دار و همچنین انجام تحلیل های رفت و برگشتی در مقایسه با روش رگرسیون لجستیک، ارزش منطقه مورد مطالعه را بهتر تفکیک می کند. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش می توان چنین نتیجه گرفت، زمانی که نسبت به منطقه مورد مطالعه شناخت کمی وجود دارد و امکان انجام بررسی های میدانی برای ثبت نقاط دید باارزش وجود ندارد، انجام روش ترکیب خطی وزن دار می تواند راهگشا باشد. اما در صورتی که امکان بررسی های میدانی برای تهیه نقشه نمونه های تعلیمی واقعی به عنوان متغیر وابسته فراهم باشد، به کمک روش شبکه عصبی و رگرسیون لجستیک می توان به نتایج دقیق تری دست یافت و در این بین روش هوشمند شبکه عصبی قابلیت بالاتری در تفکیک ارزش های سیمای محیط دارد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

23 - بهینه‌سازی بهره‌برداری از آبخوان دشت شهریار با شبیه‌سازی جریان آب زیرزمینی به روش مدل‌سازی ترکیبی
نیما صالحی شفا حسین بابازاده فیاض آقایاری علی صارمی محمدرضا غفوری مسعود صفوی علی پناهدار

10.30495/jrnr.2022.70366.10272

در پژوهش حاضر یک الگوی شبیه‌سازی چند‌هدفه ارایه شد و شش سناریو بر اساس بیلان آب زیرزمینی به‌منظور بهره‌برداری بهینه از آبخوان دشت شهریار تعریف شد. به این منظور، ابتدا با استفاده از مدل های مبتنی بر GIS و با روش‌های فازی و وزنی، مناطق پر آب و کم آب محدوده مطالعاتی به‌من چکیده کامل

در پژوهش حاضر یک الگوی شبیه‌سازی چند‌هدفه ارایه شد و شش سناریو بر اساس بیلان آب زیرزمینی به‌منظور بهره‌برداری بهینه از آبخوان دشت شهریار تعریف شد. به این منظور، ابتدا با استفاده از مدل های مبتنی بر GIS و با روش‌های فازی و وزنی، مناطق پر آب و کم آب محدوده مطالعاتی به‌منظور اولویت‌بندی منابع و مصارف شناسایی شدند. سپس سناریوهای مورد نظر به ‌وسیله مدل GMS شبیه‌سازی و ارزیابی شدند. در نهایت به منظور افزایش دقت نتایج پژوهش، غلظت TDS و بیلان آب زیرزمینی با استفاده از مدل‌ شبکه عصبی مصنوعی شبیه‌سازی شد. با توجه به نتایج روش‌های فازی و وزنی، مناطق رباط‌کریم، سپس اسلامشهر و در نهایت شهریار به‌عنوان نواحی کم آب مشخص شدند. بر اساس نتایج حاصل شده، بیلان حالت ناپایدار و صحت‌سنجی به ترتیب برابر 344/68- و 109/98- میلیون مترمکعب محاسبه شدند. سناریوی سوم با بیلان 203/33 میلیون ‌متر‌مکعب به‌عنوان بهترین سناریو انتخاب شد و بیلان حاصل از آن نسبت به بیلان حاصل از مدل GMS و شبکه عصبی برای سال آبی 95 به‌ترتیب برابر 284/87 و 284/83 درصد افزایش یافت. همچنین غلظت کل مواد جامد محلول آب زیرزمینی حاصل از مدل GMS‌ و شبکه عصبی در کل بازه زمانی مطالعاتی به‌طور میانگین برابر 655 و 651 میلی‌گرم بر لیتر برآورد شدند. معیارهای ضریب همبستگی و ضریب تعیین حاصل از مدل‌های شبکه عصبی برای بیلان آب زیرزمینی و کل داده‌ها برابر یک و برای غلظت کل مواد جامد محلول آب زیرزمینی به‌ترتیب برابر 0/997 و 0/994 برآورد شدند. در تحقیق حاضر، الگوی شبیه‌سازی چند‌هدفه به‌عنوان یک روش جامع و کاربردی با ارایه روش‌های شبیه‌سازی نوین، توانایی پشتیبانی از چند سناریوی مؤثر را داشته و منجر به افزایش پایداری سیستم آب زیرزمینی می‌شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

