-
حرية الوصول المقاله
1 - ادریس بدلیسی، تاریخنویسی منشیانه و الگووارۀ اسلامگرا در تاریخنگاری عثمانی
محمدحسین صادقیبه واسطۀ حضور علما و دانشمندان ایرانی و حمایت سلاطین و شاهزادگان از ایشان، زبان و ادب فارسی و به تبع آن تاریخنویسی فارسی در قلمرو عثمانی از جایگاه ویژهای برخوردار بوده است؛ بهطوری که تحت حمایت دربار عثمانی چندین اثر تاریخنگارانه به رشته تحریر درآمدند. در میان تاریخ أکثربه واسطۀ حضور علما و دانشمندان ایرانی و حمایت سلاطین و شاهزادگان از ایشان، زبان و ادب فارسی و به تبع آن تاریخنویسی فارسی در قلمرو عثمانی از جایگاه ویژهای برخوردار بوده است؛ بهطوری که تحت حمایت دربار عثمانی چندین اثر تاریخنگارانه به رشته تحریر درآمدند. در میان تاریخنگاران فارسینویس دربار عثمانی، ادریس بدلیسی از جایگاه ویژهای برخوردار است؛ بهطوری که میتوان او را برجستهترین نمایندۀ فارسینویسی و تاریخنگاری ایرانی در دربار عثمانیان به حساب آورد. پژوهش حاضر پس از ارائۀ توصیفی از زندگانی ادریس بدلیسی با تمرکز بر متن هشت بهشت و سلیم شاهنامه به عنوان دو اثر تاریخنگارانۀ وی درصدد شناسایی مؤلّفههای اصلی تاریخنویسی و تاریخنگاری او برآمده و در گام نهایی به تبیین این مؤلفهها پرداخت. یافتههای پژوهش حاضر نشان میدهند که گزارش مفصل وقایع، استفاده از نثری مصنوع و ادبی، درآمیختن متن به اشعار، آیات و روایات، عدم اشارۀ کافی به منابع روایتها و تقسیمبندی منظم مطالب مهمترین شاخصههای تاریخنویسی وی و ارائۀ تصویری امپراتورگونه از دولت عثمانی، تلاش در جهت مشروعیتسازی برای آل عثمان، بهرهگیری از روایت تاریخی درجهت خدمت به مقاصد سیاسی دولت عثمانی، در مرکز روایت قرار گرفتن دربار، عدم اکتفا به نقل تاریخ سیاسی، توجه به نهادهای دولتی، علمی و اجتماعی، رجال تأثیرگذار و علما و توجه به احوال ملل همسایه ازجمله ویژگیهای تاریخنگاری وی محسوب میشوند. بر اساس یافتههای این پژوهش میتوان مدعای نگارندۀ سطور مبنی بر به کار گیری نثری متکلف و مصنوع از سوی بدلیسی برای تثبیت جایگاه خویش در دربار عثمانی و ارائۀ تصویری امپراتورگونه از دولت عثمانی تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
2 - بازتاب اخبار کاهنان در سیره نبوی: واکاوی روایت های پیش از بعثت
ناصر عابدی غلامحسین زرگری نژاد سینا فروزش عثمان یوسفیتدوین و نگارش سیره، سالها پس از رحلت پیامبر(ص) و صحابه در دوره اموی آغاز و در دوره عباسی تکامل یافت. نگاه پسینی به همراه پیشآگاهی و فاصله تاریخی وقوع حوادث تا نگارش آن، سبب شد تا راویان با اطلاع از اوضاع روزگار خویش و اخبار گذشته، فرصت مناسبی برای داستانپردازی بیا أکثرتدوین و نگارش سیره، سالها پس از رحلت پیامبر(ص) و صحابه در دوره اموی آغاز و در دوره عباسی تکامل یافت. نگاه پسینی به همراه پیشآگاهی و فاصله تاریخی وقوع حوادث تا نگارش آن، سبب شد تا راویان با اطلاع از اوضاع روزگار خویش و اخبار گذشته، فرصت مناسبی برای داستانپردازی بیابند. از جمله روشهایی که راویان به آن مبادرت ورزیدهاند وارد کردن اخبار کاهنان در سیره نبوی است. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که سیرهنویسان با چه اهدافی اخبار کاهنان را محور تدوین بخشی از سیره پیامبر(ص) قرار داده و بدان ها پرداخته اند؟ بررسی دادههای منابع اصلی نشان میدهد که ورود گزارش کاهنان در داستان ها، نوعی اعتباربخشی به اصالت داستان ها بودهاست. یعنی داستانی ساختگی با اتصال به نیروهای ماورایی و منابع غیبی، اصیل جلوه داده میشد؛ امری که پذیرش آن در محیطی که از عقلگرایی فاصله گرفته بود، به سهولت صورت میگرفتهاست. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
3 - ورود اخبار تاریخی به انساب نگاری های دوره اسلامی تا پایان سده سوم هجری: مراحل و انگیزه ها
محمد تقوی علی بیاتقوم عرب از دیرباز به مقوله نسب به دلیل اثبات هویت و تفاخرات قبیله ای توجه خاصی داشت. با ظهور اسلام و تأکید آن بر هویت و مساوات همه انسان ها، بهطور موقت از این توجه کاسته شد؛ اما بعد از رحلت پیامبر(ص) بنا بر عواملی چون تمرکز قدرت، توسعه قلمرو حاکمیت و... به تدریج انگیز أکثرقوم عرب از دیرباز به مقوله نسب به دلیل اثبات هویت و تفاخرات قبیله ای توجه خاصی داشت. با ظهور اسلام و تأکید آن بر هویت و مساوات همه انسان ها، بهطور موقت از این توجه کاسته شد؛ اما بعد از رحلت پیامبر(ص) بنا بر عواملی چون تمرکز قدرت، توسعه قلمرو حاکمیت و... به تدریج انگیزه های جدیدی برای توجه به نسب پدید آمد و انساب نگاری یکی از گونه های مهم در تاریخ نگاری دوره اسلامی گردید. در شرایطی که هدف اصلی این گونه آثار، ذکر نسب افراد و قبایل عرب بود، اخبار تاریخی به تدریج و متأثر از عوامل مذکور و عواملی دیگر چون ورود عناصر غیرعرب به جهان اسلام و تحولات اجتماعی و سیاسی و تبعات ناشی از آنها وارد کتاب های انساب شد. پیوند بین اخبار تاریخی و انساب نگاری ها، بنا بر معیار آثار بر جای مانده نسب نگاری تا پایان سده سوم هجری و حجم و میزان ورود اخبار تاریخی به کتاب های نسب، طی سه مرحله قابل تبیین است: اخبار تاریخی تا پیش از سده سوم هجری که متمایز از نسب نگاری بود؛ سپس از اواخر سده دوم و از اوایل سده سوم هجری که به شکل محدودی در آثار مورخانی چون مدائنی و زبیر بن بکار با نسب نگاری تلفیق یافت و سرانجام از اواسط سده سوم هجری به بعد که به طور گسترده وارد انساب نگاری ها شد؛ چنان که می توان أنساب الأشراف بلاذری را نمونه بارز مرحله اخیر و بر خلاف عنوانش، کتابی در تاریخ دانست نه نسب. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
