بن مایه های اساطیری در منتخبی از قصه‌های بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد

الموضوعات :

فرشته روستا ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران.)
محمدرضا معصومی ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران.)
جلیل نظری ³ (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران.)

تاريخ الإرسال : 03 الثلاثاء , شعبان, 1442 تاريخ التأكيد : 09 السبت , ذو القعدة, 1442 تاريخ الإصدار : 12 الثلاثاء , ذو القعدة, 1442

الکلمات المفتاحية: قصه‌های عامیانه, قوم بختیاری, بن‌مایه‌های اساطیری, کهگیلویه‌ و بویراحمد,

ملخص المقالة :

بن‌مایه‌های اساطیری در قصه‌های عامیانۀ مردم بختیاری و کهگیلویه‌ و بویراحمد نمود بارزی دارند. در این پژوهش و با توجه به اهمیت موضوع و جایگاه فرهنگ و ادبیات عامه در پژوهش‌ها، به بررسی و تحلیل بن‌مایه‌های اساطیری در منتخبی از قصه‌های عامیانۀ مکتوب در بین مردم بختیاری و کهگیلویه ‌و بویراحمد پرداخته شده است. این پژوهش به شکل بنیادی، بر پایۀ مطالعات کتابخانه‌ای و به روش تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. در این پژوهش، سی قصه از قصه‌های محلی این اقوام؛ از جمله اُوسانه‌های لردگان، افسانه‌های چهارمحال‌ و بختیاری، افسانه‌های‌ بختیاری، بخارای من ایل من و طنز و حماسۀ بویراحمدی انتخاب گردیده و بررسی و تحلیل شده است. نتیجۀ این پژوهش نشان می‌دهد که مهم‌ترین بن‌مایه‌های اساطیری در این قصه‌ها، موضوعاتی چون حضور دیوان و پریان، اسب بالدار، کوه، پیکرگردانی انسان به حیوان، توصیف، موجودات خارق‌العاده و ... است. همچنین بسیاری از بن‌مایه‌های اساطیری رایج در قصه‌های این اقوام، بازمانده از اساطیر ایران باستان است که نمونه‌های مشابهی نیز در شاهنامۀ فردوسی دارد.

المصادر:

1- آسمند، علی و خسروی، حسین. (1377). افسانه ­های چهارمحال و بختیاری، شهرکرد: ایل.

2- آسمندجونقانی، علی. (1380). تاریخ ادبیات در قوم بختیاری، اصفهان: شهسواری.

3- آیدنلو، سجاد. (1388). از اسطوره تا حماسه. چاپ دوم، تهران: سخن.

4- آقاخانی ­بیژنی، محمود و همکاران. (1396). «باور بلاگردانی در قوم بختیاری»، دوماهنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، سال 5، شمارۀ 14، خرداد و تیر. صص 49ـ67.

5- احمدیان، بهرام. (1387). پژوهشی دربارۀ ایل بختیاری، تهران: آگاه.

6- اکبری، پریسا. (1394). آب در هنر دنیای باستان، تهران: تیسا.

7- الیاده، میرچا. (1386). چشم­ انداز­های اسطوره، ترجمۀ جلال ستاری، چاپ دوم، تهران: طهوری.

8- امان‌اللهی بهاروند، سکندر. (1370). قوم لر، تهران: آگاه.

9- امیرقاسمی، مینو. (1391). دربارۀ قصه‌های اسطوره‌ای، تهران: مرکز.

10- اوستا. (1392). گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه. چاپ هفدهم، تهران: مروارید.

11- اوشیدر، جهانگیری. (1371). دانشنامۀ مزدیسنا، تهران: مرکز.

12- ایمان، محمدتقی. (1388).مبانی پارادایمی روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

13- باجلان فرخی، محمدحسین. (1392). اسطوره و آیین، چاپ دوم، تهران: افکار.

14- بختیاری، علیقلی­خان. (1362). تاریخ بختیاری، چاپ دوم، تهران: اساطیر.

15- بهمن بیگی، محمد. (1368). بخارای من ایل من، چاپ اول، تهران: آگاه.

16- بهنام، جمشید. (1352). ساخت­های خانواده و خویشاوندی در ایران، چاپ دوم، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.

17- پاینده، حسین. (1389). داستان کوتاه در ایران، جلد 1، چاپ اول، تهران: نیلوفر.

18- تهماسبی کهیانی، جهانبخش. (1391). اُوسانه­ های لردگان، چاپ اول، شهرکرد: نیوشه.