24 - واکاوی سند برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به منظور دستیابی به توسعه پایدار سازگار کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست
سمیه اسمعیلی

10.30495/jrnr.2022.69964.10266

توسعه از حدود سال 1327 تحت عنوان دخالت مدیریت شده و توسعه پایدار از حدود سال 1374 به هدف تداوم اقدامات مدیریت شده با نگاه به آینده، محور برنامه های کشور بوده است. علی رغم تجربه یازده برنامه بلندمدت در این فرآیند، کشور همچنان با چالش بزرگ عدم تحقق اهداف توسعه ای قانون چکیده کامل

توسعه از حدود سال 1327 تحت عنوان دخالت مدیریت شده و توسعه پایدار از حدود سال 1374 به هدف تداوم اقدامات مدیریت شده با نگاه به آینده، محور برنامه های کشور بوده است. علی رغم تجربه یازده برنامه بلندمدت در این فرآیند، کشور همچنان با چالش بزرگ عدم تحقق اهداف توسعه ای قانون برنامه بر اساس سندهای مصوب مواجه بوده است. پژوهش حاضر به روش مطالعات مروری و فراتحلیلی با واکاوی قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1396-1400) با تمرکز بر بخش منابع طبیعی انجام شد. به دلیل ارتباط تنگاتنگ بخش کشاورزی و اثرگذاری آن بر محیط زیست، ارتباط بین هر سه بخش به طور تلفیقی در یک ساختار دیده شد. نتایج بررسی قانون سند ششم کشور در بخش های منابع طبیعی، محیط زیست و کشاورزی نشان از وجود شکاف جدی در تدوین قانون برنامه و اجرای آن دارد که به فقدان وجود نظام برنامه ریزی مطلوب، هماهنگ و بهینه و عدم ارتباط منسجم و نهادینه بین برنامه ریزی، سیاست گذاری و بودجه ریزی مربوط است. مجموعه ای از احکام کلی، اهداف آرمانی و موضوع های متعدد و متنوع در برنامه ها و عدم تعیین دقیق منابع مورد نیاز و قابل دستیابی در کنار سایر ترکیب های برنامه های توسعه منجر به عدم دستیابی به اهداف مد نظر برنامه های توسعه کشور در این خصوص شده است که نشان از تضاد جدی در نگاه پایدار به منابع طبیعی همسو با بخش کشاورزی و محیط زیست دارد. بنابراین لازم است تغییر جدی در دیدگاه درمان محوری برنامه ریزی های توسعه صورت پذیرفته و به جای آن از نگاه سیستماتیک پیشگیری‌محور و پیش‌بینی‌محور در فرآیند برنامه ریزی بهره گرفته شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

25 - پیش‌بینی جریان بر پایه‌ عدم قطعیت‌های موجود و ارزیابی نوسانات جریان زیست‌محیطی روی اکوسیستم‌ منابع تجدیدشونده حوضه سد طالقان
زهرا نفریه مهدی سرائی تبریزی حسین بابازاده حمید کاردان مقدم

10.30495/jrnr.2022.69887.10263

اهمیت بقای نسل گونه‌های نادر و حفظ تنوع زیستی کشور برای آیندگان و چرخه اکوسیستم با وجود محدودیت‌های منابع آب سطحی لزوم برنامه‌ریزی منابع آبی را نشان ‌می‌دهد. مولفه‌ مهم در بهینه‌سازی و مدیریت آب سطحی، پیش بینی های بلند‌مدت و کوتاه مدت جریان رودخانه است. پژوهش حاضر ب چکیده کامل