4 - بازتاب رویکرد دینی- قومی در فتوح نگاری دوره اسلامی: مطالعه ای برپایه فتوح مصر و أخبارها ابن عبدالحکم
محمد تقویفتوح مصر و أخبارها نگاشته ابن عبدالحکم (د 257ﻫ) از نخستین فتوح نگاری های اسلامی درباره سرزمین های غربی جهان اسلام بهویژه مصر است. قدمت و اصالت کتاب و اقتباس های مورخان بعدی از آن، دستیابی به رویکرد و نگرش تاریخی نویسنده در نگارش آن را ضروری می سازد. به این مهم در أکثرفتوح مصر و أخبارها نگاشته ابن عبدالحکم (د 257ﻫ) از نخستین فتوح نگاری های اسلامی درباره سرزمین های غربی جهان اسلام بهویژه مصر است. قدمت و اصالت کتاب و اقتباس های مورخان بعدی از آن، دستیابی به رویکرد و نگرش تاریخی نویسنده در نگارش آن را ضروری می سازد. به این مهم در پژوهش حاضر با واکاوی جزءنگرانه برخی از روایت های کتاب توجه شده است. رویکرد دینی نویسنده، عامل اصلی در گزینش و نقل روایت های تاریخی این کتاب بودهاست. بر همین اساس، عنصر ایمان را عامل اصلی کامیابی مسلمانان در فتح مصر در مقابل مادی گرایی حاکمان بیزانسی می داند. عرب گرایی نیز از طریق تأکید نویسنده بر سبک زندگی بدوی عرب، رقابتهای قبیله ای و ذکر اطلاعات نسب شناسی، بر تاریخ نگری ابن عبدالحکم مؤثر واقع شدهاست. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
5 - کارکردهای نسبشناسی در مطالعات تاریخ اسلام
مهدی بیگدلی سیدابوالفضل رضوی رضا شعبانیبنا بر علل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، اهتمام به نسب در میان بسیاری از ملل جایگاه و اعتبار ویژهای داشت. نیاز اعراب به شناخت تبار خود و بسترهای فکری و فرهنگی موجود در سنتهای رایج در قلمرو اسلامی زمینه رونق نسبنامه نگاری را، به ویژه از قرن سوم هجری، در میان مسلمانان فراه أکثربنا بر علل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، اهتمام به نسب در میان بسیاری از ملل جایگاه و اعتبار ویژهای داشت. نیاز اعراب به شناخت تبار خود و بسترهای فکری و فرهنگی موجود در سنتهای رایج در قلمرو اسلامی زمینه رونق نسبنامه نگاری را، به ویژه از قرن سوم هجری، در میان مسلمانان فراهم کرد و دانشی مستقل موسوم به علم الانساب در تمدن اسلامی پدید آورد که در قرون متمادی از پویایی و اهمیت چشمگیری برخوردار بود. نسبشناسی و ارتباط آن با تاریخ میتواند محمل پژوهشهای مفیدی در حوزه فعالیتهای میانرشتهای باشد. نوشتار حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی این پرسش اصلی را درافکنده است که نسبشناسی چه جایگاه و کارکردی در مطالعات تاریخی دارد. بر این اساس، با تبیین جایگاه تاریخی نسبشناسی، کارکردهای این دانش در تاریخ اسلام بررسی و تحلیل میگردد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
6 - تاریخهای محلی ناحیه جزیره: گونه شناسی ساختاری و ارزیابی محتوایی
حسین نظری پسیخانی معصومعلی پنجه یونس فرهمندتاریخ موصل ابوزکریای اَزدی (د 334ﻫ)؛ تاریخ رقّه قُشیری حَرّانی (د 334ﻫ)؛ تاریخ مَیّافارقین ابن ازرق فارقی (د.ح.577ﻫ)؛ و تاریخ اِربل ابن مُستوفی اِربلی (د 637ﻫ) چهار تاریخ محلی بازمانده از ناحیه جزیره در دوره میانه اسلامی است. در این مقاله به این پرسش ها پرداخته می شود أکثرتاریخ موصل ابوزکریای اَزدی (د 334ﻫ)؛ تاریخ رقّه قُشیری حَرّانی (د 334ﻫ)؛ تاریخ مَیّافارقین ابن ازرق فارقی (د.ح.577ﻫ)؛ و تاریخ اِربل ابن مُستوفی اِربلی (د 637ﻫ) چهار تاریخ محلی بازمانده از ناحیه جزیره در دوره میانه اسلامی است. در این مقاله به این پرسش ها پرداخته می شود که این کتاب ها جدا از محلی بودن، ذیل کدام یک از گونه های دیگر تاریخ نگاری اسلامی جای می گیرند؟ و محتوا و گزارش های آنها در چه حوزه هایی حائز اهمیت است ؟ از بررسی ساختاری و محتوایی این چهار کتاب روشن شد: 1. تاریخ موصل گاه نگاری محلی-عمومی استکه افزون بر تاریخ موصل و جزیره، به وفور از تاریخ دوره متأخر اموی و عصر اول عباسی نیز یاد کرده است؛ 2. تاریخ رَقّه تراجم نگاری طبقاتی است که به ذکر احوالعلماء رقه و جزیره پرداخته، اما درباره جغرافیا و تاریخ این شهر روایت های بسیار کمی دارد 3. تاریخ مَیّافارقین گاه نگاری محلی-عمومی-دودمانی است که تاریخ محلی مَیّافارقین و جزیره را ذیل تاریخ خلافت و تاریخ دودمان های حمدانی، مروانی و اَرتُقی روایت کرده است؛ 4. تاریخ اِربل تراجم نگاری غیرالفبایی است که در آن به احوال و آثار شماری از دانشوران و ادیبان سده های ششم و هفتم هجری پرداخته شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
7 - تاریخ نگاری در عصر صفوی: مطالعه ای درباره نقاوة الآثار فی ذکر الاخیار افوشتهای نطنزی
محمد شورمیجدر این مقاله نقاوة الآثار فی ذکر الاخیار افوشتهای نطنزی (زنده در 1007ﻫ.)، یکی از تواریخ مهم عصر صفوی، بررسی شده تا روش و نگرش او در تاریخ نگاری روشن گردد. همچنین برای ارزیابی جایگاه نقاوة الآثار در سنت تاریخ نگاری آن روزگار این کتاب با پنج کتاب تاریخی آن دوره مقایسه و أکثردر این مقاله نقاوة الآثار فی ذکر الاخیار افوشتهای نطنزی (زنده در 1007ﻫ.)، یکی از تواریخ مهم عصر صفوی، بررسی شده تا روش و نگرش او در تاریخ نگاری روشن گردد. همچنین برای ارزیابی جایگاه نقاوة الآثار در سنت تاریخ نگاری آن روزگار این کتاب با پنج کتاب تاریخی آن دوره مقایسه و سنجیده شدهاست. افوشتهای نطنزی، در تاریخ نگاری از روش هایی چون انسجام متن، پیوستگی روایات و استفاده از گزارههای ارجاعی برای توصیف بهتر متن بهره برده که بر ارزش تاریخ او افزودهاست. تاریخ نگاری افوشته ای متأثراز نگرش شاهیآرمانی ایرانشهری و نگرش تأویلی است. وی همچنین به نسبت مورخان دوره شاه عباس اول به خاطر تسلط بر آیات، احادیث و مضامین شعری، از نگرش تأویلی بیشتری در تفسیر رویدادها برخوردار است. نویسنده با وجود این نگرش، در صدد انعکاس واقعیت تاریخی بوده و تا حدودی نیز در بیان آن موفق بودهاست. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
8 - نقش مجادلات کلامی معاصر در بازنمایی سیمای حضرت خدیجه(س)
مجتبی سلطانی احمدی سارا خاتمی مصطفی گوهری فخرآباداگر چه در گزارشهای موجود درباره خدیجه(س) روایات اختلافی کمتری نسبت به دیگر شخصیتهای برجسته صدر اسلام به چشم میخورد، اما تأثیر گرایش های فکری، مذهبی و تحولات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی دوران حیات مؤلفان بر بازنمایی این شخصیت بیتأثیر نبوده است و شماری از نویسندگان فریقین أکثراگر چه در گزارشهای موجود درباره خدیجه(س) روایات اختلافی کمتری نسبت به دیگر شخصیتهای برجسته صدر اسلام به چشم میخورد، اما تأثیر گرایش های فکری، مذهبی و تحولات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی دوران حیات مؤلفان بر بازنمایی این شخصیت بیتأثیر نبوده است و شماری از نویسندگان فریقین گاه دیدگاه های متفاوت و قابل نقدی درباره ایشان مطرح کرده اند. مقاله حاضر، در صدد بررسی این دیدگاه ها مخصوصا آراء نویسنده فقید لبنانی، جعفر مرتضی عاملی در خصوص خدیجه(س) است. در این میان به تأثیر حضور عایشه نه تنها به عنوان همسر پیامبر، بلکه دختر نخستین خلیفه پس از ایشان و جایگاه رفیع وی در میان برخی فرق نیز توجه شدهاست. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که مؤلفه های کلامی نویسندگان شیعی و رقابت های آنان با اهل سنت گاه موجب شدهاست تا آنها درباره سن خدیجه(س)، همسران پیشین و فرزندانش، نظرات شاذّی ارائه کنند. در باور آنها کم نشان دادن سن خدیجه(س) و دوشیزه بودن وی هنگام ازدواج با رسول خدا(ص)، ایشان را در جایگاهی رفیع تر از عایشه _که در مقام مفاخره با دیگر همسران پیامبر بر این دو موضوع تأکید می ورزید_ می نشاند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
9 - تاریخ قبچاق خانی، تاریخ عمومی ناشناختهای از قرن دوازدهم هجری
اسماعیل چنگیزی اردهاییچکیده دوره دوم تیموریان هند (1118-1274هـ) از جمله دورههایی است که تألیف کتب تاریخی در آن رونق داشته و به لحاظ کمی، بسیار پرشمار است. کتاب تاریخ قبچاق خانی به دست قبچاق خان، از امرای نظامی دستگاه تیموری/بابُری، در همین دوره نوشته شده و در بردارنده اطلاعاتی نو از رویداده أکثرچکیده دوره دوم تیموریان هند (1118-1274هـ) از جمله دورههایی است که تألیف کتب تاریخی در آن رونق داشته و به لحاظ کمی، بسیار پرشمار است. کتاب تاریخ قبچاق خانی به دست قبچاق خان، از امرای نظامی دستگاه تیموری/بابُری، در همین دوره نوشته شده و در بردارنده اطلاعاتی نو از رویدادهای روزگار اوست. کتاب در زمره تاریخهای عمومی است و سبکی ساده، روان و بی تکلف دارد و به زبان فارسی نگاشته شده است. نویسنده تلاش کرده است با مختصرنویسی، چکیدهای از تمامی تاریخ بشری را در یک مجموعه تاریخی تک جلدی بگنجاند. در تاریخ پس از اسلام، نگاه او بیشتر به شرق معطوف است و بهویژه رویدادهای سه منطقه همسایه، یعنی، ایران، آسیای میانه و هند، پر اهمیتتر به شمار میرود. از این کتاب، اطلاعاتی مفید درباره قزاقان، قرقیزها و ازبکان به دست میآید. مخصوصا، با توجه به قلت منابع در باره حکومت شیبانیان، گزارشهای دقیق قبچاق خان از دو شعبه ایشان (ابوالخیریان و عربشاهیان/جانیان) که در ماوراء النهر حکمرانی داشتند، اهمیت تاریخی بسیاری دارد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
10 - سفرنامه هیهچو و ارزش آن در مطالعات تاریخ ایران و اسلام
ایمان تاجیاین مقاله مروری است بر سفرنامه هیهچو، راهبی کرهای که در قرن هشتم میلادی/ دوم هجری، برای زیارت اماکن مقدس بودایی به هند سفر کرد. اما سفرش به هند محدود نشد و او از هند به سمت غرب و شمال تا افغانستان و پاکستان و نیز منطقه ماوراءالنهر و آسیای مرکزی سفر کرد. به علاوه او د أکثراین مقاله مروری است بر سفرنامه هیهچو، راهبی کرهای که در قرن هشتم میلادی/ دوم هجری، برای زیارت اماکن مقدس بودایی به هند سفر کرد. اما سفرش به هند محدود نشد و او از هند به سمت غرب و شمال تا افغانستان و پاکستان و نیز منطقه ماوراءالنهر و آسیای مرکزی سفر کرد. به علاوه او در این سفر تا فارس و شام نیز رفت و سپس در اواخر سال 727 م/ 109ھ به مناطق شرقی چین بازگشت و بهکار ترجمه متون بودایی سرگرم شد. سفرنامه هیهچو کمتر شناخته شده است و با اینکه حجم کمی داشته و فقط قسمتهایی هم از آن بهدست ما رسیده، واجد اطلاعات مفیدی است. این سفرنامه مخصوصا از این نظر اهمیت دارد که هیهچو شاهد معاصر فتوحات اعراب و گسترش اسلام در آن دوران بوده است. در این نوشته، بخشهایی از این کتاب که از نظر تاریخی در مطالعات ایران و اسلام اهمیت دارد بررسی میگردد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
11 - رهیافتی چپگرایانه به تحولات سیاسی-اجتماعی ایران معاصر: دیدگاههای آواتیس میکائیلیان (سلطانزاده)
رضا صدیقی پاشاکی حسین آبادیان باقر علی عادلفر ذکراله محمدیدر این مقاله برخی از دیدگاه های آواتیس میکائیلیان (سلطانزاده) یکی از چهرههای نام دار چپ کمونیستی درباره تحولات سیاسی-اجتماعی ایران معاصر بررسی شده است. اندیشه های او در جهت گیری و راهبردهای حزب کمونیست ایران از آغاز شکلگیری تا مدت ها پس از کنگره دوم نقش عمده ای داشته أکثردر این مقاله برخی از دیدگاه های آواتیس میکائیلیان (سلطانزاده) یکی از چهرههای نام دار چپ کمونیستی درباره تحولات سیاسی-اجتماعی ایران معاصر بررسی شده است. اندیشه های او در جهت گیری و راهبردهای حزب کمونیست ایران از آغاز شکلگیری تا مدت ها پس از کنگره دوم نقش عمده ای داشته است. مهمترین مسأله از نظر سلطانزاده انکشاف اقتصادی در ایران است. او اتحاد سه گانه امپریالیسم، دربار و فئودالیسم را مانع روند طبیعی رشد در ایران قلم داد می کرد. پرسش اصلی در این پژوهش است که چه تمایزی میان دیدگاه سلطانزاده با دیگر کنشگران چپ و آکادمیسین های شوروی درباره سیر تحولات سیاسی- اجتماعی در ایران معاصر وجود داشت؟ سلطانزاده کوشید با تکیه بر آموزههای مارکس، تاریخ ایران را برپایه واقعیتهای داخلی و نیز جهانی تحلیل و تبیین نماید. بر این اساس نظرات او در مورد انکشاف اقتصادی ایران، استعمار، جنبش جنگل و قدرتگیری رضاشاه عدولی آشکار از نظریه پردازان حزب کمونیست شوروی بود که سیر تاریخ جوامع را خطی قلم داد میکردند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
12 - بررسی جایگاه پزشکان مورخ در تاریخ نگاری اسلامی
حسن عبدی پور فرد اصغر منتظرالقائم تراب عطاریتاریخ نگاری اسلامی و به تعبیری تاریخ نگاری مسلمانان به عنوان یکی از ابعاد و مظاهر مهم فرهنگ و تمدن اسلامی از جایگاه ویژه ای در بین سایر مولفه های آن برخوردار است. در فرایند تدوین تاریخ نگاری اسلامی؛ افراد، طبقات و گروههای مختلف از جمله پزشکان، حکما، مورخان و... سهیم بود أکثرتاریخ نگاری اسلامی و به تعبیری تاریخ نگاری مسلمانان به عنوان یکی از ابعاد و مظاهر مهم فرهنگ و تمدن اسلامی از جایگاه ویژه ای در بین سایر مولفه های آن برخوردار است. در فرایند تدوین تاریخ نگاری اسلامی؛ افراد، طبقات و گروههای مختلف از جمله پزشکان، حکما، مورخان و... سهیم بوده داند. با وجود مطالعات و بررسی های گسترده ای که درباره پزشکان دوره اسلامی انجام گرفته است؛ مطالعه درباره افرادی که به صورت همزمان به طبابت و تدوین کتب تاریخی پرداخته اند، کمتر انجام گرفته است. سوال اصلی این پژوهش، این است که پزشکان مورخ چه نقشی را در توسعه تاریخ نگاری اسلامی ایفا نموده اند؟ این گروه از پزشکان از چه جایگاهی در تاریخ نگاری اسلامی برخوردار بوده اند؟ آیا پزشکان مورخ به منابع و اسنادی فراتر از سایر مورخان دسترسی داشته اند؟ شیوه های تاریخ نگاری آنان چگونه بوده است؟ و... .اولین فرضیه ای که می توان مطرح کرد، این است، در بین پزشکان دوره اسلامی، مورخان معروفی وجود داشته و آنان با توجه به موقعیت و مناصب شان، نقش بارزی در تاریخ نگاری اسلامی ایفا نموده اند و همچنین مورخانی هم بوده اند که علاوه بر تدوین کتب تاریخی، در پزشکی نیز دستی داشته و صاحب کتب مهم پزشکی هم بوده اند. در نوشتار حاضر سعی شده است ضمن پرداختن اجمالی به جایگاه پزشکان مورخ در تاریخ نگاری اسلامی با تکیه بر منابع و استنادات تاریخی و به روش کتابخانه ای به سوالات فوق پاسخ های مناسب داده شود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
13 - تأملی بر تاریخ نگاری درباری عصر صفوی؛مطالعه موردی کتاب تکمله الاخبار
سعید نجفی نژاد نجفی نژاد حمید رضا مطهریتاریخ نگاری درباری هم پای شکل گیری حکومت ها در ایران رشد کرده و در برخی دوره ها مانند عصر صفوی تحت تأثیر عوامل مختلف به شکوفایی رسیده و آثار مهمی بر جای گذاشته است. یکی از این مورخان عبدی بیگ شیرازی است که کتاب تکمله الاخبار او یک اثر مهم در حوزه تاریخ نگاری درباری به ش أکثرتاریخ نگاری درباری هم پای شکل گیری حکومت ها در ایران رشد کرده و در برخی دوره ها مانند عصر صفوی تحت تأثیر عوامل مختلف به شکوفایی رسیده و آثار مهمی بر جای گذاشته است. یکی از این مورخان عبدی بیگ شیرازی است که کتاب تکمله الاخبار او یک اثر مهم در حوزه تاریخ نگاری درباری به شمار میرود. نویسنده این اثر تحت تأثیر شرایط سیاسی خاص آن دوره کتاب خود را به انجام رسانده البته باورهای دینی و مذهبی نیز در تشدید برخی شاخصه های تاریخنگاری درباری در این دوره و این اثر نقش داشتهاند . این پژوهش بر آن است تا به روش توصیفی تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که ویژگی تاریخ نگاری درباری چیست و چگونه بر کتاب مذکور تطبیق میکند بدین منظور ضمن برشمردن ویژگیهایی چون پیچیده نویسی، گزافه گویی، تملق و چابلوسی، تقدیس قدرت و عدم تحلیل ، این موارد را در کتاب تکمله الاخبار تبیین کرده است . تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
14 - شکلگیری سُنت حافظه جمعی در دوره پهلوی اول(نشریات ایرانشهر و آینده)
حسین منصوری مطلق مهدی نجف زادهاین پژوهش با تاکیدبر درک تاریخ نگاری ملی و با استفاده از الگوی نظری هالبواکس به مطالعه چرایی و چگونگی تقویت و برجسته سازی حافظه جمعی ایرانیانِعصر پهلوی اول توسط نشریات آن دوران_ با تاکید بر نشریه آینده و ایرانشهر_ پرداخته است. برخلاف تاریخ نگاری سنتی که ضرورتی برای تقوی أکثراین پژوهش با تاکیدبر درک تاریخ نگاری ملی و با استفاده از الگوی نظری هالبواکس به مطالعه چرایی و چگونگی تقویت و برجسته سازی حافظه جمعی ایرانیانِعصر پهلوی اول توسط نشریات آن دوران_ با تاکید بر نشریه آینده و ایرانشهر_ پرداخته است. برخلاف تاریخ نگاری سنتی که ضرورتی برای تقویت و برجسته سازی حافظه جمعی وجود ندارد،در تاریخ نگاری مبتنی بر هویت ملیتقویت و برجسته سازی حافظه جمعی اولویت پیدا می کند و مردم گرایی یکی از شاخصه های اصلی آن محسوب می شود. برجسته سازی به معنی یادآوری، دست کاری گذشته، نگاهی اینهمانی به تاریخ گسسته، تفسیرآن برای نظام هویتی، پیوند زنی آن با تحولات حاضر و استفاده از آن برای ناسیونالیسم سازی می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد نشریات مذکور با نوعی تاریخ نگاری ملی عامه پسند به برجسته سازی کانون هایی ازگذشته،تقویت سنت های مشترک از ایرانی بودن برای همه و نقد تاریخ نویسی سنتی در پی ایجاد هویتی جدید برای عصرِ دولت -ملتبودند. روش پژوهش تاریخی و از نوع توصیفی تحلیلیاست که بر پایه اسناد آرشیوی صورت گرفته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
15 - تاریخنگاری تحلیلیِ تغییر نگاه به شخصیت و حقوق زنان پساپیامبر (موردپژوهی زن در عصر امویان)
علی شفیعی منصور امیرزاده جیرکلی محمدرضا کاظمی گلوردیتاریخ و تاریخ نگاریِ مسائل یک دانش می تواند هم به تصویر درست خاستگاه شکلگیری مسائل یک علم کمک کند و هم میتواند در موضوعشناسی مسئلههای یک علم به کمک عالمان بیاید و به آنان کمک کند تا به نقش زمان و زمینه در چرایی طرح هر مسئله و مواجهه عالمان آن علم با این مسائل، تسلط أکثرتاریخ و تاریخ نگاریِ مسائل یک دانش می تواند هم به تصویر درست خاستگاه شکلگیری مسائل یک علم کمک کند و هم میتواند در موضوعشناسی مسئلههای یک علم به کمک عالمان بیاید و به آنان کمک کند تا به نقش زمان و زمینه در چرایی طرح هر مسئله و مواجهه عالمان آن علم با این مسائل، تسلط و وقوف کاملی پیدا کنند.حقوق زنان به عنوان یکی از محورهای پژوهشی در دانش فقه در طول تاریخ دینداری و زیست مؤمنانه مسلمانان دچار فراز و فرودهای فراوانی شده است که در این مقاله تلاش شده تا در یک بازه زمانی ویژه به این مقوله پرداخته شود و ضمن نگاه تاریخ محورانه به تحلیل چرایی این فرود تاریخی حقوق زنان در جامعه اسلامی پرداخته شود. در این مقاله تلاش شده تا با استفاده از روش تحقیق تحلیلی و اسنادی، با مراجعه به منابع کتابخانهای، ضمن تبیین اجمالی شخصیت و جایگاه زنان در عصر نبوی و ظرفیتهای ایجاد شده توسط دستگاه معرفتی اسلام برای فعلیت یافتن توانمندی ایشان، به سوال اصلی یعنی تغییر نگاه به شخصیت و حقوق زنان پساپیامبر، کی و چگونه اتفاق افتاد؟ پاسخ داده شود.با مبنا قراردادن گزارشهای تاریخی و به روش تاریخنگاری تحلیلی، پاسخ اجمالی به پرسش اصلی مقاله، آن است که؛ اولین گامهای بنیادین برای این انحراف در خلافت امویان برداشته شده است، به عنوان نمونه به: بازگشت گفتمان جنسی به رابطه زن و مرد، بازگشت به نگاه شیءگونه به زن، ترویج مفاسد اخلاقی به هدف جلوگیری از ظرفیتهای اخلاقی و انسانی زنان، و... میتوان اشاره کرد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
16 - تحلیلی بر رویکرد های مدائنی (م 225ق) در نگارش تاریخ
حسین مرادی نسبمدائنی از مولفانی است که دانش گسترده و نبوع علمیاش در تدوین موضوعات مختلف تاریخی بروز و ظهور داشته است. روش وی برای ثبت برخی از وقایع تاریخی بدیع بوده و گنجینهی ارزشمندی را برای نسلهای آینده حفظ کرده است. وی با نگارش در موضوعات مختلف توانسته گونههای دیگری را بر تاری أکثرمدائنی از مولفانی است که دانش گسترده و نبوع علمیاش در تدوین موضوعات مختلف تاریخی بروز و ظهور داشته است. روش وی برای ثبت برخی از وقایع تاریخی بدیع بوده و گنجینهی ارزشمندی را برای نسلهای آینده حفظ کرده است. وی با نگارش در موضوعات مختلف توانسته گونههای دیگری را بر تاریخ نگاری اسلامی بیافزاید. این تحقیق با روش تحلیلی و با مطالعه منابع کهن، که از لابلای متون و کتابهای فهرست به تالیفات وی دست یافت. اساس رویکرد مدائنی بر پایه باورهای دینی، مذهبی، تاریخی و اجتماعی است که مسئولیتپذیری وی در قبال جامعه آن عصر سبب تدوین در موضوعات مختلف شده است. مقاله در پاسخ به این سوال است که مدائنی چه رویکردی در نگارش تاریخ داشته و چه شاخههای جدیدی در تاریخ نگاری اسلامی ایجاد کرده است؟ نتیجه آنکه وی با رویکردی نو به مباحث جدیدی در سیرهنگاری نبوی و امامان شیعه (ع) توجه کرده و همچنین با توجه به مردمشناسی و مسائل اجتماعی دربارهی خواص جامعه، دشمن شناسی و زنان نگارشهایی داشته است که در گسترش تاریخنگاری اسلامی تجلی یافته است تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
17 - کنشگری مورخ در روایت رویدادهای تاریخی؛ بینش انتقادی ناظم الاسلام کرمانی و مهدی ملکزاده در تاریخنگاری رویداد مشروطه
غلارضا وفایی مهر محبوبه شرفی علی اکبر خدری زادهبینش انتقادی مورخ،یکی از مؤلفههای تاریخنگاری و تاریخنگری است ، اگر چه در تاریخ نگاری مورخان قدیم کم وبیش وجود داشته است، اما در تاریخنگاری نوین ایران بیشتر نمایان شده است. مقاله حاضر با روش تاریخی، در تلاش است تا نسبت تاریخنگاری ناظم الاسلام کرمانی و مهدی ملک زاده أکثربینش انتقادی مورخ،یکی از مؤلفههای تاریخنگاری و تاریخنگری است ، اگر چه در تاریخ نگاری مورخان قدیم کم وبیش وجود داشته است، اما در تاریخنگاری نوین ایران بیشتر نمایان شده است. مقاله حاضر با روش تاریخی، در تلاش است تا نسبت تاریخنگاری ناظم الاسلام کرمانی و مهدی ملک زاده در رویداد مشروطه را با بینش یادشده مورد واکاوی قرار دهد. برای تحقق این هدف، پرسشی چنین مطرح است: بینش انتقادی مورخان یاد شده چه تاثیری در روش تاریخی آنان در بازتاب واقعه مشروطه و تحولات پس ازآن داشته است؟ نتایج این پژوهش حاکی از آن است که مورخان فوق تلاش دارند تا با فاصلهگیری از تاریخنگاری یک سویه در دوحوزه، نخست: انتقاد از شاهان و حاکمان قاجار به دلیل ناکارآمدی آنها در اداره کشور و دیگر: توده عوام مردم به عنوان موتور محرکه تحولات جامعه به عنوان عامل اصلی در شکل گیری حوادث تاریخی، به تحلیل و تبیین عوامل برآمدن مشروطه و تحولات بعد از آن بپردازند تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
18 - تاریخنگاری به زبان فارسی در هند: مورد مجمعالتواریخ
عباس هاشم زاه محمدیهمجمعالتواریخ، اثری دربارة تاریخ ایران در دورة پس از سقوط صفویه است که در سال 1207 در هند نوشته شده است. آخرین فقرات اطلاعاتی این اثر مربوط به تاریخ ایران در اوایل قرن سیزدهم است، اما مطالب آن بیشتر از منظر مطالعة تاریخ خاندان مرعشی و تاریخ ایران در سالهای مقارن با سقو أکثرمجمعالتواریخ، اثری دربارة تاریخ ایران در دورة پس از سقوط صفویه است که در سال 1207 در هند نوشته شده است. آخرین فقرات اطلاعاتی این اثر مربوط به تاریخ ایران در اوایل قرن سیزدهم است، اما مطالب آن بیشتر از منظر مطالعة تاریخ خاندان مرعشی و تاریخ ایران در سالهای مقارن با سقوط صفویه تا اوایل دهة هشتاد قرن دوازدهم هجری قمری اهمیت دارد. میرزا محمد خلیل، نویسندة آن اثر، از سادات مرعشی مهاجر به هند است. بنا بر این، به اثر مزبور میبایست به عنوان کتابی تاریخی که توسط یک مهاجر ایرانی به هند نوشته شده است، نگریست. در مقالة حاضر به مجمعالتواریخ از این منظر نگریسته شده است. این نوع نگاه به شناخت بهتر ما از این اثر و نویسندة آن کمک خواهد کرد. نگاه مزبور دو زمینه برای تبیین ویژگیهای مختلف اثر نامبرده در اختیار ما قرار خواهد داد که یکی ایرانی و دیگری هندی است. در نوشتههای برخی از محققانی که قبل از این مجمعالتواریخ را مورد بررسی قرار دادهاند، از این منظر به آن اثر نگریسته نشده و ویژگیهایی مانند دوگانگی نثر آن اثر از نظر دور مانده و یا نویسندة یکی از منابع مهم اطلاعاتی آن، یعنی میر محمدعلی فاضل که او هم از مهاجران ایرانی به هند بوده است، شناسایی نشده است. در این مقاله، افزون بر چشمانداز خاصی که برای تفسیر و تحلیل مجمعالتواریخ اتخاذ شده، کوشش گردیده است تا تصویری به نسبت کامل از مباحث مربوط به تاریخنگاری آن اثر ارایه گردد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
19 - " علل و زمینه های رشد و رونق تاریخنگاری در دوره سلاطین مملوکی (648-923ق)"
امیر حسین شریفی ستار عودی رمضان رضائیچکیده: تاریخنگاری در عصر ممالیک بسیار رشد و رونق پیدا کرد به شکلی که این دوره را باید اوج تاریخنگاری اسلامی دانست. نگارش صدها کتاب با مجلدات فراوان و حجیم در انواع تاریخنگاری و به ویژه در زمینه های تاریخ های عمومی ، محلّی ، دودمانی بیانگر این موضوع است.در هیچ د أکثرچکیده: تاریخنگاری در عصر ممالیک بسیار رشد و رونق پیدا کرد به شکلی که این دوره را باید اوج تاریخنگاری اسلامی دانست. نگارش صدها کتاب با مجلدات فراوان و حجیم در انواع تاریخنگاری و به ویژه در زمینه های تاریخ های عمومی ، محلّی ، دودمانی بیانگر این موضوع است.در هیچ دوره ای، تاریخ اسلام شاهد این همه آثار در زمینه تاریخی نیست .سوال اساسی این پژوهش این است که : چرا در دوره سلاطین مملوکی ( 648-923 ق) تاریخنگاری این همه مورد توجه قرار گرفت ؟ یافته های این تحقیق حاکی ازجنگهای طولانی صلیبی و همچنین مغولان با ممالیک در این زمینه بسیار تاثیر گذار بوده است. مورخان مسلمان قصد داشتند با نوشتن کتابهای خود پیروزی های بزرگ و درخشان سلاطین مملوکی را در برابر دشمنان شرقی و غربی اسلام برای آینده گان به یادگار بگذارند. تشویق و ترغیب سلاطین و امرای مملوکی در امر تاریخ نگاری و بعضی دیگر از عوامل که موضوع این مقاله است نیز در این زمینه بسیار موثر بوده است.روش مطالعه مورد استفاده در این تحقیق ، توصیفی – تحلیلی و با استناد به منابع معتبر و نیز نگاه به نوشته های مطالعاتی و تحقیقات و با مراجعه به کتابخانه و منابع دیجیتال است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
20 - بینش و روش تاریخنگاری حمزه اصفهانی در سنی الملوک و الارض الانبیاء
ذکراله محمدی پوریا اسمعیلیاین نوشتار شیوه تاریخنگاری حمزه اصفهانی مورخ قرن چهارم هجری قمری را مورد تحقیق قرار می دهد. اثر او سنیالملوک و الارض الانبیاء است که در سال 350ه.ق به زبان عربی تألیف شده و ده باب را شامل می شود که در هرباب چند فصل به تاریخ پادشاهان ایران، روم، یونان، قبطی ها، بنی اسرائی أکثراین نوشتار شیوه تاریخنگاری حمزه اصفهانی مورخ قرن چهارم هجری قمری را مورد تحقیق قرار می دهد. اثر او سنیالملوک و الارض الانبیاء است که در سال 350ه.ق به زبان عربی تألیف شده و ده باب را شامل می شود که در هرباب چند فصل به تاریخ پادشاهان ایران، روم، یونان، قبطی ها، بنی اسرائیل، غسانیها و قریش اختصاص داده شده است.مؤلف به شدت میهن پرست و تحت تأثیر نهضت شعوبیه قرار داشت که این مسئله در محتوای کتاب کاملا مشهوداست. در همین راستا این سوال مطرح می شود که بینش و روش تاریخنگاری حمزه اصفهانی بر چه اساسی شکلگرفت؟ فرضیه حاصله چنین است که بینش وی جهانشمول و بر پایه تقدیرگرایی است زیرا به سرگذشت تاریخی اقوامگوناگون طبق مشیت الهی می پردازد و روش او بر پایه تاریخنگاری دودمانی تکیه دارد که برگرفته از سنت تاریخنویسی ایرانیان است. این مقاله با استفاده از روش پژوهش تاریخی مبتنی بر توصیف و تحلیل ابعاد و زوایای موضوعرا بررسی می نماید. یافته های اصلی تحقیق نشان می دهد که حمزه اصفهانی با تأثیرپذیری از متون پهلوی ساسانیانهمچون، خدای نامه و نیز با آگاهی از حکوتها، طوایف و ادیان مختلف، نام کتاب را تاریخ پیامبران و پادشاهان نهاد تااز این طریق پیوند و تطبیق بین این دو برقرار سازد و با فراست توجه مردمان را به اثرش جلب کند که از این حیثجالب توجه است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
21 - تمایزها و دگرگونیهای تاریخنویسی رسمی قاجارها از فتحعلیشان تا ناصرالدینشاه
شهلا منصوری قوامآبادی سهیلا ترابی فارسانی فیض اله بوشاسب گوشهمتون تاریخنگاری رسمی در دوره قاجاریه با توجه به تحولات سیاسی ، اجتماعی و ارتباط با غرب و آشنایی با آثارتاریخی غربیان، دچار دگرگونی شد و دیدگاههای نو را در تاریخنگاری ایجاد کرد. در این دوره دو گونه تاریخنویسیبا رویکردهای متفاوت نزد مورخین رسمی مورداستفاده قرار گرفت. آغاز أکثرمتون تاریخنگاری رسمی در دوره قاجاریه با توجه به تحولات سیاسی ، اجتماعی و ارتباط با غرب و آشنایی با آثارتاریخی غربیان، دچار دگرگونی شد و دیدگاههای نو را در تاریخنگاری ایجاد کرد. در این دوره دو گونه تاریخنویسیبا رویکردهای متفاوت نزد مورخین رسمی مورداستفاده قرار گرفت. آغاز دوره قاجاریه تا پایان دوره محمدشاه و اوایلدوره ناصری کمابیش تاریخنگاری سنتی حاکم بود و از میانه دوره ناصری تغییراتی در تاریخنویسی انجام شد. با توجهبهضرورت تاریخنگاری این دوره و اهمیت کتب نوشتهشده توسط مورخین رسمی، در این مقاله به بررسی این دو نوعنگاه تاریخنگاری رسمی پرداخته میشود و به این سؤال پاسخ داده شود که: چه تفاوتهایی را میتوان در تاریخنگاری تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
22 - از سیاست ورزی تا ستیزه گری: پدریان و پسریان در دربار سلطان مسعود غزنوی
جعفر نوری شیرین سیدین هادی عارف نیاسیاستورزیها و ستیزه¬گری¬های آشکار و پنهان محمودیان و مسعودیان در دربار غزنویان نمونهای از رقابتهای درون دربار پادشاهان در تاریخ ایران محسوب میشود. مناسبات این دو گروه و نوع برخورد مسعود غزنوی با آنها از مهمترین مسائل و چالشهای دوره سلطنت یازده ساله او بود. این م أکثرسیاستورزیها و ستیزه¬گری¬های آشکار و پنهان محمودیان و مسعودیان در دربار غزنویان نمونهای از رقابتهای درون دربار پادشاهان در تاریخ ایران محسوب میشود. مناسبات این دو گروه و نوع برخورد مسعود غزنوی با آنها از مهمترین مسائل و چالشهای دوره سلطنت یازده ساله او بود. این مقاله سعی دارد با نگاه آماری به وضعیت پدریان (مردان نام گرفته در روزگار محمود) و پسریان (جوانان و اطرافیان مسعود) در دربار سلطان مسعود، رقابتهای این دو گروه را تبیین نماید و تأثیر این رقابت بر تضعیف و سقوط حکومت غزنوی را بررسی کند. یافتههای پژوهش بیانگر آن است که این رقابتها نه تنها منجر به حذف و حبس افراد مهمی از دو گروه شد، بلکه بسترساز بسیاری از حوداث و اقدامات دیگر شد و در نهایت یکی از عوامل مهم زمینه ساز سقوط غزنویان و شکست آنها در برابر ترکمانان سلجوقی در نبرد دندانقان شد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
