-
دسترسی آزاد مقاله
1 - چالشهای ادله فقهی فیض کاشانی و محقق سبزواری در باب حرمت غنا
داوود حسن پور راضیه اکبریچکیده مسئله غنا از دیرباز در فقه شیعه مورد بحث بوده و دیدگاههای گوناگونی درباره آن مطرح شده است. گرچه فقهای عامه غنا را فینفسه حرام نمیدانند، بلکه معتقدند که باید با محرّمات دیگر مقارن باشد؛ اما فقهای شیعه فیالجمله بر حرمت فینفسه غنا ادعای اجماع کردهاند. تنها اختلا چکیده کاملچکیده مسئله غنا از دیرباز در فقه شیعه مورد بحث بوده و دیدگاههای گوناگونی درباره آن مطرح شده است. گرچه فقهای عامه غنا را فینفسه حرام نمیدانند، بلکه معتقدند که باید با محرّمات دیگر مقارن باشد؛ اما فقهای شیعه فیالجمله بر حرمت فینفسه غنا ادعای اجماع کردهاند. تنها اختلاف نظر بین فقهای شیعه، در این مسئله است که آیا همانگونه که عدهای از فقیهان به آن قائل هستند، غنا در کلام حق هم حرام است، یا اینکه غنا حتماً باید در کلام لهوی باشد، آنگونه که برخی دیگر قائل به آن هستند. در این میان، برخی از فقهای متأخر مانند محدّث کاشانی در وافی و محقق سبزواری در کفایةالاحکام قائل شدهاند که غنا فی حد ّذاته حرام نیست؛ این عده در بیان اختلاف نظر خود، ادّعا میکنند که روایات ناهی از غنا، منصرف به متعارف غنا در آن زمانی بوده که مقارنات حرامی وجود داشته است؛ مانند زمان بنیامیه و بنیعباس که زنها در حضور مردها و در قالب کلمات باطل غنا میخواندند و از آلات ملاهی نیز استفاده میکردند پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - نسبت و رابطه دانش فقه و علم اخلاق از منظر فیض کاشانی
سید ابوالقاسم نقیبیملا محسن فیض کاشانی از عالمان بزرگ اسلامی است که در زمینه دانش فقه و علم اخلاق دارای آثارگرانقدری است. وی علم اخلاق را علم به احوال قلب از خصلتهای پسندیده و ناپسندیده آن میداند و علم فقهرا علم به کیفیت عبادتهای مشروعه و علم به حکمهای مضبوطه از حلال و حرام در همه کسبها و چکیده کاململا محسن فیض کاشانی از عالمان بزرگ اسلامی است که در زمینه دانش فقه و علم اخلاق دارای آثارگرانقدری است. وی علم اخلاق را علم به احوال قلب از خصلتهای پسندیده و ناپسندیده آن میداند و علم فقهرا علم به کیفیت عبادتهای مشروعه و علم به حکمهای مضبوطه از حلال و حرام در همه کسبها و معاملاتتعریف کرده است. وی برخلاف غزالی که فقه را علم دنیا میشمرد آن را علم الهی می داند که مانند علماخلاق باید علم آخرت تلقی شود. فیض بر پیوند وثیق بین ایندو دانش در موضوع، غایت و روش فهم آموزههااز کتاب و سنت تأکید میورزد و ضمن شناسائی اسرار و حکَم اخلاقی، معنوی و عرفانی احکام شرعی درنگاشتههای فقهی خود آنها را ارایه میدهد. لذا رویکرد اخلاقی به گزاره های فقهی از مهمترین مشخصه برخیاز آثار فقهی او به شمار میآید. فیض معتقد است که فقه تشخیص عمل طاعت و معصیت را به مکلّف اعطامینماید و عمل به آن، موجب پرورش فضایل اخلاقی و دستیابی به کشف عینی حقیقت می شود . از طرفدیگر اخلاق نیز در وصول به مقاصد تشریع احکام فقهی مکلّف را یاری میدهد و گذر او را از ظاهر به باطناحکام شرعی، میسر میسازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - بررسی تأثیرپذیری مکتب عرفانی بانو امین از عارفان بزرگ
سکینه کریم پور بارکوسرایی محمد تقی فعالی هادی وکیلیعرفان معرفتی است مبتنی بر حالتی روحانی و توصیف ناپذیر که در آن حالت، برای انسان این احساس پیش می آید که ارتباطی مستقیم و بی واسطه با وجود حق تعالی یافته است؛ این احساسات البته حالتی است روحانی، ورای وصف و حد که در طی آن عارف ذات مطلق را نه به برهان، بلکه به ذوق و وجدان چکیده کاملعرفان معرفتی است مبتنی بر حالتی روحانی و توصیف ناپذیر که در آن حالت، برای انسان این احساس پیش می آید که ارتباطی مستقیم و بی واسطه با وجود حق تعالی یافته است؛ این احساسات البته حالتی است روحانی، ورای وصف و حد که در طی آن عارف ذات مطلق را نه به برهان، بلکه به ذوق و وجدان درک می کند. سیّده نصرت بیگم امین مشهور به بانو امین(1265-1362ش) از جمله عارفان زن شیعه ایرانی میباشد که از همان اوان جوانی با قرآن و حکمت و عرفان آشنا بود و سرانجام به مقام اجتهاد رسید و نزد اساتید زمان بر آموزههای خود افزود؛ بانو امین در رویکرد عرفانی خود از عارفان نامی همچون ملاصدرا، ابن عربی، خواجه عبدالله انصاری و فیض کاشانی مفاهیم بنیادین اسفار اربعه، مراتب یقین و استعاذه، طریقت سالک و سلوک الی الله، و معرفت نفس را الهام گرفت. در این جستار ادبی، نگارندگان با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی تطبیقی میزان تأثیرپذیری بانو امین از ملاصدرا، ابن عربی، خواجه عبدالله انصاری و فیض کاشانی خواهند پرداخت. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - بررسی مقایسه ای مرثیة امام حسین(ع) در دیوان محتشم کاشانی و شریف رضی
یوسف لاطفپژوهش حاضر، با هدف بررسی وجوه تشابه و تفاوت میان مراثی محتشم و شریف رضیو بررسی مضامین و قالب های مراثی این دو شاعر انجام گرفته است. روش پژوهش، ازنظر هدف، نظری و ازنظر ماهیت، توصیفی و تحلیل محتوا و شیوةتجزیه و تحلیل اطلاعات، کیفی است. شاعران مورد نظر، باتوجه به اوضاع سیا چکیده کاملپژوهش حاضر، با هدف بررسی وجوه تشابه و تفاوت میان مراثی محتشم و شریف رضیو بررسی مضامین و قالب های مراثی این دو شاعر انجام گرفته است. روش پژوهش، ازنظر هدف، نظری و ازنظر ماهیت، توصیفی و تحلیل محتوا و شیوةتجزیه و تحلیل اطلاعات، کیفی است. شاعران مورد نظر، باتوجه به اوضاع سیاسی و مذهبی عصر خویش، به سرودن مراثی و یادکردن از قیام امام حسین(ع) روی آوردند؛ وبیشتر از اینکه به شجاعت و قیام امام حسین(ع) توجه کنند، به تبیین مظلومیت های آن امام همام دست زده اند. باوجود تشابه در موضوعاتی چون تشنگی، کربلا، شهادت، مقامو منزلت درمیان مراثی این دو شاعر، شایان ذکر است که محتشم به مضامینی مانند محرّم، قیامت، شفاعت و سوگواری توجّه کرده است و سیّدرضی علاوه بر این مضمون هابه عاشورا، ظهور منتقم (امام زمان(عج)) و غریبی و مظلومیت نیز توجه داشته است. این شاعران احساسات و افکار خود را در قالب های ترکیب بند و مثنوی و قصیده با زبانی سادهبیان کرده اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - بررسی تطبیقی تأویل در تفسیر الصافی و تفسیر القرآن العظیم
سمیه خاری آرانی رحمت الله عبدالله زاده آرانیفیض کاشانی از جمله مفسرانی است که با اندوختههای فلسفی- عرفانی از یک سوی و بهرههای قرآنی- حدیثی از سوی دیگر، رویکردی باطنی به آیات قرآن دارد. وی تأویل را فراتر از مدلول لفظ و به مثابه معانی حقیقی الفاظ میداند. ابن کثیر از مفسرانی است که ضمن پذیرش نظر ابن تیمیه دربار چکیده کاملفیض کاشانی از جمله مفسرانی است که با اندوختههای فلسفی- عرفانی از یک سوی و بهرههای قرآنی- حدیثی از سوی دیگر، رویکردی باطنی به آیات قرآن دارد. وی تأویل را فراتر از مدلول لفظ و به مثابه معانی حقیقی الفاظ میداند. ابن کثیر از مفسرانی است که ضمن پذیرش نظر ابن تیمیه درباره معنای مراد از تأویل در قرآن، این نکته را افزوده که در قرآن واژه تأویل به معنای تفسیر و بیان به کار رفته است. که این تفسیر متأثر از تفاسیر جامع البیان طبری و همچنین اصول تفسیری ابن تیمیه است. زمینهها و بسترهای شکل گیری این تفسیر از یک سو و روشهای تفسیری مفسر از سوی دیگر به این تفسیر ویژگیهای ممتازی بخشیده که آن را شایسته تتبع قرار میدهد. مقایسه این دو اثر از جنبه مفهومی و روشی میتواند در روشن شدن مفهوم تأویل در این دو حوزه مؤثر باشد. در دو تفسیر مذکور گاه به دلیل وجود رویکردهای مشترک به مفهوم آیه، تأویلات مذکور در آنها اشتراک یافته است. این مقاله با بررسی رویکرد ابن کثیر و فیض کاشانی به تأویل به مقایسه تأویلات این دو میپردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - بررسی تطبیقی تأویل در تفسیر صافی و تفسیر القرآن الکریم
سید مهدی لطفی سید خلیل کوهیواژه تأویل در تفاسیر عرفانی و اثری نقش پررنگی دارد. در بین تفاسیر اثری، تفسیر فیض کاشانی به دلیل اشتمال آن بر تأویلات ائمه(ع) و به طور محدود تأویلات خود فیض از جایگاه ویژهای برخوردار است. در بین تفاسیر عرفانی نیز تفسیر منسوب به ابن عربی مشتمل بر تأویلاتی است که منطبق ب چکیده کاملواژه تأویل در تفاسیر عرفانی و اثری نقش پررنگی دارد. در بین تفاسیر اثری، تفسیر فیض کاشانی به دلیل اشتمال آن بر تأویلات ائمه(ع) و به طور محدود تأویلات خود فیض از جایگاه ویژهای برخوردار است. در بین تفاسیر عرفانی نیز تفسیر منسوب به ابن عربی مشتمل بر تأویلاتی است که منطبق بر معنا و مفهوم تأویل در حوزه عرفانی است. مقایسه این دو اثر از جنبه مفهومی و و روشی میتواند در روشنشدن مفهوم تأویل در این دو حوزه مؤثر باشد. در دو تفسیر مذکور گاه به دلیل وجود رویکردهای مشترک به مفهوم آیه، تأویلات مذکور در آنها اشتراک یافته است اما در غالب موارد اختلاف اساسی در گونه تأویلات وجود دارد. این مقاله با بررسی رویکرد ابن عربی و فیض به تأویل به مقایسه تأویلات این دو در تفاسیر خویش میپردازد و به بیان نقاط اشتراک و افتراق آنها میپردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - واکاوی ملاکها و شیوه گزینش اخبار در تفسیر الصافی
نفیسه کوثری نیا مهین شریفی رحمت الله عبدالله زاده آرانی عبدالهادی فقهی زادهتفسیر صافی یکی از تفاسیر مهم شیعه در قرن یازدهم است. فیض کاشانی گذشته از اجتهاد در روش و گرایش تفسیر صافی، در گزینش منابع و روایات آن نیز اجتهاد نموده است. زیرا از یک سو روایات را از برخی منابع روایی امامیه انتخاب کرده و از سوی دیگر با توجه به حجم تفسیر صافی، وی در صدد چکیده کاملتفسیر صافی یکی از تفاسیر مهم شیعه در قرن یازدهم است. فیض کاشانی گذشته از اجتهاد در روش و گرایش تفسیر صافی، در گزینش منابع و روایات آن نیز اجتهاد نموده است. زیرا از یک سو روایات را از برخی منابع روایی امامیه انتخاب کرده و از سوی دیگر با توجه به حجم تفسیر صافی، وی در صدد جمع آوری همه روایات تفسیری در آن نبوده است. فیض، روایات تفسیری را بر اساس ملاکهایی چون اهتمام به نقل از معصوم(ع) در منابع شیعه، مرتبط بودن با آیه، اهتمام به نقل از راویان موثق، توجه به صحت نقل از معصوم(ع)، عدم تنافی با عقل و عدم تنافی با شأن و عصمت انبیا(ع) انتخاب کرده و برای نقل، روشهایی همچون نقل کامل روایت، تلخیص، تقطیع مناسب، حذف سند، تشکیل خانواده حدیث، حذف تکرار و اشاره به روایات مشابه و نقل به معنا را به کار برده که در مواردی هم عملکرد او با برخی از ملاکهایش سازگاری ندارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - بررسی و تحلیل هویت انسان در سروده های سپیده کاشانی و قیصر امین پور