اهمیت بقای نسل گونه‌های نادر و حفظ تنوع زیستی کشور برای آیندگان و چرخه اکوسیستم با وجود محدودیت‌های منابع آب سطحی لزوم برنامه‌ریزی منابع آبی را نشان ‌می‌دهد. مولفه‌ مهم در بهینه‌سازی و مدیریت آب سطحی، پیش بینی های بلند‌مدت و کوتاه مدت جریان رودخانه است. پژوهش حاضر به منظور دستیابی به این مهم به مقایسه عملکرد دو مدل شبکه بیزینBN و شبکه عصبی MLP، طی هفده الگوی ساختاری پرداخت. سپس مقادیر زیست‌محیطی و شرایط زیستی آبزیان بررسی شد. داده های ماهانه هواشناسی و همچنین حجم آب انتقالی از پنج ایستگاه هیدرومتری ورودی به سد طالقان از سال 1385 تا 1397 به‌عنوان داده ورودی به مدل‌ها معرفی گردید و رواناب ورودی به سد به‌عنوان پیش بینی شونده لحاظ شد. در مرحله بعد با استفاده از روش هیدرولوژیک تنانت دبی‌های‌ ‌زیست‌محیطی محاسبه گردید و احتمال وقوع این دبی‌ها در داده‌های ثبتی و هفده الگو در محیط نرم افزار Easyfit محاسبه شد. سپس مقایسه‌ الگوهای منتخب با توجه به احتمال وقوع و معیار‌های شاخص، ضریب نش- ساتکلیف، جذر خطای میانگین مربعات و متوسط خطای پیش‌بینی مطلق انجام شد. با وجود 43/3 درصد تشابه بهترین الگو مدل BN در برابر 80 درصد تشابه در مدل MLP، مدل BN با معیار شاخص بهتر (3/98- ، 17/3 و 0/06) در مقابل مقادیر شاخص در مدل MLP (23/9 ،-10/3 و 122/3) دقت بهتری داشته است. همچنین مشخص شد حوضه با خطر ‌زیست‌محیطی مواجه است، زیرا مقادیر پیشنهادی برای جریان زیست‌محیطی در بعضی از ماه‌ها در طول دوره مطالعاتی از کل رواناب بیشتر بوده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

26 - ارزیابی آلودگی و ریسک بوم شناختی گردوغبار آلوده به عناصر بالقوه سمی (مورد مطالعه: مجتمع های مسکونی کلان شهر اصفهان)
مکیه عبدالحسین حمود عاطفه چمنی سهیل سبحان اردکانی

10.30495/jrnr.2023.74151.10297

آلودگی هوا باعث بیماری‌های مزمن تنفسی و قلبی عروقی می‌شود و تخمین زده می‌شود سالانه بین 2/6 تا 4/8 میلیون مرگ زودرس به این علت اتفاق می افتد. هدف از این مطالعه، تعیین غلظت عناصر بالقوه سمی در گردوغبار داخلی مجتمع‌های مسکونی شهر اصفهان در زمستان 1401 بود. بدین منظور، مج چکیده کامل

