بازتاب نقش تمثیلی موجودات فراطبیعی در اسطوره و شاه نامه

الموضوعات :

نگهدار شادکام ¹ , سیّد احمد حسینی کازرونی ²

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بوشهر، ایران
2 - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر- ایران

تاريخ الإرسال : 08 الثلاثاء , رجب, 1441 تاريخ التأكيد : 08 الثلاثاء , رجب, 1441 تاريخ الإصدار : 24 الأربعاء , صفر, 1441

الکلمات المفتاحية: تمثیل, صور خیال, Shahnameh, allegory, اسطوره و موجودات اساطیری, شاه نامه, پهلوانان اساطیری, Myth and supernatural creatures, mythological braves, imagery technique,

ملخص المقالة :

اسطوره، تعریف دقیق، جامع و مانعی ندارد. صاحب نظران تعریف های متفاوتی از آن ارایه کرده اند، اما چون در گذشته کتابت و نوشتار وجود نداشته، به طریق نقل، سینه به سینه از پدران به فرزندان منتقل شده است. اسطوره جلوه ای نمادین و تمثیلی از ارزش ها و باورهای یک فرهنگ است و ریشه در اندیشه ی ماورایی دارد که اعمال و ارزش های پهلوانی یک قوم را برای تبیین جهان بازگو می کند. از دیرباز تاکنون اسطوره ها در ذهن و زبان مردم یک سرزمین جای گاهی ویژه داشته و مردم بر این باور بوده اند که داشتن اساطیر، سند بزرگی و برتری آنان بر همسایگان و رقیبان بوده است. در حکایت های شاه نامه و اساطیر، ظهور نقش تمثیلی و نمادین بسیاری از موجودات صاحب شعور و اراده محرز است. این موجودات از نظر خلقت با انسان یکسان هستند. اما آن چه آن ها را متمایز می کند نمودشان است. در اساطیر پیش به ویژه شاه نامه: رخش، سمیرغ، اژدها و ... نمود شخصیتی دارند؛ یعنی پهلوانان با آنان سخن می گویند. آن ها گاه راه را به پهلوان نشان می دهند و زمانی آنان را از رفتن به راهی باز می دارند. فردوسی با پندار آرایه ی تشخیص و تمثیل، زیباترین صور خیال را در شاه نامه به تصویر کشیده است.

المصادر:

اسدی توسی، ابونصر علی بن احمد، (1389)، گرشاسب­نامه، چ دوم، تهران: دنیای کتاب.

اکبری مفاخری، آرش، (1389)، درآمدی بر اهریمن شناسی ایرانی، تهران: ترفند.

پورنامداریان، تقی (1390)، دیدار با سیمرغ، چ پنجم، تهران: پژوهش­گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

رستگارفسایی، منصور، (1373)، حماسه­ی رستم و سهراب، تهران: جام

سرامی، قدم علی (1373)، از رنگ گل تا رنج خار، چ دوم، تهران: علمی و فرهنگی. 

شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1389)، منطق الطیر، چ هشتم، تهران: سخن.

صفا، ذبیح‌ا...، (1389)، حماسه‌سرایی در ایران، چ نهم، تهران: امیرکبیر. 

کزازی، میرجلال‌الدین (1386)، نامه­ی باستان، چ سوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

مرتضوی، منوچهر (1391)، فردوسی و شاه‌نامه، چ چهارم، تهران: توس. 

یاحقی، محمدجعفر (1391)، فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی، چ چهارم، تهران: فرهنگ معاصر.