سمیرا دولتخواه محمد رضا شاد منامن خدابخش اسداللهیانسان با توجه به شرایط زیستی و تاثیرپذیری اش از محیط و روی دادههای سخت زندگی اجتماعی، به هویت خود شکل میدهد. این هویت زادۀ فردیت یافتگی و تقابل درون و بیرون اوست. تقابلی که در ازل از ناسازی خاک وجود او و روح الهی، به وجود آمده و خود ایجادگر تقابلهای دیگر شده است، بنا چکیده کاملانسان با توجه به شرایط زیستی و تاثیرپذیری اش از محیط و روی دادههای سخت زندگی اجتماعی، به هویت خود شکل میدهد. این هویت زادۀ فردیت یافتگی و تقابل درون و بیرون اوست. تقابلی که در ازل از ناسازی خاک وجود او و روح الهی، به وجود آمده و خود ایجادگر تقابلهای دیگر شده است، بنابراین انسان با گرایش به هر یک از این دو عنصر، سرنوشت خویش و سعادت و شقاوت خود را رقم میزند. او در مواجهه با بلایای سخت، بیش از شرایط عادی، ویژگیهای ذاتی و اکتسابی را بروز میدهد. یکی از این رویدادهای تعیین کننده، جنگ است که بر انسان تحمیل میشود و او را بر سر دوراهی مقاومت یا تسلیم قرار میدهد تا فضیلت و یا رذیلتهایش را به نمایش بگذارد. در این مقاله برسر آنیم بدانیم که آدمها، در جریان جنگ، از دید سپیده کاشانی و قیصر امینپور، چه ویژگیهایی دارند و چگونه میتوانند با این خصوصیات، ذات الهی و پنهان خویش را آشکار کنند. داده های این مقاله با بهره گیری از شیوۀ کتابخانه ای فراهم آمده و با روشی کیفی، توصیف و تحلیل شده است. مهمترین دستاورد این پژوهش این است که در آغاز جنگ ذات الوهی انسانها همواره شیطان را محروم میکند ولی با پایان یافتن جنگ، به تدریج شیطان راه نفوذ در آنان را مییابد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - درنگی بر مهمترین خصیصههای سبکی غزلیات فیض کاشانی
فیروزه یزدان پناه محمد یوسف نیرییکی از حوزههای بسیار فعال ادب پارسی، شاخة ادب عرفانی است که پیشینة بسیار استواری دارد و بخش گستردهای از ادبیات ما را به خود اختصاص داده است. برای بررسی سیر تحوّل تصوف و عرفان و وضعیت آن در دورهها و جاهای گوناگون نیاز است که آثار خلق شده در این حوزه بررسی و تحلیل شوند چکیده کاملیکی از حوزههای بسیار فعال ادب پارسی، شاخة ادب عرفانی است که پیشینة بسیار استواری دارد و بخش گستردهای از ادبیات ما را به خود اختصاص داده است. برای بررسی سیر تحوّل تصوف و عرفان و وضعیت آن در دورهها و جاهای گوناگون نیاز است که آثار خلق شده در این حوزه بررسی و تحلیل شوند. ملا محسن فیض کاشانی از شخصیتهای برجسته و تأثیرگذار عصر صفویه است که بیش از 200 اثر را بدو نسبت دادهاند. از این حکیم و عارف برجسته، دیوان شعری به یادگار مانده است که حدود دوازده هزار بیت را در بر دارد. در این مقاله قصد بر آن است که غزلیات فیض از دیدگاه سبکشناختی مورد مطالعه قرار گیرد. بدین منظور غزلیات فیض در سه محور لفظی، معنایی و ادبی به صورت جداگانه بررسی خواهد شد. نکتة قابل تأمّل این است که در غزلیات این شاعر برخی ویژگیهای لفظی و ساختاری خاص وجود دارد که میتوان از آنها به عنوان ویژگیهای سبکی این شاعر یاد کرد و در متن مقاله به تفصیل دربارة آنها سخن به میان خواهد آمد. لازم به ذکر است که مقالة پیش رو با ابزار کتابخانه ای و سند پژوهی در سه قلمرو زبانی، ادبی و فکری بر روی غزلیات فیض صورت پذیرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - جامعه شناسی دیوان کلیم کاشانی به روش اسکارپیت
فرهاد طهماسبی مجتبی دستجردیدر این مقاله کوشش بر آن است با بهرهگیری از روش اسکارپیت در جامعهشناسی ادبیات، مسائل اجتماعی بازتابیافته در دیوان کلیم کاشانی تبیین و تشریح شوند؛ در این راستا دیوان کلیم در فرایند سهگانهی تولید، توزیع و مصرف ادبی بررسی شده است؛ نتایج این بررسی حاکی از آن است که چکیده کاملدر این مقاله کوشش بر آن است با بهرهگیری از روش اسکارپیت در جامعهشناسی ادبیات، مسائل اجتماعی بازتابیافته در دیوان کلیم کاشانی تبیین و تشریح شوند؛ در این راستا دیوان کلیم در فرایند سهگانهی تولید، توزیع و مصرف ادبی بررسی شده است؛ نتایج این بررسی حاکی از آن است که تغییر مذهب از تسنن به تشیع و رفاه اقتصادی، بهعنوان عمدهترین تحولات عصر صفوی، بر شعر کلیم و بهطورکلی بر ادبیات عصر صفوی تأثیر فراوانی داشتهاند. این مسائل در بیرونآمدن شعر از دربار و گسترش آن در میان عوام مؤثر واقع میشوند و پس از آن، شعر این عصر دستخوش دگرگونیهایی میشود؛ زبان شعر تحت تأثیر شعرسرایی خیل عظیم شاعران تازهکار و بهرهگیری ایشان از زبان مردم کوچه و بازار دچار تغییراتی میگردد؛ وفور لغات و اصطلاحات عامیانه و کاهش کیفیت سطح زبانی شعر از آن جمله است. عمدهترین شیوهی توزیع ادبی در آن عصر، شیوهی توزیع قهوهخانهای است که به مصرف ادبی به شکل شنیداری میانجامد و زمینهساز سرقت ادبی و گاه توارد میشود؛ شعر کلیم نیز آنچنان که خود معترف است، از توارد در امان نبوده است. اوضاع نادلخواه وطن، شرایط نامساعد قشر هنرمند در جامعهی عصر صفوی و ... از دیگر مسائلی هستند که به شکل اقماری، در بررسی دیوان کلیم به شیوهی اسکارپیت رخ مینمایانند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
11 - بررسی ایهام و بعضی از انواع آن در نسخه ی خطی «پادشاهنامه»کلیم کاشانی
محمدرضا شریفیایهام ( (Equivoqueیکی از شگردها، ترفندها و امکانات زبانی است. این صنعت بدیعی را از انواع هنجار گریزی های معنایی می دانند که در محور همنشینی و مجاورت که مبتنی بر ترکیب است، به وجود می آید و کلام را با ابهام (Ambiguity= ) که از عناصر زبانی و ادبی است، پیوند می دهد.ایهام ن چکیده کاملایهام ( (Equivoqueیکی از شگردها، ترفندها و امکانات زبانی است. این صنعت بدیعی را از انواع هنجار گریزی های معنایی می دانند که در محور همنشینی و مجاورت که مبتنی بر ترکیب است، به وجود می آید و کلام را با ابهام (Ambiguity= ) که از عناصر زبانی و ادبی است، پیوند می دهد.ایهام نوعی شگفت کاری با زبان است زیرا وقتی مخاطب با کمی چالش و دقّت چند معنا - حتی گاه متضاد - را از لفظ و عبارت در می یابد، لذت و میلش به متن بیشتر می شود. اگر چه ایهام بیشتر در سبک عراقی ظهور می کند و در شعر خاقانی، سعدی و بالاخره حافظ به اوج می رسد. برخلاف بعضی کسانی که معتقدند شاعران در سبک هندی از صنایع بدیعی و بیانی استفاده نکرده اند، باید گفت که توجه به رعایت تناسب ها و روابط معنایی میان کلمات و اجزاء بیت یکی از گرایشهای ذوقی عصر صفوی است و شاعرانی چون کلیم، صائب و بیدل به صنایع بدیعی و بیانی به ویژه ایهام توجه کامل داشته اند. این مقاله کوششی در جهت شناختن ایهام و بعضی از انواع آن همراه با صنایع بدیعی و بیانی در نسخۀ خطی پادشاهنامۀ کلیم کاشانی (960- 1061ه.ق) است پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
12 - نگاهی جامعه شناختی به شعر کلیم کاشانی بر مبنای نقد تکوینی
فرهاد طهماسبی مجتبی دستجردیاین مقاله با هدف نقد تکوینی اشعار کلیم کاشانی نگارش یافته است. اسن شیوه از نقد روش خاص گلدمن در جامعه شناسی ادبیات است که با عنوان جامعه شناسی ادبی نیز شناخته می شود.بر مبنای اسن روش نخست جهان نگری شاعر بررسی شده است سپس ویژگی ها و عناصر سبکب شعر کلیم در سه سطح زبانی فک چکیده کاملاین مقاله با هدف نقد تکوینی اشعار کلیم کاشانی نگارش یافته است. اسن شیوه از نقد روش خاص گلدمن در جامعه شناسی ادبیات است که با عنوان جامعه شناسی ادبی نیز شناخته می شود.بر مبنای اسن روش نخست جهان نگری شاعر بررسی شده است سپس ویژگی ها و عناصر سبکب شعر کلیم در سه سطح زبانی فکری و ادبی در توازی با مسادل اجتماعی جامعه ی معاصر شاعر بررسی و ارتباط هر یک از آنها با آنچه در آن جامعه به عنوان مسئله ی اجتماعی قابل مشاهده است تبیین و تشریح شده گاه این مسائل از پیش آشکار بوده اند و فقط چگونگی اثرگذاری آنها بر شعر کلیم مشخص شده است از جمله ی این مسائل تغییر مذهب رسمی کشور از تسنن به تشیع رفاه اقتصادی و فرد گرایی را می توان نام برد گاه نیز بررسی برخی ویژگی های سبکی شعر کلیم منجر به کشف بعضی مسادل اجتماعی شده است که ردپایی از آنها در کتب تاریخی و اجتماعی مرتبط با عصر صفوی قابل مشاهده نیست مسائلی از قبیل کاهش اعتماد اجتماعی و شکل گیری فاصله ی اجتماعی در این زمره اند پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
13 - بینامتنیت قرآنی در مصنّفات باباافضل کاشانی(بر اساس نظریۀ ژرار ژنت)
مسروره مختاری مهسا کاظمپوربینامتنیّت یکی از نظریه های مهم ساختارگرایان است که بر اساس آن هیچ متنی بدون پیش متن نیست، یا تداوم است و تکرار، یا تقلید است و دگرگونی. بر این اساس در متون ادبی، هیچ نقطه آغازی وجود ندارد و نویسندگان به صورت اصیل اثر را خلق نمی کنند؛ بلکه بن مایه های آن را از متون قبل چکیده کاملبینامتنیّت یکی از نظریه های مهم ساختارگرایان است که بر اساس آن هیچ متنی بدون پیش متن نیست، یا تداوم است و تکرار، یا تقلید است و دگرگونی. بر این اساس در متون ادبی، هیچ نقطه آغازی وجود ندارد و نویسندگان به صورت اصیل اثر را خلق نمی کنند؛ بلکه بن مایه های آن را از متون قبل از خود می گیرند. عرفا و فلاسفة اسلامی بسیاری از بن مایه های فکری خود را از قرآن، سنّت و نهج البلاغه وام گرفته اند. در مصنّفات بابا افضل کاشانی، بینامتنیّت قرآنی مشهود است. جستار حاضر، به روش توصیفی – تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای بینامتنیّت قرآنی را در مدارج الکمال و جاودان نامه بابا افضل مطالعه کرده است. حاصل پژوهش نشان می دهد که قرآن کریم در کلام این حکیم بزرگ، تأثیرات معنوی و لفظی بسیاری برجای نهاده و پیوند عمیقی بین اندیشه های قرآنی و اندیشه های ادبی، عرفانی و فلسفی وی به وجود آورده است. یکی از بارزترین وجوه اندیشه های وی، تفکر دربارة انسان و هستی شناسی است. با توجّه به تقسیم بندی ژرار ژنتُ بینامتنیّت قرآنی در دو رسالة مورد مطالعه، به صورت های صریح(آشکار)، غیرصریح(پنهانی و تعمدی) و ضمنی، وجود دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
14 - رهیابی اندیشههای وجودشناسی جامی در تفکر فیض کاشانی
قدرت الله خیاطیان راحله میرآخورلینورالدین عبدالرحمان جامی- عارف و شاعر معروف قرن نهم هجری- به واسطه نگارش آثار و شروح در تبیین مکتب ابن عربی، تأثیر چشم گیری در گسترش و تداوم آن مکتب در ایران داشته است. وی با غور در آثار ابن عربی، به عنوان یکی از شارحان برتر این مکتب، جایگاه ویژه ای دارد چنان که تعلیقات چکیده کاملنورالدین عبدالرحمان جامی- عارف و شاعر معروف قرن نهم هجری- به واسطه نگارش آثار و شروح در تبیین مکتب ابن عربی، تأثیر چشم گیری در گسترش و تداوم آن مکتب در ایران داشته است. وی با غور در آثار ابن عربی، به عنوان یکی از شارحان برتر این مکتب، جایگاه ویژه ای دارد چنان که تعلیقاتی بر فصوص الحکم تحت عنوان نقدالنصوص فی شرح نقش الفصوص و نیز شرحی بر فصوص الحکم نگاشته است. اما در مورد تأثیرگذاری تعالیم جامی بر دیگر متفکران ایرانی، این سؤال به ذهن می آید که آیا بحث وحدت وجود - به عنوان مهمترین آموزه فکری ابن عربی در عرفان نظری- آن گونه که از شرح های جامی بر می آید در تقریرهای فیض کاشانی انعکاسی دارد یا خیر؟ از این رو، این پژوهش برآن است که به روش توصیفی- تطبیقی، احتمال این که تعالیم جامی در تفکر فیض کاشانی در باب وجودشناسی راه یافته است با تکیه بر نقد النصوص و کلمات المکنونه مورد بررسی و تحلیل قرار دهد که با مقایسه بین اندیشه های جامی و فیض کاشانی، ردپای اندیشه های جامی درباره وجودشناسی در تقریرهای فیض کاشانی دیده می شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
15 - تحلیل معرفت شناسانه مقوله درد و لذت در غزلیات فیض کاشانی
