مسئله در این پژوهش نشاندادن تأثیرپذیری زبانی و اندیشگی پروین اعتصامی از حافظ است. روش تحقیق توصیفیـتحلیلی و بر مبنای رویکرد بینامتنیت ژنت است. بینامتنیت بر اثرپذیری و اثرگذاری متون بر یکدیگر استوار است. بر مبنای این رویکرد، هیچ متن یگانه، اصیل و منحصربهفردی وجود ندار چکیده کامل
مسئله در این پژوهش نشاندادن تأثیرپذیری زبانی و اندیشگی پروین اعتصامی از حافظ است. روش تحقیق توصیفیـتحلیلی و بر مبنای رویکرد بینامتنیت ژنت است. بینامتنیت بر اثرپذیری و اثرگذاری متون بر یکدیگر استوار است. بر مبنای این رویکرد، هیچ متن یگانه، اصیل و منحصربهفردی وجود ندارد. همة متون از متون پیش از خود تأثیر پذیرفتهاند و بر متون پس از خود تأثیر میگذارند و این امر ناظر بر ویژگی گفتوگومندی متون است. ژولیا کریستوا اصطلاح بینامتنیت را در اواخر دهة شصت میلادی مطرح کرد. ژرار ژنت ازجمله نظریهپردازانی است که بینامتنیت را بهگونهای کاربردی بدل کرد و آن را ترامتنیت نامید. نتایج حاصل از بازخوانی قصاید پروین اعتصامی، بیانگر وجود روابط بیشمتنی و فرامتنی قصاید این شاعر و غزلیات حافظ ـ از میان اقسام پنجگانة روابط بینامتنی ژنتی (بینامتنیت، پیرامتنیت، فرامتنیت، سرمتنیت و بیشمتنیت) ـ است. روابط فرامتنی میان برخی از ابیات پروین و حافظ نشاندهندة پایبندی پروین به اصول فکری و فرهنگی ادبیات کلاسیک فارسی و موضع انتقادی حافظ در این امور است.
پرونده مقاله
ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻴﺰان توجه بر مؤلفههای تربیت اخلاقی در متون فارسیِ دورۀ متوسطة اول اجرا شده است. روش پژوهش، تحلیل محتوای مقولهای و واحد تحلیل، متن، اشعار و تصویر است. جامعة آماری این پژوهش کتابهای فارسی مدارس پایة اول تا سوم متوسطة اول در سال 99‑1400 چکیده کامل
ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻴﺰان توجه بر مؤلفههای تربیت اخلاقی در متون فارسیِ دورۀ متوسطة اول اجرا شده است. روش پژوهش، تحلیل محتوای مقولهای و واحد تحلیل، متن، اشعار و تصویر است. جامعة آماری این پژوهش کتابهای فارسی مدارس پایة اول تا سوم متوسطة اول در سال 99‑1400 است و رویکرد پژوهش نیز کاربردی است. ابزار جمعآوری اطلاعات فهرست وارسی است. برای تجزیه و تحلیل دادهها از شاخصهای آمار توصیفی فراوانی و درصد استفاده شده است. ﻋﻤﺪهﺗﺮﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶ نشان داد که در ﻛﺘﺎبهای فارسی پایة هفتم، بیشترین نمود بهترتیب متعلق به مؤلفههای طبیعتشناسی و محبت و مهرورزی است و مؤلفههای صبر و بردباری و نکوهش هوا و هوس نفسانی کمترین نمود را دارند. در پایة هشتم و نهم بهترتیب مؤلفههای طبیعتشناسی و وطندوستی بیشترین نمود را داشتهاند؛ نیز در پایة هشتم مؤلفههای صبر و بردباری و قناعت و در پایة نهم، قناعت و نکوهش هوا و هوس نفسانی کمترین نمود را به خود اختصاص دادهاند. پرسشی که در این پژوهش درپی پاسخ آن هستیم آن است که مؤلفههای اخلاقی در محتوای متون منظور چه میزان پوششدهی را در بر میگیرد؟.
