واکاوی نمودهای شخصیت خودشکوفا در بوستان و گلستان سعدی با رویکرد تطبیقی به نظریه راجرز

محورهای موضوعی : شاهنامه

سیده فاطمه مظفرپور خوشرودی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران)
ناهید اکبرى ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران(نویسنده مسؤول))
حسینعلی پاشاپاسندی ³ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران)

تاریخ دریافت : 1400/10/23 تاریخ پذیرش : 1401/01/18 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: سعدی, بوستان, گلستان, خودشکوفایی, کارل راجرز,

چکیده مقاله :

نیمة دوم قرن بیستم، مکتب انسان‌گرایی پدیدار شد. هدف در این مکتب، تلاش برای بالابردن سطح خودآگاهی انسان و کشف توانمندی‌های بشر امروزی است. یکی از طرفداران و نظریه‌پردازان این مکتب کارل راجرز (1902‑1987م.) بود. او ویژگی‌هایی را برای افراد در مسیر رشد و شکوفایی برگزید. از میان حکیمان و بزرگان ادب فارسی، سعدی در دوران زندگی با مسائل گوناگون اجتماعی روبه‌رو بوده است. وی در قالب حکایت و شخصیت‌های داستانی، راهکارهایی برای رسیدن انسان به رستگاری معرفی می‌کند. در این پژوهش، شخصیت‌های دو اثر مهم و ارزشمند بوستان و گلستان سعدی برپایة الگوی انسان خودشکوفای راجرز بررسی می‌شود و مطابق با دیدگاه وی تطبیق می‌یابد. نگارندگان در این پژوهش، خودشکوفایی و انسان خودشکوفا را بحث و بررسی می‌کنند. نتیجة بررسی‌ها نشان می‌دهد در این دو اثر تعلیمیِ ارزشمند که رهاورد سیر آفاقی و انفسی سعدی است، شخصیت‌هایی از اقشار گوناگون، ازجمله عالم، عارف، زاهد، ملک‌زاده و همسر مرد درویش نقش تأثیرگذاری داشته‌اند. آنان با پذیرش روبه‌رو‌شدن با دشواری‌های زندگی، خلّاقیت و ارادة آزاد در تصمیم‌گیری‌ها، مطابق نظریة راجرز، توانسته‌اند به خودآگاهی و کمال انسانی راه یابند.

چکیده انگلیسی:

In the second half of the twentieth century, the school of "humanism" emerged and the effort to raise the level of human self-awareness and discover the capabilities of modern human beings became the goal of this school. One of the proponents and theorists of this school was Carl Rogers. He chose characteristics for people on the path of growth and prosperity. Among the sophisticated and great men of Persian literature, Saadi has faced various social problems during his lifetime. In the form of anecdotes and fictional characters, he introduces strategies for man to achieve salvation. In this study, the characters of Saadi's Bustan and Golestan (his two important and valuable works) have been studied according to Rogers's model of self-fulfilling human being and have been adapted according to his view points. In this study, the authors have reviewed the characters of Gulistan and Bustan anecdotes from the perspective of humanistic psychology based on Rogers’s self-actualization model. The results of studies show that in these two valuable educational works, which are the result of Saadi's psychic and spiritual journey, personalities from various walks of life, including scholar, mystic, eremite, lord, and the wife of a mendicant man, have played influential roles. By accepting the difficulties of life, creativity, and free will in making decisions according to Rogers’s theory, they have been able to achieve self-awareness and human perfection. 

منابع و مأخذ:

1. آذر، امیراسماعیل (1375)، سعدی‌شناسی (نقد و تحلیل بوستان و گلستان)، چاپ اول، تهران: میترا.


2. آقاغفاری، نسرین؛ آقایی حمل‌آباد، ژیلا (1394)، «بررسی انسان از دیدگاه سعدی شیرازی»، مجموعه مقاله‌های دهمین همایش بین‌المللی ترویج زبان و ادب فارسی دانشگاه محقق اردبیلی، برگرفته از

 https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?ID=38891، 130‑140.

3. اتکینسون، ریتا ال و دیگران (1384)، زمینة روان‌شناسی هیلگار، ج 1، ترجمة حسن رفیعی، چاپ هشتم، تهران: ارجمند.


4. اسمیت، ادوارد و دیگران (1384)، زمینة روان‌شناسی هیلگارد، ج 1، ترجمة نصرت‌الله پورافکاری، چاپ اول، تهران: آینده‌سازان و شهرآب.


5. اشرف‌زاده، رضا؛ عباسی، زهرا (1397)، «بررسی شخصیت‌های منظومه‌های حماسی بهمن‌نامه، کوش‌نامه، فرامرزنامه و گرشاسب‌نامه براساس نظریات انسان‌شناسی کارل راجرز و آبراهام مزلو»، دوفصل‌نامۀ علوم ادبی، سال 8، شمارة 14، 9‑48.


6. افتخاری، سیّد عطاءالله؛ علی بخشی، نجمه (1390)، «مسئولیت متقابل مردم و حکومت در گلستان و بوستان سعدی»، فصل‌نامة تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی، شمارة 8، 183‑206.


7. انوری، حسن (1384)، شوریده و بی‌قرار (درباره سعدی و آثار او)، چاپ اول، تهران: قطره.


8. ترابی، علی‌اکبر (۱۳۷۶)، جامعه‌شناسی ادبیات فارسی، تبریز: نشر فروغ آزادی.


