اساطیری

حرية الوصول المقاله

1 - تحلیل اساطیری ـ روانشناختی رنگ و نقوش درفش‌ها درشاهنامه
یدالله نصراللهی عاطفه جنگلی

10.30495/dk.2023.705911

از مسائل و موضوعات تامل برانگیز مربوط به شاهنامه، بحث نقش درفش‌ها و رنگ آن‌هاست؛ این که هرکدام از پهلوانان و شاهان در شاهنامه برای بیان هویت و شخصیت خود نقش و رنگ خاصی در درفش داشته اند؛ معنی یا تاویل و یا رمز و راز این درفش‌ها در چیست؟ و چگونه می‌توان به مذاق امروزی آ أکثر

از مسائل و موضوعات تامل برانگیز مربوط به شاهنامه، بحث نقش درفش‌ها و رنگ آن‌هاست؛ این که هرکدام از پهلوانان و شاهان در شاهنامه برای بیان هویت و شخصیت خود نقش و رنگ خاصی در درفش داشته اند؛ معنی یا تاویل و یا رمز و راز این درفش‌ها در چیست؟ و چگونه می‌توان به مذاق امروزی آن‌ها را تحلیل کرد؟ به نظر می‌رسد که انتخاب رنگ خاص درفش، با ویژگی‌های روحی و روانی هر پهلوان یا شخص، ارتباط دارد. رنگ‌های اصلی در شاهنامه، رنگ بنفش، سرخ و زرد است. این تأکید برای این سه رنگ، می تواند نشان دهندۀ این امر باشد که انتخاب رنگ درفش‌ها بر سبیل تصادف نبوده است. این رنگ‌ها در پس پردۀ الفاظ به معانی و اعتقاداتی اشاره می‌کنند که تأمل دربارۀ، مارا به باورهای دینی و اساطیری مربوط به اهورامزدا، میترا، آناهیتا، دین زردشتی و دیگر عناصر باستانی رهنمون می سازد. شخصیت پهلوانان شاهنامه، بارنگ درفش آن‌ها مطابقت دارد؛ رنگ و نقش درفش رستم و بیژن، مرتبط است با ایزد ستارۀ بهرام که نماد قدرت است و عشق ورزی . رنگ درفش و تحلیل روانشناسی آن‌ها، پس زمینه‌های اعتقادی توتم، ناخودآگاه و خصوصیات شخصی پهلوانان را در شاهنامه نشان می‌دهد. روش تحقیق این مقاله به شیوۀ توصیفی، تحلیلی و تطبیق آن با نظریات نوین علم روانشناسی رنگ‌هاست و شیوۀ گردآوری مطالب آن، اسنادی، فیش نویسی و کتابخانه ای بوده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

2 - گوشورون (بررسی سیمای تمثیلی و اساطیری گاو در شاهنامه ی فردوسی)
سید احمد حسینی کازرونی نعیمه متوسلی مرضیه ندافی

حیوانات، همواره در زندگی انسان، نقش و جایگاه ویژه ای داشته اند به طوری که گاهی اوقات به عنوان موجودی مقدس و اساطیری، مورد ستایش و توجه ویژه قرار گرفته اند. گاو، یکی از حیواناتی است که از آغاز شکل گیری تمدن، در جای جای جهان، مورد توجه بشر قرار گرفته و در ایران باستان نیز أکثر

حیوانات، همواره در زندگی انسان، نقش و جایگاه ویژه ای داشته اند به طوری که گاهی اوقات به عنوان موجودی مقدس و اساطیری، مورد ستایش و توجه ویژه قرار گرفته اند. گاو، یکی از حیواناتی است که از آغاز شکل گیری تمدن، در جای جای جهان، مورد توجه بشر قرار گرفته و در ایران باستان نیز یکی از نمودهای خاص حضور ایزدان بوده و سیمای اساطیری ویژه ای داشته است. شاهنامه به عنوان نامه ی نسل های ایرانی و سرو سایه فکن فرهنگ و ادبِ کهن بوم و بر ایران، توجه ویژه ای به اساطیر و باورهای ایرانی داشته است. در این جستار، سیمای تمثیلی و اساطیری گاو، در شاهنامه مورد بررسی قرار گرفته است که می توان در نتیجه، عنوان کرد که فردوسی در راستای پردازش حماسه ها و داستان های شاهنامه، از نقش اساطیری این حیوان، با چهره ای تمثیلی بهره برده و در واقع اسطوره را با تمثیل درآمیخته است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

3 - بازتاب نقش تمثیلی موجودات فراطبیعی در اسطوره و شاه نامه
نگهدار شادکام سیّد احمد حسینی کازرونی

اسطوره، تعریف دقیق، جامع و مانعی ندارد. صاحب نظران تعریف های متفاوتی از آن ارایه کرده اند، اما چون در گذشته کتابت و نوشتار وجود نداشته، به طریق نقل، سینه به سینه از پدران به فرزندان منتقل شده است. اسطوره جلوه ای نمادین و تمثیلی از ارزش ها و باورهای یک فرهنگ است و ریشه د أکثر

اسطوره، تعریف دقیق، جامع و مانعی ندارد. صاحب نظران تعریف های متفاوتی از آن ارایه کرده اند، اما چون در گذشته کتابت و نوشتار وجود نداشته، به طریق نقل، سینه به سینه از پدران به فرزندان منتقل شده است. اسطوره جلوه ای نمادین و تمثیلی از ارزش ها و باورهای یک فرهنگ است و ریشه در اندیشه ی ماورایی دارد که اعمال و ارزش های پهلوانی یک قوم را برای تبیین جهان بازگو می کند. از دیرباز تاکنون اسطوره ها در ذهن و زبان مردم یک سرزمین جای گاهی ویژه داشته و مردم بر این باور بوده اند که داشتن اساطیر، سند بزرگی و برتری آنان بر همسایگان و رقیبان بوده است. در حکایت های شاه نامه و اساطیر، ظهور نقش تمثیلی و نمادین بسیاری از موجودات صاحب شعور و اراده محرز است. این موجودات از نظر خلقت با انسان یکسان هستند. اما آن چه آن ها را متمایز می کند نمودشان است. در اساطیر پیش به ویژه شاه نامه: رخش، سمیرغ، اژدها و ... نمود شخصیتی دارند؛ یعنی پهلوانان با آنان سخن می گویند. آن ها گاه راه را به پهلوان نشان می دهند و زمانی آنان را از رفتن به راهی باز می دارند. فردوسی با پندار آرایه ی تشخیص و تمثیل، زیباترین صور خیال را در شاه نامه به تصویر کشیده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

4 - بررسی نمودها و کارکردهای موسیقی آفرینش در اندیشة عارفان
سعید رضائی محمدرضا اسعد فاطمه قهرمانی

تمامی افسانه های موجود در باب موسیقی نظیر هرمس، فیثاغورث، آپولون و ... بر پیدایش اسطوره ای موسیقی حکایت دارند. بر پایة این افسانه ها، گونه ای موسیقی کیهانی، با بُعدی متافیزیکی، وجوددارد که از دیدگاه متفکران هندی، هیچ گونه بدعتی را در آن راه نیست و یا با بسطی مفهومی بوسی أکثر

تمامی افسانه های موجود در باب موسیقی نظیر هرمس، فیثاغورث، آپولون و ... بر پیدایش اسطوره ای موسیقی حکایت دارند. بر پایة این افسانه ها، گونه ای موسیقی کیهانی، با بُعدی متافیزیکی، وجوددارد که از دیدگاه متفکران هندی، هیچ گونه بدعتی را در آن راه نیست و یا با بسطی مفهومی بوسیلة نوافلاطونیانی چون بوئیثوس، همة موسیقی های عالم، بازتاب یک موسیقی کیهانی همتراز هستند. از این دیدگاه با رهایی موسیقی از فضایی یک سویه و مونولوگ، تمامی موجودات از روح بشریِ همپایه ای برخوردارند که درنتیجة آن، نغمه های ملکوتی و آسمانی در آن ها جاری و ساری است. با توجه به پیوستگی هایی که بین گسترة عرفان اسلامی و علم موسیقی وجوددارد، در بررسی صورت گرفته در باب کارکردهای موسیقی کیهانی در متون مختلف عرفانی، مشاهده شد که موسیقی کیهانی در مباحثی چون عهد الست(تداعی کلام حق با شنیدن هر نغمه و سازی)، آسمانی و فرعی بودن سماع به دلیل کشش های ربانی، جاری بودن موسیقی کیهانی در همة موجودات و برخورداری از آن به تناسب ظرفیت و حالات درونی، زمینه سازی شهود حقایق ملکوتی به وسیلة موسیقی این جهانی و... نمود برجسته ای داشته است. بررسی پیش رو، به شیوة توصیفی- تحلیلی است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