محمدیوسف پورموسی کورس کریم پسندی احمد کریمی سید حسن سیدترابییکی از مقولههای برجسته در دیوان فیض کاشانی، مفهوم درد و لذت است. فیض، دردهای متعالی و برین را مایة تبدیل و تصعید اوصاف جسمانی به اوصاف روحانی، باعث شکوفایی درونی و به کمال رسیدن انسان می داند. در نقطة مقابل، بی دردی و لذات مجازی را باعث به هم خوردن تعادل روحی و روانی، چکیده کاملیکی از مقولههای برجسته در دیوان فیض کاشانی، مفهوم درد و لذت است. فیض، دردهای متعالی و برین را مایة تبدیل و تصعید اوصاف جسمانی به اوصاف روحانی، باعث شکوفایی درونی و به کمال رسیدن انسان می داند. در نقطة مقابل، بی دردی و لذات مجازی را باعث به هم خوردن تعادل روحی و روانی، راهزن لذات باقی و در نهایت موجب تباهی و ضایع شدن عمر می داند. این مقاله به روش تحلیلی به واکاوی و تبیین مفهوم درد و لذت در دیوان فیض کاشانی می پردازد؛ و نیز سیری است در رمز گشاییهای معرفتی این عارف دردمند، دربارة اهمّیت درد در سیر و سلوک، منشأ درد و لذت، انواع درد و لذت و ... با این نتیجه که انسانها باید با روگردانی از دردهای نازل و فرودین و لذتهای مجازی و دنیوی، درد و سوزی حقیقی در درون حاصل کنند تا به لذت حقیقی و پایدار که همانا لذت وصال و دیدار خداوند است نایل گردند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
16 - بررسی پرسشهای بلاغی با بنمایههای عرفانی در غزلیّات کلیم کاشانی
غلامرضا هاتفیاردکانی سیّدحسین شهاب رضوی عزیرالله توکلیاغلـب شاعـران عـارف بـرای طـرح آمـوزه هـای عـرفـانـی، از سـازۀ پــرسش بـلاغـی (Rhetoric Question) بهره گرفته اند. کلیم کاشانی مشهور به خلّاق المعانی ثانی (990-1061) یکی از مشهورترین غزل سرایان سبک هندی بااستفاده از این شگرد زبانی، بن مایه های عرفانی از قبیل دنیا، روح، چکیده کاملاغلـب شاعـران عـارف بـرای طـرح آمـوزه هـای عـرفـانـی، از سـازۀ پــرسش بـلاغـی (Rhetoric Question) بهره گرفته اند. کلیم کاشانی مشهور به خلّاق المعانی ثانی (990-1061) یکی از مشهورترین غزل سرایان سبک هندی بااستفاده از این شگرد زبانی، بن مایه های عرفانی از قبیل دنیا، روح، استغنا، فنا، حسن، همّت، طلب، دل، وصل، صبر، حیرت، غیرت، معرفت، فقر، فنا، تقدیر، عشق، طایر مراد و... را در قالب پرسش های بلاغی با مفاهیم ثانوی مختلف طرح کرده است. پرسش بلاغی با مفهوم ثانوی انکار و با درون مایه های عرفانی، در غزلیّات کلیم کاشانی، بیشترین سهم و کاربرد، یعنی (18/41%) را از آن خود کرده است. یکی از اصول اصلی عرفان عملی، این است که عارف برای اثبات حقیقت، لازم است به نفی تعلّقات دنیوی، بپردازد. رسیدن به مرتبۀ حیرت، محصول نفی تعلّقات دنیوی است. کلیم کاشانی پس از درک عظمت خداوند، با درک ناتوانـی خود، با طرح سؤالات بلاغی، به سرزنش خـویش و انتقاد از نابسامانـی هـای اجتماعـی پرداخته است. نگارندگان این مقاله، با بهره گیری از روش تحلیل محتوا، با هدف آشنایی هرچه بیشتر مخاطبین با آموزه های عـرفان عملی کلیم کاشانـی، بـه بررسی بن مایۀ عرفانی پرسش های بلاغی در غزلیّات او، پرداخته اند. به کارگیری صور خیال و ابزارهای ادبی اسلوب معادله، حسّامیزی، تلمیح، حسن تعلیل، و جناس قالب پرسش های بلاغی کلیم را فخیم جلوه داده است. پرسش های بلاغی با مفاهیم ثانوی انکار، اعجاب، عجز و توبیخ چهار ضلع اصلی بن مایه های غزلیّات کلیم کاشانی را تشکیل داده اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
17 - پرسش بلاغی و اغراض ثانوی آن در اشعار قصّاب کاشانی
الهام غلامکلیسانی مهرداد چترایی مرتضی رشیدییکی از ابزارهای تأثیرگذار بر مخاطب، استفاده از توانشهای کلام در انتقال معانی ثانوی به فراخور سخن و حال مخاطب است و این موضوع در معانی ثانوی استفهام بهخوبی مشاهده میشود. شاعر بهضرورت و لزوم موضوع، اِخبار، امر و نهی را در ساخت و صورت پرسش مطرح میکند، زیرا بر آن است ک چکیده کاملیکی از ابزارهای تأثیرگذار بر مخاطب، استفاده از توانشهای کلام در انتقال معانی ثانوی به فراخور سخن و حال مخاطب است و این موضوع در معانی ثانوی استفهام بهخوبی مشاهده میشود. شاعر بهضرورت و لزوم موضوع، اِخبار، امر و نهی را در ساخت و صورت پرسش مطرح میکند، زیرا بر آن است که اثر جملات خبر یا امر و نهی به شکل استفهام، بر شنونده بهمراتب تأثیرش از قالب خبر یا امر و نهی بیشتر است؛ شاعر برای اینکه خواننده یا شنونده را سریعتر و بهتر به تکاپوی ذهنی وادارد یا مانع از آن شود و یا احساسات او را برانگیزد، منظور خود را در فرم و ساخت پرسش بیان میکند. پرسشهای ادبی یا استفهام بلاغی در جمله، غالباً پاسخ ندارند و برای رسیدن به کارکردهای بلاغی گوناگون به کار میروند. نویسنده در این پژوهش، درصدد آن است تا به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و ابزار کتابخانهای ضمن معرّفی مختصری از شاعر به بررسی پرسش بلاغی در اشعار قصّاب کاشانی بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که بیشترین معانی ضمنی استفهام به کار رفته در شعر قصّاب کاشانی کدام است؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که بیشترین پرسشهای شعر قصّاب کاشانی، متضمّن معنای ضمنی عجز و بیان ناامیدی است و قصّاب در شعر خود از تمام شگردها و قابلیّتهای زبانی در ساختار علم معانی بهخوبی استفاده کرده و سخن خود را بهگونهای به این فن آراسته است. استفادۀ بهینه از علم معانی، باعث ماندگاری و تأثیرگذاری کلام و دلانگیزی سخن وی شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
18 - زیبایی شناختی واژه ها در اشعار مولانا محمد باقر کاشانی (خرده)
عابد کریمی اصغر رضاپوریانموسیقی، از لوازم و واجبات زیبایی های بصری و شنوایی است. اندک اند سخنانی که به جان بنشینند و از این عامل مهم، یعنی موسیقی، به دور باشند. تقریبا تمام ادبیات کهن ایران گره خورده با این هنر است و قدما با آن که شناختی فرماتیک و اصولی از آن نداشتند، به زیباترین شیوه آن را به چکیده کاملموسیقی، از لوازم و واجبات زیبایی های بصری و شنوایی است. اندک اند سخنانی که به جان بنشینند و از این عامل مهم، یعنی موسیقی، به دور باشند. تقریبا تمام ادبیات کهن ایران گره خورده با این هنر است و قدما با آن که شناختی فرماتیک و اصولی از آن نداشتند، به زیباترین شیوه آن را به کمند اختیار در می آوردند و شاهکارهایی از نظم می آفریدند؛ از این رو یکی از عواملی که موجبات زیبایی و جذابیت اشعار مولانا محمدباقر خردۀ کاشانی را فرهم ساخته، زیبایی شناسی، موسیقی کلام و آهنگ زبان اوست. زیبایی موسیقی شعر از مؤلفه های اصلی زبان شاعرانه است و بر توالی، نظم و ترتیب واژگان شعری جهت بیان هرچه زیباتر احساسات، عواطف و مضامین شاعرانه دلالت دارد. در این پژوهش که با هدف بررسی جنبه های زیبا شناختی شعر مولانا محمدباقر خردۀ کاشانی صورت می گیرد، تلاش می گردد تا به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی عنصر موسیقی در اشعار باقر خرده مورد بررسی قرار گیرد،لذا موسیقی اشعار باقر خرده در دو مبحث موسیقی بیرونی و کناری بررسی می شود. نتیجۀ این پژوهش نشان از آن دارد که یکی از عواملی که در حسن شهرت باقر خرده و اشعار وی سهم بسزایی دارد، موسیقی شعری اوست که بیشتر متکی بر موسیقی بیرونی، کناری و معنوی می باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
19 - بررسی تلمیحات دینی- اسلامی شمس الدین کاشانی در منظومه شهنامه چنگیزی
سید محسن جمالی زاده خورشید قنبری ننیز مجید حاجی زاده عسکریتلمیح یکی از صنایع ادبی میباشد که شاعران از دیرباز به جهت جذابیت و سندیت بخشیدن به اثر خود از آن استفاده میکردهاند. تلمیح به معنی اشاره به داستان، آیات، روایات و ... در شعر است فرد خواننده درصورتی می تواند به درک این تلمیحات برسد که آگاهی از این داستان ها، آیات، روایا چکیده کاملتلمیح یکی از صنایع ادبی میباشد که شاعران از دیرباز به جهت جذابیت و سندیت بخشیدن به اثر خود از آن استفاده میکردهاند. تلمیح به معنی اشاره به داستان، آیات، روایات و ... در شعر است فرد خواننده درصورتی می تواند به درک این تلمیحات برسد که آگاهی از این داستان ها، آیات، روایات و ... داشته باشد. درغیر اینصورت در نظر فرد خواننده شعر بی معنی و مفهوم جلوه میکند. یکی از این شاعران شمس الدین کاشانی منظومه سرای عصر مغول می باشد که به واسطه شرایط دینی حاکم بر آن دوران از تلمیحات اسلامی در اثر خود یعنی شهنامه چنگیزی بهره برده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی تلمیحات دینی- اسلامی در اثر شمس الدین کاشانی است. روش تحقیق، کتابخانهای و به روش تحلیلی- توصیفی است. بررسی های حاصل از پژوهش نشان داد که شمس الدین کاشانی از تلمیحات دینی- اسلامی یعنی آیات، روایات و داستان ها به طور زیرکانه و متبحرانه از این صنعت در اثر خود سود جسته که این امر دال بر عقاید دینی- اسلامی شاعر است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
20 - بررسی موسیقی درونی و تکرار در اشعار مولانا محمد باقر خرده
عابد کریمی اصغر رضاپوریانشعر، انتقال تجربه از طریق فراهم نمودن شگردهای غیر منتظره است. ترکیب سازی یکی از روش های برجسته سازی محسوب می شود. مولانا محمد باقر خرده، از شاعران برجستۀ عصر صفوی است؛ وی از شاعران ترکیب ساز است. در ترکیبات شعری او جلوه های گوناگون موسیقی به چشم می آید. موسیقی، یکی از ع چکیده کاملشعر، انتقال تجربه از طریق فراهم نمودن شگردهای غیر منتظره است. ترکیب سازی یکی از روش های برجسته سازی محسوب می شود. مولانا محمد باقر خرده، از شاعران برجستۀ عصر صفوی است؛ وی از شاعران ترکیب ساز است. در ترکیبات شعری او جلوه های گوناگون موسیقی به چشم می آید. موسیقی، یکی از عناصر سازندۀ شعری است که به سه دسته تقسیم می شود؛ موسیقی بیرونی(جنبۀ عروضی شعر)، موسیقی کناری(ردیف و قافیه)، موسیقی درونی(انواع توازن های حاصل از ارتباط لفظی و تناسبات معنایی). در این مقاله سعی شده است، ترکیبات شعری نسخه خطی دیوان اشعار مولانا محمد باقر خرده کاشانی از منظر موسیقی درونی بررسی شود. نتایج به دست آمده نشان می دهد که او از موسیقی درونی برای ایجاد نوعی وحدت در محور هم نشینی و جانشینی شعر استفاده نموده. علاوه بر تناسب، زیبایی و تأثیر کلام به غنای زبانی شعر و بار معنایی ترکیبات نیز افزوده است. وی با رعایت تناسب و پیوندی که میان موسیقی و شعر با عناصر دیگر به وجود آورده، نشان داده است که به هدف غایی شعر یعنی بیان مفاهیم و محتوای درونی شعر دست یافته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
21 - جلوههای تشبیه و تمثیل در شعر نجیب کاشانی
سعید خیرخواهچکیده تشبیه از بنیادهای اصلی ایماژ و تخییل در ادبیات میباشد و هر کلام مخیل یا شعر ناب نمیتواند بر کنار از این پدیده بلاغی و هنری باشد. همانندسازی و همانندانگاری در سایر شاخههای هنری مانند نقاشی و خط و معماری و سینما و تئاتر همواره جایگاهی ویژه داشته و دارد. بنابرا چکیده کاملچکیده تشبیه از بنیادهای اصلی ایماژ و تخییل در ادبیات میباشد و هر کلام مخیل یا شعر ناب نمیتواند بر کنار از این پدیده بلاغی و هنری باشد. همانندسازی و همانندانگاری در سایر شاخههای هنری مانند نقاشی و خط و معماری و سینما و تئاتر همواره جایگاهی ویژه داشته و دارد. بنابراین برای رسیدن به کمال زیبایی یا زیباییشناسی هنری در شعر بجا و سزاوار است که با دقت خاص به تشبیه و انواع شاخههای آن توجهی ویژه داشته باشیم. در سبک هندی یا اصفهانی که شاعران شیوهای خاص در سرودن شعر داشتند، تشبیه جایگاهی خاص دارد. به ویژه تشبیه تمثیل که نوعی از تشبیه مرکب میباشد، در این سبک دارای بسامدی بالاست. در این جستار برآنیم تا ضمن آوردن نمونههایی از انواع تشبیه، تمثیلهای برجسته دیوان نجیب کاشانی را به تماشا بنشینیم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