9. سعدی، مصلح‌الدین (1378)، گلستان، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چاپ بیست‌و‌یکم، تهران: صفی‌علیشاه.


10. ـــــــــــــــــــ (1387)، بوستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، چاپ نهم، تهران: خوارزمی.


11. ـــــــــــــــــــ (۱۳۷۷)، گلستان سعدی، تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ پنجم، تهران: خوارزمی.


12. راجرز، کارل (1376)، هنر انسان‌شدن، ترجمة مهین میلانی، چاپ اول، تهران: فاخته.


13. ــــــــــــ (1369)، درآمدی بر انسان‌شدن (دیدگاه یک درمانگر از روان‌درمانی)، ترجمة قاسم قاضی، چاپ اول، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی مرکز انتشارات علمی.


14. زرین‌کوب، عبدالحسین (1386)، حدیث خوش سعدی (دربارۀ زندگی و اندیشۀ سعدی)، چاپ چهارم، تهران: سخن.


15. ــــــــــــــــــــــ (1382)، با کاروان حله، چاپ سیزدهم، تهران: جاویدان.


16. سیاسی، علی‌اکبر (1371)، نظریه‌های شخصیت (مکاتب روانشناسی)، چاپ پنجم، تهران: دانشگاه تهران.


17. شریعت باقری، محمدمهدی؛ عبدالملکی، سعید (1395)، تحلیل روانشناختی «خودشکوفایی» از دیدگاه مولانا و راجرز، چاپ سوم، تهران: دانژه.


18. شولتز، دوان پی؛ سیدنی الن شولتز (1393)، نظریه‌های شخصیت، ترجمة یحیی سیدمحمدی، چاپ سی‌ام، تهران: ویرایش.


19. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1386)، تاریخ روان‌شناسی نوین، ترجمة علی‌اکبر سیف و دیگران، چاپ پنجم، تهران: دوران.


20. ظهیری ناو، بیژن؛ رضایی دشت ارژنه، محمود؛ محمدحسنی صغیری، زهرا (1395)، «نقد و بررسی نمودهای خودشکوفایی در منطق‌الطیر عطار براساس نظریة راجرز، مجله شعرپژوهی (بوستان ادب) دانشگاه شیراز، سال 8، شمارة 3، 96‑112.


21. ظهیری ناو، بیژن؛ علائی ایلخچی، مریم؛ رجبی، سوران (1387)، «بررسی تطبیقی نمودهای خودشکوفایی در مثنوی با روان‌شناسی انسان‌گرایانه آبراهام مزلو»، نشریه علمی ـ پژوهشی گوهر گویا، سال 2، شمارة 7، 91‑124.


22. کیس مور، راجر (1396)، مشاورۀ شخص‌محور (مختصر و مفید)، ترجمة سعید عبدالملکی و محمدمهدی شریعت باقری، چاپ دوم، تهران: دانژه.


23. گنجی، حمزه (1386)، روان‌شناسی عمومی، چاپ سی‌و‌نهم، تهران: ساوالان.


24. ماسه، هانری (1369)، تحقیق دربارة سعدی، ترجمة غلامحسین یوسفی و محمدحسن مهدوی اردبیلی، چاپ دوم، تهران: توس.


25. محسنی هنجنی، فریده (1391)، «سعدی و ابعاد عشق در زندگی انسان»، فصلنامة تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی، شمارة 12، 169-186.


26. مزلو، اچ آبراهام (1375)، انگیزش و شخصیت، ترجمة احمد رضوانی، چاپ چهارم، مشهد: آستان قدس رضوی.


27. میدانی، مرضیه؛ بخشایش، علیرضا (1391)، «بررسی تطبیقی نمودهای انسان‌گرایی در گلستان سعدی با رویکرد روان‌شناسی انسان‌گرا»، فصلنامة علمی ـ پژوهشی کاوش‌نامه، سال 13، شمارة 24، 189‑220.


28. میلانی، عباس (۱۳۷۹)، «سعدی و سیرت پادشاهان»، به کوشش کورش کمالی سروستانی، سعدی‌شناسی، دفتر سوم، شیراز: نشر بنیاد فارس.


29. همایونی، صادق (۱۳۷۹)، «فولکلور و گلستان سعدی»، به کوشش کورش کمالی سروستانی، سعدی‌شناسی، دفتر سوم، شیراز، نشر بنیاد فارس.


30. همتی، فاطمه؛ طالقانی، نرگس (1394)، کارل رانسوم راجرز: نظریة فردمدار «خود» هستة نظری شخصیت، چاپ دوم، تهران: دانژه.


31. یغمایی، افسانه (1382)، جان دارو (سیری در اندیشۀ سعدی و حافظ)، چاپ اول، تهران: سروا.


32. یوسفی، غلامحسین (1392)، چشمه روشن (دیداری با شاعران)، چاپ سیزدهم، تهران: صدف.


33. حسنلو، سیّد علی (1393)، نظریة انسان‌گرایی کارل راجرز، برگرفته از پایگاه ir.


34. McLeod, S. A. (2014, Febuary 05). Carl Rogers. Simply Psychology. (www.simplypsychology.org)


35. Rogers, C. R. (1961). On Becoming a person. Boston, MA: Houghton Mifflin.


36. J. Guthrie Ford. (1991). Rogerian self-actualization: A Clarification of meaning. Journal of humanistic psychology, vol 31 No.2. p.101_111.