5 - جایگاه پنج تمهید فرمالیستی در پرورش فرم روایی بخش اساطیری شاهنامه
میترا بیغمی مریم جعفری غلامعباس ذاکری

بررسی فرمالیستی شاهنامه فردوسی که به ندرت انجام شده، ابعاد تازه‌ای را درباره ساز و کار شکل-گیری این اثر سترگ آشکار می‌کند. فرمالیست‌ها کاشف تمهیدات و صناعات ادبی نبودند بلکه تأثیرات اصیل، محوری و سازندۀ آنها را در آثار بزرگ نشان می‌دادند. شاهنامه عرصه مناسبی برای ردیابی أکثر

بررسی فرمالیستی شاهنامه فردوسی که به ندرت انجام شده، ابعاد تازه‌ای را درباره ساز و کار شکل-گیری این اثر سترگ آشکار می‌کند. فرمالیست‌ها کاشف تمهیدات و صناعات ادبی نبودند بلکه تأثیرات اصیل، محوری و سازندۀ آنها را در آثار بزرگ نشان می‌دادند. شاهنامه عرصه مناسبی برای ردیابی این صناعات است و اساساً تکیه بر تمهیدات فرمالیستی‌ است که آن را نسبت به رقبایش در ژانر حماسی بی‌بدیل می‌سازد. در بخش نخست یا همان اسطوره‌ای شاهنامه کاربرد بسیاری از صناعات فرمالیستی همچون بخش‌های دیگر به چشم می‌آید اما به دلیل اهمیت خاستگاهی، روایی و پایه‌ای این بخش، برخی تمهیدات فرمالیستی از سوی فردوسی در ساختِ روایی آن بکار گرفته شده‌اند. جستار حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به تحلیل و شناسایی پنج شاخص فرمالیستی بکار رفته در روایت این بخش از شاهنامه پرداخته است. نتیجه حاکی از آن است که استفاده مؤکّد از ظرفیت نمادها، استفاده از قیدهای فعلی به منظور ایجاد گزاره‌های منفرد با ادبیت بالا، استفاده از آشنایی‌زدایی و برجسته‌سازی در تناسب با غرابت فضای بخش اسطوره‌ای، بسامد بالای استعاره و کنایه و نهایتاً شخصیت‌پردازی روایی که حاکی از ایجاد استقلال روابط و مناسبات در فضای اسطوره‌ای است از مهمترین عواملی هستند که روایت بخش نخست شاهنامه را قوام بخشیده و جذابیت لازم برای وفادار ساختن مخاطب به پیگیری ادامه داستان را ایجاد می‌کنند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

6 - اثربخشی قصه خوانی داستان های اساطیری همراه با ایفای نقش بر قضاوت اخلاقی و خوداثربخشی دانش آموزان دختر
مهتاب بهمنش سحر صفرزاده

هدف پژوهش حاضر تعیین میزان اثربخشی قصه خوانی داستان های اساطیری همراه با ایفای نقش بر قضاوت اخلاقی و خوداثربخشی در دانش آموزان دختر مقطع سوم دبستان بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر مقطع سوم دبستان شهر اهواز در سال تحصیلی 99-1398 بود. 18 دانش آموز دختر ب أکثر

هدف پژوهش حاضر تعیین میزان اثربخشی قصه خوانی داستان های اساطیری همراه با ایفای نقش بر قضاوت اخلاقی و خوداثربخشی در دانش آموزان دختر مقطع سوم دبستان بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر مقطع سوم دبستان شهر اهواز در سال تحصیلی 99-1398 بود. 18 دانش آموز دختر با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه کنترل و آزمایش قرار گرفتند. طرح پژوهش از نوع نیمه آزمایشی به صورت پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه قضاوت اخلاقی دورﮔﺎﻧﺪاﺳﻴﻨﻬﺎ و میراوارما (1998) و پرسشنامه خوداثرمندی کـودکان و نـوجوانان موریس (2001) استفاده شد. مداخله آموزشی برای گروه آزمایش به مدت 10 جلسه 60 دقیقه ای اجرا شد. برای تحلیل داده ها از روش کوواریانس چند متغیری و کوواریانس تک متغیری استفاده شد. نتایج نشان داد که قصه خوانی داستان های اساطیری همراه با ایفای نقش بر قضاوت اخلاقی و خوداثربخشی در دانش آموزان دختر مقطع سوم دبستان اثربخش است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

7 - اصلی‌ترین ویژگی‎‌های شعری فرخی یزدی
محمود صادق زاده

محمد فرّخی‌یزدی، یکی از چهره‌های برتر ادبیّات سیاسی و از شاخۀ شاعران مردمی دورۀ مشروطیّت و پهلوی اوّل به شمار می‌رود. وی از قالب‌های سنّتی برای مفاهیم آزادی، برابری و وطن‌خواهی بهره می‌برد. هرچند شهرت اصلی وی در غزلیّات سیاسی‌است، رباعیّات سیاسی فی‌البداهه‌اش نیز قابل ت أکثر

محمد فرّخی‌یزدی، یکی از چهره‌های برتر ادبیّات سیاسی و از شاخۀ شاعران مردمی دورۀ مشروطیّت و پهلوی اوّل به شمار می‌رود. وی از قالب‌های سنّتی برای مفاهیم آزادی، برابری و وطن‌خواهی بهره می‌برد. هرچند شهرت اصلی وی در غزلیّات سیاسی‌است، رباعیّات سیاسی فی‌البداهه‌اش نیز قابل توجّه است.شیوۀ شاعری فرّخی در بیشتر موارد در محدودۀ سبک بازگشت، یعنی: شیوۀ مرسوم شاعران تا قرن هشتم، به‌ویژه سعدی است که گاه با چاشنی ویژگی شعردورۀ صفوی در می‌آمیزد. شعر فرّخی از لحاظ بیانی، دو نوع اصطلاحات و ترکیبات دارد: یکی، اصطلاحات و ترکیبات زبانی کلاسیک؛ دوم، اصطلاحات و ترکیبات جدید معنایی. هرچند، شعر دورۀ مشروطیّت به دلیل ضرورت پیام‌رسانی، چندان جایی برای صورخیال و آرایه‌های ادبی باقی نگذاشته بود، با این‌حال در شعر فرّخی و بعضی دیگر از شاعران برتر این دوره، همچون: بهار و عشقی به‌طور‌‌طبیعی و تحت تأثیر ذوق سرشارآنان آرایه‌های ادبی و صورخیال زیبایی به کار رفته است. به‌جز این‌ها، اصلی‌ترین ویژگی‌های شعر فرّخی یزدی عبارت است از:شعر روزنامه‌ای و قدرت طبع وی در بدیهه‌سرایی، بیان اندیشه‌های آزادی‌خواهی، استبداد ستیزی، ناسیونالیستی، تجدّد طلبی و نوگرایی،جامعۀ اشتراکی، ادبیّات کارگری، ادبیّات زیر‌زمینی و مضامین پایداری،کاربرد اشارات اساطیری و باستان‌گرایی و شعر زندان که موارد یادشده با تجزیه و تحلیل اشعار دیوان و روزنامه‌های طوفان وی بررسی شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

8 - مطالعة تطبیقی گناهان سه‌گانة قهرمانان اساطیری در دو اثر حماسی داراب‌نامة طرسوسی و اودیسة هومر«با تأکید بر کنش جنگاوری و سلحشوری در آراء اسطوره‌شناسی تطبیقی ژرژ دومزیل»
الناز محمدزاده محمدمهدی اسماعیلی شروین خمسه

10.30495/rpcl.2023.703154

اسطوره در کنار حماسه، افسانه و فرهنگ عامه، یکی از عناصر تشکل دهندة فرهنگ و هویّت قومی و ملی جوامع و منشوری از باورهای اجتماعی است که در بستر فرهنگی تولید می شود. موضوع اسطوره از مطالعات آیین ‌های مذهبی جدا نیست و می‌ توان آن را در حکم ابزاری دانست که اعتقادات و نهادهای أکثر