22 - تأثیر خودآزاری بر تصویرسازی در اشعار کلیم کاشانی
معصومه لک قدمعلی سرامییکی از شاخصه های محتوایی شعر سبک هندی تمایل شدید شاعران به خودآزاری و اظهار علاقه و دلبستگی به عوامل رنج آفرین و آزاردهنده می باشد. اشک، گریه، خون، درد، سختی، مصیبت، گرایش به مرگ و... در آثار این شاعران به وفور قابل رؤیت است. گرایش به آزاربینی در آثار این شاعران تا بدان چکیده کاملیکی از شاخصه های محتوایی شعر سبک هندی تمایل شدید شاعران به خودآزاری و اظهار علاقه و دلبستگی به عوامل رنج آفرین و آزاردهنده می باشد. اشک، گریه، خون، درد، سختی، مصیبت، گرایش به مرگ و... در آثار این شاعران به وفور قابل رؤیت است. گرایش به آزاربینی در آثار این شاعران تا بدانجاست که می توان آن را یکی از ویژگی های اصلی و اساسی سبک هندی به شمار آورد. این تمایل به خودآزاری به گونه های متنوعی بیان گردیده و موجبات تنوع و رنگارنگی خیالات شاعران این سبک را فراهم آورده است، به طوری که ساحت مضمونی سبک هندی به میزان معتنابهی از این رهگذر غنا پذیرفته است. در این پژوهش نگارندگان بر آنند است تا پیوندی میان خودآزاری و زیباشناسی در اشعار کلیم کاشانی بیابد. با توجه به آنکه تصویر سازی در سبک هندی مورد توجه بسیار قرار دارد، کلیم کاشانی توانسته است با روحیۀ بدبینی خود تصاویر زیبایی از ترکیب این ویژگی روان شناسانه و تخیل شاعرانه خلق کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
23 - تحلیل مقولۀ زیبایی در غزلیات فیض کاشانی
محمدیوسف پورموسی کورس کریم پسندی احمد کریمی سید حسن سیدترابییکی از مباحث بنیادین در غزلیات فیض کاشانی، مقولۀ زیبایی است. فیض، با نگرش هستی شناسانه، زیبایی را امری بیرونی و عینی و با نگرش معرفت شناسانه، زیبایی را امری درونی و ذهنی می داند که منبع و منشأ آن ها زیبایی خداوند می باشد که موجبات انگیزش درونی سالکِ طالب را برای رسیدن ب چکیده کاملیکی از مباحث بنیادین در غزلیات فیض کاشانی، مقولۀ زیبایی است. فیض، با نگرش هستی شناسانه، زیبایی را امری بیرونی و عینی و با نگرش معرفت شناسانه، زیبایی را امری درونی و ذهنی می داند که منبع و منشأ آن ها زیبایی خداوند می باشد که موجبات انگیزش درونی سالکِ طالب را برای رسیدن به جمال الهی فراهم می سازد. این مقاله به روش تحلیلی به واکاوی و تبیین مقولۀ زیبایی در غزلیات ناب فیض کاشانی می پردازد و نیز سیری است در کند و کاوهای کشف و شهودی این عارفِ واصلِ جمالِ الهی دربارۀ تعریف زیبایی، منشأ زیبایی، انواع زیبایی و ... با این برآیند که سالکِ طالب باید از مظاهر جمال و زیبایی های ظاهری و مجازی عبور کند و از آن برای رسیدن به زیبایی حقیقی و شهودِ جمالِ شاهد مقصود پلی بسازد تا آن گاه با زیبایی شگفت آوری روبرو شود که پاینده و جاودانه است، نه به وجود می آید و نه از میان می رود، و آن زیبایی مطلق خداوندی است که آیینۀ دل به تمام و کمال آن را نشان می دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
24 - بررسی زمینههای کاربست تمثیل در دیوان باباافضل کاشانی
رضا جلیلیتمثیل به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای ادبی برای بیان مفاهیم مختلف غنایی، تعلیمی، حماسی، عرفانی و ... مورد استفاده قرار می گیرد. این میزان از انعطاف پذیری، موجب ماندگاری نقش آفرینی تمثیل در حوزۀ ادبیات شده است. یکی از شاعران عارف مسلکی که در دیوان اشعارش برای تبیین چکیده کاملتمثیل به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای ادبی برای بیان مفاهیم مختلف غنایی، تعلیمی، حماسی، عرفانی و ... مورد استفاده قرار می گیرد. این میزان از انعطاف پذیری، موجب ماندگاری نقش آفرینی تمثیل در حوزۀ ادبیات شده است. یکی از شاعران عارف مسلکی که در دیوان اشعارش برای تبیین و تشریح منظور خود، هدف مندانه از تمثیل استفاده کرده، باباافضل کاشانی است. در مقالۀ حاضر، با تکیه بر منابع کتابخانه ای و مقالات پژوهشی و نیز، روش توصیفی- تحلیلی، زمینه های کاربست تمثیل در دیوان باباافضل، بررسی و واکاوی شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که زمینه های کاربست تمثیل در اثر کاشانی عبارت است از: نقد کنش های غیرقابل قبول؛ تغییر الگوهای اخلاقی و معرفی الگوهای جدید؛ خلق تداعی های اثرگذار در ذهن و عینی سازی انتزاعیات؛ آموزش و تبیین غیرمستقیم آموزه های اخلاقی و منشی؛ ساده سازی مفاهیم غامض و دیریاب؛ تغییر چهارچوب معنایی یک مفهوم. استفاده از تمثیل، سطح کلام باباافضل را از روساخت به ژرف ساخت انتقال داده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
25 - تحلیل و بررسی دو تقریر از تاویل و هرمنوتیک از نگاه فیض کاشانی و شلایر ماخر
نرگس معینی مهدی دهباشی سید حسین واعضیعلم تاویل و هرمنوتیک از آن دست مباحثی است که می توان گفت از ابتدای تاریخ تفکر بشری مورد توجه بوده و تقریرات گوناگونی از آن بیان شده است. در یونان باستان سخنانی که حکیمان و بزرگان اندیشه از معبد دلفی می‎ شنیدند و آن رازها و رمزها به زبان خود می گشودند و یا سرودههای چکیده کاملعلم تاویل و هرمنوتیک از آن دست مباحثی است که می توان گفت از ابتدای تاریخ تفکر بشری مورد توجه بوده و تقریرات گوناگونی از آن بیان شده است. در یونان باستان سخنانی که حکیمان و بزرگان اندیشه از معبد دلفی می‎ شنیدند و آن رازها و رمزها به زبان خود می گشودند و یا سرودههای حماسی که هومر از سرگذشت انسان ها در جامعه یونان و سرزمینهای اطراف داشتند حکایت از تأویل هایی است که از آغاز تفکر فلسفی به زبان یا قلم انسان جاری میشده است. در فلسفه اسلامی نیز، فیلسوفان مسلمان در کنار عارفان، ادیبان و متصوفه تأویل و کشف المحجوب را در گشایش رازها و معانی که بهویژه در متن مقدس که حقایقش لایه لایه است بروز دادهاند. محوریترین پرسش در تحقیق حاضر معطوف به ماهیت و حقیقت تأویل نزد دو حوزه فکری اسلام و مسیحیت است. این پرسش که هرمنوتیک و تأویل چیست؟ و هر کدام از چه خاستگاه فکری دیدگاه خود را بیان کردهاند. مثلاً در مواجهه با مباحث دینی چه در اسلام و چه مسیحیت آیا هرمنوتیک ممکن است؟ و اگر پاسخ مثبت است روش هرمنوتیک در اندیشه فیض یا شلایرماخر چگونه است؟ و پرسشهای دیگری که در این مقاله از نگاه دو فیلسوف اسلامی و غربی، مورد پاسخگویی قرار گرفتهاند. فیض کاشانی به عنوان یکی از نمایندگان تفکر دینی و پرورش یافته در حوزه حکمت متعالیه و شلایرماخر به عنوان اندیشمندی از تفکر فلسفی غرب، کسانی هستند که مبانی، روش ها، مسائل و اهداف آنها در باب دین، خدا، انسان، با رویکردی تطبیقی و با روش تحلیلی – توصیفی مورد بررسی قرار گرفته است. علیرغم تفاوتهایی چند در مبانی، روش و اهداف تفکر فلسفی و دینی فیض و شلایرماخر در باب موضوعاتی که بدانها اشتغال داشتهاند هر دو متفکر میکوشند بر اساس نوعی نسبتسنجی میان انسان و حقیقت وجود به شیوههای تأویل متون و شناخت حقیقت آدمی بپردازند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
26 - بررسی فرم مهندسی سازه ی زبانی و ادبی تصدیر در غزلیّات کلیم کاشانی
فضل الله رضایی اردانی(نویسنده مسئول) غلامرضا هاتفی اردکانیتصدیر سبب خلق موسیقی و هنجارافزایـی است و در حوزه های موسیقی و بلاغت، اهمّیّت دارد. در این جستار ادبی، فرم این هنرسازه، در غـزلیّات کلیـم کاشانـی، شاعر مشهور قرن یازدهم هجری قمری، بررسی شدهاست. کاربـرد تصدیـر، غزلیّات کلیم را، سـرشار از مـوسیقی درونـی، کـرده و ایـن چکیده کاملتصدیر سبب خلق موسیقی و هنجارافزایـی است و در حوزه های موسیقی و بلاغت، اهمّیّت دارد. در این جستار ادبی، فرم این هنرسازه، در غـزلیّات کلیـم کاشانـی، شاعر مشهور قرن یازدهم هجری قمری، بررسی شدهاست. کاربـرد تصدیـر، غزلیّات کلیم را، سـرشار از مـوسیقی درونـی، کـرده و ایـن هنرسازه در خدمت انتقال معنی، و احساس به مخاطب، است. تکرار از اساسیترین عوامل ایجاد موسیقی است. جلوههایی از این پدیدهی زبانی، در طبیعت، از جمله روز و شب، بهار و تابستان و ... میبینیم. تکـرار از نـوع تصـدیـر از خصـایص غزلیّات کلیـم در محور همنشینی و امتداد طولی سرودههای او، بشمارمیآید. این مقاله، به بررسی فرم مهندسی آن، در غـزلیّات 590 گانـهی این شاعر و همچنین بررسی دیگر سازههای ادبی ابیات مورد نظر، میپردازد. این ویژگی، از نظر دیداری و شنوایی، در زنجیرهی کلام، نظم، ارتباط و زیبایی، ایجاد میکند و مخاطب را، به التذاذ ادبی سوق مـیدهد. این پژوهش با هدف شناسایی بسامد تکرار از نوع تصدیر و همچنین بومیکردن نقد صورتگرایانه انجام شدهاست. روش تحقیق در این مقاله، براساس تحلیل و توصیف یافتههای پژوهش با در نظر گرفتن اصول نقد صورتگرایانه است. با این پژوهش پی برده شد که کلیم با کاربرد تصدیر، برای تکاپوی ذهن مخاطب و القای محتوا، از مراعاتالنظیر، نغمهی حروف و دیگر هنرسازههای ادبی، بهره بردهاست. همچنین، کاربرد تصدیر در غزلیّات این شاعر، سبب ایجاد موسیقی لفظی و کناری شدهاست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
27 - مضمون آفرینی در غزلیات کلیم کاشانی
مرتضی رشیدی زهرا حاتمی مهرداد چتراییمضمونآفرینی فرایندی است که در آن نکتة باریک، خیال دقیق، نازکبینی و صورت تازه از معنی آفریده شده باشد که مهمترین ویژگی شعر فارسی از قرن نهم به بعد تا سبک معروف به هندی است. مضمون مقولهایست ساختاری و مربوط به فرم و ظرفیتهای زبانی و عامل شکلگیری مضمون، قدرت تداعی شاعر چکیده کاملمضمونآفرینی فرایندی است که در آن نکتة باریک، خیال دقیق، نازکبینی و صورت تازه از معنی آفریده شده باشد که مهمترین ویژگی شعر فارسی از قرن نهم به بعد تا سبک معروف به هندی است. مضمون مقولهایست ساختاری و مربوط به فرم و ظرفیتهای زبانی و عامل شکلگیری مضمون، قدرت تداعی شاعراز رهگذر شباهتها، مجاورت و تضادهاست. کلیم کاشانی شاعر مضمونآفرین سبک هندی، با برخورداری از نگاهی ژرف و باریکبینانه به دنیای پیرامون خویش اشیا را با روشی متفاوت به کار میگیرد و با توجّه به عینیّتها، اصول کلی و تصاویر خیالی و نیز کاربرد یک یا چند شگرد مضمون ساز به آفرینش مضامین تازه دست میزند و به شکل غیر مستقیم به بیان حالات نفسانی ناب خود میپردازد. در این پژوهش برای دستیابی به شگردهای مضمون سازی با اشیا و بررسی زاویة دید شاعر، شمع به عنوان یکی از عناصر مضمونساز در غزلیات کلیم مورد مطالعه قرار گرفت و مشخص شد که در میان شگردهای مختلف مضمون آفرینی اسلوب معادله پربسامدترین روش به کار رفته است که شاید بتوان دلیل وجود این بسامد چشمگیر را به آمیختگی میان شاعران و عوام نسبت داد عاملی که انگیزة همه فهم بودن را در شاعران صفویّه تقویت کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
28 - بررسی فرهنگ عامّه در رسالة جلالیه اثر محتشم کاشانی
