معرفي نشريه
علمی
کاربر گرامی، برای اطلاع از وضعیت مقاله ارسالی، به سامانه فصلنامه وارد شوید و نام کاربری و رمز خود را که قبلا به ایمیل شما ارسال گردیده است، درج نمایید. درصورت داشتن سوال ضروری از طریق آدرس پست الکترونیکی مجله به آدرس plbdum@gmail.com اقدام نمایید تا در اسرع وقت پیگیری شود. ضمنا دفتر مجله فقط در روزهای دوشنبه و سه شنبه هر هفته ساعت 11-9 آماده پاسخگویی است. شماره تماس : 53337313-031
لطفاً در هنگام ثبت و بارگذاری مقاله بر روی سامانه، نهایت دقت در ترتیب نام و پست سازمانی (افیلیشن) نویسندگان انجام شود. چراکه پس از پذیرش نهایی و چاپ مقاله (به دلیل ارسال فایل مقالات به پایگاههای اطلاعاتی همچون نورمگز، مگیران و...) هر گونه تغییر یا اصلاحی غیرممکن است.
نشریه «پژوهشنامه ادبیات تعلیمی» با احترام به قوانین اخلاق در نشریات تابع قوانین کمیتۀ اخلاق در انتشار (COPE) میباشد و از آیین نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در آثار علمی پیروی مینماید.
مقالات ارسالی به فصلنامه «پژوهشنامه ادبیات تعلیمی» قبل از ورود به فرایند داوری، از طریق نرم افزار
مشابهت یاب سمیم نور به آدرس www.samimnoor.ir بررسی خواهند شد.
..........................................................................................................................................................................
یکی از گستردهترین و دراز آهنگترین مباحث ادب فارسی، ادبیات تعلیمی است. هدف اصلی ادبیات تعلیمی، تشریح و تبیین مسایل اخلاقی و اندیشههای مذهبی، حکمی و مضامین پندگونه است. فصلنامه «پژوهشنامه ادبیات تعلیمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان» نیز بر مبنای همین هدف و در راستای دستیابی به پژوهشها و بهرهگیری از توان تحقیقی اعضای هیأت علمی دانشگاههای سراسر کشور و نیز متخصصان، فرهیختگان و اصحاب فکر و قلم، از سال 1387 بر اساس مجوز و نامة شمارة 87/90750 مورّخ 87/3/29سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی، شروع به فعالیت نمود و پس از طی مراحل قانونی و اداری، بر اساس نامه شماره 179865 مورخ 90/9/12 موفق به اخذ رتبه علمی- پژوهشی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گردید و در فهرست نشریات معتبر کشور قرار گرفت. امید است این فصلنامه بتواند با انتشار تازهترین یافتههای پژوهشی محققان کشور، در مسیر رشد و بالندگی و تعالی آرا و اندیشههای علمی گام بردارد و به فهرست نشریات بین المللی اضافه شود.
**********************************************************************
نوع اعتبار | علمی-پژوهشی (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) |
توالی انتشار | فصلنامه |
نوع داوری | دوسو ناشناس |
میانگین زمان داوری | 3 ماه |
زبان نشریه | فارسی (چکیده: انگلیسی) |
نوع انتشار | الکترونیکی و چاپی |
نوع دسترس | رایگان (تمام متن) |
دسته بندی موضوعی | ندارد |
هزینه بررسی و انتشار | دارد (به راهنمای نویسندگان مراجعه شود.) |
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - سیاوش شخصیتی خودشکوفا( بر اساس نظریه آبراهام مزلو)
محمد نامداری مهدی رضاییشماره 59 , دوره 15 , پاییز 1402چکیده: در قرن بیستم میلادی مکاتب روانشناختی بسیاری ظهور کردند که به جنبه های مختلف روان آدمی پرداختند و به نتایج شگفت انگیزی دست یافتند. یکی از این مکاتب روانشناختی که برخلاف مکاتب روانی دیگر به جنبه های مثبت و روشن زندگی انسان پرداخته، روانشناسی انسانگرای آبراهام مز چکیده کاملچکیده: در قرن بیستم میلادی مکاتب روانشناختی بسیاری ظهور کردند که به جنبه های مختلف روان آدمی پرداختند و به نتایج شگفت انگیزی دست یافتند. یکی از این مکاتب روانشناختی که برخلاف مکاتب روانی دیگر به جنبه های مثبت و روشن زندگی انسان پرداخته، روانشناسی انسانگرای