آلودگی هوا باعث بیماری‌های مزمن تنفسی و قلبی عروقی می‌شود و تخمین زده می‌شود سالانه بین 2/6 تا 4/8 میلیون مرگ زودرس به این علت اتفاق می افتد. هدف از این مطالعه، تعیین غلظت عناصر بالقوه سمی در گردوغبار داخلی مجتمع‌های مسکونی شهر اصفهان در زمستان 1401 بود. بدین منظور، مجتمع‌های مسکونی در 31 نقطه از شهر اصفهان به گونه ای انتخاب شدند که کل شهر را پوشش دهند. با استفاده از برس پلاستیکی تمیز، گردوغبار از سطوح داخلی طبقه همکف یا اول مجتمع‌های مسکونی به جز فضاهای مشاع، جمع آوری و در مجموع 93 نمونه به آزمایشگاه منتقل و غلظـت کـل عناصر آرسنیک، کادمیوم، نیکل، منگنز، کبالت، سرب و وانادیوم با استفاده از دستگاه ICP-OES مدل Optima 83 اندازه گیری شد. میانگین غلظت آرسنیک، کادمیوم، نیکل، منگنز، کبالت، سرب و وانادیوم به ترتیب 5/55، 0/95، 32/6، 241، 3/87، 300 و 30/6 میلی‌گرم بر کیلوگرم گزارش شد. طبق نتایج فاکتور غنی‌شدگی، غلظت سرب و کادمیوم در همه ایستگاه‌ها به جز علامه امینی دارای منشا غیرطبیعی و انسان ساخت است. میان شاخص غنی‌شدگی سرب و شاخص ارزیابی خطر با شاخص ترافیکی، همبستگی مثبت معنی‌دار به ترتیب در سطح 95 درصد(r=0/369، Pvalue=0/021)و 99 درصد (r=0/619، Pvalue=0/0) وجود دارد. بدین معنی که حجم ترافیک دارای تاثیر عمده بر غلظت عناصر بالقوه سمی مورد مطالعه در ایستگاه‌های نمونه برداری است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

27 - ارزیابی توان بوم‌شناختی حوضه آبخیز کبگیان شهرستان بویراحمد برای آبزی‌پروری
زینب محرابی سهیل سبحان اردکانی لیما طیبی

10.30495/jrnr.2023.70149.10270

رشد جمعیت و نیازهای بشر باعث توسعه چشمگیر صنایع از جمله تکثیر و پرورش آبزیان به‌عنوان منبع مهم تامین نیاز پروتئینی وی شده است. نتیجه این توسعه که به‌طور معمول با عدم انجام مطالعات اثرات محیط ‌زیستی همراه است، در بسیاری از کشورها از جمله ایران با پیامد تخریب محیط همراه ب چکیده کامل

رشد جمعیت و نیازهای بشر باعث توسعه چشمگیر صنایع از جمله تکثیر و پرورش آبزیان به‌عنوان منبع مهم تامین نیاز پروتئینی وی شده است. نتیجه این توسعه که به‌طور معمول با عدم انجام مطالعات اثرات محیط ‌زیستی همراه است، در بسیاری از کشورها از جمله ایران با پیامد تخریب محیط همراه بوده است. این مطالعه با هدف ارزیابی توان بوم‌شناختی حوضه کبگیان شهرستان بویراحمد برای استقرار کارگاه های تکثیر و پرورش ماهی انجام شد. بدین منظور و بر اساس مدل آبزی‌پروری مخدوم، از نقشه های 1:50000 بافت، عمق و فرسایش خاک، شیب، دما، اسیدیته و دبی آب، سنگ، رویشگاه‌های حساس، مناطق حفاظت‌شده و ارزش حفاظتی گونه ها و نرم‌افزار ArcGIS استفاده شد. نتایج نشان داد از وسعت تقریبی 192 هکتاری منطقه مورد مطالعه، 78/7 هکتار و به طور غالب در حاشیه روستای بطاری، از قابلیت قابل قبول برای توسعه صنعت آبزی‌پروری برخوردار بوده است. از آنجایی که در حال حاضر توزیع مکانی کارگاه های تکثیر و پرورش ماهی در مسیر رودخانه کبگیان از وضعیتی مناسب برخوردار نیست و اغلب در یک بخش از رودخانه تمرکز دارد، توان پالایش آلاینده‌های تولیدی کارگاه ها توسط رودخانه کاهش ‌یافته است. پیشنهاد می شود به‌منظور کاهش آثار سوء محیط‌ زیستی صنعت تکثیر و پرورش آبزیان بر کیفیت آب رودخانه، نسبت به انتقال کارگاه ها به مناطقی با قابلیت توسعه آبزی پروری اقدام گردد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

28 - کاربرد های روش ارزیابی چرخه حیات با هدف حفاظت از انرژی در صنعت ساختمان
کیانا راسخ مامک صلواتیان مرضیه کاظم زاده