اسطوره در کنار حماسه، افسانه و فرهنگ عامه، یکی از عناصر تشکل دهندة فرهنگ و هویّت قومی و ملی جوامع و منشوری از باورهای اجتماعی است که در بستر فرهنگی تولید می شود. موضوع اسطوره از مطالعات آیین ‌های مذهبی جدا نیست و می‌ توان آن را در حکم ابزاری دانست که اعتقادات و نهادهای موجود را با استناد به دین توضیح می دهد. گناه به منزلة کنش یا رفتار، مفهومی حائز اهمیت است؛ تا جایی که بدون درک ارتباط مفهوم و اثرات انگیزاننده ‌اش نمی‌توان رخدادهای فرهنگی مربوط به آن را درک کرد. داراب و اولیس به‌عنوان قهرمانان اساطیری، شخصیت ‌های فرهنگی به شمار می ‌روند و موضوع گناه آن ‌ها نیز به مثابه یک کنش در مقولة فرهنگ جای می ‌گیرد. نظریة اسطوره‌ شناسی تطبیقی ژرژ دومزیل با توجه به زمینه ‌های فرهنگی یک اثر، علاوه بر کاوش معنای نهفته و ضمنی متن، به بافت اجتماعی/ فرهنگی نیز توجه دارد. یافته ‌های این پژوهش که به شیوة توصیفی – تحلیلی انجام شده نشان می ‌دهد که خط سیری از یک اسطوره و گناه او در دو تمدن ایران و یونان به وضوح مشخص است. درون مایه ‌هایی همچون فریب از اهریمنان و شک در خالق، غرور و ادعای خدایی، رسیدن به قدرت و ترس از دست دادن حکومت، سرپیچی کردن از فرمان ایزدان و خدایان، کشتن موجودات و پهلوانان آیینی، بی احترامی به آتش و کاشتن تخم کینه در نهاد بشر، زمینه ‌ساز بیشترین گناهان در میان ایران و جهان است. یافته ‌های پژوهش حاکی از آن است که ساختار ثابتی در اساطیر هندواروپایی وجود دارد؛ که در طی قرن ‌ها، در این فرهنگ ‌ها باقی‌مانده و به‌رغم گستردگی جغرافیایی و اصلاحات ادیان مختلف، ردپای آن ‌ها، همچنان پس از سال‌ ها پیدا است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

9 - نگاهی به خلوت عرفانی سعدی و جهاد اساطیری «او»
رقیه ابراهیمی شهرآباد طیبه ابراهیمی شهرآباد

عارفان با گوشه‌گیری از دنیا و دوری از مردم در صددند تا مراحل عرفانی را طی کرده، در نهایت به خداوند دست یابند. با نگاهی به زندگی سعدی می‌توان رد پایی از این گوشه‌گیری‌ها و خلوت‌گزینی‌ها را در زندگی او پیدا کرد. در این پژوهش، بر آنیم تا با نگاهی به خلوت‌های سعدی، ویژگی‌ها أکثر

عارفان با گوشه‌گیری از دنیا و دوری از مردم در صددند تا مراحل عرفانی را طی کرده، در نهایت به خداوند دست یابند. با نگاهی به زندگی سعدی می‌توان رد پایی از این گوشه‌گیری‌ها و خلوت‌گزینی‌ها را در زندگی او پیدا کرد. در این پژوهش، بر آنیم تا با نگاهی به خلوت‌های سعدی، ویژگی‌های جهاد اساطیری او را در آن‌ها بیان کنیم. نتایج به دست آمده در این تحقیق بیانگر این است که سعدی در خلوت‌های خویش عارف صرف نیست؛ اگر از دنیا روی گردانده، از مردم دور نمی‌شود. اگر هدف او وصال حق و رسیدن به معبود حقیقی باشد، همواره فقیهی متشرع باقی می‌ماند. وی در جهاد اساطیری خویش علاوه بر مبارزه با نفس اماره و روی‌گردانی از دنیا سعی می‌کند، حاصل هر آن چه در خلوت می‌بیند، صادقانه با مخاطب خویش در میان گذارد و با ارشاد و راهنمایی‌اش خوب و بد را به او نشان دهد. سعدی اگر در خلوت خویش خدا را در می‌یابد، سعی می‌کند، او را با تمام صفاتش به دیگران نیز معرفی نماید. اصل مهم دیگری که در جهاد اساطیری سعدی در نتیجۀ خلوت‌گزینی او دیده می‌شود، عمل بر طبق موازین شرع است. کسی در دنیا و آخرت رستگار است و به مقام رضایت الهی دست می‌یابد که طبق دستور خداوند گام بردارد؛ حق همنوعان را رعایت کند و به دیگران ظلم و ستم روا ندارد. سعدی این مهم را نیز به دیگران گوشزد می‌کند. ره‌آورد سعدی از این خلوت‌گزینی بیش از آن که به کار او آید، دستگیری مخاطب است؛ زیرا همواره نتایج خلوت خویش را برای دیگران بیان می‌کند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

10 - بن مایه های اساطیری در منتخبی از قصه‌های بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد
فرشته روستا محمدرضا معصومی جلیل نظری

10.30495/irll.2021.1926208.1428

بن‌مایه‌های اساطیری در قصه‌های عامیانۀ مردم بختیاری و کهگیلویه‌ و بویراحمد نمود بارزی دارند. در این پژوهش و با توجه به اهمیت موضوع و جایگاه فرهنگ و ادبیات عامه در پژوهش‌ها، به بررسی و تحلیل بن‌مایه‌های اساطیری در منتخبی از قصه‌های عامیانۀ مکتوب در بین مردم بختیاری و کهگ أکثر

بن‌مایه‌های اساطیری در قصه‌های عامیانۀ مردم بختیاری و کهگیلویه‌ و بویراحمد نمود بارزی دارند. در این پژوهش و با توجه به اهمیت موضوع و جایگاه فرهنگ و ادبیات عامه در پژوهش‌ها، به بررسی و تحلیل بن‌مایه‌های اساطیری در منتخبی از قصه‌های عامیانۀ مکتوب در بین مردم بختیاری و کهگیلویه ‌و بویراحمد پرداخته شده است. این پژوهش به شکل بنیادی، بر پایۀ مطالعات کتابخانه‌ای و به روش تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. در این پژوهش، سی قصه از قصه‌های محلی این اقوام؛ از جمله اُوسانه‌های لردگان، افسانه‌های چهارمحال‌ و بختیاری، افسانه‌های‌ بختیاری، بخارای من ایل من و طنز و حماسۀ بویراحمدی انتخاب گردیده و بررسی و تحلیل شده است. نتیجۀ این پژوهش نشان می‌دهد که مهم‌ترین بن‌مایه‌های اساطیری در این قصه‌ها، موضوعاتی چون حضور دیوان و پریان، اسب بالدار، کوه، پیکرگردانی انسان به حیوان، توصیف، موجودات خارق‌العاده و ... است. همچنین بسیاری از بن‌مایه‌های اساطیری رایج در قصه‌های این اقوام، بازمانده از اساطیر ایران باستان است که نمونه‌های مشابهی نیز در شاهنامۀ فردوسی دارد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

11 - بررسی نمادها و خاستگاه آن‌‌ها در دیوان ظهیر فاریابی
نعیمه عمده غیاثی حمیدرضا فرضی

شاعران با کمک نماد، به بیان مفاهیم انتزاعی و ذهنی خود می‌پردازند. به‌طور معمول مفاهیمی که بیان آن‌‌ها دشوار و گاه غیرممکن است، در قالب نمادها، قابل بیان می‌‌گردند، از این رو، نماد مقوله‌‌ای ملموس و عینی است که می‌‌تواند مباحث ذهنی و غیرملموس را قابل درک کند. ظهیر فاریاب أکثر

شاعران با کمک نماد، به بیان مفاهیم انتزاعی و ذهنی خود می‌پردازند. به‌طور معمول مفاهیمی که بیان آن‌‌ها دشوار و گاه غیرممکن است، در قالب نمادها، قابل بیان می‌‌گردند، از این رو، نماد مقوله‌‌ای ملموس و عینی است که می‌‌تواند مباحث ذهنی و غیرملموس را قابل درک کند. ظهیر فاریابی از زمره شاعرانی است که در شعر خود از نمادهای متعدد- که دارای خاستگاه‌های متنوع هستند- برای بیان مفاهیم ذهنی خود سود جسته است. در این پژوهش، انواع نمادهای دیوان ظهیر، شناسایی و استخراج شده است و خاستگاه آن‌‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. ظهیر برای مدح ممدوحان خود از انواع نمادهایی -که خاستگاه گیاهی، آیینی، حیوانی، تاریخی، اسطوره‌‌ای و فلکی دارند- استفاده کرده است. همه این نمادها، برای بیان مفاهیم انسانی، از قبیل: علو مرتبه، برتری، شجاعت و توانمندی، برجستگی، سرکشی، لطافت و نشاط و غیره، به کار گرفته شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