زینب کوچکی علیکلایه سیدکیهان شهدایی جمال احمدی رضا برزوییفرهنگ عامّه میراثی کهن با قلمروی به گستردگی تاریخ بشریّت است که بهصورت شفاهی، سینه‎به‎سینه و نسلبهنسل به شکل تجاربی ارزشمند، به ارث رسیده است. ادبیات عامیانة هر قوم و ملیتّی، برخاسته از فرهنگ و تمدن آن است و اندیشه‎ها، دیدگاه‎ها و همچنین سبک زندگی و ا چکیده کاملفرهنگ عامّه میراثی کهن با قلمروی به گستردگی تاریخ بشریّت است که بهصورت شفاهی، سینه‎به‎سینه و نسلبهنسل به شکل تجاربی ارزشمند، به ارث رسیده است. ادبیات عامیانة هر قوم و ملیتّی، برخاسته از فرهنگ و تمدن آن است و اندیشه‎ها، دیدگاه‎ها و همچنین سبک زندگی و اقوام و ملل را در گذشته‎های دور، انعکاس می‎دهد. هدف از این پژوهش، شناساندن باورها و آداب و سنن رایج در رساله جلالیه اثر محتشم کاشانی است. بنابراین پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوا و بر اساس مطالعات کتابخانهای به بررسی فرهنگ عامّه در رسالة جلالیه اثر محتشم کاشانی پرداخته است. نتایج حاصل از بررسی‎ها، نشان می دهد که محتشم کاشانی از بیشتر عناصر فرهنگ عامّه در اثر خود استفاده کرده است و از آن‎ها در راه جذاب‎تر و پرمخاطب کردن اثر خود بهره گرفته است و علاوه‎بر آن از این راه به حفظ سنّت‎های نیک و کهن نیز کمک شایانی کرده است که در این میان بیشترین بسامد مختص به باورها و عقاید عامّه و ادبیات و اصطلاحات عامّه و همچنین کمترین آنها به مواردی همچون مشاغل و حرفهها و آداب و رسوم عامّه اختصاص یافته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
29 - بررسی بن مایه های عرفانی در یکصد غزل کلیم کاشانی(مقاله مروری)
فضل الله رضایی اردانی غلامرضا هاتفی اردکانیکلیم کاشانی یکی از مشهورترین غزلسرایان سبک هندی است که نشان هایی از عرفان و تصوّف، در غزلیّات او نقش بستهاست به طوریکه آمـوزههـای عرفانی در غـزلیّات او، عشق واقعی یا آسمانی را بیان میکنند.خلّاق المعانی ثانـی در حدود (990) ه.ق. در همـدان دیـده بـه جهان گشود و به علت چکیده کاملکلیم کاشانی یکی از مشهورترین غزلسرایان سبک هندی است که نشان هایی از عرفان و تصوّف، در غزلیّات او نقش بستهاست به طوریکه آمـوزههـای عرفانی در غـزلیّات او، عشق واقعی یا آسمانی را بیان میکنند.خلّاق المعانی ثانـی در حدود (990) ه.ق. در همـدان دیـده بـه جهان گشود و به علت سکونت در کاشان به کاشانی مشهور شد. مجموعۀ (590) غـزل او در حوزۀ ادب غنایی، جایگاه والا دارد. از خصوصیّات سرآمد در غزلیّات او، وجود جلوه های عرفانی است. این مقاله به واکاوی، جلوه های عرفانی در یکصد غزل کلیم کاشانی، بـه شکل تصادفی می پردازد تا جلوههای برجستۀ عشق و کمال آن، به تصویر درآید و علاوه بر آن، در پژوهشهای ادبی و عرفانی، کلیم به عنوان شاعری عارف معرّفی گردد و در نهایت طرح این نکته که، غزلیّات غنایی کلیم کاشانی، محملی برای بیان و جست و جوی معانی بلند عرفانی است. غزلیّات این شاعر، ساختار ادبی و عرفانی دارد و او با طرح ساز و کارهای عرفـانـی، کـوششی بـرای یافتن و طرح گـوهـر ارزشمند عشق واقعـی را انجام دادهاست. جلوه-پردازیهـای عـرفانی در غزلیّات او جلوهای خاص دارد. این مقاله با روش تحلیل و توصیف یافتههای عرفانی، قصد دارد تا گرایشهای عرفانی و بنمایههای عرفانی به کاررفته را در غزلیّات کلیم ابتدا واکاوایی و با ذکر نمونههایی از آن مصادیق، آنها را براساس فرهنگ اصطلاحات عرفانی دست اوّل، مورد بررسی و تحلیل قراردهد. از رهگذر وجود و بررسی آموزههای عرفانی در غزلیّات این شاعر، شایسته است که کلیم را، در جرگۀ شاعران عارف، به شمارآوریم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
30 - نگاهی به شیوه های مضمون بندی در غزلیات کلیم کاشانی
مرتضی رشیدی زهرا حاتمی مهرداد چترایییکی از شیوههای سبکی و منحصر به فرد در شعر سبک هندی که باعث خلق معانی و مضامین بکر شعری (معنی بیگانه) گردیده است بکار بردن شگردهایی است که با استفاده از آن به کشف رابطه و پیوندی تازه میان امری ذهنی با عینی پرداخته که در ظاهر هیچ پیوندی میان آنها نبوده و این جزئی نگری و ب چکیده کاملیکی از شیوههای سبکی و منحصر به فرد در شعر سبک هندی که باعث خلق معانی و مضامین بکر شعری (معنی بیگانه) گردیده است بکار بردن شگردهایی است که با استفاده از آن به کشف رابطه و پیوندی تازه میان امری ذهنی با عینی پرداخته که در ظاهر هیچ پیوندی میان آنها نبوده و این جزئی نگری و باریک بینی و دقّت در جزئیات عاملی است که شاعر حتّی اشیاء پیرامون خود را به عنوان یکی از عناصر مضمونساز انتخاب مینماید.کلیم را میتوان تواناترین شاعر در تجسّم بخشیدن به معانی دقیق و مصوّر ساختن افکار رقیق در قالب الفاظ خواند که غزلیّاتش مُزیّن به تشخیص، باریکاندیشی، مضمونهای بکر و بدیع، خیالپردازی، معانی رنگین و استعارههای متعالی و دور از ذهن است.در این پژوهش شگردهای مضمونبندی در غزلیات کلیم مورد مطالعه قرار گرفت و مشخص شد که وی برای بستن مضمون و مضمونبندی در غزلیّاتش از عناصر مختلفی بهره میگیرد که این عناصر در شبکة تصاویر و تداعی معانی در شعر او نقش مهمّی داشته چون نگاه ژرفبین و خلاّق او مدام از یک شیء یا پدیده، متوجّه امر دیگری شده که از طریق ارتباط میان الفاظِ یک بیت و پیوند بین آنها و رابطة سه گانة شباهت، مجاورت و تضاد از رهگذر نگرشی دقیق و جزئی به اشیاء پیرامون خود مضمونی تازه خلق میکند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
31 - بازتاب ابزار و واژههای صنفی در سخن قصاب کاشانی
الهام غلام کلیسانی مهرداد چترایی عزیز آبادی مرتضی رشیدیدر بین شاعران ایرانی بهویژه بعد از دورة صفوی، گروهی از پیشهوران به تدریج حضور یافته و عدّهای خوش درخشیدهاند. کاربرد ابزار و مشاغل در شعر شاعران، قدمتی دیرینه دارد. این کاربرد ضمن اطّلاعات مفیدی که از مشاغل مختلف روزگار میدهد، در شناخت بهتر روزگار قدیم ایران در دوره چکیده کاملدر بین شاعران ایرانی بهویژه بعد از دورة صفوی، گروهی از پیشهوران به تدریج حضور یافته و عدّهای خوش درخشیدهاند. کاربرد ابزار و مشاغل در شعر شاعران، قدمتی دیرینه دارد. این کاربرد ضمن اطّلاعات مفیدی که از مشاغل مختلف روزگار میدهد، در شناخت بهتر روزگار قدیم ایران در دورههای متفاوت که چه نگرشی در ارتباط با حرفههای گوناگون وجود داشته است، هدایتگری مینماید. رویکرد ادبی این مشاغل در نوع ادبی شعر، که تنوّع و تعداد آنها هم قابل توجّه است در شهر آشوبها دیده میشود. از مهمترین خصوصیّات شهرآشوبها علاوه بر وصف معشوق، بیان پیشههایی است که در زمان و مکان شاعر و اجتماع آن رواج داشته است. در این تحقیق از میان شاعران صاحبپیشه به قصّاب کاشانی پرداختهایم. قصّاب از شاعران نیمة دوم قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم هجری است که توانسته است با توجّه به سطح آگاهی و دانش خود اشعاری قابل تحسین علاوه بر مضامین عرفانی و غنایی در مضمون آفرینی پیشة خود، ابتکاری داشته باشد و ابزار و واژههای صنفی را در سخن خود بیاورد. این پژوهش که به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و روش کتابخانهای تنظیم شده است بر آن است، به بررسی چگونگی کاربرد ابزار و اصطلاحات شغلی ذیربط در دیوان قصّاب کاشانی بپردازد و با تحلیل یافتهها، کاربرد ابزار در شعر قصّاب بیان نماید و توانایی شاعر در تلفیق پیشۀ خود با قریحة شاعری و ویژگیهای اجتماعی روزگارش را نشان دهد و به این پرسش پاسخ دهد که بازتاب ابزار و واژههای مربوط به پیشۀ قصّابی در سخنان قصّاب کاشانی چگونه است؟ پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
32 - بررسی و تحلیل آیین های سماع کردن، خلوت گزینی و خرقه پوشی در مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه از عزالدین کاشانی با رویکرد به اصل فایده گرایی
سیدمحمد ساعدی مسعود خردمندپور عبداله مقامیان زاده امیر محمد اردشیر زادهتصوف اسلامی دارای مناسک متنوعی است که برای رساندن آدمی به سعادت حقیقی در نظر گرفته شدهاند. بنابراین، در یک نگاه کلی همۀ این مناسک دارای فواید معنوی و شناختی عمدهای هستند. عزالدین کاشانی در کتاب مصباحالهدایه به شماری از مناسک عرفانی و ابعاد سودرسانی آن پرداخته که از ا چکیده کاملتصوف اسلامی دارای مناسک متنوعی است که برای رساندن آدمی به سعادت حقیقی در نظر گرفته شدهاند. بنابراین، در یک نگاه کلی همۀ این مناسک دارای فواید معنوی و شناختی عمدهای هستند. عزالدین کاشانی در کتاب مصباحالهدایه به شماری از مناسک عرفانی و ابعاد سودرسانی آن پرداخته که از این بین، سماع، خلوتگزینی و خرقهپوشی برجستهتر به نظر میرسند. به این اعتبار، در پژوهش حاضر با استناد به منابع کتابخانهای و روش توصیفی- تحلیلی، اعمال صوفیانۀ مذکور از دید اصل فایدهگرایی بررسی و کاویده میشود. دلیل گزینش نظریۀ فایدهگرایی، ظرفیتهای آن برای رسیدن به تحلیل نوآورانه از آراء کاشانی است. نتایج تحقیق نشان میدهد که کاشانی همچون فایدهگرایان به نتیجهای که از انجام یک عمل به دست میآید تأکید دارد و صرفاً خود عمل را خوب یا بد نمیداند. همچنین، فواید سماع عبارت است از: تأمین بخشی از نیازهای روحی سالک؛ رفع سآمت روحی و جسمی سالک؛ صیقل وجود آدمی؛ ایجاد محبت در دل سالک؛ آشکار کنندۀ اسرار الهی؛ برقراری ارتباط سالک با عالم لاهوت؛ تقویت ثبات و تمرکز روحی در سالک. فواید اصلی خلوتگزینی عبارت است از: بهرهمندی و آگاهی از علوم الهی و معنوی؛ حفظ دین سالک؛ دور ماندن سالک از خطرات درونی و بیرونی؛ مهار کردن نفس اماره و جهت دادن به آن؛ ارتباط-گیری سالک با خداوند؛ بیتوجهی به دنیا و مافیها؛ مصاحبت با خداوند و پیامبر. فواید خرقهپوشی نیز شامل این موارد است: ایجاد دگرگونیهای مطلوب در عادتهای سالک؛ رسیدن به تحولات ژرف درونی از دریچۀ تغییرات بیرونی و ظاهری. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
33 - بررسی مضمون آفرینی در غزلیات کلیم کاشانی
علی دهقان حبیبه زاهدیکیامضمون آفرینی، ایجاد و یا کشف رابطه و پیوند تازه میان امری ذهنی با عینی است که در ظاهر هیچ پیوندی میان آنها نیست. از این رو آن را نوعی تظاهر فرمیک ظرفیتهای زبانی و نوعی موضع گیری خاص در قبال امکانات زبان شعر دانسته اند. این هنر یکی از ویژگیهای سبک هندی است که غزل این سب چکیده کاملمضمون آفرینی، ایجاد و یا کشف رابطه و پیوند تازه میان امری ذهنی با عینی است که در ظاهر هیچ پیوندی میان آنها نیست. از این رو آن را نوعی تظاهر فرمیک ظرفیتهای زبانی و نوعی موضع گیری خاص در قبال امکانات زبان شعر دانسته اند. این هنر یکی از ویژگیهای سبک هندی است که غزل این سبک را کلاً از ابتذال نگاه داشته است، زیرا شاعر حق نداشته یک مضمون کهنه را تکرار کند. بدین ترتیب یکی از امتیازات عمده ی شعر عصر صفوی به طور عام و سبک کلیم با دیگر شعرای قبل از او به طور اخص، تغییر جهت خلاقیتهای ادبی از تصویرسازی به مضمون آفرینی است. کلیم با خلق مضامین تازه در قالب غزل، نقش بسزایی در ادب فارسی ایفا کرد. برای همین است که در دیوان او همه جا مضمون تازه میجوشد و تصاویری نو در موضوعاتی جزئی به چشم میخورد. در مقاله ی حاضر سعی می شود پس از تعریف مضمون آفرینی، روش کلیم کاشانی در این هنر بررسی شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
34 - بررسی تطبیقی آداب و رسوم اجتماعی در شاخة ایرانی شعر دورة صفوی