10.30495/jrnr.2023.71564.10283

امروزه با افزایش آگاهی از اثرات محیط‌زیستی ساختمان‌ها و همچنین ظهور ابزارهای توانمند برای ارزیابی آنها علاقه فزاینده‌ای به مطالعه ارزیابی چرخه‌‌حیات در تمام صنایع از جمله صنعت ساختمان در کشورهای پیشرفته به‌وجود آمده‌است. با وجود انتشار مقالات متعدد در این زمینه، هیچ یک چکیده کامل

امروزه با افزایش آگاهی از اثرات محیط‌زیستی ساختمان‌ها و همچنین ظهور ابزارهای توانمند برای ارزیابی آنها علاقه فزاینده‌ای به مطالعه ارزیابی چرخه‌‌حیات در تمام صنایع از جمله صنعت ساختمان در کشورهای پیشرفته به‌وجود آمده‌است. با وجود انتشار مقالات متعدد در این زمینه، هیچ یک بر چالش‌های روش ارزیابی چرخه حیات، مطالعات مربوطه و راهکار‌های بالقوه برای رسیدگی به چالش‌ها تمرکز نداشته است. هدف مقاله حاضر ارایه گزارشی سیستماتیک از مطالعات کاربردی روش ارزیابی چرخه‌ حیات در صنعت ساخت‌و‌ساز برای ارائه راه‌حل بالقوه جهت انجام تحقیقات هدفمند آتی است. روش تحقیق این مقاله شامل بررسی مختصر ادبیات موضوع برای ارائه نمای کلی از روش ارزیابی چرخه حیات و انتخاب و مطالعه سیستماتیک مقالات/کتاب های مروری جهت بررسی مزایا و چالش‌های تحقیقات ارزیابی چرخه حیات بود. با بررسی مقاله های معتبر پژوهشی از سال 2000 تا 2023 در مجموعه مقالات ISI و مقاله های علمی- پژوهشی فارسی، در مجموع 72 مقاله مرتبط مورد‌مطالعه قرار گرفت. با توجه به تنوع فاکتورهای تاثیرگذار بر ارزیابی چرخه حیات در ساخت وساز، ابتدا گزارش های آماری از نحوه‌ پراکندگی جغرافیایی و موضوعی ارائه شد و سپس اهداف مورد مطالعه، حوزه‌های عمل، بانک‌های اطلاعاتی، ابزارها و اثرات محیط زیستی مورد ‌مطالعه مقاله های معتبر منتشر شده مورد بررسی قرارگرفت و نقاط قوت و ضعف پژوهش‌های اخیر را نمایان ساخت. یافته‌ها نشان داد استفاده از بانک‌های اطلاعاتی یکپارچه و همچنین اصول محاسباتی و نرم‌افزار‌های محاسبه‌گر هماهنگ در کنار یکسان‌سازی واحدهای عملکردی به همسویی پژوهش‌ها در چارچوب استانداردهای واحد و نیز امکان مقایسه و بسط نتیجه گیری‌ها می‌انجامد و در نتیجه ارایه تصویر جامع‌تر از اثرات محیط‌زیستی محصولات و سیستم‌های ساختمانی را برای حرفه‌مندان فراهم می آورد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

29 - بررسی کیفی منابع آب‌ های سطحی در جهت دستیابی به کشاورزی و منابع طبیعی پایدار(مطالعه موردی: رودخانه مرزی ارس)
میلاد طباطبائی هاشمی مهدی سرائی تبریزی حسین بابازاده

10.30495/jrnr.2023.72524.10287

از آنجا‌یی که بخش کشاورزی مصرف‌کننده اصلی آب در کشور است، دستیابی به کشاورزی پایدار بدون در نظر گرفتن مسایل زیست ‌محیطی ممکن است در درازمدت مخاطراتی را به دنبال داشته باشد، لذا کمّیت و کیفیت آب‌های سطحی در کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار است. این پژوهش با هدف پایش کیفی چکیده کامل

