بررسی تطبیقی تأویل در تفسیر الصافی و تفسیر القرآن العظیم
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنیسمیه خاری آرانی 1 , رحمت الله عبدالله زاده آرانی 2
1 - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه قرآن و حدیث قم
2 - استادیار دانشگاه پیام نور آران و بیدگل
کلید واژه:
چکیده مقاله :
فیض کاشانی از جمله مفسرانی است که با اندوخته‌های فلسفی- عرفانی از یک سوی و بهره‌های قرآنی- حدیثی از سوی دیگر، رویکردی باطنی به آیات قرآن دارد. وی تأویل را فراتر از مدلول لفظ و به مثابه معانی حقیقی الفاظ می‌داند. ابن کثیر از مفسرانی است که ضمن پذیرش نظر ابن تیمیه درباره معنای مراد از تأویل در قرآن، این نکته را افزوده که در قرآن واژه تأویل به معنای تفسیر و بیان به کار رفته است. که این تفسیر متأثر از تفاسیر جامع البیان طبری و همچنین اصول تفسیری ابن تیمیه است. زمینه‌ها و بسترهای شکل گیری این تفسیر از یک سو و روش‌های تفسیری مفسر از سوی دیگر به این تفسیر ویژگی‌های ممتازی بخشیده که آن را شایسته تتبع قرار می‌دهد. مقایسه این دو اثر از جنبه مفهومی و روشی می‌تواند در روشن شدن مفهوم تأویل در این دو حوزه مؤثر باشد. در دو تفسیر مذکور گاه به دلیل وجود رویکردهای مشترک به مفهوم آیه، تأویلات مذکور در آن‌ها اشتراک یافته است. این مقاله با بررسی رویکرد ابن کثیر و فیض کاشانی به تأویل به مقایسه تأویلات این دو می‌پردازد.
Fayz Kashani is one of the commentators with philosophical-mystical treasures on the one hand and Qur'anic-Hadithic interests on the other has esoteric approach to the Qur'an's Verses. He considers interpretation beyond the meaning of the word as their real meanings. Ibn Kathis is (also) one of the commentators who has added that the word "interpretation" applied in Quran means expression and explanation while accepting Ibn ibn Taymiyyah's opinion about the meaning of interpretation in Qur'an; this interpretation is influenced by the interpretations of Tabari's " Jāmiʿ al-bayān" as well as ibn Taymiyyah's "interpretive principles". The origin of the formation of such interpretation on one hand and the interpretive methods of the interpreter on the other hand have given this interpretation special features that make it worthy of follow up. Comparing these two works from conceptual and methodological point of view could be effective on clarifying the concept of interpretation in these two areas. In both abovementioned interpretations, sometimes due to the existence of common approaches to the meaning of the verse they have been shared in them. This article studies Ibn Kathir and Fayz Kashani's approach to interpretations and compares their explanations.
قرآن کریم.
ابن‌اثیر، مبارک بن محمد بن جرزی. 1364ش، النهایة فی غریب الحدیث والأثر، تحقیق طاهر احمد زاوی و محمود محمد الطناحی، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم. بی تا، الاکلیل فی المتشابه والتأویل، اسکندریه: دار الایمان.
ابن‌عربی، محمد بن عبدالله. 1422ق، تأویلات القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر. 1419ق، تفسیر القرآن العظیم، دمشق: دار ابن کثیر.
ابوزید، نصر حامد. 1900م، مفهوم النص، دراسة فی علوم القرآن، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
آل‌جعفر، مساعد مسلم. 1405ق، اثر التطور فی التفسیر فی العصر العباسی، بیروت: مؤسسه الرساله.
بیضاوی، عبدالله بن عمر. بی‌تا، أنوار التنزیل وأسرار التأویل، بیروت: دار الفکر.
جرجانی، علی بن محمد. 1411ق، التعریفات، بیروت: دار الکتاب البستانی.
حسینی استرآبادی، شرف‌الدین علی. 1409ق، تأویل الآیات فی فضائل العترة الطاهرة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
رازی، ابوالفتوح. 1408ق، روض الجنان وروح الجنان، تحقیق دکتر محمد جعفر یاحقی و دکتر محمد مهدی ناصح، مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
رشید رضا. 1414ق، المنار، بیروت: دار المعرفه.
شحاته، عبدالله محمود. 1392ق، تاریخ القرآن والتفسیر، بی‌جا: بی نا.
صبری المتولی. بی‌تا، منهج اهل السنة فی تفسیر القرآن الکریم، قاهره: زهرا، الشرق.
طباطبایی، سید‌محمدحسین. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی حوزه علمیه قم.
طبری، ابوجعفر محمد بن جریر. 1412ق، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، چاپ اول، بیروت: دار المعرفة.
طریحی، فخرالدین. 1375ش، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
عبدالله زاده آرانی، رحمت الله. 1386ش، نقد و مبانی فیض کاشانی در تفسیر قرآن کریم، تهران: مدرسه عالی شهید مطهری.