پرونده مقاله
در طول تاریخ بشریّت و در فرهنگهای گوناگون، انسانها همیشه در جستوجوی شیوههای متفاوت ابراز شادی بودهاند. آیینها، جشنها، موسیقی، هنرهای گوناگون همهوهمه راهکارهای ایجاد شادی به شمار میآیند؛ ازاینرو میتوان گفت شادی یکی از نیازهای موجود، واقعی و عاطفی هر انسانی اس چکیده کامل
در طول تاریخ بشریّت و در فرهنگهای گوناگون، انسانها همیشه در جستوجوی شیوههای متفاوت ابراز شادی بودهاند. آیینها، جشنها، موسیقی، هنرهای گوناگون همهوهمه راهکارهای ایجاد شادی به شمار میآیند؛ ازاینرو میتوان گفت شادی یکی از نیازهای موجود، واقعی و عاطفی هر انسانی است و این مسئلة جهانی و عمومی در نهاد بشر نهفته است. شادی اصولاً سازنده و محرّک است و آثار تربیتی فراوانی دارد؛ ازنظر اجتماعی موجبات رشد فکری و فرهنگی و اعتدال روحی مردم را فراهم میکند؛ ازهمینروی در ادبیات فارسی کمتر شاعر و نویسندهای را میبینیم که مخاطب خود را به شادی و رویآوردن به موضوعات زندگیساز ترغیب نکرده باشد. یکی از این آثار ادبی، قابوسنامه است. قابوسنامه یکی از آثار گرانسنگ زبان فارسی است که امیر عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر بن قابوس زیاری، آن را در چهل و چهار فصل برای آموزش و تربیت فرزند خود، گیلانشاه در قرن پنجم هجری تألیف کرد. عاطفة شادی در این اثر برجسته است و مؤلّف در کاربرد و ترویج آن نیّتی آگاهانه داشته است. با توجه به اهمیت موضوع شادی، هدف از پژوهش حاضر، بررسی ماهیّت شادی در قابوسنامه و نقش آن در تربیت اجتماعی است. روشهای استفادهشده در این پژوهش تحلیل مضمون و روش استنتاجی است؛ بهگونهای که در ابتدا با استفاده از روش تحلیل مضمون، کتاب قابوسنامه تحلیل و مضامین شادی استخراج و سپس با روش استنتاجی، اصول تربیتی مبتی بر هریک از این مضامین استنتاج شد. یافتههای پژوهش نشان داد که مضامین شادی در قابوسنامه شامل سپاسگزاری، عدالت، همنشینی با دوست خوب، نظم، موسیقی، کار، هدفمندی و مسافرت است که برپایة این مضامین، هشت اصل تربیت اجتماعی استنتاج شد. نتایج بر این امر تأکید دارند که شادی علاوهبر اینکه یکی از نیازهای روانی انسان است، یک ضرورت اجتماعی است و سهم بسیاری در تعامل و انسجام و اتّحاد افراد، جامعه و فرهنگها دارد؛ نیز مقدمة رشد فکری و فرهنگی و اعتدال روحی مردم را فراهم میکند که همة اینها ابعاد تربیت اجتماعی هستند.
پرونده مقاله
اخلاق مراقبت نظریة اخلاقی نوینی است که برپایة اصول مراقبت و مسئولیت تعریف شده و کرول گیلیکان آن را در تقابل با اخلاق سنتی بینان نهاده است. وی روش کلبرگ را در رشد قضاوت اخلاقی کودکان به کار گرفت و آن را مبتنی بر سه محور جزئینگری، جانبداری و عاطفهگرایی استوار کرد. بهطو چکیده کامل
اخلاق مراقبت نظریة اخلاقی نوینی است که برپایة اصول مراقبت و مسئولیت تعریف شده و کرول گیلیکان آن را در تقابل با اخلاق سنتی بینان نهاده است. وی روش کلبرگ را در رشد قضاوت اخلاقی کودکان به کار گرفت و آن را مبتنی بر سه محور جزئینگری، جانبداری و عاطفهگرایی استوار کرد. بهطوریکه اخلاق سنتی تکلیفگرا و نتیجهگرا را رد کرد و آن را ناقص و مردسالارانه شمرد. در این مقاله، با روش تحلیلی ـ توصیفی، ابتدا با تبیین نظریة اخلاق مراقبت، محور جزئینگری اصول قضاوت اخلاقی مولانا در مثنوی بررسی میشود. با تعمق در اشعار و داستانهای مولانا این نتیجه حاصل شد که این عارف اخلاقمدار با جهانبینی دینی و عرفانی خود که در تعالیم اسلامی ریشه دارد، بین عقل و عاطفه تعادل اخلاقی ایجاد کرده و نظریة اخلاق مراقبت را در کلام خود به کار برده است. وی فراتر از جنسیّت و زمان، با اشاره به جزئیترین اصول اخلاقی مانند ریا، تجاوز، غیبت، فساد، نفاق، تقلید و... عواقب رعایتنکردن این اصول را قضاوت میکند. مخاطبان اصلی وی در این مقوله، ارکان سیاسی حکومت، عالمان و فقیهان، شاعران، مداحان و دلقکان، طبقات عامة مردم، کجفهمان، صوفیان و زاهدان دروغین و شخصیتهای دروغین هستند. گفتنی است بیشترین بسامد در طبقة صوفیان و زاهدان دروغین است و مولانا به نقد تزویر، ریا، نفاق و فساد در آن میپردازد.