12 - کنش و منش شاهان اساطیری؛ الگویی تربیتی در شاهنامه و متون تاریخی
محمدرضا حاجی آقا بابایی

10.30495/pars.2022.699735

توجه به کنش‌ها و ویژگی‌های اخلاقی شاهان اساطیری یکی از موضوعات مهم مطرح در شاهنامه و متون تاریخی است. پدیدآورندگان این متون کوشیده‌اند‌ پادشاهان را الگوهای برتر رفتاری معرفی کنند تا بتوانند از این طریق اندکی از تندی رفتار حاکمان روزگار خویش بکاهند و ایشان را به‌گونه‌ای أکثر

توجه به کنش‌ها و ویژگی‌های اخلاقی شاهان اساطیری یکی از موضوعات مهم مطرح در شاهنامه و متون تاریخی است. پدیدآورندگان این متون کوشیده‌اند‌ پادشاهان را الگوهای برتر رفتاری معرفی کنند تا بتوانند از این طریق اندکی از تندی رفتار حاکمان روزگار خویش بکاهند و ایشان را به‌گونه‌ای غیرمستقیم آموزش دهند؛ یا با بیان شباهت میان رفتار ایشان و پادشاهان اساطیری، جایگاه والایی برای حاکمان روزگار خود پدید آورند و از مزایای بیشتری بهره‌مند شوند. با بررسی متن‌های تاریخی می‌بینیم که تاریخ‌نگاران، روزگاران گذشته را دورانی مطلوب و به‌دور از هرگونه زشتی و ناروایی پنداشته‌اند؛ ازاین‌رو درپی ارائة الگویی مثالی و تقلیدپذیر از اخلاق و رفتار پادشاهان اساطیری برآمده‌اند؛ الگویی که اگر دیگر حاکمان از آن پیروی کنند، جامعه‌ای آرمانی شکل می‌گیرد. در این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی، بخش اساطیری شاهنامه و برخی متون تاریخی بررسی می‌شود که به زندگی شاهان اساطیری پرداخته‌اند. بیشتر مطالبی که در این آثار دربارة پادشاهان اساطیری و رفتار ایشان بیان شده ‌است، مربوط‌به رفتار مهربانانة ایشان با زیردستان و تأکید ویژه بر عدالت‌گستری و جلوگیری از ستم بر مردمان است. توجه به دینداری پادشاهان و نقش ایشان در هدایت مردمان به‌سوی جامعه‌ای آرمانی نیز اهمیت بارزی در این متون دارد؛ جامعه‌ای که در آن از ظلم و ستم خبری نیست و مردم در آرامش و آسایش به سر می‌برند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

13 - بررسی بن‌‌مایه‌های اساطیری در افسانۀ سیستانی نهنگ ‌بور و شهزاده
سید مهدی رحیمی علی اکبر سامخانیانی ابراهیم محمدی محمد فاطمی منش

داستان نهنگ ‌بور و شهزاده از لحاظ بن‌مایه‌ها و ریشه‌های اساطیری غنی است و می‌توان بسیاری از بازنمودهای اسطوره‌ای، علی‌الخصوص اسطوره‌های سکایی، یونانی، چینی و هندی را در آن مشاهده کرد. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی بن‌مایه‌های اساطیری مطرح در این داستان همچو أکثر

داستان نهنگ ‌بور و شهزاده از لحاظ بن‌مایه‌ها و ریشه‌های اساطیری غنی است و می‌توان بسیاری از بازنمودهای اسطوره‌ای، علی‌الخصوص اسطوره‌های سکایی، یونانی، چینی و هندی را در آن مشاهده کرد. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی بن‌مایه‌های اساطیری مطرح در این داستان همچون خون‌خوردن، اژدهاکشی، آفرودیت، بن‌مایة عدد سه، گذر قهرمان از آب به همراه اسب، آزار نرساندن آتش به پاکان و رسیدن به جاودانگی، بی‌مرگی و پیروزی مرگ بپردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که داستان نهنگ ‌بور و شهزاده به عنوان یکی از داستان‌های عامیانۀ سیستانی، از لحاظ بن‌مایه‌های اساطیری از غنای بسیاری برخوردار است و این امر به نوبۀ خود، لزوم توجه بیشتر به فرهنگ بومی و داستان‌های عامیانۀ سرزمین سیستان را نشان می‌دهد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

14 - چگونگی دگردیسی نمادهای اساطیری «خون، گیاه و گیسو» در رمان‌های معاصر (مطالعه موردی سووشون، حیرانی و منِ او)
طاهره کوچکیان خاور قربانی

10.30495/mmlq.2023.699048

پژوهش حاضر چگونگی بازتولید نمادهای اساطیری خون، گیاه و گیسو را در ارتباط با اسطورة شهید‌شونده به شکل تلفیقی در رمان‌های معاصر بررسی می‌کند. برای دستیابی به این هدف، نخست به منظور شناسایی اصالت نحوة تلفیق، آن‌ها را در داستانِ سیاوش شاهنامه بررسی و سپس با توجه به میزان مط أکثر

پژوهش حاضر چگونگی بازتولید نمادهای اساطیری خون، گیاه و گیسو را در ارتباط با اسطورة شهید‌شونده به شکل تلفیقی در رمان‌های معاصر بررسی می‌کند. برای دستیابی به این هدف، نخست به منظور شناسایی اصالت نحوة تلفیق، آن‌ها را در داستانِ سیاوش شاهنامه بررسی و سپس با توجه به میزان مطابقت، شیوه و دلیل دگردیسی این نمادهای اساطیری را در سه رمان معاصر با داستان سیاوش در شاهنامه تحلیل نموده است. جامعۀ آماری تحقیق، متون اساطیری و چند رمان‌ِ معاصر و نمونۀ تحقیق، داستان سیاوش در شاهنامه و سه رمان سووشون، حیرانی و منِ او است که با روش نمونه‌‌گیری هدفمند انتخاب‌شده‌اند. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی بر آن است این نمادهای اساطیری متأثر از خط فرهنگی، عناصر و مناسبات درونی خود در رمان تغییر کرده و بازتولید شده اند. نتایج ضمن تأیید باززایی این مثلث نمادین در ادبیات داستانی معاصر و بررسی روند تحولِ آن، بر آن است که ساختار آن با وجود تفاوت در زمینه باززایی(زمان، مکان و موقعیّت) ثابت مانده است، امّا اجزاء، زمینه و کارکرد شخصیّتی و معنایی آن دچار دگردیسی شده است و دال محور شناخت آن با توجه به سه عنصر تغییر، شکستگی، دگرگونی و ادغام بازتولید شده‌اند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

15 - واکاوی و تحلیل باورهای اساطیری موجود در داستان ها و افسانه های سیستانی
محمد فاطمی منش

10.30495/mmlq.2023.707418

باورهای اساطیری، مجموعه دیدگاه هایی هستند که عمری به درازای تاریخ بشر دارند و سرچشمۀ بسیاری از آداب و سنّت هایی می باشند که انسان امروزی، تعاملات و روابط خود را با سایرین، براساس آن تنظیم نموده است. این باورهای اساطیری که از لحاظ مردم شناختی، بسیار اهمیّت دارند، در بسیا أکثر

