بررسی عناصر اساطیری در آثار غنایی امیرخسرو دهلوی

الموضوعات : فصلنامه بهارستان سخن

پریسا غلامزاده نیکجو ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.)
ایوب کوشان ² (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.)
رستم امانی ³ (استادیار دکتری، گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز, دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.)

تاريخ الإرسال : 27 الجمعة , ربيع الأول, 1442 تاريخ التأكيد : 04 الأربعاء , شعبان, 1442 تاريخ الإصدار : 17 الإثنين , ربيع الثاني, 1443

الکلمات المفتاحية: دیوان, خسرو و شیرین, لیلی و مجنون, کلید واژه‌ها: عناصر اساطیری و حماسی, آیینه اسکندری,

ملخص المقالة :

چکیده عناصر اساطیری و حماسی به حدّی در ادب فارسی ریشه دوانیده‌اند که حتّی در آثار غنایی و حکمی- عرفانی نیز بازتاب یافته‌اند که وجود این عناصر در آثار غنایی موضوع بحث ما در این مقاله است هدف ما در این مقاله استخراج و توضیح عناصر اساطیری بازتاب یافته در آثار غنایی امیرخسرو می‌باشد و هدف موضوع نشان دادن وجود عناصر اساطیری و حماسی و اهمّیّت آناندر آثار غنایی در منظومه‌های امیرخسرو دهلوی است که تاکنون مورد بررسی قرار نگرفته است. پیشینة این پژوهش عبارتند است از: بازتاب آیین‌ها در دیوان امیرخسرو دهلوی، بررسی عناصر فرهنگ عامّه در دیوان امیرخسرو دهلوی، اعجاز خسروی امیر خسرو دهلوی. نوع تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی و روش تجزیه و تحقیق داده‌ها، تحلیل محتوایی و استدلال منطقی است و روش کار استخراج ابیات مرتبط با موضوع و مستندسازی آن‌ها و ارائه تحلیل برای هر کدام است و نتایج کلّی به دست آمده عبارت است از: عناصر اساطیری و حماسی در آثار غنایی ادب فارسی در منظومه‌های امیرخسرو دهلوی بازتاب فراوانی داشته‌اند از آن میان بیشترین عنصر اساطیری و حماسی بازتاب یافته آب حیوان، مجنون، یوسف، اسکندر، خضرنبی، نوروز و کمترین عناصر اساطیری و حماسی بازتاب یافته سیمرغ، زال زر، یعقوب، رستم، دارا است.

المصادر:

فهرست منابع و مآخذ

• آموزگار، ژاله، (1376)، تاریخ اساطیر ایران، تهران: سمت، چاپ دوم.


• ابی‌البرکات، عبدالکافی، (1387)، اسکندرنامه، روایت فارسی از کالیستنس دروغین، به کوشش ایرج افشار، تهران: چشمه.


• اسماعیل پور، ابوالقاسم، (۱۳۷۷)، اسطوره، بیان نمادین، تهران: سروش.


• اردلان جوان، سیّدعلی، (1368)، تجلّی شاعرانه اساطیر و روایات مذهبی در شعر خاقانی، مشهد: آستان قدس رضوی.


• ﭘﻮﺭﺩﺍﻭﺩ، ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ، (1377)، ﺍﺩﺑﻴّﺎﺕ ﻣﺰﺩﻳﺴﻨﺎ ﻳﺸﺖﻫﺎ، ﺗﻬﺮﺍﻥ: اساطیر، چاپ اوّل.


• الیاده، میرچا، (۱۳۶۲)، چشم‌اندازهای اسطوره، ترجمة جلال ستاری، تهران: توس.


• _______، (1372)، رسالة در تاریخ ادیان، ترجمة جلال ستاری، تهران: روشن


• باستید، روژه، (۱۳۷۰)، هنر و جامعه، ترجمۀ غفّار حسینی، تهران: توس، چاپ اوّل.


• جواری، محمّدحسین، (۱۳۸۳)، اسطوره در ادبیّات تطبیقی، به نقل از اسطوره و ادبیّات (مجموعه مقالات)، تهران: سمت، چاپ اوّل.


• دهخدا، علی‌اکبر، (1377)، لغت‌نامه دهخدا، زیر نظر دکتر محمّد معین، تهران: سازمان لغت‌نامه.


• دهلوی، امیرخسرو، (1381)، دیوان کامل، با مقدمة محمّد روشن، تهران: شقایق.


• ___________ ، (1362)، خمسه، تهران: شقایق.


• ذکرگو، امیر حسین، (۱۳۷۷)، اسرار اساطیر هند، تهران: فکر روز، چاپ اوّل.


• رزمجو، حسین، (1390)، انواع ادبی، مشهد: دانشگاه مشهد.


• ریوفی، معصومه، (1391)، بررسی عناصر فرهنگ عامّه در دیوان امیرخسرو دهلوی، پایان نامة وزارت علوم و تحقیقات و فناوری، دانشگاه سمنان، دانشگاه ادبیّات و علوم انسانی.


• روتون، کک، (۱۳۸۱)، اسطوره، ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران: مرکز، چاپ دوم.


• سرکاراتی، بهمن، (۱۳۷۸)، سایه‌های شکارشده، تهران: قطره.


• صفا، ذبیح الله، (1369)، حماسه سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر، چاپ پنجم.


• شادی‌گو، شهریار؛ رشیدیان، شاهدخت و شریفی، فرزانه، (1395)، «عناصر اسطوره‌ای در مثنوی‌های امیرخسرو دهلو»، گردهمایی انجمن ترویج زبان وادبیّات فارسی، دانشگاه گیلان، صص: 895-888.


• عفیفی، رحیم، (1374)، اساطیر و فرهنگ ایرانی در نوشته‌های پهلوی، تهران: توس.


• کزّازی، میرجلال‌الدّین، (1392)، رویا، حماسه و اسطوره، تهران: نشر مرکز، چاپ هفتم.


• میلر، دیوید، (1383)، ملّیّت، تهران: تمدّن ایرانی.


• هادی، سهراب، (1375). «شناخت اسطوره‌های ملل»، تهران: تندیس، چاپ اوّل.


• یاحقّی، جعفر، (۱۳۷۵)، فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیّات فارسی، تهران: وزارت، چاپ دوم.


• یونگ، کارل گوستاو، (1389)، انسان و سمبول‌هایش، ترجمۀ محمود سلطانیه، تهران: جامی، چاپ هفتم.