19- داد، سیما (1385). فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.

20- رستگارفسایی، منصور. (1388). پیکرگردانی در اساطیر، چاپ دوم،تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

21- روحانی سراجی، سید حسن، خسروی، حسین و همتی، امیرحسین. (1397).«کهن‌الگوی مادر مثالی در قصه‌های مشدی گلین خانم با تکیه‌بر نظریات یونگ»، نشریۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، سال14، شمارۀ 52، پاییز. صص 211ـ247.

22- زرین ­کوب، عبدالحسین. (1333). مجلۀ سخن، جلد 5، شمارۀ 12. صص 920ـ925.

23- شوالیه، ژان و آلن گربران. (1388). فرهنگ نماد­ها، جلد 1ـ5، ترجمه سودابه فضایلی، چاپ سوم، تهران: جیحون.

24- صادقی، اسماعیل و آقاخانی بیژنی، محمود. (1395). بوطیقای شعر نو روایی معاصر، چاپ اول، شهرکرد: دانشگاه شهرکرد.

25- صادقی ­فسایی، سهیلا و عرفان ­منش، ایمان. (1394). «مبانی روش ­شناختی پژوهش اسنادی در علوم اجتماعی»، راهبرد فرهنگ، سال 8، شمارۀ 29، صص 61ـ91.

26- فردوسی، ابوالقاسم. (1393). شاهنامه، جلد 1ـ2، پیرایش جلال خالقی­ مطلق، چاپ اول، تهران: سخن.

27- کرتیس، وستا سرخوش. (1390). اسطوره­ های ایرانی، ترجمه عباس مخبر، چاپ هشتم، تهران: مرکز.

28- کریستین­ سن، آرتور. (1393). نمونه ­های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه­ ای ایران، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی، چاپ پنجم، تهران: چشمه.

29- کزازی، میرجلال ­الدین. (1394). نامۀ باستان، ویرایش و گزارش شاهنامه فردوسی، جلد 7، چاپ چهارم، تهران: سمت.

30- کوپر، جی.سی. (1392). فرهنگ نماد­های آیینی، ترجمه رقیه بهزادی، چاپ اول، تهران: علمی.

31- لیموچی، کتایون. (1385). افسانه‌های مردم بختیاری، تهران: پازی تیگر.

32- مارزلف، اولریش. (1376). طبقه ­بندی قصه­ های ایرانی، ترجمه کیکاووس جهانداری، چاپ دوم، تهران: سروش.

33- محجوب، محمدجعفر (1393). ادبیات عامیانه ایران، به­کوشش حسن ذوالفقاری، چاپ پنجم، تهران: چشمه.

34- مختاریان، بهار. (1392). درآمدی بر ساختار اسطوره ه­ای شاهنامه، چاپ دوم، تهران: آگه.

35- مصطفوی، علی ­اصغر. (1369). اسطورۀ قربانی، چاپ اول، تهران: مؤلف.

36- میهن‌دوست، محسن. (1355). «پدیده ­های وهمی دیر سال در جنوب خراسان»، مجلۀ هنر و مردم، شمارۀ 171، تهران. صص 44ـ50.

37- واحددوست، مهوش. (1387). نهادینه­ های اساطیری در شاهنامه، چاپ دوم، تهران: سروش.

38- وارنر، رکس. (1386). دانشنامۀ اساطیر جهان، ترجمه ابوالقاسم اسماعیل‌پور، چاپ سوم، تهران: اسطوره.

39- ورمازرن، مارتین. (1393). آیین میترا، ترجمه بزرگ نادرزاد، چاپ هشتم، تهران: چشمه.

40- ولدی جهان­آباد، عبدالله. (1394). طنز و حماسه بویراحمدی، یاسوج: چویل.

41- هال، جیمز. (1390). فرهنگ‌نگاره­ای نماد­ها در هنر شرق و غرب، ترجمه رقیه بهزادی، چاپ پنجم، تهران: فرهنگ معاصر.

42- هینلز، جان­راسل. (1393). شناخت اساطیر ایران، ترجمه محمدحسین باجلان فرخی، چاپ چهارم، تهران: اساطیر.

43- یاحقی، محمدجعفر. (1386). فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.

44- یونگ، کارل گوستاو. (1368). چهار صورت مثالی، ترجمۀ پروین فرامرزی، چاپ اول، مشهد: آستان قدس رضوی.

45- یونگ، کارل گوستاو .(1389). انسان و سمبول­ هایش، ترجمۀ محمود سلطانیه، چاپ هفتم، تهران: جامی.