باورهای اساطیری، مجموعه دیدگاه هایی هستند که عمری به درازای تاریخ بشر دارند و سرچشمۀ بسیاری از آداب و سنّت هایی می باشند که انسان امروزی، تعاملات و روابط خود را با سایرین، براساس آن تنظیم نموده است. این باورهای اساطیری که از لحاظ مردم شناختی، بسیار اهمیّت دارند، در بسیاری از عرصه های جامعه شناختی، هنری و ادبی متجلّی شده اند و می توان به راحتی، نشانه های آنها را در میان پدیده های مختلف انسانی یافت. از جمله عرصه هایی که یکی از اصلی ترین تجلّی گاه های باورهای اساطیری می باشد، افسانه ها و داستان های بومی و محلی است؛ عناصری که با توجه به ارتباط تنگاتنگی که با اسطوره ها دارند، نیازمند توجهی جدّی می باشند؛ مسئله ای که در این پژوهش نیز مورد توجه قرار گرفته و براساس آن نگارنده کوشیده است تا به روش توصیفی- تحلیلی، به واکاوی و تحلیل باورهای اساطیری در داستان ها و افسانه های سیستانی بپردازد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که باورهایی همچون اعتقاد به ثنویّت و ستیز ناسازها، تقدّس و قداست خواب و رؤیا، فرّه ایزدی، باور به آرمانشهر و تقدّس استخوان مردگان، از جمله مهم ترین معتقدات اساطیری موجود در داستان ها و افسانه های سیستانی به شمار می آیند که خود حاصل پیوند ناگسستنی مردمان سیستان با فرهنگ کهن ایران باستان و همچنین فرهنگ سکایی می باشند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

16 - بازتاب پاره‌ای از عناصر اساطیری در همای و همایون
منا احمدی احمد خاتمی

خواجوی کرمانی از نام‌آورترین شاعران ادب فارسی که لحن زیبا و کلام دلنشین او گیرایی و جاذبة فراوانی دارد. از زیباترین آثار وی مثنوی همای و همایون است که شاعر در سرودن آن از شیوة نظامی گنجویپیروی کرده است. وی تلاش کرده است تا در خلال ذکر داستانی عاشقانه، با پرداختن به اسطو أکثر

خواجوی کرمانی از نام‌آورترین شاعران ادب فارسی که لحن زیبا و کلام دلنشین او گیرایی و جاذبة فراوانی دارد. از زیباترین آثار وی مثنوی همای و همایون است که شاعر در سرودن آن از شیوة نظامی گنجویپیروی کرده است. وی تلاش کرده است تا در خلال ذکر داستانی عاشقانه، با پرداختن به اسطوره‌ها ـ به عنوان عوامل تمدن‌ساز و پشتوانة فرهنگی یک قوم ـ در حفظ و بقای فرهنگ و تمدن ایرانی گامی مؤثر بردارد. در این مقاله با روش تحلیلی ـ تطبیقی برآنیم تا با بررسی تطبیقی پاره‌ای از نکات اساطیری موجود در این اثر با اساطیر بین‌النهرین، هند، چین و یونان به میزان توجه خواجو به نکات اساطیری در این منظومه بپرداریم، و همچنین از میان انواع گوناگون اسطوره‌ها، دریابیم خواجو از کدام‌ یک بهرة بیشتری برده است. آنچه مسلم است این است که خواجوی کرمانی پس از نظامی گنجوی، بیشتر از شاعران ادب غنایی در آثارش به‌ویژه در همای و همایون از اسطوره‌ها بهره برده است؛ و در بین انواع گوناگون اسطوره‌ها، به اساطیر مرتبط با نیروها و موجودات فراطبیعی، آیین‌ها و رسومات اساطیری، مکان‌های اساطیری، آفرینش کیهانی و آفرینش اهریمنی بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

17 - نقد تطبیقی اسطوره آفرینش در شاهنامه فردوسی و مهابهاراتای هندی
فاطمه پاکرو

شباهت‌های فراوانی که در باورهای باستانی دینی و حماسی ایران و هند یافت می‌شود، نشانگر هم‌ریشه‌بودن فرهنگ و تمدن ایرانی و هندی است. بیشترین شباهت را میان ایران و هند می‌توان در حماسه مهابهاراتا و شاهنامه فردوسی یافت. حتی در آیین زردشت نیز شباهت‌هایی فراوان با آیین هندو به أکثر

شباهت‌های فراوانی که در باورهای باستانی دینی و حماسی ایران و هند یافت می‌شود، نشانگر هم‌ریشه‌بودن فرهنگ و تمدن ایرانی و هندی است. بیشترین شباهت را میان ایران و هند می‌توان در حماسه مهابهاراتا و شاهنامه فردوسی یافت. حتی در آیین زردشت نیز شباهت‌هایی فراوان با آیین هندو به چشم می‌خورد. خوردن گیاه هوم و قربانی‌کردن‌ها همه به یکدیگر شباهت دارد. در دو حماسه ایرانی و هندی، بسیاری از شخصیت‌ها شبیه به یکدیگرند. زبان ایرانیان نیز با سنسکریت تفاوت‌های کمی دارد. در این پژوهش مسئله آفرینش در شاهنامه و مهابهاراتا مورد بررسی و تطبیق قرارگرفته است. آفرینش جهان، زمین، موجودات وانسان، که محور اصلی این پژوهش است، شباهت‌ها و هم‌ریشه‌بودن دو فرهنگ را به خوبی نشان‌می‌دهد.در اسطوره‌های آفرینش، جهان با تقابل نیکی و بدی آغاز می‌شود و پایان جهان نیز با پیروزی نیکی همراه خواهد بود. این تقابل در شاهنامه و مهابهاراتا به خوبی تصویر شده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

18 - تکرارهای اساطیری در کشف‌الاسرار روزبهان بقلی شیرازی
مریم حسینی کبری بهمنی

هدف مقاله حاضر بررسی کتاب کشف‌الاسرار روزبهان بقلی شیرازی (متوفی522 ه.ق) از منظر اسطوره‌ای است. الیاده بر آن است که یادآوری و بازنمایی وقایع ازلی و زندگی کردن با اسطوره‌ها تجربه‌ای دینی است؛ زیرا شخص وقایع مهم اساطیری را دوباره تکرار و بازنمایی می‌کند و دوباره شاهد و نا أکثر

هدف مقاله حاضر بررسی کتاب کشف‌الاسرار روزبهان بقلی شیرازی (متوفی522 ه.ق) از منظر اسطوره‌ای است. الیاده بر آن است که یادآوری و بازنمایی وقایع ازلی و زندگی کردن با اسطوره‌ها تجربه‌ای دینی است؛ زیرا شخص وقایع مهم اساطیری را دوباره تکرار و بازنمایی می‌کند و دوباره شاهد و ناظر اعمال خلّاق و آفرینندة موجودات فوق طبیعی می‌شود. شخص در زمانی ازلی قرار می‌گیرد، زمانی مقدس ودر مکانی مقدس با شخصیت‌های مقدس دیدار می‌کند. در این پژوهش برآنیم تا نشان دهیم که کتاب کشف‌الاسرار روزبهان بقلی شیرازی، روایتی خودنوشت ازتجربه‌های عارفی است که زمان و مکان را درمی‌نوردد و با تکرار وقایعی چون گذر از دریا و کوه و بیابان، دیدار با اولیا و انبیا و فرشتگان و در نهایت خود خدا، با تجربة مرحلة مرگ و نوزایی به ازدواج مقدس نائل می‌آید. در این طریق بسیاری از تجربه‌های روحانی پیامبران، چون معراج را دوباره تکرار می‌کند. در این نوشتار تحلیل متن زندگی‌نامة خودنوشت روزبهان از منظر نقد اسطوره‌ای و با تکیه بر آرای میرچا الیاده و نظریة تکرار اساطیری وی صورت می‌گیرد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

19 - کارکردهای عناصر حماسی و اساطیری شاهنامه در دیوان و حدیقه‌الحقیقه سنایی
ابوالقاسم قوام زهره هاشمی

در ادبیات کلاسیک فارسی از سنایی به عنوان یکی از نخستین حلقه‌های نوآوری و گسترش درونمایه شعری در جهات مختلف مدحی، عرفانی و خصوصاً تعلیمی و حکمی ‌نام می‌برند. او در پرتو بینش عرفانی و اخلاقی، نگرشی نو به مضامین و عناصر مختلف شعر- اعم از غنایی، حماسی و غیره- داشته است. در أکثر

در ادبیات کلاسیک فارسی از سنایی به عنوان یکی از نخستین حلقه‌های نوآوری و گسترش درونمایه شعری در جهات مختلف مدحی، عرفانی و خصوصاً تعلیمی و حکمی ‌نام می‌برند. او در پرتو بینش عرفانی و اخلاقی، نگرشی نو به مضامین و عناصر مختلف شعر- اعم از غنایی، حماسی و غیره- داشته است. در این جستار برآنیم تا به این پرسش پاسخ دهیم که سنایی چگونه عناصر حماسی و اساطیری شاهنامه را در حدیقه‌الحقیقه و دیوانش به کار گرفته است و شیوه نگرش وی به این عناصر چگونه بوده است؟ نگارندگان پس از مطالعه اشعار و استخراج این عناصر دریافتند که سنایی از آنها در چهار محور عمده زیبایی‌شناسی، تعلیمی، عرفانی و ستایشی بهره برده است و میزان کاربرد این عناصر به ترتیب کمیّت عبارت بوده از: ستایشی، تعلیمی، زیبایی‌شناسی و عرفانی. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