نسرین رضازاده، دکتر مریم محمدزاده دکتر رامین صادقی نژادبا توجه به این که در تحلیل اشعار شعرای دورة صفوی، نوعی جامعه شناسی مولد و زادگاه، مثل هر دورة دیگری محسوس است و با عنایت به این که شناخت و تحلیل آثار ادبی و نیز شناخت زندگی آفرینندگان این آثار، بدون بررسی اجتماع و فرهنگی که در آن بالیده اند میسر نیست؛ پژوهش حاضر، با هدف چکیده کاملبا توجه به این که در تحلیل اشعار شعرای دورة صفوی، نوعی جامعه شناسی مولد و زادگاه، مثل هر دورة دیگری محسوس است و با عنایت به این که شناخت و تحلیل آثار ادبی و نیز شناخت زندگی آفرینندگان این آثار، بدون بررسی اجتماع و فرهنگی که در آن بالیده اند میسر نیست؛ پژوهش حاضر، با هدف بررسی مستند اوضاع اجتماعی این عهد و آشنایی با زندگی عمومی مردم آن روزگار، به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی انواع آداب و رسوم اجتماعی در شاخة ایرانی شعر دورة صفوی (اشعار وحشی بافقی، محتشم کاشانی، نظیری نیشابوری، کلیم کاشانی و صائب) می پردازد و نشان می دهد که اشاره به انواع مختلف آداب و رسوم برگزاری اعیاد، ازدواج، سوگواری، باده نوشی و سایر آداب و رسوم از قبیل انعام دادن، بستن طفل بر گهواره، بستن نامه بر بال کبوتر، پری در شیشه کردن و تعویذ بر بازو بستن، بیشترین فراوانی و بسامد را در دیوان صائب دارد. در اشعار وحشی بافقی نیز کمترین اشارات به آداب و رسوم اجتماعی دیده می شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
35 - بررسی و مقایسۀ آموزههای اخلاقی در غزلیات عبدالرحمان جامی و ملامحسن فیض کاشانی
غلامحسین خمر دکتر حبیب جدیدالاسلامی قلعه نو دکتر مصطفی سالاریاخلاق مفهومی انسانی محسوب می شود و از آنجا که ادبیات ابزاری برای بازنمایی مقولات مرتبط با نوع بشر است، شاهد بازتاب گستردۀ این مفهوم در متون ادبی بوده ایم. یکی از نحله های فکری و شناختی که اخلاق را شرح داده و برای آن تعاریف و چهارچوب هایی تعیین کرده، عرفان اسلامی است. اه چکیده کاملاخلاق مفهومی انسانی محسوب می شود و از آنجا که ادبیات ابزاری برای بازنمایی مقولات مرتبط با نوع بشر است، شاهد بازتاب گستردۀ این مفهوم در متون ادبی بوده ایم. یکی از نحله های فکری و شناختی که اخلاق را شرح داده و برای آن تعاریف و چهارچوب هایی تعیین کرده، عرفان اسلامی است. اهل تصوف با استفاده از ابزارهای گوناگون به ویژه شعر، مهم ترین افکار اخلاقی و اندرزی خود را بازگو کرده اند که از آن میان، جامی و فیض کاشانی برجسته هستند. این دو که از شاگردان مکتب عرفانی ابن عربی محسوب می شوند، در آیینۀ غزلیات، از شاخصه های انسان ساز اخلاقی سخن گفته اند که در این تحقیق، با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، بررسی و مقایسه شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که دو شاعر از مسائلی چون: ترک خودبینی، عشق مطلوب، خدامحوری، دنیاستیزی، نکوهش ریاکاری، خاموشی و کم گویی و نکوهش علوم دنیایی سخن گفته اند. همچنین، مشخص شد که در غزل های جامی، به مواردی مانند: توبه گریزی و پرهیز از مردم آزاری توجه شده و در برابر، فیض کاشانی از لزوم انجام مناسک عبادی، مواهب دوست نیکوسیرت و نکوهش غفلت ورزی سخن گفته است. در مجموع، توصیه های اخلاقی شاعران، ریشه در دو منبع اسلام و عرفان اسلامی دارد و به این اعتبار، در یک راستا تعریف می شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
36 - تبریز در جریان نهضت ملّی ایران
رضا عبادیدر تاریخ معاصر پس از انقلاب مشروطه، نهضت ملّی نفت از جمله مهمترین حوادث و رخ دادهای تاریخی ایران است که در اوایل دهه 30 اتفاق افتاد. اگر چه نفت و مسائل مربوط به آن کانون توجه این نهضت و حرکت ملّی بسیار مهّم است، لیکن به جهت رهبری عالی نهضت در قامت دکترمحّمد مصدق، این حر چکیده کاملدر تاریخ معاصر پس از انقلاب مشروطه، نهضت ملّی نفت از جمله مهمترین حوادث و رخ دادهای تاریخی ایران است که در اوایل دهه 30 اتفاق افتاد. اگر چه نفت و مسائل مربوط به آن کانون توجه این نهضت و حرکت ملّی بسیار مهّم است، لیکن به جهت رهبری عالی نهضت در قامت دکترمحّمد مصدق، این حرکت ملّی در سطوح مختلف سیاسی اجتماعی از یکسو و فارغ از فرازو نشیبهای دوره پنچ ساله، همراهی آیت الله کاشانی از سوی دیگر، تأثیراتی بسنده در کلیه جهات و شئون مملکت برجای گذاشت. به لحاظ عمق و گستردگی دامنه این حرکت ملّی علاوه بر تهران شهرهای بزرگ ایران به سهم خود ایفای نقش نموده اند. آذربایجان که در تاریخ حیات ایران و تحکیم هویت پر حوداث آن جایگاهی بس رفیع دارد، در جریان نهضت ملّی نقش مهّم و موثری را ایفا نمود، تبریز بعنوان مرکز آذربایجان همچون همیشه گامی فراتر پیش نهاده است. این مقاله فعالیتها و فضای سیاسی تبریز در حمایت از نهضت ملی نفت را مورد بررسی قرار داده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
37 - مطالعه تطبیقی مصادیقی از سیاست کیفرزدایی در اندیشه فیض کاشانی با قانون مجازات اسلامی در دو گستره ثبوتی و اثباتی
محسن صفری رضا زهرویدر عرصه سیاست جنایی نوین جرمزدایی و کیفرزدایی به گونهای اجتنابناپذیر مطرح گردیده، با توجه به تورم جمعیت کیفری بسیار حائز اهمیت شده و ابعاد مختلف خود را جهت بررسیهای دقیق و پژوهشهای مقارنهای عرضه میدارد. بر این پایه نویسندگان در این مقاله کوشیدهاند ضمن مطالعه مق چکیده کاملدر عرصه سیاست جنایی نوین جرمزدایی و کیفرزدایی به گونهای اجتنابناپذیر مطرح گردیده، با توجه به تورم جمعیت کیفری بسیار حائز اهمیت شده و ابعاد مختلف خود را جهت بررسیهای دقیق و پژوهشهای مقارنهای عرضه میدارد. بر این پایه نویسندگان در این مقاله کوشیدهاند ضمن مطالعه مقارنهای برخی مصادیق کیفرزدایی در اندیشه فیض کاشانی و تطبیق با قانون موضوعه زوایایی از آن را در دو گستره ثبوتی و اثباتی ترسیم نمایند؛ به گونهای که در پایان علاوه بر اشاره به نظر مخالف ادعای کیفرزدایی در خصوص اندیشه این فقیه امامیه، اساساً روش ارایه چنین ادعاهایی نیز نقد و تحلیل گردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
38 - حکم نماز جمعه از دیدگاه فیض کاشانی
عبدالکریم عبداللهیمقاله حاضر در مقام بیان دیدگاه فیض کاشانی درباره حکم نماز، مشتمل بر مطالب زیر است: برگزاری نخستین نماز جمعه در اسلام توسط پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله، حکمت خطبه نماز جمعه که باید در جهت تحکیم مبانی عقیدتی و بیان مسائل لازم مربوط به جامعه اسلامی باشد و نیز بیان اقوال چکیده کاملمقاله حاضر در مقام بیان دیدگاه فیض کاشانی درباره حکم نماز، مشتمل بر مطالب زیر است: برگزاری نخستین نماز جمعه در اسلام توسط پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله، حکمت خطبه نماز جمعه که باید در جهت تحکیم مبانی عقیدتی و بیان مسائل لازم مربوط به جامعه اسلامی باشد و نیز بیان اقوال فقهای امامیه درباره حکم نماز جمعه، قول فیض کاشانی بر وجوب تعیینی و دلائل وی بر این قول، از آیات، روایات از پیامبرصلی الله علیه وآله و امامان معصومعلیهم السلام، احکام مستفاد از روایات. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
39 - مفهوم درد از نظر گاه محتشم کاشانی
کورس کریم پسندییکی از مبانی دستگاه فکری محتشم کاشانی، مقولة درد است. محتشم، درد درونی و حقیقی را مبنای حرکت در این عالم، عامل رافع حجاب دل، باعث رسیدن به لذّت پایدار و موجب خلوص عیار عشق می داند. در نقطة مقابل، بی دردی را مایة هلاکت و نابودی، موجب ملال و افسردگی و حجاب راه انسان معرفی چکیده کاملیکی از مبانی دستگاه فکری محتشم کاشانی، مقولة درد است. محتشم، درد درونی و حقیقی را مبنای حرکت در این عالم، عامل رافع حجاب دل، باعث رسیدن به لذّت پایدار و موجب خلوص عیار عشق می داند. در نقطة مقابل، بی دردی را مایة هلاکت و نابودی، موجب ملال و افسردگی و حجاب راه انسان معرفی می کند. این مقاله،به روش تحلیلی به واکاوی و تبیین موضوع درد در شعر محتشم می پردازد؛و نیز سیری است در اشارات تأمّل برانگیز این شاعر بزرگ، دربارة اهمّیت درد، نشانه هاو لوازم راه درد، لذّتِ درد، انواع درد، فواید و اثرات درد، عوارض بی دردی، عوامل درمان کنندة درد؛ و این که درد، باعث حرکت و شوقِ حیات است، و آن چه را که اوصاف غیر انسانی است از وجود انسان می زداید و تا حدّ ممکن، اوصاف روحانی را برای او محقق می سازد تا انسان با التزام به اخلاق و اطوار اهلِ درد، به انسان واقعی که شایستة مقام خلافت الهی است برسد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
40 - «رویارویی مصدق با قانونگریزی دربار: بازگشت به مشروطه یا اشتباه راهبردی در محاسبات سیاسی؟»
پرویز کریمیان راوندی علی بیگدلی سینا فروزشدخالت متنفذان دربار نقش مؤثری در سقوط دولت مصدق داشت. فعالترین و بانفوذترین آنان مادر شاه و خواهر دوقلوی او اشرف پهلوی بودند. بهویژه اشرف که شبکهای گسترده از افراد بانفوذ تشکیل داده بود که به دار و دسته اشرف معروف بودند. از آغاز زمامداری مصدق این دو زن فعالانه با او چکیده کاملدخالت متنفذان دربار نقش مؤثری در سقوط دولت مصدق داشت. فعالترین و بانفوذترین آنان مادر شاه و خواهر دوقلوی او اشرف پهلوی بودند. بهویژه اشرف که شبکهای گسترده از افراد بانفوذ تشکیل داده بود که به دار و دسته اشرف معروف بودند. از آغاز زمامداری مصدق این دو زن فعالانه با او مبارزه میکردند. مصدق و سایر رهبران نهضت ملی بارها از طریق واسطههایی تلاش کردند تا شاه جلو فعالیتهای سیاسی آنان را بگیرد، اما موفق نشد. و به رغم اقدامات سختگیرانه مصدق بر ضد دربار و وادار نمودن اشرف به خارج شدن از ایران باز این زن دست از توطئه برنداشت و در پاریس مشغول خیانت به نهضت م نفت ایران بود و هم او بود که در نزدیکیهای کودتای28 مرداد به تهران آمد و پیام سیا را به برادرش تحویل داد.پرسش اصلی مقاله: رویارویی دکترمحمد مصدق با قانونیگریزی دربار، در راستای بازگشت به مشروطهیا اشتباه راهبردی در محاسبات و تصمیمگیریهای سیاسی بود؟ این تحقیق به دلیل ابتناء بر Grounded Theory و اکتشافی بودن، فاقد فرضیه است و تحقیق حاضر، پرسش محور و نظریهیاب خواهد بود.شواهد و مستندات تاریخی نشان میدهد که تقابل مصدق با قانونگریزی دربار در راستای تداوم نظام مشروطه-خواهی در ایران بوده است. بیاعتنایی شاه و درباریان به قانون اساسی و انحلال قوه مقننه توسط دکتر مصدق و انعطافناپذیری وی، دو کفه ترازویی بودند که در عرض هم، پایههای نظام دموکراتیک را در ایران تضعیف کردند و زمینه نفوذ بیگانگان را در اخذ تصمیمات کلان و سرنوشتساز برای ایرانیان فراهم ساختند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
41 - جستاری در نسخ خطی رساله تذکره الذاکرین
دکتر محسن مؤمنچکیده مقاله حاضر، جستاری است در دو نسخه خطی تذکره الذاکرین متعلق به درویش محمد محقق اردبیلی کاشانی. از این رساله، دو نسخه موجود است: یکی مربوط به مرکز احیاء التراث الاسلامی و دیگری از نسخ خطی کتاب خانه سلطانی کاشان است. انگیزه مصنف از نگارش این رساله ـ به رسم معمول چکیده کاملچکیده مقاله حاضر، جستاری است در دو نسخه خطی تذکره الذاکرین متعلق به درویش محمد محقق اردبیلی کاشانی. از این رساله، دو نسخه موجود است: یکی مربوط به مرکز احیاء التراث الاسلامی و دیگری از نسخ خطی کتاب خانه سلطانی کاشان است. انگیزه مصنف از نگارش این رساله ـ به رسم معمول صوفیه ـ درخواست عزیزی از مشارکان ذوق ارباب معرفت و نجرید و پیشروان حلقه تصوف و توحید ست تا موجب منتفع گردیدن این طالبان و سبب جدّ و سعی ذاکران گردد.این رساله علاوه براشتمالبر اطلاعات ممتاز زبانی و عرفانی فراوان آمیخته به عواطف و احساسات شاعرانه نویسنده نیز هست که لحنی شخصی و ویژه بدان بخشیده است.این مقاله قدری هم به احوال نویسنده و خصایص نویسندگی و شاعری اش پرداخته است. واژگان کلیدی :تذکره الذاکرین، محقق اردبیلی کاشانی، عرفان شیعی، مراتب ذکر پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