پرونده مقاله
مولوی در مثنوی تداعیهای متعددی به کار میبرد و از موضوعی به موضوع دیگر میرود؛ همین امر باعث شده است یکی از مباحث پُرتکرار و مهم عرفانی مثنوی، یعنی صحبت و همنشینی و شرایط سالکان و فوایدی که مولانا برای همنشینشدن با اولیای الهی برمیشمارد، چندان بهطور دقیق بررسی نشود چکیده کامل
مولوی در مثنوی تداعیهای متعددی به کار میبرد و از موضوعی به موضوع دیگر میرود؛ همین امر باعث شده است یکی از مباحث پُرتکرار و مهم عرفانی مثنوی، یعنی صحبت و همنشینی و شرایط سالکان و فوایدی که مولانا برای همنشینشدن با اولیای الهی برمیشمارد، چندان بهطور دقیق بررسی نشود. در این پژوهش بهدنبال آن هستیم تا با جمع ابیات پراکندۀ موضوع صحبت و همنشینی در مثنوی و تحلیل آنها براساس خود مثنوی، آن هم با تکیه بر نشانههای درونمتنی و بافت موقعیتی، به بررسی این موضوع بپردازیم؛ اما بهسبب آنکه بررسی شش دفتر مثنوی، خارج از محدودیّت این مقاله است، این موضوع در این پژوهش فقط در دفترهای اول و دوم بررسی میشود. از رهرو این پژوهش پی بردیم که مولانا در موضوع مصاحبت و مجالست سالکان با اولیای الهی، با وجود جرّ جرار کلام، وحدت و انسجام فکری و معنایی خاصی را دنبال میکند و این امر از نظمِ مباحث و مطالب ذیل موضوع صحبت مشخص است؛ بیان انواع مصاحبت و فراق و ذکر شرایط متعددی مانند صبر و تسلیم، توجه به سخنان اولیا و عمل بدان، نداشتن کینه، تلاش پیوسته، اظهار نیاز و تواضع، دوری از پندار کمال و... برای مصاحبت و همنشینی سالکان با اولیای الهی و نیز آوردن فواید فراوان این مجالست ـ مانند مُبدلشدن حس، رهایی از تن و صورت، رهایی از آشفتگی راه سیروسلوک، رهایی از شیطان، شکستن هوا و آرزو، رهایی از دنیا و لذایذ دنیوی، رهایی از نفس اماره و مکرهای آن و... ـ برای سالکانِ همنشینشده با اولیای الهی، گویای این نظم و انسجام فکری و معنایی در مثنوی است؛ نیز این موضوعات بر این نکته تأکید میکند که مولانا مصاحبت سالکان با اولیای الهی را بهتر از فراق و تنها گامبرداشتن آنها در مسیر سیروسلوک میداند.