20 - بررسی و تحلیل کیفیّت پوشاک در آیین‌های اساطیری و عرفانی
سیّد محسن حسینی مؤخر حجّت گودرزی کورش گودرزی

اسطوره از جهات گوناگون در زندگی انسان پس از عصر اساطیری، تجلی یافته و در آن اثر نهاده است. در این مقاله تلاش شده است تا علاوه بر شناخت مختصر اسطوره و آیین‌های اساطیری و عرفانی، به یافتن تجلّی و تأثیر و ردّپاهای محسوس و نامحسوس یکی از این آیین‌ها یعنی پوشاک، در البسة عرف أکثر

اسطوره از جهات گوناگون در زندگی انسان پس از عصر اساطیری، تجلی یافته و در آن اثر نهاده است. در این مقاله تلاش شده است تا علاوه بر شناخت مختصر اسطوره و آیین‌های اساطیری و عرفانی، به یافتن تجلّی و تأثیر و ردّپاهای محسوس و نامحسوس یکی از این آیین‌ها یعنی پوشاک، در البسة عرفانی مندرج در برگزیدهء نثر عرفانی فارسی تا قرن هفتم هجری قمری پرداخته شود. در این پژوهش، پوشاک به عنوان یکی از تجلّی‌های آیینی بررسی شده است که در اسطوره و متون عرفانی، کارکردی تقریباً مشترک یافته است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

21 - بررسی ریشه‌شناختی دریاهای اساطیری در بندهش ایرانی
حسین نجاری زهرا محجوب

دریا یکی از پدیده‌هایی است که در اسطوره های ملل مختلف جایگاه ویژه‌ای دارد. دریاهای اساطیری گاه به لحاظ نام، با دریاهای امروزی قابل مقایسه هستند، اما به لحاظ جغرافیایی، موقعیتی کاملاً متفاوت دارند. بندهش ایرانی یکی از بزرگ‌ترین آثار به زبان فارسی میانه است که دربردارنده أکثر

دریا یکی از پدیده‌هایی است که در اسطوره های ملل مختلف جایگاه ویژه‌ای دارد. دریاهای اساطیری گاه به لحاظ نام، با دریاهای امروزی قابل مقایسه هستند، اما به لحاظ جغرافیایی، موقعیتی کاملاً متفاوت دارند. بندهش ایرانی یکی از بزرگ‌ترین آثار به زبان فارسی میانه است که دربردارنده شمار فراوانی از نام‌های جغرافیایی اسطوره‌ای است. هدف ما در این پژوهش بررسی دریاهای اساطیری در این اثر است. بدین منظور، با روش توصیفی – تحلیلی کوشیده‌ایم نام‌های دریاها را در این اثر با توجه به اصول علمی، هم از دیدگاه ریشه‌شناختی و هم اسطوره‌شناختی واکاوی کنیم و آنها را با دریاهای طبیعی تطبیق دهیم. نتیجه آنکه دریاهای اساطیری اغلب در جنوب و در کنار دریای فراخکرد قرار دارند که گاه با توجه به نکات اسطوره‌ای موجود و ویژگی‌های کنونی دریاها، قابل انطباق با جغرافیای طبیعی هستند. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

22 - بررسی عناصر اساطیری در آثار غنایی امیرخسرو دهلوی
پریسا غلامزاده نیکجو ایوب کوشان رستم امانی

چکیده عناصر اساطیری و حماسی به حدّی در ادب فارسی ریشه دوانیده‌اند که حتّی در آثار غنایی و حکمی- عرفانی نیز بازتاب یافته‌اند که وجود این عناصر در آثار غنایی موضوع بحث ما در این مقاله است هدف ما در این مقاله استخراج و توضیح عناصر اساطیری بازتاب یافته در آثار غنایی امیرخسر أکثر

چکیده عناصر اساطیری و حماسی به حدّی در ادب فارسی ریشه دوانیده‌اند که حتّی در آثار غنایی و حکمی- عرفانی نیز بازتاب یافته‌اند که وجود این عناصر در آثار غنایی موضوع بحث ما در این مقاله است هدف ما در این مقاله استخراج و توضیح عناصر اساطیری بازتاب یافته در آثار غنایی امیرخسرو می‌باشد و هدف موضوع نشان دادن وجود عناصر اساطیری و حماسی و اهمّیّت آناندر آثار غنایی در منظومه‌های امیرخسرو دهلوی است که تاکنون مورد بررسی قرار نگرفته است. پیشینة این پژوهش عبارتند است از: بازتاب آیین‌ها در دیوان امیرخسرو دهلوی، بررسی عناصر فرهنگ عامّه در دیوان امیرخسرو دهلوی، اعجاز خسروی امیر خسرو دهلوی. نوع تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی و روش تجزیه و تحقیق داده‌ها، تحلیل محتوایی و استدلال منطقی است و روش کار استخراج ابیات مرتبط با موضوع و مستندسازی آن‌ها و ارائه تحلیل برای هر کدام است و نتایج کلّی به دست آمده عبارت است از: عناصر اساطیری و حماسی در آثار غنایی ادب فارسی در منظومه‌های امیرخسرو دهلوی بازتاب فراوانی داشته‌اند از آن میان بیشترین عنصر اساطیری و حماسی بازتاب یافته آب حیوان، مجنون، یوسف، اسکندر، خضرنبی، نوروز و کمترین عناصر اساطیری و حماسی بازتاب یافته سیمرغ، زال زر، یعقوب، رستم، دارا است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

23 - بررسی بازنویسی و بازآفرینی تلمیحات اساطیری- تاریخی پیش از اسلام در دیوان خاقانی و پنج‌گنج نظامی
ملیحه متغیر عطا محمد رادمنش مرتضی رشیدی آشجردی

چکیده نظامی و خاقانی به‌ عنوان دو شاعر شاخص سبک آذربایجانی به سبب علاقة ممدوحان به شاهان اساطیری و تاریخی و دلبستگی شخصی به داستان‌های کهن ایران باستان به‌ صورت چشمگیری از تلمیحات اساطیری- تاریخی ایرانی پیش از اسلام در اشعار خویش استفاده کرده‌اند. در این مقاله، به‌ منظ أکثر

چکیده نظامی و خاقانی به‌ عنوان دو شاعر شاخص سبک آذربایجانی به سبب علاقة ممدوحان به شاهان اساطیری و تاریخی و دلبستگی شخصی به داستان‌های کهن ایران باستان به‌ صورت چشمگیری از تلمیحات اساطیری- تاریخی ایرانی پیش از اسلام در اشعار خویش استفاده کرده‌اند. در این مقاله، به‌ منظور نشان‌دادن این امر، به بررسی و تحلیل چگونگی به ‌کارگیری تلمیحات اساطیری- تاریخی ایرانی پیش از اسلام در دیوان خاقانی و پنج‌گنج نظامی و مقایسة دخل و تصرّفات هر یک از آنها در تلمیحات پرداخته شده است. نگارندگان در این نوشتار که به روش توصیفی- تحلیلی نوشته شده است، مشخّص کرده‌اند که خاقانی با هنرنمایی خاصّ خویش که در قالب ترکیبات واژگانی یا زیبایی‌شناسی ادبی یا دقت در مضامین ابیات ایجاد کرده، در هفت مورد به بازنویسی تلمیحات دیوانش دست زده است و از طرفی، نظامی نیز داستان‌های شیرین، فرهاد و بهرام گور را نسبت به آثار پیش از خود به نوعی بازآفرینی کرده است. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

24 - بررسی نماد موجودات افسانه‌ای و اساطیری در دیوان شوکت بخارایی
محمد بهرامی اصل ایوب کوشان حمیدرضا فرضی

چکیده نماد در قلمرو ادب فارسی، مخصوصاً شعر از قدمتی چندین صد ساله برخوردار است و معادل واژة سمبل گرفته شده است. یکی از شاخص‌ترین تجلیّات نماد در شعر فارسی در وجود موجودات افسانه‌ای و اساطیری نمود پیدا کرده است که نگاهی سمبلیک و نشانه مدارانه به آنها را رقم زده است و أکثر