آبراهام مزلوی آمریکایی است. او تحقیقات خود را بر روی سالم ترین افراد جامعه انجام داد و به این نتیجه رسید که درصد کمی از افراد جامعه هستند که اگر تمام نیازهای جسمی و روانی آن ها فراهم باشد به خودشکوفایی و کمال مطلوب خواهند رسید. شخصیت های بزرگ و انسان های متعالی بسیاری در شاهنامه فردوسی هستند که مصداق بارز انسانهای کامل و رشدیافته طرح و الگوی آبراهام مزلو بشمار می روند. یکی از این شخصیت ها سیاوش فرزند کی کاووس است که جزو عزیزترین پهلوانان شاهنامه است. در این نوشتار به روش توصیفی-تحلیلی و به کمک منابع کتابخانه ای ابتدا به مولفه های سلسله مراتب نیازهای آبراهام مزلو پرداخته ایم، سپس با بررسی اجمالی شخصیت سیاوش در شاهنامه فردوسی بر اساس مولفه های ارائه شده توسط مزلو درباره افراد خودشکوفا به این نتیجه رسیدیم که سیاوش با توجه به اخلاق، رفتار و تصمیماتی که در مواجهه با اتفاقات زندگی خود گرفته است مانند: پذیرش خود و دیگران، داشتن استقلال وحریم خصوصی، درک درست از واقعیت، قدرشناسی نسبت به پدیده های اطراف، روابط میان فردی قوی، حس همدردی و نوعدوستی، تجربه های متعالی وعارفانه، مقاومت در برابر فرهنگ پذیری، می تواند جزو نمونه های بارز افراد خودشکوفا و خواستاران تحقق خود بشمار رود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - رویکرد تعلیمی مولوی در مواجهه با زبان
مختار ابراهیمی حامد توکلی دارستانیشماره 59 , دوره 15 , پاییز 1402مولوی در مثنوی به دلیل اتخاذِ رویکردِ شاعرانه، عارفانه و تعلیمی و مواجهههای متعددی که با زبان دارد و دربارة فهم، ذات، قصد و غایتِ آن، واجد دیدگاههای خاصی است. مولوی در مثنوی غالباً با دو رویکرد کلان مواجه است: نخست رویکرد تعلیمی که بازتابدهندة نگرشهای دینی، معنوی و چکیده کاملمولوی در مثنوی به دلیل اتخاذِ رویکردِ شاعرانه، عارفانه و تعلیمی و مواجهههای متعددی که با زبان دارد و دربارة فهم، ذات، قصد و غایتِ آن، واجد دیدگاههای خاصی است. مولوی در مثنوی غالباً با دو رویکرد کلان مواجه است: نخست رویکرد تعلیمی که بازتابدهندة نگرشهای دینی، معنوی و اخلاقی اوست و دوم، رویکرد وجودی و انتولوژیک که انعکاسدهندة نگرش عرفانی، تفسیری و تأویلی وی است. در پژوهش حاضر نشان دادهایم که تلقی مولوی از زبان، غالباً ابزاری برای تعلیم مفاهیم اخلاقی و تعلیمی است حال آنکه بهدلیل نگرش عرفانی، تفسیری و تأویلی، بارقههایی از نگرش وجودی و انتولوژیک نیز در تفکر و شعر وی شکل گرفتهاست. چنین قرابتهایی نمیبایست منجر به بدفهمی از مثنوی و تطبیق آن با آراء برخی فیلسوفان غربی شود. در پژوهش حاضر نشان داده-ایم برخلاف برخی پژوهشها، که میان مولوی و فیلسوفان غربی، و مشخصاً هایدگر، ارتباطهای فلسفی برقرار کردهاند، اگرچه برخی شباهتها و اشتراکات لفظی و ظاهری وجود دارد، اما دارای تفاوتهای بنیادین و عمیقی با یکدیگر هستند. در نگرش مولوی، زبان غالباً ابزاری ناقص، و همچنین حاملِ مفاهیم تعلیمی است و غالب بودن عنصر تعلیمی در مقایسه با ابعاد فلسفی، موجب میشود تا نتوان نگرش مولوی نسبت به زبان را با نگرش فیلسوفانی چون هایدگر یکسان تلقی کرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - تاریخ گریزی شاهنامه و هفت پیکر با رویکردهای اخلاقی، تعلیمی در داستان بهرام پنجم
منصوره شهریاریشماره 59 , دوره 15 , پاییز 1402بیشتر قهرمان های ادبیات غنایی، حماسی، نمایشی و تعلیمی ما دست پرورده ی تاریخ هستند یکی از این شخصیت ها بهرام گور است که فرمانروایی او در منابع تاریخی به زیور افسانه ها در منابع ادبی آراسته شده است. وی از جمله پاشاهان ساسانی است که به دلیل محبوبیت مورد توجه مورخان، ادیبا چکیده کاملبیشتر قهرمان های ادبیات غنایی، حماسی، نمایشی و تعلیمی ما دست پرورده ی تاریخ هستند یکی از این شخصیت ها بهرام گور است که فرمانروایی او در منابع تاریخی به زیور افسانه ها در منابع ادبی آراسته شده است. وی از جمله پاشاهان ساسانی است که به دلیل محبوبیت مورد توجه مورخان، ادیبان و هنرمندان و ... قرار گرفته است. این پژوهش با نگاه توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به بررسی این شخصیت در دو حوزه ی تاریخ و ادبیات می پردازد.