از آنجا‌یی که بخش کشاورزی مصرف‌کننده اصلی آب در کشور است، دستیابی به کشاورزی پایدار بدون در نظر گرفتن مسایل زیست ‌محیطی ممکن است در درازمدت مخاطراتی را به دنبال داشته باشد، لذا کمّیت و کیفیت آب‌های سطحی در کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار است. این پژوهش با هدف پایش کیفی منابع آب‌های سطحی برای دستیابی به کشاورزی و منابع طبیعی پایدار، به بررسی محدوده مطالعاتی حوضه آبریز رودخانه ارس پرداخته است. بالغ بر 100 نمونه‌‌‌ برداشت شده از 9 ایستگاه رودخانه ارس، حدفاصل روستای یایچی کشور آذربایجان تا نزدیک دریاچه سد ارس، از مهر ماه 1397 تا مرداد ماه 1398 با استفاده از شاخص کیفیت آب کشاورزی ویلکوکس و نرم‌افزار Grapher مورد بررسی، طبقه‌بندی و ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد نمونه‌ها در دیاگرام شولر در محدوده قابل قبول بوده، اما می‌بایست برای شرب، سایر عناصر موثر نیز مورد بررسی قرار گیرد. کم‌ترین میزان نسبت جذب سدیم در خرداد ‌ماه (1/40میلی‌گرم بر لیتر) و بیشترین مقدار آن در آبان ‌ماه (3/43 میلی‌گرم بر لیتر) می‌باشد. همچنین میزان هدایت الکتریکی آب در خرداد ماه (840 میکرو‌زیمنس بر سانتی‌متر) کم‌ترین و در مهر‌ماه (1375 میکرو‌زیمنس بر سانتی‌متر) بیشترین مقدار به ثبت رسیده است. بر اساس دیاگرام ویلکوکس، کلیه نمونه‌ها در محدوده کیفیC۳S1بوده و جز آب‌های شور به‌شمار می‌روند. علی‌رغم بالا بودن سطح شوری در نمونه‌های این رودخانه، طی بازه زمانی مورد بررسی جهت کاربری کشاورزی تفاوت معنی‌داری در روند کیفی ایستگاه‌ها مشاهده نشد، لیکن باید تمهیدات لازم در استفاده از این آب‌ها به‌عمل آید. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

30 - شناسایی و اولویت بندی معیارها و شاخص ها برای بازسازی سیمای جنگلی (مطالعه موردی: حوضه آبخیز چهل چای استان گلستان)
میترا امامی مرجان محمدزاده سیدحامد میرکریمی شعبان شتایی محمدهادی معیری

10.30495/jrnr.2023.72324.10286

جنگل زدایی و تخریب جنگل منجر به شکل گیری سیماهای سرزمین فقیر در سرتاسر جهان شده است. اگرچه در گذشته راهبردهای حفاظت بر حفظ سیستم های طبیعی دست نخورده تاکید داشته اند، امروزه راهبرد ها بر حفظ و بازسازی بوم سازگان های تخریب شده متمرکز شده اند. رویکرد بازسازی سیما چکیده کامل