چکیده نماد در قلمرو ادب فارسی، مخصوصاً شعر از قدمتی چندین صد ساله برخوردار است و معادل واژة سمبل گرفته شده است. یکی از شاخص‌ترین تجلیّات نماد در شعر فارسی در وجود موجودات افسانه‌ای و اساطیری نمود پیدا کرده است که نگاهی سمبلیک و نشانه مدارانه به آنها را رقم زده است و تجلّی این نماد در کلّیّات اشعار شوکت بخارایی به دلیل استفاده او از این نمادها برای بیان مکنونات رمزآلود قلبی و دقایق عرفانی شعر خود، از بسامد بالایی برخوردار است، و با عنایت به اینکه 114 بیت در خصوص موجودات افسانه‌ای و اساطیری در شعر شوکت آمده است، احتمال عمدی بودن این ویژگی و خصیصه حتّی به عنوان ویژگی خاصّ تقویت می‌شود و چون تا به حال آن گونه که لازم است در دیوان شعر شاعری به این موضوع پرداخت نشده است؛ لذا شعر او را مورد کندوکاو قرار داده و صحت و سقم این موضوع را در این مقاله نمایانده‌ایم. باشد که این مقاله مقدّمه‌ای برای نگرش اهل فضل وادب به این موضوع از زاویة دیدی نو و دیوان شاعر بزرگی دیگر از این مرز و بوم باشد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

25 - بررسی تشبیهات اساطیری در توصیف طبیعت در سبک خراسانی و عراقی
محمد خشکاب علی عشقی سردهی ابوالقاسم امیر احمدی

بررسی تشبیهات اساطیری در توصیف مظاهر طبیعتدر سبک خراسانی و عراقی محمد خشکاب* دانش جوی دورۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی واحد سبزوار، دانش گاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران. علی عشقی سردهی** دانش یارگروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانش گاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایر أکثر

بررسی تشبیهات اساطیری در توصیف مظاهر طبیعتدر سبک خراسانی و عراقی محمد خشکاب* دانش جوی دورۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی واحد سبزوار، دانش گاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران. علی عشقی سردهی** دانش یارگروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانش گاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران (نویسندۀ مسؤول). ابوالقاسم امیراحمدی*** دانش یار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانش گاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران. تاریخ دریافت: 28/2/1397 تاریخ پذیرش: 2/7/1397 چکیده کم تر اثر ادبی را می‌توان یافت که بر حسب نیاز خویش از خوان شاهنامه بهره‌ای نبرده باشد. از میان کارکردهای مختلف اشارات شاهنامه‌ای در موضوعاتی چون: مدح، تبیین مسائل حکمی و تعلیمی، پیوند با عرفان، مضامین غنایی و تغزل‌گونه، ساخت تمثیل، ترکیب سازی‌های بلاغی و...کارکرد آن در توصیف مظاهر طبیعت جلوه ای خاص یافته است. در این میان شعرا در قلمرو ادبی از تشبیهات اساطیری و حماسی در تصویرسازی‌های طبیعت گرایانۀ خود بهره برده‌اند. یکی از طرق وصف طبیعت، مشبهٌ‌به قراردادن هر یک از اشارات اساطیری و حماسی در مقابل مظاهر طبیعت است. عناصر رنگ، سپاهی، اشرافی و شکل هندسی بهترین وجوه تشابه مظاهر طبیعت با قهرمانان حماسی قرار می‌گیرد. الگوپذیری از اعمال و کردار بارز قهرمانان، اشارۀ صریح به اصل داستان، استفاده از تقابل‌های دوگانه و فضا سازی (براعت استهلال) از ویژگی های این نوع توصیفات به شمار می‌آید. تصاویر مادر در تشبیهات اساطیری در سبک خراسانی ساده، ابتکاری و دارای اصالت است و نتیجۀ احساس طبیعی و مستقیم شاعر از طبیعت است، امّا در سبک عراقی این نوع تشبیهات به هم راه عاطفه ای رقیق تر، با ایهام و پیچیدگی و بازی با کلمات تقلید، تکرار و تلفیق می شود. در این مقاله قصد داریم به بررسی تشبیهات اساطیری در توصیف هر یک از مظاهر طبیعت در شعر برخی از شاعران سبک خراسانی و عراقی بپردازیم. * . Mohammad.Khoshkab@iaus.ac.ir ** . eshghi@iaus.ac.ir *** . amirahmadi@iaus.ac.ir تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

26 - چند نکته و بن‌مایۀ داستانیِ حماسی‌اساطیری در یک طومارِ نقّالیِ کهنِ ترکی
سجاد آیدنلو

یکی از طومارهایِ نقّالیِ نسبتاً کهن و ناشناخته کتابی است به نام کلیّات شاهنامۀ فیلسوف شهیر حکیم ابوالقاسم فردوسی که در سال (1339 ه.ش) در تبریز چاپ شده است. این متن به نثر ترکی است و داستان های آن از پادشاهی گیومرث تا دو روایتِ بابک و ساسان و اردشیر و کرم هفتواد از دورۀ أکثر

یکی از طومارهایِ نقّالیِ نسبتاً کهن و ناشناخته کتابی است به نام کلیّات شاهنامۀ فیلسوف شهیر حکیم ابوالقاسم فردوسی که در سال (1339 ه.ش) در تبریز چاپ شده است. این متن به نثر ترکی است و داستان های آن از پادشاهی گیومرث تا دو روایتِ بابک و ساسان و اردشیر و کرم هفتواد از دورۀ ساسانیان را شامل می شود. مأخذِ فارسیِ دستِ‌کم دو روایتِ این طومار مربوط به عصر صفوی است و زمانِ گردآوری و ترجمۀ باز دستِ کم دو داستانش، پایانِ روزگار افشاریان و آغاز عهد زندیّه است و از این روی آن را باید از طومارهایِ کهنِ نقّالی بشمار آورد. به دلیلِ این قدمت و نیز جامعیّتِ داستانیِ آن، برخی نکات و اشاراتِ مهمِّ حماسی اساطیری در این طومار وجود دارد که در جستار پیشِ رو به بررسی آن پرداخته ایم. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

27 - جای گاه تشبیهات تلمیحی در ساختار غنایی شعر استاد حمیدی شیرازی
مصطفی عرفانی مهدی ماحوزی

مهدی حمیدی شیرازی در میان شاعران سنت‌گرای معاصر در حوزة ادب غنایی، در فرم و ساختار و در معنا و محتوا، سبکی خاص ومنحصر بفرد دارد. در تمامی آثار وی ـ بویژه اشک معشوق ـ همة عناصر زبانی، آرایه‌های ادبی، وزن، موسیقی شعر، واژگان، ترکیبات، تصاویر، فرم و ساختار در خدمت عنصر عاط أکثر

مهدی حمیدی شیرازی در میان شاعران سنت‌گرای معاصر در حوزة ادب غنایی، در فرم و ساختار و در معنا و محتوا، سبکی خاص ومنحصر بفرد دارد. در تمامی آثار وی ـ بویژه اشک معشوق ـ همة عناصر زبانی، آرایه‌های ادبی، وزن، موسیقی شعر، واژگان، ترکیبات، تصاویر، فرم و ساختار در خدمت عنصر عاطفه قرار دارد. در این جستار سعی شده است، یکی از شیوه‌های ساختاری و تصویرسازی وی، که بهره‌گیری از تشبیهات تلمیحی از جمله: اساطیری، حماسی، دینی، عاشقانه و تاریخی، مورد بررسی قرار گیرد. وی از عناصر اساطیری، مذهبی، عاشقانه و تاریخی برای ابراز احساسات عاشقانة خویش در عاطفی‌ترین ساختار بهره می‌گیرد و علاوه بر، برجسته‌سازی تصویری، با دم‌جان بخش خود، آن‌ها را جانی تازه بخشیده است. پیوند مناسب میان این عناصر تشبیهی، تلمیحی و جریان عشق میان او و محبوب؛ از ویژگی‌های اصلی شعر اوست. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