داستان های مربوط به بهرام گور در منابع تاریخی و ادبی با وجه تمایزهائی بیان شده اند ولی همه آن ها یک هدف را دنبال کرده اند و آن هم تعلیم آحاد جامعه است. این پژوهش به دنبال پاسخ گوئی به این سوال است که چگونه از داستان به مثابه ابزاری جهت تعلیم استفاده شده است؟ جهت تبیین این موضوع ابتدا به نگاه مورخان در باب شخصیت مذکور پرداخته و سپس شخصیت بهرام را در شاهنامه فردوسی و هفت پیکر نظامی مورد بررسی قرار داده ایم. یافته ها حاکی از آن است با وجود آنکه یک شخصیت در ثقل این پژوهش ها قرار دارد اما نگاه متفاوت، تحلیل های متفاوتی را رقم زده است. زمانی که با نگاه ادبی و با استفاده از عناصر عاطفه و تخیل به متون تاریخی می نگریم دیگر هدف توصیف صرف واقعیات نیست چنانکه فردوسی و نظامی در توصیف شخصیت بهرام داشته اند در واقع آنان در مواردی با گریز های تاریخی داستان های تعلیمی خلق کرده اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - تحلیل زمینههای اجتماعی، فرهنگی شکلگیری خشونتهای رفتاری (رمان «خریف العصافیر» به مثابه گزارشی انتقادی از بحران یک نسل)
علی سلیمی شادی رحیمیشماره 59 , دوره 15 , پاییز 1402رمان، عموماً بازتولید تصویری از لایههای پنهان زندگی انسانی- اجتماعی است. رمان خریف العصافیر (پاییزگنجشکها) اثر نویسندۀ مغربی خالد اقلعی، از جمله رمانهایی است که بخشی از بحران فکری-اجتماعی نسل جوان در کشورهای اسلامی را بازگویی نموده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- ت چکیده کاملرمان، عموماً بازتولید تصویری از لایههای پنهان زندگی انسانی- اجتماعی است. رمان خریف العصافیر (پاییزگنجشکها) اثر نویسندۀ مغربی خالد اقلعی، از جمله رمانهایی است که بخشی از بحران فکری-اجتماعی نسل جوان در کشورهای اسلامی را بازگویی نموده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، این رمان را بررسی نموده و کوشیده به این پرسش پاسخ گوید که بر اساس باور نویسندۀ رمان، چه عواملی روانی و اجتماعیای، بستر شکلگیری و رشد خشونتهای رفتاری را در جامعه فراهم میکنند و افراطاندیشی دینی چه رابطهای با این مقوله دارد؟ نتایج پژوهش نشان میدهد که مؤلفههای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگیای مثل طلاق، فساد اجتماعی، نابرابری اقتصادی، بیعدالتی و استفادۀ ابزاری از تعالیم دینی، همگی زمینهساز شکلگیری بحرانهای روحی نسل جوان و ترویج خشونتهای رفتاری در میان این نسل بوده است. قهرمان رمان، یکی از قربانیان این تیپ اجتماعی است. سرنوشت تراژدیک او، وصف حال دردناک نسلی است که یک تجربه زیسته تلخ داشته و پس از آن، در رؤیای دستیابی به حقیقت و عدالت، عاشقانه دل به توهمات گروههای تندرو سپرده است. نویسندۀ رمان بر این باور است که افراطاندیشی دینی نیز به بهانه مبارزه با نابسامانیهای وضع موجود، پندار تنشزای دیگری منحرف را در میان این نسل تقویت و به آن رنگ و لعاب دینی بخشیده است که در نتیجۀ آن، ایجاد دشمنی و تیرگی در روابط میان افراد جامعه و توجیه دستزدن به هرگونه رفتار خشونتآمیزی به منظور حذف دیگریهای منحرف رفته رفته به یک معضل اجتماعی تبدیل شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - تحلیل کنشهای اخلاقی و تعلیمیِ کتایون و هما در شاهنامۀ فردوسی، بر اساس نظریۀ خودشکوفایی مزلو
افسانه رخشانی حمید طبسی حبیب الله جدید الاسلامیشماره 59 , دوره 15 , پاییز 1402در نظریۀ اخلاقی خودشکوفایی مزلو، برخی صفات نیک و پسندیده، به عنوان الگوهای برتر اخلاقی، برای شکل گیری یک زندگی ایده آل و آرمانی ارائه شده است که بصورت بالقوه در همه افراد وجود دارد.پرداختن به ابعاد اخلاقی و تعلیمیِ اشخاص مختلف در شاهنامه، یکی از موضوعات ادبی قابل توجّه چکیده کاملدر نظریۀ اخلاقی خودشکوفایی مزلو، برخی صفات نیک و پسندیده، به عنوان الگوهای برتر اخلاقی، برای شکل گیری یک زندگی ایده آل و آرمانی ارائه شده است که بصورت بالقوه در همه افراد وجود دارد.پرداختن به ابعاد اخلاقی و تعلیمیِ اشخاص مختلف در شاهنامه، یکی از موضوعات ادبی قابل توجّه است که در تحقیقهای متعددی به آن پرداخته شده و با توجّه به نظریۀ خودشکوفایی مزلو، الگوهای برتر اخلاقی و تعلیمی دو تن از بانوان خاندان گشتاسپی در اشعار شاهنامه که سند و کارنامة فرهنگی و تاریخی ملّت ایران است و در هرم اخلاقی این نظریه وجود دارد، شناسایی شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی و تحلیلی چنین نتیجه ای را نشان میدهد که در شاهنامه، کردارهای آموزندۀ بعضی از زنان در رویدادها، از جمله عوامل منحصر بهفرد و تأثیرگذار بوده که از نیازهای اصلی در استحکام بنیان خانواده است و با نظریه های روز دنیا، علی الخصوص نظریۀ مزلو همخوانی دارد؛ به عنوان مثال همانطورکه در شخصیت کتایون دختر قیصر روم میبینیم، در جریانات مختلف، نقش خلّاق و سازنده ای دارد و نمونهای بارز از گذشت و ایثار و عشق است که پایبند به همسر بوده، نه در بند زر و مال دنیا؛ همچنین حضور اخلاقمدارانۀ زن را در اجرای امر عظیم عدالت و سخاوت، میتوان در شخصیت هُما، همسر بهمن مشاهده کرد. خصایص ذکر شده از عناصر اصلی هرم خودشکوفاییِ اخلاقی مزلو است که باعث پیدایش جریانهای معناسازِ اخلاقی وآموزنده در حوزۀ ادب فارسی شده است. پرونده مقاله
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - بررسی مفهوم فقر و استغنا در مثنوی معنوی
اسحاق طغیانی حکیمه هادیشماره 5 , دوره 2 , بهار 1389استغنا یکی از مراحل سیر و سلوک است که سالک طریق حق، با رسیدن به آن، نوعی بی نیازی از ماسوی الله را در وجود خویش احساس می کند و در همه حال، خود را، تنها نیازمند حق تعالی می داند. فقر نیز از جمله مقامات عرفانی است و یکی از منازل عالی سیر و سلوک به شمار می آید. سالک در این چکیده کاملاستغنا یکی از مراحل سیر و سلوک است که سالک طریق حق، با رسیدن به آن، نوعی بی نیازی از ماسوی الله را در وجود خویش احساس می کند و در همه حال، خود را، تنها نیازمند حق تعالی می داند. فقر نیز از جمله مقامات عرفانی است و یکی از منازل عالی سیر و سلوک به شمار می آید. سالک در این مرحله به فنای فی الله می رسد و این، نهایت مرتبة کاملان و عارفان محسوب می شود. فقر، نیازمندی بنده به حق و بی نیازی از غیرحق است. در این مقاله سعی بر آن است که ابتدا مفهوم استغنا و فقر، به خوبی تعریف و تبیین شود و سپس این دو موضوع در مثنوی مولانا، تحلیل و بررسی گردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - تحلیل کارکرد تعلیمی روانشناختی کهنالگوی «جهان» در اشعار ناصرخسرو بر پایۀ نظریۀ ژیلبر دوران
آرزو احمدبیگی قربانعلی ابراهیمی شهرزاد نیازیشماره 53 , دوره 14 , بهار 1401کهنالگوی جهان از جمله قدیمیترین تصاویری است که از ابتدای شعر فارسی در شعر برخی شاعران وجود داشته و تا اواخر قرن هشتم بازتاب یافته است. تصویری که ناصرخسرو در ارتباط خود با جهان ترسیم کرده، عمدتاً حائز صفات ناپسندی همچون ناسازگاری و دشمنی و کینهجویی و... بوده است. وی چکیده کاملکهنالگوی جهان از جمله قدیمیترین تصاویری است که از ابتدای شعر فارسی در شعر برخی شاعران وجود داشته و تا اواخر قرن هشتم بازتاب یافته است. تصویری که ناصرخسرو در ارتباط خود با جهان ترسیم کرده، عمدتاً حائز صفات ناپسندی همچون ناسازگاری و دشمنی و کینهجویی و... بوده است. وی از جمله شاعرانی است که با چشمانداز تعلیمی و با هدف برحذر داشتن انسان از دلبستگی به جهان و گوشزد کردن آفات و خطرات آن، بهوفور از این کهنالگو در شعر خود بهره میبرد و از طریق امر به معروف و تمرکز بر نهی از منکر صفات منفی جهان را به نمایش میگذارد و آنها را در ساختار تخیلات و منظومۀ فکریتعلیمی خود به کار میگیرد. این مقاله بر آن است تا با بهرهگیری از آراء ژیلبر دوران، نظریهپرداز و انسانشناس مشهور فرانسوی، در زمینۀ ساختار تخیلات، نشان دهد بین مفهوم روانشناختی گذر زمان و نزدیک شدن به مرگ و واکنش شاعر در مهار زمان، ارتباط مستقیم و تنگاتنگی وجود دارد و آفرینش تصاویر تعلیمی از سوی شاعر، اساساً نوعی جدال برای کنترل زمان و رهایی از مرگ و ترس ناشی از آن است و بسامد این گونه تصاویر در دیوان ناصرخسرو، اثباتکنندۀ این موضوع است که ترس از گذر زمان در وجود شاعر رخنه کرده و منجر به خلق ایماژهایی شده که اغلب بهصورت پند و اندرز در کلامش آمده است. نکتهای که در نظریۀ دوران مغفول مانده و این مقاله به آن توجه داشته، تبیین و تحلیل جنسیت مؤنث در شکلگیری تصویر کهنالگوی جهان بوده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - بررسی و نقد جامعۀ اندرزگویان ایرانی (پیش از اسلام)
سجاد رحمتیان عصمت خوئینیشماره 58 , دوره 15 , تابستان 1402وجود ادبیات اندرزی در فرهنگ ایرانی، ازجمله موضوعات ریشهدار و با پیشینۀ طولانی است؛ بهطوری که در کهنترین منابع و آثار برجایمانده از ایران باستانی نیز میتوان مضامین و سخنان پندآموز را دید. با این حال و با وجود پژوهشهای ارزشمندی که در سالهای اخیر دربارة آن صورت گرفت چکیده کاملوجود ادبیات اندرزی در فرهنگ ایرانی، ازجمله موضوعات ریشهدار و با پیشینۀ طولانی است؛ بهطوری که در کهنترین منابع و آثار برجایمانده از ایران باستانی نیز میتوان مضامین و سخنان پندآموز را دید. با این حال و با وجود پژوهشهای ارزشمندی که در سالهای اخیر دربارة آن صورت گرفته است، هنوز برخی موضوعات مرتبط با آن مغفول مانده و یا نیازمند نگاه و بررسیهای عمیقتری است. یکی از این موضوعات، بررسی جامعۀ اندرزگویان در ادبیات پیش و پس از اسلام است که بهشکل تأملبرانگیزی دچار تحول شدهاند. این پژوهش با بهرهگیری از روش توصیفی ـ تحلیلی و مطالعات کتابخانهای، بیش از هر موضوع دیگری درپی پاسخگویی به این پرسش است که در دوران پیش از اسلام در سرزمین ایران، وظیفۀ موعظه و ارشاد و نگارش رسالات تعلیمی، به چه افرادی تعلق داشته است؟؛ همچنین کیفیّت و عوامل اندرزگویی این افراد با استفاده از منابع و آثار برجایمانده بررسی خواهد شد. از مهمترین یافتههای این پژوهش آن است که در ادبیات پیش از اسلام، در سرزمین ایران، تنها افراد و گروههای خاصّی به اندرزگویی پرداختهاند که بیشتر نیز وظیفۀ رهبری دینی و سیاسی جامعه را بر عهده داشتهاند و این موضوع نیز خود نکات مثبت و منفی داشته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - بررسی تطبیقی اشعار تعلیمی فردوسی و حافظ
احمدرضا یلمه هاشماره 11 , دوره 3 , پاییز 1390شعر تعلیمی، شعری است که هدف اصلی سراینده، آموزش حکمت و اخلاق، همچنین تشریح و تبیین مسایل و اندیشههای مذهبی، تربیتی، فلسفی و مضامین پندگونه باشد. بیان آموزههای اخلاقی و حکمی در شعر فارسی از اوایل سدة چهارم هجری آغاز شد و به تدریج در بیشتر قالب های شعری جلوهگری نمود. ا چکیده کاملشعر تعلیمی، شعری است که هدف اصلی سراینده، آموزش حکمت و اخلاق، همچنین تشریح و تبیین مسایل و اندیشههای مذهبی، تربیتی، فلسفی و مضامین پندگونه باشد. بیان آموزههای اخلاقی و حکمی در شعر فارسی از اوایل سدة چهارم هجری آغاز شد و به تدریج در بیشتر قالب های شعری جلوهگری نمود. اشعار تعلیمی گاه به صورت جداگانه و مستقل است؛ همانند منظومهها و داستان هایی که منحصراً به آموزههای تعلیمی میپردازد و گاه در دیگر آثار ادبی پراکنده است. شاهنامه فردوسی و دیوان حافظ از لحاظ اشتمال و احتوا بر مفاهیم و مضامین پندگونه از بینظیرترین آثار ادبی است که علاوه بر جنبة حماسی و غنایی همواره از دیرباز، به عنوان مرام نامه و دستورنامة زندگی مورد توجه خواص و عوام بوده است. نکتهای که اساس این پژوهش بر آن استوار است نوع بیان مضامین اخلاقی و اندیشههای حکمی و پندگونة این دو شاعر بلندآوازه است. لحن و بیان یکی رویکردی تفصیلی دارد و آن دیگری شیوة مختصرگویی را در پیش گرفته است؛ کلام یکی صریح و روشن و دیگری مرموز و طنزآلود و مبهم؛ شیوهها و گونههای متفاوت و مجزایی که این پژوهش سعی دارد به ارائة نمونههایی از آن بپردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - بررسی انگارههای تعلیمی در کتاب «ریاض الخلود» اثر ملا ابوبکر مصنّف چوری(اثرِ تقلیدیِ ناشناخته از گلستان سعدی)
فاروق نعمتی هادی یوسفیشماره 55 , دوره 14 , پاییز 1401ملا ابوبکر مصنّف چوری، از ادیبان و علمای قرن یازدهم هجری است؛ او آثار و تألیفات گرانسنگی در حوزههای مختلف دینی و ادبی از خود به یادگار گذاشته است. کتاب ریاض الخلود، اثری تعلیمی ـ اخلاقی به زبانِ پارسی است که یکی از مهمترین آثار نویسندة آن به شمار میرود. این کتاب درب چکیده کاململا ابوبکر مصنّف چوری، از ادیبان و علمای قرن یازدهم هجری است؛ او آثار و تألیفات گرانسنگی در حوزههای مختلف دینی و ادبی از خود به یادگار گذاشته است. کتاب ریاض الخلود، اثری تعلیمی ـ اخلاقی به زبانِ پارسی است که یکی از مهمترین آثار نویسندة آن به شمار میرود. این کتاب دربردارندة بسیاری از مضامین اخلاقی و تربیتی است و به تقلید از گلستان سعدی، در هشت باب به نگارش درآمده؛ مصنّف در آن، بارزترین مقولههای تعلیمی را گاه بهصورت نظم و گاه بهصورت نثر بیان کرده است. این مقاله بهروش تحلیلی ـ توصیفی و با هدفِ بررسیِ کلّی کتاب ریاض الخلود ازمنظر ادبیات تعلیمی میکوشد تا به مهمترین افکار و اندیشههای حِکمیـاخلاقی مصنّف در خلالِ این اثر تعلیمی بپردازد و به این پرسش اصلی پاسخ دهد: مهمترین درونمایههای تعلیمی و اخلاقی در کتاب ریاض الخلود چیست؟ و نویسنده از چه ابزارهایی در این زمینه استفاده میکند؟. یافتههای پژوهش گویای آن است که مصنّف چوری با پیروی از سبک و رویکرد اخلاقی سعدی در گلستان، با گوشزدکردن برخی از ویژگیهای نیک و برحذرداشتن از برخی صفات مذموم، توانسته است علاوهبر تصنیف یک اثر بدیع و تأملبرانگیز در حوزة ادب تعلیمیِ فارسی، نقش خود را در جایگاه یک معلم اخلاق در دورة خود نمایان کند. بهرهگیری از آیات قرآن کریم و احادیث، توجه به سخنانِ بزرگان ایران باستان، استفاده از ضربالمثلها، حکایات و... از اسلوبهای نویسندة کتاب در بیان مضامین تعلیمی است. در این میان، آوردنِ ابیاتی به زبان فارسی و عربی، از مهمترین ابزارهای ملا ابوبکر مصنّف در کتاب ریاض الخلود است که دربردارندة معانیِ اخلاقی و تعلیمی است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - بررسی مضامین اخلاق اجتماعی در اشعار مولانا باتکیه بر مثنوی معنوی
کلثوم طبخ کار حسن کیاده محسن ایزدیار شاهرخ حکمتشماره 52 , دوره 13 , زمستان 1400مولوی یکی از شاعران دورۀ مغول است؛ دوره ای که در آن، اخلاق اجتماعی و پایه های فکری و فرهنگی مردم رو به انحطاط نهاد. سقوط اخلاق اجتماعی و ارزش های انسانی در سرزمین های مغلوب شده موجب ایجاد روحیۀ تسلیم در بین عوام شد؛ اما برخی از اندیشمندان و شاعران بزرگ پارسی زبان در آثا چکیده کاملمولوی یکی از شاعران دورۀ مغول است؛ دوره ای که در آن، اخلاق اجتماعی و پایه های فکری و فرهنگی مردم رو به انحطاط نهاد. سقوط اخلاق اجتماعی و ارزش های انسانی در سرزمین های مغلوب شده موجب ایجاد روحیۀ تسلیم در بین عوام شد؛ اما برخی از اندیشمندان و شاعران بزرگ پارسی زبان در آثار خود روح ستم ستیزی و به تبع آن ارزش های انسانی و اجتماعی را ارج نهادند و باتوجه به فضای حاکم بر عصر خویش، روش خاصی برای مبارزه با رذایل اخلاقی و اجتماعی موجود در جامعه، اوضاع نابسامان سیاسی اجتماعی و نیز بی عدالتی های حاکمان برگزیدند. مولوی نیز در مثنوی هرجا مجال یافته، به نقد افراد مختلف جامعه ازجمله صاحب منصبان و مردم عامه پرداخته و رفتار نکوهیدۀ آن ها را نقد کرده است. در این پژوهش نگارندگان با بررسی اشعار مولانا، مضامین اخلاق اجتماعی را در اشعار وی بررسی کرده اند. نتایج پژوهش بیانگر آن است که او جانب اعتدال را رعایت کرده و در این زمینه افراط نکرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - متن شناسی و تحلیل آموزههای تعلیمی و عرفانیِ ملاحتِ احمدی منظومه ای اخلاقی در مدح نبی (ص)
سید امیر جهادی حسینی حمیدرضا خوارزمیشماره 56 , دوره 14 , زمستان 1401محمد کاظم صاحب (قرن یازدهم قمری) متخلص به مسیح البیان از شاعران خوش قریحه و در عین حال کمتر شناخته شدۀ روزگار صفوی است که در برخی منابع نیز با شاعر دیگری اشتباه گرفته شده است. آثار وی مشتمل بر دیوان و مجموعه مثنوی هایی است به عناوین ملاحت احمدی، صباحت یوسفی، آینه خانه و چکیده کاملمحمد کاظم صاحب (قرن یازدهم قمری) متخلص به مسیح البیان از شاعران خوش قریحه و در عین حال کمتر شناخته شدۀ روزگار صفوی است که در برخی منابع نیز با شاعر دیگری اشتباه گرفته شده است. آثار وی مشتمل بر دیوان و مجموعه مثنوی هایی است به عناوین ملاحت احمدی، صباحت یوسفی، آینه خانه و پری خانه. دیوان وی را یکی از محققان در سال های گذشته تصحیح و طبع کرده است، اما مثنوی های صاحب هنوز تصحیح و منتشر نشده است. مسئلۀ پژوهش فعلی در ناشناخته ماندن مثنوی ملاحت احمدی و عدم توجه به ارزش های متنی و ادبی اثر است. در این نوشتار مثنوی ملاحت احمدی که از جمله منظومه های تعلیمی و آیینی ادب فارسی در عصر صفوی است، از منظر متن شناسی و با روش تحلیل و توصیف محتوای کیفی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. ملاحت احمدی در بحر خفیف سروده شده است؛ کلیّت اثر به ستایش نبی مکرم اسلام (ص) اختصاص دارد. مهم ترین خصیصۀ اثر، جنبۀ آیینی منظومه است. ضمن متن حکایات کوتاه و بلند بسیاری که بعضاً رنگ و بوی واقعیت دارند نیز نقل شده است و شاعر گاه با زبانی صریح و مستقیم و گاه در خلال همین حکایات و تمثیلات آموزه های تعلیمی و عرفانی را با زبانی غیر مستقیم و با لحنی ساده و بی پیرایه برای مخاطبان تبیین می کند. از جمله عناصر تعلیمی پربسامد و مؤکد در منظومه؛ اهتمام شاعر نسبت به نفی اخلاق ذمیمه و ملکه ساختن فضایل معرفتی است؛ توضیح و تبیین مبانی و اصطلاحات عرفانی و مباحث تفسیری قرآن و حدیث را نیز وجهۀ همّت شاعر بوده است. سبک اثر تا حد زیادی متأثر از حدیقۀ سنایی است، زبان اثر نسبتاً روان و استوار است و گاهی لحن و رنگ و بوی غنایی نیز در شعر تنیده شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - تحلیل مهارتهای شناختی رمان رضوی بیدارم کن بر پایۀ تفکّر انتقادی لیپمن
پریسا احمدی خلیل بیگزادهشماره 58 , دوره 15 , تابستان 1402رمانهای برگرفته از فرهنگ اسلامی در ادب فارسی با هدف پردازش جنبههایی از آموزههای تربیتی و گونههایی از مهارتهای گونههای تفکّر پدید آمدهاند که میتوان از آنها در اجتماعپژوهی استفاده کرد و به یاری آنها به جنبههای بیشتری از فلسفة وجودی انسان و گونههای تفکّر دست یا چکیده کاملرمانهای برگرفته از فرهنگ اسلامی در ادب فارسی با هدف پردازش جنبههایی از آموزههای تربیتی و گونههایی از مهارتهای گونههای تفکّر پدید آمدهاند که میتوان از آنها در اجتماعپژوهی استفاده کرد و به یاری آنها به جنبههای بیشتری از فلسفة وجودی انسان و گونههای تفکّر دست یافت. رمان رضوی بیدارم کن از فریبا کلهر با الگوی شخصیت امام رضا(ع) مبتنی بر بایدها و نبایدهای اخلاقی و آموزههای شناختی است که مهارتهای تفکّر انتقادی را مانند خوداصلاحی، دگراصلاحی، داوری صحیح و تأثیر و تفسیر زمینة متن در بر دارد. پژوهش حاضر با هدف تبیین مهارتهای تفکّر انتقادی در رمان