فیض‌کاشانی، ملا محسن. 1376ش، الأصفی فی تفسیر القرآن، قم: مرکز نشر دفتر تبلیغات اسلامی.
فیض‌کاشانی، ملا محسن. 1415ق، تفسیر الصافی، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
کلینی، محمد بن یعقوب. 1388ش، الأصول من الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مغنیه، محمد جواد. 1424ق، تفسیر الکاشف، تهران: دار الکتب الاسلامی.
مقالات
اردکانی محیطی، محمد علی. 1391ش، «تأویل از دیدگاه فیض کاشانی»، مجله معرفت، سال21، شماره177.
جعفریان، رسول. 1370ش، «فیض و تصوف»، کیهان اندیشه، شماره 35.
موسوی بهبهانی، علی. 1368ش، «نظرات مهم در متشابهات قرآن»، کیهان اندیشه، شماره 28.
_||_
Bibliography
Holy Quran.
Al-Ja'far, Mu'assid-e-Muslim, 1405 BC, The Evolution of Interpretation in the Abbasid Age, Beirut: The Foundation of the Message.
Ibn Atheer, Mubarak bin Mohammed bin Jerzy, 1364, the end of the strange talk and impact, the investigation Taher Ahmed Zawie and Mahmoud Mohammed al-Tannahi, Q: Foundation publications Ismaili.
Ibn Taymiyyah, Ahmad ibn Abd al-Halim, B-Ta, Al-Qaleel in similarity and interpretation, Alexandria: Daralayman.
Ibn-Arabi, Muhammad ibn Abd Allah, 1422 BC, interpretations of the Qur'an, Beirut: Dar ahiyya of Arab heritage
Ibn Kathir, Ismail ibn Umar, 1419 BC, Interpretation of the Great Qur'an, Damascus: Dar Ibn Kathir.
Abu Zaid, Nasr Hamed, 1900, the concept of text, a study in the Quran Sciences, Beirut: Arab Cultural Cente
Baydawi, Abdullah bin Omar, beta, and Anwaraltenzil Asiraraltooal, Beirut: Dar thought
Gergany, Ali bin Mohammed, 1411 BC, Tarifft, Beirut: Dar al-kitab al-Bustani.
Hosseini Esterbadi, Sharaf al-Din Ali, 1409 BC, Interpretation of the verses in the virtues of pure etiquette, Q: Foundation of Islamic publishing
Razi, Abu al-Fitouh, Rooz al-Janan and Rooh al-Jananan, 1408, research by Dr. Mohammad Jafar Yahaghi and Dr. Mohammad Mehdi Naseh, Mashhad: Astan Quds Razavi Research Foundation
Rashid Reza, 1414 AH. Al-Manar, Beirut: Dar Al-Maarraf.
Shehtah, Abdullah Mahmud, 1392 AH, History of Al-Quran and al-Tufsir, Bijjah, Bakhsh.
Sabri al-Mutawli, Bita. Muhaj Ahl al-Sunnah by the commentary of Al-Quran al-Karim, Cairo: Zahra, al-Sharq.
Tabatabaei, Seyyed Mohammad Hussein, 1417 AH, Al-Meizan fi Al-Tafsir Al-Quran, Qom: The Islamic Bookstore of Alamyeyeqm.
Tabari, Abu Ja'far Mohammad ibn Jarir, 1412 AH. Jamee al-Bayan al-Tafwil al-Quran, Beirut: Dar al-Ma'rafeh, First edition.
Tarihi, Fakhreddin, 1375 Sh., Assembly of Al-Bahrain, Tehran: Mortazavi Bookstore.
Abdullahzadeh Arani, Rahmatullah, 2007, The Criticism and Foundations of Faiz Kashani in the Interpretation of the Holy Qur'an, Tehran: Shahid Motahari High School.
Feyz Kashani, Mullah Mohsen, 1415 AH, Al-Saffi Interpretation, Beirut: Institute for the Publications of the Press.
Feyz Kashani, Mullah Mohsen, 1376 Sh., Al-Asfi Quran, Qom: Center for the Publishing of the Islamic Propaganda Office.
Kolini, Mohammad ibn Yaghoub, 1388 Sh., Al-Ibn al-Khafi, Research by Ali Akbar Ghafari, Tehran: Dar al-Kabul Eslamiyah.
Mughniyah, Mohammad Javad 0.1424 s, interpretation of reagent, Tehran, Islamic Daraketb.
Articles
Ardakani Perimeter, Mohammad Ali. 1391, "Interpretation from the Viewpoint of Faiz Kashani", Journal of Knowledge: Year 21, No. 177.
Jafarian, Rasoul, 1370," Feyz and Sufim", Kehane Andisheh, No. 35.
Mousavi Behbahani, Ali, 1368, "Important Comments in the verses of the Qur'an of the Qur'an", Kehane Andisheh, No. 28.