جنگل زدایی و تخریب جنگل منجر به شکل گیری سیماهای سرزمین فقیر در سرتاسر جهان شده است. اگرچه در گذشته راهبردهای حفاظت بر حفظ سیستم های طبیعی دست نخورده تاکید داشته اند، امروزه راهبرد ها بر حفظ و بازسازی بوم سازگان های تخریب شده متمرکز شده اند. رویکرد بازسازی سیمای جنگلی، رویکردی مهم برای بازسازی خدمات بوم شناسی و اقتصادی- اجتماعیِ بوم سازگان های جنگلی در مقیاس سیمای سرزمین تلقی می شود. شناسایی و اولویت بندی معیارها و شاخص های کارآمد و موثر در فرآیند اولویت بندی مناطق برای بازسازی سیمای جنگلی در اجرای چنین رویکرد هایی ضرورتی است که تاکنون در ایران انجام نشده است. از این رو هدف از این پژوهش معرفی معیارها و شاخص های موثر در اولویت بندی مناطق مناسب برای بازسازی سیمای جنگلی در منطقه مورد مطالعه است. در این مطالعه با تاکید بر هدایت تلاش های بازسازی به سمت مناطق تضمین کننده حداکثر سود از دو منظر ضرورت (لزوم بازسازی) و فرصت (امکان پذیری بازسازی)، در مجموع 26 معیار و 68 شاخص از دیدگاه های بوم شناسی و اقتصادی- اجتماعی شناسایی و سپس در قالب روش دلفی اولویت بندی شدند. نتایج نشان داد در بخش ضرورت بازسازی، معیار بوم شناسی روند تخریب سیمای سرزمین و معیار اقتصادی- اجتماعی فقر، اولویت نخست را به خود اختصاص داده اند. همچنین، معیارهای بوم شناسی تخریب و پتانسیل زادآوری طبیعی با اولویت برابر و معیار اقتصادی- اجتماعی بودجه از نظر امکان پذیری بازسازی در اولویت نخست قرار دارند. نتایج این پژوهش علاوه بر اینکه می تواند به تصمیم گیران و برنامه ریزان در مسئله حفاظت از طبیعت و استفاده از آن کمک کند، می تواند با توجه متعادل به هر دو جنبه ضرورت و فرصت بازسازی، منجر به مشارکت فعال ذی نفعان در برنامه های بازسازی سیمای جنگلی شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

31 - بررسی غنای گونه ای پرندگان استان بوشهر به منظور تعیین لکه های داغ تنوع زیستی
محمد پاپری زارعی مریم رفعتی محمد اشرف زاده

چکیده : غنای گونه‌ای یکی از اجزای تنوع گونه‌ای است که با شمارش تعداد گونه‌های موجود در یک منطقه محاسبه می‌شود. در این پژوهش غنای گونه‌ای پرندگان استان بوشهر به منظور تعیین لکه‌های داغ تنوع زیستی و سطوح حفاظتی آن‌ها مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، پس از جمع‌آوری اطلاع چکیده کامل

چکیده : غنای گونه‌ای یکی از اجزای تنوع گونه‌ای است که با شمارش تعداد گونه‌های موجود در یک منطقه محاسبه می‌شود. در این پژوهش غنای گونه‌ای پرندگان استان بوشهر به منظور تعیین لکه‌های داغ تنوع زیستی و سطوح حفاظتی آن‌ها مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، پس از جمع‌آوری اطلاعات حضور پرندگان، وضعیت حفاظتی هر یک از گونه‌ها تعیین شد. سپس با شبکه‌بندی محدوده مورد مطالعه به سلول‌های یک در یک کیلومتر، جدول توزیع غنای گونه‌ای پرندگان تهیه شده و همچنین لکه‌های داغ تنوع زیستی توسط آماره گتیس-ارد جی در سامانه اطلاعات جغرافیایی محاسبه شد. نتایج نشان داد از 320 گونه پرنده با سابقه مشاهده مستمردر استان بوشهر، مطابق با لیست سرخ جهانی2021 هیچ گونه در بحران انقراضی در سطح استان وجود ندارد. اما سه گونه پرنده بالابان(Falco cherrug)، عقاب صحرایی(Aquila nipalensis) و کرکس کوچک مصری(Neophron percnopterus) در معرض خطر و هفت گونه اردک مرمری(Marmaronetta angustirostris)، اردک سرحنایی(Aythya ferina)، اردک دم‌دراز(Clangula hyemalis)، هوبره(Chlamydotis macqueenii)، باکلان گلوسیاه(Phalacrocorax nigrogularis)، سنقرسفید(Circus macrourus) و عقاب شاهی(Aquila heliaca) در وضعیت آسیب پذیر قرار دارند. همچنین در بررسی غنای گونه‌ای مشخص شد که 58/21 درصد از سطح منطقه مورد مطالعه، تحت پوشش حضور این 320 گونه با غنای گونه‌ای یک تا 26 پرنده در هر سلول بود. نتایج محاسبه نقاط داغ در سطح استان نیز، نشان دهنده حضور 30 لکه داغ تنوع زیستی با مساحت 90/151311 هکتار (33/6 درصد از سطح استان) بود که اغلب در مجاورت رودهای بزرگ و اراضی مرتعی و زراعی آبی به خصوص نخلستان‌های خرما واقع شده‌اند که لزوم توجه بیشتر به این زیستگاه‌ها جهت حفاظت از پرندگان آن را می‌طلبد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