42 - ترور رزم آرا، نقطه قوتی که به ضعف تبدیل شد
میرهادی حسینی جواد عباسی کنگوریاز تولد جامعه سیاسی نوین ایرانی در دوران مشروطیت تاکنون ، عموما وقایع مهم وتعیین کننده تاریخی به ترورهایجنجالی و البته پر رمز و راز مرتبط بوده اند که تلاش کانونهای قدرت بیگانه جهت مخفی نگهداشتن ماهیت وچگونگی اجرای آنها به مدد تحلیل های به شدت فرقه گرایانه متاثر از جناح چکیده کاملاز تولد جامعه سیاسی نوین ایرانی در دوران مشروطیت تاکنون ، عموما وقایع مهم وتعیین کننده تاریخی به ترورهایجنجالی و البته پر رمز و راز مرتبط بوده اند که تلاش کانونهای قدرت بیگانه جهت مخفی نگهداشتن ماهیت وچگونگی اجرای آنها به مدد تحلیل های به شدت فرقه گرایانه متاثر از جناح بندی های خصمانه داخلی در سر به مهرباقی نگهداشتن پرونده این ترورها موفق تر از تلاش اذهان کنجکاو برای اطلاع یابی از آن ها بوده اند .از جمله این ترور ها میتوان به ترور " حاج علی رزم آرا" نخست وزیر محمدرضاپهلوی در دوران نهضت ملی اشارهنمود که تاثیرات غیرقابل تردیدی در موفقیت عملیات ملی شدن نفت داشت اما از دیگرسو باید اعتراف نمود کهجابجایی قدرت خارجی مسلط بر نفت کشور در ناآرامیهای سیاسی وتحریکات معماری شده افکار عمومی در اینجابجایی قدرت و نقش تعیین کننده این ترور در تضعیف وحدت ملی کمتر مورد توجه قرار گرفته است، در اینتحقیق تلاش جهت روشن شدن این ابهامات صورت گرفته و از مجموعه ای از کتاب سند های موضوعی ، خاطراترجال سیاسی دوران و کتب معتبر به عنوان روش های اصلی وفرعی تحقیق استفاده شده است . پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
43 - بررسی ترکیببند عاشورایی محتشم کاشانی با تکیه بر اثرپذیری از پیشینیان
حمیدرضا جدیدیمشهورترین سوگسرودة آیینی فارسی ترکیببند عاشورایی محتشم کاشانیست که پیوسته مورد اقبال بوده است. اثر فرهنگی و زبانی این مرثیۀ هنری بیش از یک شعرست، به شکلی که صاحبنظران فراوانی زبان به تحسینش گشودهاند و بارها مورد تقلید قرار گرفته. محتشم، مخلصانه از میراث پیشینیانان خ چکیده کاملمشهورترین سوگسرودة آیینی فارسی ترکیببند عاشورایی محتشم کاشانیست که پیوسته مورد اقبال بوده است. اثر فرهنگی و زبانی این مرثیۀ هنری بیش از یک شعرست، به شکلی که صاحبنظران فراوانی زبان به تحسینش گشودهاند و بارها مورد تقلید قرار گرفته. محتشم، مخلصانه از میراث پیشینیانان خود بهره برده، با هوشمندی اثری جاودان آفریده است. در این نوشتار، اجمالاً با روش تحلیلی – توصیفی، محاسن این شعر و دیدگاه بزرگان در موردش بیان گردیده، نشان داده شده که وی چگونه از سخنسرایان قبلی چون خاقانی، محمّد راوندی، حسن کاشی، خواجو، آذری طوسی، ابنحسام خوسفی، بابافغانی و ... بهرهمند گشتهاست. در این ترکیببند شاعر سعی داشته با سادگی و ظرافت، به دور از تعقیدات لفظی و معنوی، آمیزهای از محاسن اشعار گذشتگان را در قالبی متناسب به شعرش بیفزاید؛ البته از عنایات ربّانی و توجّه ذوات پاک معصومین (ع) و تشویق شاه صفوی در مقبولیّت این شاهکار نباید چشم پوشید. دقّت به ساختار این سروده نشان میدهد هیچ اثر ارجمندی به ویژه در عرصة ادبیات بدون بهرهجویی از آثار شاخص پیشینیان آفریده نمیشود و هر نوع ادبی در حیاتِ سبکی خود زمانی به اوج رسیده، الگوی دیگران قرار میگیرد امّا به ندرت مقبولیتِ نخستینش تکرار میگردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
44 - نگاهی تحلیلی به شعر محتشم کاشانی با رویکرد طنزشناسی و انتقاد اجتماعی
آزاده فداکارسیالیت طنز بهگونهای است که بدون در نظر داشتن شرایط زمانی، مکانی، فرهنگی و زبانی نمیتوان آن را بهعنوان عنصری مجرد و ثابت فرض کرد.در ادب فارسی به خاطر عدم اهتمام نویسندگان و شاعران گذشته به تدوین مبانی طنز و به تعبیر امروز بیاعتنایی به نظریهپردازی علمی در باب طنز، ا چکیده کاملسیالیت طنز بهگونهای است که بدون در نظر داشتن شرایط زمانی، مکانی، فرهنگی و زبانی نمیتوان آن را بهعنوان عنصری مجرد و ثابت فرض کرد.در ادب فارسی به خاطر عدم اهتمام نویسندگان و شاعران گذشته به تدوین مبانی طنز و به تعبیر امروز بیاعتنایی به نظریهپردازی علمی در باب طنز، اصول و رویکردهای طنز را فقط میتوان با مطالعه در آثار آنان دریافت و نقشه آن را ترسیم کرد. از قدیمترین متون ادبی فارسی تا امروز بسته به شرایطی که قبلاً گفته شد پارههای فراوانی از آثار ادبی را میتوان در رسته طنز قرار داد. در این مقاله با نگاهی تحلیلی به طنز محتشم نگریسته شده و نتایج قابلتأملی از شعر این شاعر مذهبی به دست آمده است. روش تحقیق در این مقاله توصیفی تحلیل است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
45 - معرفی و تحلیل دستنویس نویافته دیوان قصاب کاشانی
الهام غلام کلیسانی مهرداد چترایی عزیز آبادی مرتضی رشیدینسخههای خطی، میراث مکتوب و معرف هویّت علمی، فرهنگی و اجتماعی ملّتهاست. از قدیم و به گواه تاریخ، ادبا و شعرای فارسیزبان، آثار فراوانی خلق کردهاند که حفظ و احیای آنها رسالت علمی و فرهنگی پژوهشگران است. هرچند پژوهشگران حوزة زبان و ادبیات فارسی، از دیرباز به تصحیح متون چکیده کاملنسخههای خطی، میراث مکتوب و معرف هویّت علمی، فرهنگی و اجتماعی ملّتهاست. از قدیم و به گواه تاریخ، ادبا و شعرای فارسیزبان، آثار فراوانی خلق کردهاند که حفظ و احیای آنها رسالت علمی و فرهنگی پژوهشگران است. هرچند پژوهشگران حوزة زبان و ادبیات فارسی، از دیرباز به تصحیح متون کهن ادب فارسی توجّه ویژهای داشتهاند، اما برخی از این متون با گذشت قرنها، هنوز احیا و تصحیح نشدهاند. با این وجود، نسخة دیوان قصاب کاشانی، پنج مرتبه توسط پرتو بیضایی، عباسی، جواهری، کرمی و عاطفی تصحیح شده و نگارندگان در پژوهش پیش روی، با روش توصیفی- تحلیلی و با کمک منابع کتابخانهای درصددند تا به معرّفی نسخه و مؤلف و بررسی و عناصر و مؤلفههای سبکی، بیان ویژگیهای زبانی، ارزش ادبی، دینی و عرفانی و تاریخی آن بپردازد. همچنین به تصحیحهایی که از این دستنوشته صورت گرفته است، بپردازند و در بیان هر تصحیح، انگیزههای مصحّحان برای احیای دیوان قصاب و شیوههای تصحیح و اضافات و پیوستهای موجود در تصحیحات را بهصورت مختصر مورد بررسی قرار دهند. نتایج پژوهش نشان میدهد که تاکنون دست نوشتة کتابخانة نورعثمانیه در تصحیحهای پیشین، مورد استفاده قرار نگرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
46 - غزلی الحاقی در دیوان حافظ (خیال روی تو در هر طریق همره ماست)
محمدرضا ضیاء -
دسترسی آزاد مقاله
47 - تأثیرات امام محمد غزالی بر آراء مولوی و ملاصدرا در زمینة کمال انسان
سهیله عاصمی سید حسین سجادی عبدالرضا جمالزادهانسان در مقام اشرف مخلوقات خلقتی هدفمند دارد و باید در مسیر زندگی به درجهی کمال دست یابد تا شایستهی مقام اصلی خود گردد. این امر مهم، اندیشمندان را به این فکر واداشته تا راه رسیدن انسان به کمال را به شیوههایی متعدد ابراز کنند. ابو حامد محمد غزالی به عنوان شخصیتی متفک چکیده کاملانسان در مقام اشرف مخلوقات خلقتی هدفمند دارد و باید در مسیر زندگی به درجهی کمال دست یابد تا شایستهی مقام اصلی خود گردد. این امر مهم، اندیشمندان را به این فکر واداشته تا راه رسیدن انسان به کمال را به شیوههایی متعدد ابراز کنند. ابو حامد محمد غزالی به عنوان شخصیتی متفکر و اندیشمند با نگارش آثار متعدد، نظرات ارزشمندی را در مورد کمال بیان کردهاند. هدف اصلی این مقاله بررسی تأثیرات دیدگاه امام محمد غزالی در زمینه کمال انسان بر اندیشمندان متأخر خود به روش تحلیلی-توصیفی است. از دیدگاه ایشان کمال نهایی انسان در استیلا یافتن بر نفس و در نتیجه رسیدن به قرب الهی است. او برای کسب این مرتبه مراحلی را ذکر کرده است. این مراحل با یافتن راهنما (حاملان پیام الهی) و پیروی از دین آغاز و با کسب علم و معرفت تقویت میشود. سپس با دوری از رذائل و کسب فضائل این امر قابل دستیابی می شود. غزالی در زمینه کمال نسبت به متقدمین خود تحولات متعددی را ایجاد کرده است که اساس آن در میزان بهره مندی از دین بوده است. ایشان تأثیرات خود را در حوزه های مختلف فلسفه، کلام و عرفان گذاشته است که نشان از حوزه وسیع تأثیرات خود دارد. تأثیراتی چون برگردان بیشتر توجهات به دین، عقل گرایی اعتدالی، پیوست طریقت و شریعت و ... . از جمله این اندیشمندان که بیشترین تأثیرات را از ایشان گرفته اند ملاصدرا، فیض کاشانی، سنایی و مولوی است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
48 - مسیح شناسی عرفانی از نگاه اوریگنس اسکندرانی و فیض کاشانی
نسترن فهیمیمفاهیم مسیح و مسیح شناسی در الهیات مسیحی و اسلامی دارای محوریتی هستند که چگونگی تفسیر آنها، بر دیگر ارکان الهیات نیز اثر می گذارد. این تحقیق که با روش توصیفی-مقایسه ای به انجام رسیده، می کوشد تا نظرات اوریگنس اسکندرانی و فیض کاشانی را در این خصوص بیان نماید. از یافته ها چکیده کاملمفاهیم مسیح و مسیح شناسی در الهیات مسیحی و اسلامی دارای محوریتی هستند که چگونگی تفسیر آنها، بر دیگر ارکان الهیات نیز اثر می گذارد. این تحقیق که با روش توصیفی-مقایسه ای به انجام رسیده، می کوشد تا نظرات اوریگنس اسکندرانی و فیض کاشانی را در این خصوص بیان نماید. از یافته ها نمایان است که ایشان براساس زمینه های فلسفی خویش، در پی تجهیز الهیات به عقلانیت بودند و برمبنای بسترهای عرفانی، به نظامی از مراتب تجلیات الوهی اعتقاد داشتند. اوریگنس اسکندرانی و فیض کاشانی هر دو مفسر کتب مقدس بودند و همانندی تفاسیر ایشان بیانگر آن است که فهم عرفانی شیعه از جایگاه عیسی مسیح که بر مبنای روایات معصومین علیهم السلام قرار دارد، با گونه ای از مسیح شناسی که در فضای فکریِ پیش از شوراها در تاریخ مسیحیت وجود داشته، همخوانی دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
49 - ظهور شئون الهی در انسان از دیدگاه اوریگنس اسکندرانی و فیض کاشانی
نسترن فهیمی علیرضا ابراهیم زهرا حسینی حمیداریگِنس اسکندرانی و فیض کاشانی به ترتیب، دو شخصیت تاثیرگذار در الهیات مسیحی و شیعی به شمار می روند که آرائی خاص را در نسبت میان خدا و انسان ارائه نموده اند. این دو پیشینه ای از مطالعات فلسفی، کلامی و عرفانی داشته اند و به تفسیر کتاب مقدس و قرآن اهتمام ورزیده اند. این مق چکیده کاملاریگِنس اسکندرانی و فیض کاشانی به ترتیب، دو شخصیت تاثیرگذار در الهیات مسیحی و شیعی به شمار می روند که آرائی خاص را در نسبت میان خدا و انسان ارائه نموده اند. این دو پیشینه ای از مطالعات فلسفی، کلامی و عرفانی داشته اند و به تفسیر کتاب مقدس و قرآن اهتمام ورزیده اند. این مقاله که به شیوه توصیفی- مقایسه ای عرضه شده، به بررسی ظهور شئون الهی در انسان از دیدگاه این دو می پردازد. اریگنس و فیض اعتقاد دارند که تمامی انسانها، به ویژه عیسی مسیح (پسر) و خلیفه الله، مخلوق خداوند هستند و همة شئونات الهی، به جز ازلیت و ابدیت، بدانها منتقل می شود. همچنین، دیگر انسانها نیز می توانند از طریق مسیح یا خلیفه الله بسیاری از صفات و شئونات الهی را در خود به ظهور برسانند. در این راستا، محبت ورزی به عیسی و یا خلیفه الله وسیله ای برای انتقال شئونات الهی به انسان است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
