بازتاب نقش تمثیلی موجودات فراطبیعی در اسطوره و شاه نامه

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

نگهدار شادکام ¹ , سیّد احمد حسینی کازرونی ²

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بوشهر، ایران
2 - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر- ایران

تاریخ دریافت : 1398/12/13 تاریخ پذیرش : 1398/12/13 تاریخ انتشار : 1398/08/01

کلید واژه: تمثیل, صور خیال, Shahnameh, allegory, اسطوره و موجودات اساطیری, شاه نامه, پهلوانان اساطیری, Myth and supernatural creatures, mythological braves, imagery technique,

چکیده مقاله :

اسطوره، تعریف دقیق، جامع و مانعی ندارد. صاحب نظران تعریف های متفاوتی از آن ارایه کرده اند، اما چون در گذشته کتابت و نوشتار وجود نداشته، به طریق نقل، سینه به سینه از پدران به فرزندان منتقل شده است. اسطوره جلوه ای نمادین و تمثیلی از ارزش ها و باورهای یک فرهنگ است و ریشه در اندیشه ی ماورایی دارد که اعمال و ارزش های پهلوانی یک قوم را برای تبیین جهان بازگو می کند. از دیرباز تاکنون اسطوره ها در ذهن و زبان مردم یک سرزمین جای گاهی ویژه داشته و مردم بر این باور بوده اند که داشتن اساطیر، سند بزرگی و برتری آنان بر همسایگان و رقیبان بوده است. در حکایت های شاه نامه و اساطیر، ظهور نقش تمثیلی و نمادین بسیاری از موجودات صاحب شعور و اراده محرز است. این موجودات از نظر خلقت با انسان یکسان هستند. اما آن چه آن ها را متمایز می کند نمودشان است. در اساطیر پیش به ویژه شاه نامه: رخش، سمیرغ، اژدها و ... نمود شخصیتی دارند؛ یعنی پهلوانان با آنان سخن می گویند. آن ها گاه راه را به پهلوان نشان می دهند و زمانی آنان را از رفتن به راهی باز می دارند. فردوسی با پندار آرایه ی تشخیص و تمثیل، زیباترین صور خیال را در شاه نامه به تصویر کشیده است.

چکیده انگلیسی:

“Myth” doesn’t have any minute, comprehensive and complete definitions. The scholars have provided different definitions for that. Because in the past, writing wasn’t common and the myths and stories have quoted by fathers for their children. Myth refers to historical stories and adventures of ancient and pre-historical times. From old times till now, myth had a particular place in people’s mind and language and people have believed that owning myths will be an approval for their power and supremacy over their neighbors and competitors. In Shahnameh and myths the symbolic and allegorical role of many creatures possesses sense and exposed will. These creatures are the same as human beings regarding their creation; but what makes them different is their appearance. In myths, specially Shahnameh, Rakhsh Simurgh, dragons, and soon have personality appearance; it means the braves. Can speak to them. They sometimes, show the way to the braves and sometimes prevent them from going along. Fersowsi has created the most beautiful imagery in Shahnameh by using personification and allegory.

منابع و مأخذ:

اسدی توسی، ابونصر علی بن احمد، (1389)، گرشاسب­نامه، چ دوم، تهران: دنیای کتاب.

اکبری مفاخری، آرش، (1389)، درآمدی بر اهریمن شناسی ایرانی، تهران: ترفند.

پورنامداریان، تقی (1390)، دیدار با سیمرغ، چ پنجم، تهران: پژوهش­گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

رستگارفسایی، منصور، (1373)، حماسه­ی رستم و سهراب، تهران: جام

سرامی، قدم علی (1373)، از رنگ گل تا رنج خار، چ دوم، تهران: علمی و فرهنگی. 

شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1389)، منطق الطیر، چ هشتم، تهران: سخن.

صفا، ذبیح‌ا...، (1389)، حماسه‌سرایی در ایران، چ نهم، تهران: امیرکبیر. 

کزازی، میرجلال‌الدین (1386)، نامه­ی باستان، چ سوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

مرتضوی، منوچهر (1391)، فردوسی و شاه‌نامه، چ چهارم، تهران: توس. 

یاحقی، محمدجعفر (1391)، فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی، چ چهارم، تهران: فرهنگ معاصر.