28 - بنیادهای اساطیری و حماسی داستان دیوان مازندران در شاهنامه
آرش اکبری مفاخر

این مقاله به شناسایی بنیادهای اساطیری و حماسی داستان دیوان مازندران در شاهنامه با توجه به پیشینة آنها در متون اوستایی، پهلوی، سغدی و ... می پردازد. نخستین سرچشمه های اساطیری و حماسی دیوان مازندران در متون اوستایی و پهلوی است. در این متون دیوان مازندران در دو ساختار مینو أکثر

این مقاله به شناسایی بنیادهای اساطیری و حماسی داستان دیوان مازندران در شاهنامه با توجه به پیشینة آنها در متون اوستایی، پهلوی، سغدی و ... می پردازد. نخستین سرچشمه های اساطیری و حماسی دیوان مازندران در متون اوستایی و پهلوی است. در این متون دیوان مازندران در دو ساختار مینوی و انسان گونه ظاهر شده و در برابر اهورامزدا، ایزدان و انسان ها قرار می گیرند. اما داستانی مستقل در کتاب نهم دینکرد آمده که چارچوب حماسی داستان دیوان مازندران را بوجود آورده است. در این داستان دیوان مازندران انسان هایی غول پیکرند که در برابر فریدون قرار می گیرند و این روایت به گزارش نخست کوش نامه منتقل می شود. انسان های غول پیکر در گزارش دینکرد و کوش نامه با گذر از داستان های نریمان و دیوان مغرب، سام و نره دیوان مازندران و رستم نامة سغدی دارای گوهر اهریمنی شده و به دیوانی از تبار اهریمن با نیروهای جادویی و کردارهای فرابشری دگرگون می شوند. در پایان داستان دیوان مازندران پس از اسطوره زدایی به گزارش دوم کوش نامه انتقال می یابد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

29 - بازشناسی خدای‌نامه به روایت ابن مُقَفَّع
رقیه شیبانی

خدای نامه یکی از آثار برجستۀ ادبیات ایرانی به زبان پهلوی در موضوع تاریخ اساطیری- داستانی ایران باستان است که متأسّفانه هیچ نوشته ای از آن به زبان اصلی باقی نمانده است. خدای نامه را می&zwnj;توان یک نوع ادبی پنداشت که روایت های گوناگونی(دهقانی، موبدی و پهلوانی) از آن موج أکثر

خدای نامه یکی از آثار برجستۀ ادبیات ایرانی به زبان پهلوی در موضوع تاریخ اساطیری- داستانی ایران باستان است که متأسّفانه هیچ نوشته ای از آن به زبان اصلی باقی نمانده است. خدای نامه را می&zwnj;توان یک نوع ادبی پنداشت که روایت های گوناگونی(دهقانی، موبدی و پهلوانی) از آن موجود بوده است. عبدالله بن مقفّع این کتاب را در قرن دوم ه.ق با عنوان سیرالملوک به عربی ترجمه کرد که پاره های پراکنده ای ازآن در برخی متون عربی باقی مانده است. بازشناسی و بازسازی این روایت ها رؤیای دست یابی به سیرالملوک و به پیرو آن خدای نامه را تاحدودی محقّق می سازد. این مقاله به بررسی این رویکرد با توجه به متون عربی بویژه نهایه الارب فی اخبارالفرس و العرب می پردازد که بخش عمده ای از سیرالملوک ابن مقفّع را در سپهر زمانی پادشاهی گشتاسپ تا خسروپرویز در خود دارد. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

30 - مازندران و البرز در شاهنامه
بهجت نجیبی فینی

شاه‌نامة فردوسی به عنوان مدرکی مستند، دال بر وطن‌دوستی و عظمت و قدمت تاریخی ایرانیان، هنوز هم نه تنها برای ما ایرانیان، که برای همه جهانیان که در عرصة ادبیات جهان، نکته‌هایی نغز و رازها و رمزهایی هیجان‌انگیز دارد که از ره‌گذر تحلیل‌های بایسته، شایسته است گشوده آید. یکی أکثر

شاه‌نامة فردوسی به عنوان مدرکی مستند، دال بر وطن‌دوستی و عظمت و قدمت تاریخی ایرانیان، هنوز هم نه تنها برای ما ایرانیان، که برای همه جهانیان که در عرصة ادبیات جهان، نکته‌هایی نغز و رازها و رمزهایی هیجان‌انگیز دارد که از ره‌گذر تحلیل‌های بایسته، شایسته است گشوده آید. یکی از این مسائل، گسترة جغرافیایی است که در شاه‌نامه از آن سخن بمیان آمده است. در این باب، پژوهش‌گران شاه‌نامه پیوسته خواهان پاسخ‌گویی به این پرسش‌ هستند که مازندران و البرز در این اثر جاویدان به کدام منطقة جغرافیایی گفته می‌شده است. آیا این دو منطقه در کشور پهناور ایران قرار دارد، یا در جایی غیر از ایران واقع شده است؟ در این مقاله به مدد کتاب‌های کهن جغرافیایی و نوشته‌های پژوهش‌گران معاصر در این باب، سعی شده است به این پرسش‌ها، پاسخی درخور داده شود. تفاصيل المقالة

حرية الوصول المقاله

31 - کُهن الگویِ پرورشِ شخصیّت‌های اساطیری توسّط حیوانات و موجودات اسطوره ای (در حماسه‌ها و روایات ایرانی و غیر ایرانی)
نرگس محمّدی بدر یحیا نورالدّینی اقدم

در میان کهـن الگوهای اساطیری ـ با وجودِ تمام پیچیدگی&zwnj;ها و گوناگونی ـ نوعی هم&zwnj;خوانی و نزدیکی در بُن&zwnj;مایه&zwnj;های اصلی دیده می&zwnj;شود که بررسی تطبیقیِ این روایات را ممکن می&zwnj;کند. در میان این کهن&zwnj;الگوها، موضوع پرورشِ برخی از شخصیّت&zwnj;های اساطی أکثر

در میان کهـن الگوهای اساطیری ـ با وجودِ تمام پیچیدگی&zwnj;ها و گوناگونی ـ نوعی هم&zwnj;خوانی و نزدیکی در بُن&zwnj;مایه&zwnj;های اصلی دیده می&zwnj;شود که بررسی تطبیقیِ این روایات را ممکن می&zwnj;کند. در میان این کهن&zwnj;الگوها، موضوع پرورشِ برخی از شخصیّت&zwnj;های اساطیری توسّط حیوانات و موجوداتِ اسطوره&zwnj;ای، جای&zwnj;گاه و اهمّیّتی ویژه&zwnj; دارد. بررسیِ دقیق روایات اساطیری، مشخّص می&zwnj;سازد که در آغاز، انسان و حیوانات با هم و چون هم می&zwnj;زیستند و چه بسا بسیاری از خدایانِ نخستین، سرشتی انسانی ـ حیوانی داشته&zwnj;اند. در این میان، در بسیاری از روایات، انسان&zwnj;ها و پرسوناژهای اسطوره&zwnj;ای، توسّط برخی حیواناتِ برگزیده، پرورش یافته&zwnj;اند و در اثر همین پرورندگی، سرشتِ نیک یا بدِ آن حیوانات، در زندگیِ مادّیِ پرورش یافتگانِ آن&zwnj;ها، ظهور و بروز کرده است. گستردگیِ این روایات تا به حدّی است که تشابهاتِ آن را از اساطیر شرقِ دور تا اسطوره&zwnj;های غربی شاهد هستیم. در این میان تکوین شخصیّت افراد به واسطة تأثیر پردامنة حیوانات پراهمّیّت است. موضوعِ مقالة حاضر اگرچه به شکلِ محدود، در کتاب&zwnj;هایی هم&zwnj;چون فرهنگ اساطیر یونان و رم در ذیل مداخلِ پاریس و روملوس، شاهنامه در داستان فریدون و زال، فرهنگِ اساطیرِ یونانی در داستان پرورشِ اسکندر و نظایرِ آن&zwnj;ها، بازتاب یافته و به نقشِ حیوانات در پرورشِ این شخصیّت&zwnj;ها اشاره شده است، امّا با احصایی که نگارنده بعمل آورد، اثری دیده نشد که به شکلی مستقل، جوانبِ مختلفِ پرورشِ شخصیّت&zwnj;های اساطیری توسّطِ حیوانات را در اساطیرِ مللِ مختلف بررسی کند. پژوهـش حاضر، با درکِ چنین ضرورتی، در پی آن است تا با نگرشی تطبیقی، این روایاتِ اسطوره&zwnj;ای را بررسی کند. تفاصيل المقالة

فهرس المقالات اساطیری

سند

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية