ادریس بدلیسی، تاریخ‌نویسی منشیانه و الگووارۀ اسلامگرا در تاریخ‌نگاری عثمانی
الموضوعات : تاریخ و تمدن اسلامی
محمدحسین صادقی
1
(دانشگاه تهران)
الکلمات المفتاحية: ادریس بدلیسی, تاریخ‌نگاری, الگووارۀ اسلامگرا, تاریخ‌نویسی فارسی, تاریخ‌نویسی منشیانه,
ملخص المقالة :
به واسطۀ حضور علما و دانشمندان ایرانی و حمایت سلاطین و شاهزادگان از ایشان، زبان و ادب فارسی و به تبع آن تاریخ‌نویسی فارسی در قلمرو عثمانی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده است؛ به‌طوری که تحت حمایت دربار عثمانی چندین اثر تاریخ‌نگارانه به رشته تحریر درآمدند. در میان تاریخ‌نگاران فارسی‌نویس دربار عثمانی، ادریس بدلیسی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است؛ به‌طوری که می‌توان او را برجسته‌ترین نمایندۀ فارسی‌نویسی و تاریخ‌نگاری ایرانی در دربار عثمانیان به حساب آورد. پژوهش حاضر پس از ارائۀ توصیفی از زندگانی ادریس بدلیسی با تمرکز بر متن هشت بهشت و سلیم شاهنامه به عنوان دو اثر تاریخ‌نگارانۀ وی درصدد شناسایی مؤلّفه‌های اصلی تاریخ‌نویسی و تاریخ‌نگاری او برآمده و در گام نهایی به تبیین این مؤلفه‌ها پرداخت. یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهند که گزارش مفصل وقایع، استفاده از نثری مصنوع و ادبی، درآمیختن متن به اشعار، آیات و روایات، عدم اشارۀ کافی به منابع روایت‌ها و تقسیم‌بندی منظم مطالب مهم‌ترین شاخصه‌های تاریخ‌نویسی وی و ارائۀ تصویری امپراتورگونه از دولت عثمانی، تلاش در جهت مشروعیت‌سازی برای آل عثمان، بهره‌گیری از روایت تاریخی درجهت خدمت به مقاصد سیاسی دولت عثمانی، در مرکز روایت قرار گرفتن دربار، عدم اکتفا به نقل تاریخ سیاسی، توجه به نهادهای دولتی، علمی و اجتماعی، رجال تأثیرگذار و علما و توجه به احوال ملل همسایه ازجمله ویژگی‌های تاریخ‌نگاری وی محسوب می‌شوند. بر اساس یافته‌های این پژوهش می‌توان مدعای نگارندۀ سطور مبنی بر به کار گیری نثری متکلف و مصنوع از سوی بدلیسی برای تثبیت جایگاه خویش در دربار عثمانی و ارائۀ تصویری امپراتورگونه از دولت عثمانی
