حکایت اخلاقی یکی از انواع قصههای سنتی است که پدیدآورندگان آن، آن را صرفاً بهمنظور تعلیم و تأیید آموزههای اخلاقی مد نظر خود به کار میبردهاند. هدف این مقاله، شناسایی ساختار این نوع ادبی بر پایۀ حکایتهای اخلاقی منظومههای تعلیمی و بهطور ویژه مخزن الاسرار نظامی و سه چکیده کامل
حکایت اخلاقی یکی از انواع قصههای سنتی است که پدیدآورندگان آن، آن را صرفاً بهمنظور تعلیم و تأیید آموزههای اخلاقی مد نظر خود به کار میبردهاند. هدف این مقاله، شناسایی ساختار این نوع ادبی بر پایۀ حکایتهای اخلاقی منظومههای تعلیمی و بهطور ویژه مخزن الاسرار نظامی و سه نظیرۀ مشهور آن (مطلع الانوار امیرخسرو، روضة الانوار خواجوی کرمانی و تحفة الاحرار جامی) است. نگارندگان با بهکارگیری روش ریختشناسی پراپ، که یکی از روشهای مناسب برای گونهشناسی انواع ادبی روایی است، حکایتهای اخلاقی این چهار منظومه را بررسی کرده و به این نتیجه رسیدهاند که حکایت اخلاقی از لحاظ ساختاری، روایت کوتاهی است که از یک صحنۀ آغازین (وقوع صحنۀ سؤالبرانگیز/ بروز مشکل) و سیزده خویشکاری (طرح سؤال، سرزنش، پاسخدهی، نصیحت، شرارت، نابودی شریر، یاریطلبی، یاریدهی، رفع مشکل، تنبّه، پشیمانی، جبران اشتباه و پاداشیابی) تشکیل شده است که پنج شخصیت (قهرمان، نصیحتشنو، ناصح، شریر و یاریگر) این خویشکاریها را بر عهده دارند. حکایتهای اخلاقی دارای دو الگوی روایی اصلی و دو الگوی روایی فرعی هستند که گاهی نیز با هم ترکیب میشوند.
پرونده مقاله