بررسی نماد موجودات افسانه‌ای و اساطیری در دیوان شوکت بخارایی

الموضوعات : فصلنامه بهارستان سخن

محمد بهرامی اصل ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران)
ایوب کوشان ² (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.)
حمیدرضا فرضی ³ (گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.)

تاريخ الإرسال : 04 الإثنين , رمضان, 1441 تاريخ التأكيد : 14 الثلاثاء , ذو الحجة, 1441 تاريخ الإصدار : 07 الجمعة , رجب, 1442

الکلمات المفتاحية: کلید واژه‌ها: نماد, موجودات افسانه‌ای و اساطیری, دقایق عرفانی, دیوان شوکت بخارایی,

ملخص المقالة :

چکیده نماد در قلمرو ادب فارسی، مخصوصاً شعر از قدمتی چندین صد ساله برخوردار است و معادل واژة سمبل گرفته شده است. یکی از شاخص‌ترین تجلیّات نماد در شعر فارسی در وجود موجودات افسانه‌ای و اساطیری نمود پیدا کرده است که نگاهی سمبلیک و نشانه مدارانه به آنها را رقم زده است و تجلّی این نماد در کلّیّات اشعار شوکت بخارایی به دلیل استفاده او از این نمادها برای بیان مکنونات رمزآلود قلبی و دقایق عرفانی شعر خود، از بسامد بالایی برخوردار است، و با عنایت به اینکه 114 بیت در خصوص موجودات افسانه‌ای و اساطیری در شعر شوکت آمده است، احتمال عمدی بودن این ویژگی و خصیصه حتّی به عنوان ویژگی خاصّ تقویت می‌شود و چون تا به حال آن گونه که لازم است در دیوان شعر شاعری به این موضوع پرداخت نشده است؛ لذا شعر او را مورد کندوکاو قرار داده و صحت و سقم این موضوع را در این مقاله نمایانده‌ایم. باشد که این مقاله مقدّمه‌ای برای نگرش اهل فضل وادب به این موضوع از زاویة دیدی نو و دیوان شاعر بزرگی دیگر از این مرز و بوم باشد.

المصادر:

فهرست منابع و مآخذ

 الف: کتابنامه

• قرآن کریم.


• براون، ادوارد، (1316)، تاریخ ادبیّات ایران، ترجمه و تصحیح رشید یاسمی، تهران: ایرانیان، چاپ اوّل.


• بخارایی، محمّد بن اسحاق (متخلّص به شوکت)، (1382)، کلیّات دیوان، به تصحیح سیروس شمیسا، تهران: فردوس، چاپ اوّل.


• تاج‌الدّینی، علی، (1388)، فرهنگ نمادها و نشانه‌ها در اندیشة مولانا، تهران: سروش، چاپ دوم.


• جابز، گرترود، (1395)، فرهنگ سمبل‌ها، اساطیر و فولکلور، ترجمة محمّدرضا بقاپور، تهران: نشر اختران، چاپ اوّل.


• رستگار فسایی، منصور، (1379)، اژدها در اساطیر ایران، تهران: توس، جلد اوّل.


• شوالیه، ژان ؛ گربران، آلن، (1387)، فرهنگ نمادها، 5 جلدی، ترجمة سودابه فضایلی ، تهران: جیحون، چاپ اوّل.


• قلی‌زاده، خسرو، (1388)، فرهنگ اساطیرایرانی (برپایه متون پهلوی)، تهران: شرکت مطالعات و نشر کتاب پارسه، چاپ دوم.


• معصومی، غلامرضا، (1388)، دایرة المعارف اساطیر و آیین‌های باستانی جهان، سه جلدی، تهران: سورة مهر، چاپ اوّل.


• معین، محمّد، (1375)، فرهنگ فارسی معین، چاپخانة سپهر، تهران.


• یاحقّی، محمّدجعفر، (1392)، فرهنگ اساطیر و داستان واژه‌ها در ادبیّات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر، چاپ پنجم.

 

 ب: مقالات

12- سلاجقه، پروین، (1390)، جستاری درچگونگی کارکرد نمادهای جانوران در اشعار صائب تبریزی و بیدل دهلوی، تهران: فصلنامة پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، تابستان، شمارة 21، صص: 121-140.