رضوی بیدارم کن برپایة تفکّر انتقادی لیپمن با رویکردی توصیفیـتحلیلی انجام شده است. دستاورد پژوهش، دستیابی به مهارتهای تفکّر انتقادی است که میتواند مخاطب را با بیان استدلالهای منطقی، برخورداری از انعطاف در برخورد با روشهای جدید و تکیه بر شرایط نامتعارف به درک صحیحی از متن برساند. فراشناخت متن، مرهون پرسش از تفکّر مخاطب است که وی را به شناختی فراتر از شناخت معمولی رسانده است. زوایایی از داوریهای صحیح در متن رمان مشاهده میشود که تفکّر انتقادی و اصلاحی نویسنده دلیل اصلی آن است؛ چنانکه تفکّر و استدلال مخاطب (نوجوان) را به چالش کشیده است و وی را به درکی صحیح از داوری نسبتبه شخصیت امام رضا(ع) و تأثیر این داوری بر پرورش مهارتهای تفکّر انتقادی او در دنیای معاصر رسانده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - بررسی مضامین تعلیمی در مثنوی ناشناختۀ ظهیر کرمانی
پری مالملی احمدرضا یلمه ها پریسا داوریشماره 53 , دوره 14 , بهار 1401مثنوی ظهیر کرمانی یکی از آثار گرانسنگ سدۀ دوازدهم هجری است که سرشار از آموزههای تعلیمی است و تاکنون به زیور چاپ آراسته نشده است. این منظومه سرشار از مضامین و معانی تعلیمی و حکمی است که شاعر به اقتضای زمینۀ انفعالی و ذوقی به کار برده است و هرکجا مجال یافته به پند و اندر چکیده کاملمثنوی ظهیر کرمانی یکی از آثار گرانسنگ سدۀ دوازدهم هجری است که سرشار از آموزههای تعلیمی است و تاکنون به زیور چاپ آراسته نشده است. این منظومه سرشار از مضامین و معانی تعلیمی و حکمی است که شاعر به اقتضای زمینۀ انفعالی و ذوقی به کار برده است و هرکجا مجال یافته به پند و اندرز مخاطب پرداخته است. نگارندگان بر آن شدند تا در پژوهش حاضر براساس روش اسنادی ـ کتابخانهای، برای نخستینبار به بنمایهها و زمینههای تعلیمی و اخلاقی در این منظومة غنایی بپردازند. مهمترین پرسش در پژوهش حاضر این است که آیا ردّپای افکار و عقاید مذهبی سراینده در این اثر مشهود است و آیا افزونبر اخلاق فردی به اخلاق اجتماعی در این اثر نیز توجه شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که سراینده در مکتب شیعه پرورش یافته است و آبشخور تفکرات وی از مکتب شیعه و آیات و احادیث اهل بیت عصمت و طهارت سرچشمه میگیرد؛ این تفکرات بهروشنی در اشعار وی نمود یافته است. همچنین او افزونبر ابعاد اخلاق فردی، به بعد اجتماعی اخلاق نیز در این اثر توجه داشته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - تحلیل محتوای نفثه المصدور نسوی
محمد حکیم آذرشماره 27 , دوره 7 , پاییز 1394اخلاق و مسائل اخلاقی در نفثهالمصدور نسوی موضوع اصلی این تحقیق است. در این پژوهش کوشش شده که به درونمایههای اخلاقی و سرچشمههای نظری اخلاقی- تربیتی زیدری نسوی نقبی زده شود و نوع نگرش نویسنده به موضوعاتی چون وفاداری، آزادگی، دوستی و مهر، بیوفایی، رذایل برخی دولتمرد چکیده کاملاخلاق و مسائل اخلاقی در نفثهالمصدور نسوی موضوع اصلی این تحقیق است. در این پژوهش کوشش شده که به درونمایههای اخلاقی و سرچشمههای نظری اخلاقی- تربیتی زیدری نسوی نقبی زده شود و نوع نگرش نویسنده به موضوعاتی چون وفاداری، آزادگی، دوستی و مهر، بیوفایی، رذایل برخی دولتمردان، بی اعتنایی مردم به احوال یکدیگر، خیانت در امانت و خطاهای راهبردی سلطان بازشناسی گردد. نسبت نظریه اخلاقی نسوی که مانند غالب نویسندگان، منشیان و ادیبان عصر او از آبشخور قرآن و سنت سیراب میشود با وضعیتی که نویسنده در آن گرفتار شده (ایلغار مغول) در این تحقیق کاویده شده. هدف این مقاله دستیابی به سرچشمۀ نگرشها و آموختههای اخلاقی نویسنده نفثه المصدور و تعیین آبشخورهای ذهنی او در نوع برخورد انفعالی با مصیبت مغول است. همچنین قصد بررسی نوع بلاغت نویسنده و نسبت آن با مقولۀ جنگ در این مقاله از اهداف دیگر است. روش بررسی تحلیل محتوا و نوع مطالعه، کتابخانهای است. پرونده مقاله