23 - ادریس بدلیسی: تاریخنویسی منشیانه و الگوواره اسلامگرا در تاریخنگاری عثمانی
محمد حسین صادقیچکیده ادریس بدلیسی در میان تاریخنگاران فارسینویس دربار عثمانی، جایگاه بلندی دارد، آنچنانکه میتوان او را برجستهترین نماینده فارسینویسی و تاریخنگاری ایرانی در دربار عثمانیان برشمرد. این مقاله با تمرکز بر هشتبهشت و سلیم شاهنامه بهعنوان دو اثر تاریخنگارانه وی أکثرچکیده ادریس بدلیسی در میان تاریخنگاران فارسینویس دربار عثمانی، جایگاه بلندی دارد، آنچنانکه میتوان او را برجستهترین نماینده فارسینویسی و تاریخنگاری ایرانی در دربار عثمانیان برشمرد. این مقاله با تمرکز بر هشتبهشت و سلیم شاهنامه بهعنوان دو اثر تاریخنگارانه وی درصدد شناسایی مؤلّفههای اصلی تاریخنویسی و تاریخنگاری او برآمده و در گام نهایی به تبیین این مؤلفهها پرداختهاست. بنابر یافتههای این پژوهش، مهمترین شاخصههای تاریخنویسی بدلیسی عبارتند از: گزارش مفصل وقایع، استفاده از نثری مصنوع و ادبی، درآمیختن متن با اشعار، آیات و روایات، عدم اشاره کافی به منابع روایتها و تقسیمبندی منظم مطالب. همچنین ارائه تصویری امپراتورگونه از دولت عثمانی، تلاش در جهت مشروعیتافزایی برای آلعثمان، بهرهگیری از روایت تاریخی درجهت خدمت به مقاصد سیاسی دولت عثمانی، قرار گرفتن دربار در مرکز روایت، عدم اکتفا به نقل تاریخ سیاسی، توجه به نهادهای دولتی، علمی و اجتماعی، رجال تأثیرگذار و علما و توجه به احوال ملل همسایه ازجمله مهمترین شاخصههای تاریخنگاری وی محسوب میشوند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
24 - ادریس بدلیسی: تاریخنویسی منشیانه و الگوواره اسلامگرا در تاریخنگاری عثمانی
محمد حسین صادقیادریس بدلیسی در میان تاریخنگاران فارسینویس دربار عثمانی، جایگاه بلندی دارد، آنچنانکه میتوان او را برجستهترین نماینده فارسینویسی و تاریخنگاری ایرانی در دربار عثمانیان برشمرد. این مقاله با تمرکز بر هشتبهشت و سلیم شاهنامه بهعنوان دو اثر تاریخنگارانه وی درصدد شن أکثرادریس بدلیسی در میان تاریخنگاران فارسینویس دربار عثمانی، جایگاه بلندی دارد، آنچنانکه میتوان او را برجستهترین نماینده فارسینویسی و تاریخنگاری ایرانی در دربار عثمانیان برشمرد. این مقاله با تمرکز بر هشتبهشت و سلیم شاهنامه بهعنوان دو اثر تاریخنگارانه وی درصدد شناسایی مؤلّفههای اصلی تاریخنویسی و تاریخنگاری او برآمده و در گام نهایی به تبیین این مؤلفهها پرداختهاست. بنابر یافتههای این پژوهش، مهمترین شاخصههای تاریخنویسی بدلیسی عبارتند از: گزارش مفصل وقایع، استفاده از نثری مصنوع و ادبی، درآمیختن متن با اشعار، آیات و روایات، عدم اشاره کافی به منابع روایتها و تقسیمبندی منظم مطالب. همچنین ارائه تصویری امپراتورگونه از دولت عثمانی، تلاش در جهت مشروعیتافزایی برای آلعثمان، بهرهگیری از روایت تاریخی درجهت خدمت به مقاصد سیاسی دولت عثمانی، قرار گرفتن دربار در مرکز روایت، عدم اکتفا به نقل تاریخ سیاسی، توجه به نهادهای دولتی، علمی و اجتماعی، رجال تأثیرگذار و علما و توجه به احوال ملل همسایه ازجمله مهمترین شاخصههای تاریخنگاری وی محسوب میشوند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
25 - تاریخ شروع خلافت امام علی(ع) و بیعت با او: بازیابی منابع و اعتبارسنجی روایات یعقوبی
سمیه امین رعیا جزهتاریخ یعقوبی اثر احمد بن ابی یعقوب (د 284ه) تاریخی عمومی است که به روش ترکیبی نگاشته شده؛ بدین معنی که با حذف زنجیره اِسنادها و تلفیق محتوای چند روایت از یک رویداد گزارشی واحد و منسجم از آن عرضه کردهاست. در این مقاله، روایات یعقوبی درباره تاریخ شروع خلافت امام علی(ع) أکثرتاریخ یعقوبی اثر احمد بن ابی یعقوب (د 284ه) تاریخی عمومی است که به روش ترکیبی نگاشته شده؛ بدین معنی که با حذف زنجیره اِسنادها و تلفیق محتوای چند روایت از یک رویداد گزارشی واحد و منسجم از آن عرضه کردهاست. در این مقاله، روایات یعقوبی درباره تاریخ شروع خلافت امام علی(ع) و بیعت با او با دیگر منابع تاریخی بررسی و مقایسه شده تا روشن گردد، منابع یعقوبی کدام است؟ آیا این منابع اعتبار و وثاقت کافی دارند؟ و مهمتر اینکه معیار یعقوبی برای گزینش روایات چه بودهاست؟ یافتههای این پژوهش حاکی از آن است که روایات یعقوبی در باب سال، ماه و روزِ کشتهشدن عثمان، نخستین بیعتکننده (طَلحَه) و... همسو با سایر منابع و معتبر است. البته در جاهایی مانند بیعت همه مردم با علی(ع) جز سه تن از قریش، نقش پنجتن از نمایندگان انصار در بیعت با علی(ع) و... متأثّر از گرایشهای شیعی یا دلایل ناشناخته دیگر گزارشهایی متفاوت و گاه شاذّ ارائه کرده که منبع آنها مشخص نیست. تفاصيل المقالة