50 - سبک شناسی استقبال میرنجات (نسخه خطی) از محتشم کاشانی
احمد حسنی رنجبر مهین خطیب نیامیرنجات شاعر قرن دوازدهم و از شاگردان طراز اول صائب تبریزی و از منشیان شاه سلیمان صفوی است که آثار بسیاری از او به جا مانده از جمله نسخه خطی ترکیب بندی در هجو صدر به شماره 4313 موجود در کتابخانه دانشگاه تهران، که در استقبال ترکیب بند مشهور محتشم کاشانی شاعر قرن دهم سرود چکیده کاملمیرنجات شاعر قرن دوازدهم و از شاگردان طراز اول صائب تبریزی و از منشیان شاه سلیمان صفوی است که آثار بسیاری از او به جا مانده از جمله نسخه خطی ترکیب بندی در هجو صدر به شماره 4313 موجود در کتابخانه دانشگاه تهران، که در استقبال ترکیب بند مشهور محتشم کاشانی شاعر قرن دهم سروده شده است؛لذا در این پژوهش با توجه به اهمیت کمی و کیفی استقبال در ادب منظوم فارسی ضمن بیان علل استقبال میرنجات از محتشم، به مقایسه ساختار سبکی هردو ترکیب بند از نظر سطح زبانی ، سطح آوایی(موسیقی بیرونی و درونی) سطح لغوی، نحوی، فکری و سطح ادبی پرداخته تا به میزان تأثیر و تأثر اشعار این دوشاعر بر یکدیگر پی ببریم. در پایان مقایسه سبکی این دو شاعر می بینیم، میرنجات خلّاقانه و در کمال نوآوری، مرثیه بی نظیر محتشم را در مضمونی متضاد با بسامد بالایی از واژگان هجو آمیز در مسیر فکری خاصی چنان به خوبی استفاده نموده که می توان او را از شاعران مبدع و مضمون آفرین سبک هندی قرار داد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
51 - بررسی ویژگی های سبکی و تحلیل محتوایی شعر سپیده کاشانی (1313-1371)
محمود صادق زادهسپیده کاشانی از شاعران متعهد انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی به شمار می رود که زندگی،اشعار و اندیشه های وی به لحاظ بیان مضمون های دینی،انقلابی،ادبیّات پایداری و دفاع مقدّس و بازتاب روی دادهای انقلاب اسلامی و جبهه و جنگ قابل توجّه و بررسی است.در این جستار،ضمن معرّفی سپیده و آ چکیده کاملسپیده کاشانی از شاعران متعهد انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی به شمار می رود که زندگی،اشعار و اندیشه های وی به لحاظ بیان مضمون های دینی،انقلابی،ادبیّات پایداری و دفاع مقدّس و بازتاب روی دادهای انقلاب اسلامی و جبهه و جنگ قابل توجّه و بررسی است.در این جستار،ضمن معرّفی سپیده و آثارش کوشش می شود،ابتدا،دوران شاعری اش و پس از آن ویژگی های سبکی وی از جنبه های:قالب های شعری و مختصّات بیانی و ادبی تحلیل و بررسی و سپس به تحلیل محتوایی و بررسی مضمون ها و درون مایه های اشعارش پرداخته شود. آثار ادبی سپیده بیشتر منظوم است که به همراه تنها اثر منثورش منتشر شده است.هر چند،سبک شعر سپیده بیشتر کلاسیک نو است،اشعار وی هم به قالب های سنّتی است و هم به شیوه ی نیمایی.دوران شاعری سپیده به دو مرحله ی پیش از انقلاب و پس از انقلاب تقسیم می شود و حوادث سیاسی،اجتماعی هر دو دوره،به ویژه دوره ی دوم، در آثارش تأثیر زیادی می گذارد. سپیده بیشتر شاعر زمان خود است و در خدمت انقلاب،دفاع مقدّس و ارزش های اسلامی.شعر وی هرچند،اغلب به لحاظ پیام رسانی و بیان مضمون ها و درون مایه ها اهمیّت دارد،با این حال برخلاف بیشتر شعر شاعران انقلاب از صورخیال و زیبایی ها ی سخن نیز برخوردار است. مهم ترین مضمون ها و درو ن مایه های شعر سپیده عبارتند از:غفلت ستیزی و دعوت به بیداری،انتظار موعود،حماسه ی حسینی،شهادت و شهید،ادبیّات پایداری و جبهه و جنگ،آموزه های دینی،قسط و عدل،مدح و منقبت پیامبر و ائمّه،ستایش شخصیّت های دینی،انقلابی و ادبی،سوگ سروده ها،مفهوم زندگی و مرگ و .... این موارد،با تجزیه و تحلیل آثار،زندگی و اندیشه های سپیده و با بهره جستن از پژوهش ها و نوشته های پراکنده در این زمینه، تحقیق و بررسی شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
52 - تحلیل اندیشة شعری عندلیب کاشانی
مینا سالاری علی اکبر افراسیاب پورچکیده علم سبک شناسی، در سالیان اخیر بسیار مورد توجّه قرار گرفته است و شاعران دورۀ بازگشت، نخستین سبک شناسان ایران هستند یا نخستین کسانی اند که بدون آن که خود بدانند به مطالعات سبک شناسی اشتغال ورزیدند و به تتبّع در آثار قدما پرداختند. زیرا برای تقلید درست، مجبور بودند چکیده کاملچکیده علم سبک شناسی، در سالیان اخیر بسیار مورد توجّه قرار گرفته است و شاعران دورۀ بازگشت، نخستین سبک شناسان ایران هستند یا نخستین کسانی اند که بدون آن که خود بدانند به مطالعات سبک شناسی اشتغال ورزیدند و به تتبّع در آثار قدما پرداختند. زیرا برای تقلید درست، مجبور بودند که به همۀ جنبههای زبانی، فکری و ادبی آثار قدما دقیق شده و آنها را بیاموزند. هر چند که این شاعران دارای سبک شخصی نیستند و تنها سبک شاعران کهن را تقلید کردهاند، یعنی روش آنان را آموخته بودند، ولی گاه با همان شیوه، آثار بدیعی آفریدند و تامّل در چگونگی اقتفاهای آنان از شاعران پیشین می تواند نتایجی را برای ما به ارمغان آورد. شاعران دورۀ بازگشت که عندلیب کاشانی یکی از مشهورترین آن ها است، از آنجا که توانست زبان فارسی را از سستی و کاستی برهاند، خدمت بزرگی به حفظ زبان و ادبیّات کهن ایران انجام داده است. هدف این پژوهش، تحلیل اندیشة شعری عندلیب کاشانی است و نویسنده در پژوهش خود به اشعار دیوان عندلیب از قبیل پیوند زبان و اندیشه، سادگی زبان و اندیشه در شعر (مدح، پند، وصف و عشق) میپردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
53 - بررسی آراء، افکار و مبانی فقاهتی فیض کاشانی در گزینش آرای خلاف مشهور
سارا سهل البیع فهیمه ملک زاده یونس واحد یاریجانتنوع اندیشه فقهاء، در شکل دهی به ساختار فقه و پویایی اجتهاد شیعه نقش اساسی دارد. بررسی دیدگاه فقهی فیض به عنوان فقیهی نواندیش برای دستیابی به فقه متناسب با شرایط جامعه، جهت استنباط احکام فقهی کارآمدتر ضروریست. هدف از این پژوهش بررسی آرای فقهی فیض، ارائه مستندات و ادله ف چکیده کاملتنوع اندیشه فقهاء، در شکل دهی به ساختار فقه و پویایی اجتهاد شیعه نقش اساسی دارد. بررسی دیدگاه فقهی فیض به عنوان فقیهی نواندیش برای دستیابی به فقه متناسب با شرایط جامعه، جهت استنباط احکام فقهی کارآمدتر ضروریست. هدف از این پژوهش بررسی آرای فقهی فیض، ارائه مستندات و ادله فقهای مخالف و همسو و کشف مبانی فقاهتی و اصول فکری ایشان جهت حل مسائل جامعه و پویایی اجتهاد است. علیرغم بستر اخباری زمان فیض، بدلیل تاثیر پذیری از اساتیدی چون ملاصدرا، شیوه تفقه متمایز از سایر اخباریون برمی-گزیند.از ویژگی¬های مهم مبانی فقهی و اصولی فیض، اهتمام به کاربرد عقل در تایید و جمع بین روایات، بی-توجهی به اجماع منقول و شهرت فتوایی با عدم تاثیر از فتاوای علمای دیگر، توجه زیاد به اصل سهولت، عنایت به همگرایی با اهل سنت و اهل کتاب، توجه خاص به تقریب بین مذاهب و ادیان، بوده است. نهایت اینکه با رویکرد فهم و تفسیر اجتماعی نصوص دینی و توجه به فهم مقاصد الشریعه و فاصله گرفتن از رویکرد فردگرایانه که جهت گیری غالب در سنت اجتهادی علمای سلف بوده است، به پاکی اهل کتاب و نسبی بودن سن بلوغ فتوا می¬دهد که در تعاملات اجتماعی عصر حاضر می¬تواند بسیار کارساز باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
54 - تصحیح نسخة خطی رسالة عرفانی و کلامی از عارف بارع: کمالالدین ملاعبدالرزاق اسحاق کاشی (730 هـ.ق)
مهدی ماحوزیاز کمالالدین ملّا عبدالرزاق اسحاق کاشی (کاشانی) در مدرسة عالی سپه سالار (شهید مطهری) یک نسخه خطی در 505 صفحه موجود است که مجموعهای است از رسایل او در باب حکمت، عرفان، مظاهر وجود حضرت باری، علم استدلالی و علم شهودی. از صفحة 100 تا 126 این رساله اختصاص دارد به رسالة عرف چکیده کاملاز کمالالدین ملّا عبدالرزاق اسحاق کاشی (کاشانی) در مدرسة عالی سپه سالار (شهید مطهری) یک نسخه خطی در 505 صفحه موجود است که مجموعهای است از رسایل او در باب حکمت، عرفان، مظاهر وجود حضرت باری، علم استدلالی و علم شهودی. از صفحة 100 تا 126 این رساله اختصاص دارد به رسالة عرفانی و کلامی ملّا عبدالرزاق کاشی (در گذشته 730 هـ.ق) در باب مباحث مذکور. به دلیل اهمیّت موضوع و شخصیّت مؤلف، لازم آمد به تصحیح این نسخه اقدام شود. در این رهگذر چه بسا نکتههایی یافت شود که در نقد و تحلیل صاحبنظران مفید افتد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
55 - «جست و جوی نهادهای اجتماعی» در شعر کلیم کاشانی
اسماعیل حاکمی والا پرنوش پژوهشجامعهشناسی در ادبیات، دانشی است که مطالعات خود را روی محتوای هر اثر ادبی و جوهر اجتماعی آن و روابط متقابل ادبیات و جامعه متمرکز میسازد و به معرفی نقش جامعه در شکلگیری اثر هنری و ادبی میپردازد. هدف نگارنده در این مقاله عبارت است از: 1- بررسی اجمالی تأثیر جامعهشناسی چکیده کاملجامعهشناسی در ادبیات، دانشی است که مطالعات خود را روی محتوای هر اثر ادبی و جوهر اجتماعی آن و روابط متقابل ادبیات و جامعه متمرکز میسازد و به معرفی نقش جامعه در شکلگیری اثر هنری و ادبی میپردازد. هدف نگارنده در این مقاله عبارت است از: 1- بررسی اجمالی تأثیر جامعهشناسی در ادبیات فارسی 2- نگاهی به اوضاع اجتماعی، سیاسی و ادبی عصر صفوی 3- معرفی کلیم کاشانی و شعر او به کوتاهی 4- بررسی نهادهای اجتماعی از دیدگاه جامعه شناسان 5- سنجش عناصر اجتماعی شعر کلیم با نهادهای اجتماعی و تصویر نقش آن عناصر در معرفی گوشههایی از جامعه عصر او. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
56 - بررسی مختصات سبکی و موتیفپردازی در غزلیات کلیم کاشانی (990-1061 ه. ق)
محمود صادق زادهکلیم کاشانی، شاعری خلاق، معتدل و پرسخن است که در همة انواع شعر، طبعآزمایی کرده، ولی شهرت اصلی وی در غزلسرایی است. غزلیات کلیم به جز ویژگیهای مشترک سبک هندی، به دلیل نیروی آفرینندگی شعری، تصرفات واژگانی و معنایی و گرایشهای غنایی و حکمی از مختصات زبانی، ادبی و فکری بر چکیده کاملکلیم کاشانی، شاعری خلاق، معتدل و پرسخن است که در همة انواع شعر، طبعآزمایی کرده، ولی شهرت اصلی وی در غزلسرایی است. غزلیات کلیم به جز ویژگیهای مشترک سبک هندی، به دلیل نیروی آفرینندگی شعری، تصرفات واژگانی و معنایی و گرایشهای غنایی و حکمی از مختصات زبانی، ادبی و فکری برخوردار است. هنر کلیم در تصویرآفرینی، نازک خیالی و مضمونپردازی است و از تمام امکانات بیانی و بدیعی به صورت معتدل، ساده و روشن استفاده میکند و تصاویر شعری وی با وجود فشردگی، از ابهام و پیچیدگی بدور است. تشبیهات غزلیات کلیم را به سه دسته تقسیم کردهاند: گسترده، دور از ذهن و آفریدة ذوق شاعر. کلیم در غزلیات خود، بیشتر از استعارههای تشخیص حسی بهره میبرد و گاهی با قدرت ابداع و تصرّف در عناصر طبیعی حتّی از موضوعات غیرشاعرانه، تصاویر بدیع خلق میکند. هرچند اسلوب معادله، از اصلیترین صورت های شعری صائب است، اما وی را آغازگر این شیوه میدانند و یکی از شاخصهای شعر وی هم بشمار میرود. غزلیات کلیم به لحاظ فکری ـ انفسی بیانگر اندیشههای غنایی و فلسفی اوست. بسامد واژهها و موتیفهای خاص وی، نیز در بسیاری از موارد نشانگر اندیشههای مأیوسانه و شک آلود فلسفی است. یکی از مختصات اصلی غزلیات کلیم، همین کاربرد موتیفهای خاص است، که مرکز ثقل تخیّل است و نحوة نگرش وی را بیان میکند. موارد یاد شده، در این جستار با تجزیه و تحلیل غزلیات کلیم و بهره جستن از پیشینة تحقیق و با ذکر نمونههایی بررسی شده است. پرونده مقاله