پرونده مقاله
ضربالمثلها آینة فرهنگعامه هستند که سینهبهسینه از نسلی به نسل دیگر انتقال مییابند و میتوان با بررسی آنها به شیوة تفکر و روح عامة یک سرزمین دست یافت. مضامین تعلیمی ضربالمثلها بر عوام و خواص جامعه تأثیری بسزا دارد و شاید همین یکی از عوامل مهم ماندگاری آن طی قرون چکیده کامل
ضربالمثلها آینة فرهنگعامه هستند که سینهبهسینه از نسلی به نسل دیگر انتقال مییابند و میتوان با بررسی آنها به شیوة تفکر و روح عامة یک سرزمین دست یافت. مضامین تعلیمی ضربالمثلها بر عوام و خواص جامعه تأثیری بسزا دارد و شاید همین یکی از عوامل مهم ماندگاری آن طی قرون متمادی باشد. غزلیات حافظ سرشار از تمثیلات است. ایجاز زبان اشعار او سبب شده است مقبول طبع مردم صاحبنظر شود و هفت سده، در اذهان و زبان این مرزوبوم باقی بماند. در شعر معاصر چه از نوع نیمایی باشد یا غزل معاصر، الگوبرداری از زبان و اندیشة حافظ دیده میشود. در این پژوهش با مطالعة آثار هجده شاعر معاصر، انواع تأثیرپذیری و اقتباس از ضربالمثلهای غزلیات حافظ در اشعار آنان، کشف و استخراج شده است؛ نیز وامگیری صریح و غیرصریح از 110 ضربالمثل غزلیات حافظ در اشعار آنان دیده میشود. نتایج بهدستآمده نشان میدهد که مضامین اندرزگونه، توصیههای شاعرانه، تشویق، نهی و تحذیر ضربالمثلهای دیوان حافظ در شعر معاصر بازآفرینی شده است. شاعر معاصر چه در محور فرم و صورت و چه از جنبة مضمون و محتوا، گاه بهصورت نقلقولی شاعرانه برای بیان تأثرات و گاه بهمنظور نقد شرایط روزگار، از آموزههای نهفته در محتوای ضربالمثلهای اشعار خواجه وام میگیرد و میکوشد با افزودن و یا اندک تغییراتی در واژگان، تمثیلات اشعار او را بازآفرینی کند.
پرونده مقاله
نیمة دوم قرن بیستم، مکتب انسانگرایی پدیدار شد. هدف در این مکتب، تلاش برای بالابردن سطح خودآگاهی انسان و کشف توانمندیهای بشر امروزی است. یکی از طرفداران و نظریهپردازان این مکتب کارل راجرز (1902‑1987م.) بود. او ویژگیهایی را برای افراد در مسیر رشد و شکوفایی برگزید. از چکیده کامل
نیمة دوم قرن بیستم، مکتب انسانگرایی پدیدار شد. هدف در این مکتب، تلاش برای بالابردن سطح خودآگاهی انسان و کشف توانمندیهای بشر امروزی است. یکی از طرفداران و نظریهپردازان این مکتب کارل راجرز (1902‑1987م.) بود. او ویژگیهایی را برای افراد در مسیر رشد و شکوفایی برگزید. از میان حکیمان و بزرگان ادب فارسی، سعدی در دوران زندگی با مسائل گوناگون اجتماعی روبهرو بوده است. وی در قالب حکایت و شخصیتهای داستانی، راهکارهایی برای رسیدن انسان به رستگاری معرفی میکند. در این پژوهش، شخصیتهای دو اثر مهم و ارزشمند بوستان و گلستان سعدی برپایة الگوی انسان خودشکوفای راجرز بررسی میشود و مطابق با دیدگاه وی تطبیق مییابد. نگارندگان در این پژوهش، خودشکوفایی و انسان خودشکوفا را بحث و بررسی میکنند. نتیجة بررسیها نشان میدهد در این دو اثر تعلیمیِ ارزشمند که رهاورد سیر آفاقی و انفسی سعدی است، شخصیتهایی از اقشار گوناگون، ازجمله عالم، عارف، زاهد، ملکزاده و همسر مرد درویش نقش تأثیرگذاری داشتهاند. آنان با پذیرش روبهروشدن با دشواریهای زندگی، خلّاقیت و ارادة آزاد در تصمیمگیریها، مطابق نظریة راجرز، توانستهاند به خودآگاهی و کمال انسانی راه یابند.
پرونده مقاله