32 - بررسی شاخص کیفیت آب (WQI) با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست 8 و کاربرد مدل‌های تک‌متغیره و چندمتغیره در رودخانه سفیدرود در شمال ایران
یوسف پورحبیب ابراهیم فتائی فاطمه ناصحی بهنام خانیزاده حسین سعادتی

در این پژوهش کیفیت آب رودخانه سفیدرود طی سالهای 2013-2018 با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست 8 و همچنین 10 پارامتر کیفی شیمیاییی و فیزیکی شامل کلسیم (Ca2+)، پتاسیم (Na+)، منیزیم (Mg2+)، کلر (Cl-)، سولفات (SO4-2)، بی‌کربنات (HCO3-)، کل مواد محلول (TDS)، هدایت الکتریکی چکیده کامل

در این پژوهش کیفیت آب رودخانه سفیدرود طی سالهای 2013-2018 با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست 8 و همچنین 10 پارامتر کیفی شیمیاییی و فیزیکی شامل کلسیم (Ca2+)، پتاسیم (Na+)، منیزیم (Mg2+)، کلر (Cl-)، سولفات (SO4-2)، بی‌کربنات (HCO3-)، کل مواد محلول (TDS)، هدایت الکتریکی (EC)، سختی کل (TH) و اسیدیته آب (pH) در سه ایستگاه هیدرمتری مورد مطالعه قرار گرفت. شاخص کیفیت آب (WQI) شرب محاسبه گردید و ارتباط آن با باندها و نسبت‌های باندی ماهواره‌ای (28 پارامتر) با استفاده از مدل‌های رگرسیونی تک‌متغیره و چندمتغیره، مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج مدل رگرسیونی تک متغیره نشان داد که شاخص WQI با باند 5 و نسبت باند B4/B3 در سطح معنی‌داری 1 درصد به ترتیب با ضریب تبیین (R2) 55/0 و 51/0 دارای همبستگی خطی و توانی بود. اجرای مدل رگرسیون چندمتغیره خطی گام‌به‌گام WQI با تمامی باندها و نسبت‌های مورد مطالعه نشان داد که سه متغیر باند 5 و نسبت‌های باندی B4/B3 و B6/B5 با WQI، با R2 حدود 80/0 در سطح معنی‌داری 5 درصد، دارای همبستگی بودند. پس از تهیه نقشه تغییرات مکانی WQI با استفاده از مدل رگرسیون خطی چندمتغیره، نتایج حاکی از آن بود که کیفیت آب در سرشاخه‌های سفیدرود، یعنی رودخانه‌های‌های قزل‌اوزن و شاهرود نسبت به مناطق پایین‌دست‌ و دریاچه سد منجیل، کمتر بود هرچند که کیفیت آب رودخانه‌های قزل‌اوزن و شاهرود ضعیف بود، ولی پس از ورد به سد سفید رود به کلاس آب خوب تبدیل شد. اما WQI آب خروجی از سد با عبور از اراضی کشاورزی، مناطق مسکونی و صنعتی حاشیه رودخانه تا رسیدن به دریای خزر به تدریج افزایش یافته و دارای کلاس آب ضعیف شده بود. به طور کلی نتایج تحقیق نشان داد که استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست 8 و مدل رگرسیونی چند متغیره از توان بالایی برای پایش کیفیت آب برخوردار است. پرونده مقاله

فهرست مقالات برحسب موضوع محیط زیست