در تذکرهها و آثار عرفانی همواره از ملامتیه به عنوان گروهی از اهل تصوف و عرفان یاد میشود و در شرح احوال و آثارشان به بیان چند اصل مورد تأکید ملامتیه و برشمردن چند نام و لقب به عنوان اهل ملامت اکتفا میگردد و آنچنانکه شایسته جایگاه برجسته و تأثیرگذار اندیشههای ملامتی چکیده کامل
در تذکرهها و آثار عرفانی همواره از ملامتیه به عنوان گروهی از اهل تصوف و عرفان یاد میشود و در شرح احوال و آثارشان به بیان چند اصل مورد تأکید ملامتیه و برشمردن چند نام و لقب به عنوان اهل ملامت اکتفا میگردد و آنچنانکه شایسته جایگاه برجسته و تأثیرگذار اندیشههای ملامتی در پهنة ادب پارسی است. به تبیین نقش ایشان پرداخته نمیشود و زمینههای باورهای ایشان در بدنة عرفان اسلامی بررسی نمیگردد. در این مقاله در پی اثبات آنیم که غزل فارسی از آغاز به ابزاری برای تعلیم آموزههای ملامتی بدل شده است و نگارش این مقاله، در واقع گامی است در مسیر بازشناسی هویت فرهنگی و ادبی ملامتیان و یافتن رد تأثیر شگرف آموزهها و باورهای ایشان در غزل فارسی و به ویژه بنیانگذاری گونهای از غزل با عنوان قلندریات.
پرونده مقاله
ادبیات تعلیمی یکی از شاخه های مهم و کهن ادب فارسی است مضامین تعلیمی از دیرباز در داستانها که همواره از نیازهای ذهنی و عاطفی بشر بود، راه یافت و ایرانیان به جنبه تعلیمی آن توجه کردهاند. حکایت پردازی نیز از شیوه های داستان پردازی است که در قرون چهارم با مضامین اندرزی در چکیده کامل
ادبیات تعلیمی یکی از شاخه های مهم و کهن ادب فارسی است مضامین تعلیمی از دیرباز در داستانها که همواره از نیازهای ذهنی و عاطفی بشر بود، راه یافت و ایرانیان به جنبه تعلیمی آن توجه کردهاند. حکایت پردازی نیز از شیوه های داستان پردازی است که در قرون چهارم با مضامین اندرزی در مثنویهایی چون کلیله و دمنه به کار رفته است. در قرن پنجم هـ .ق حدیقه سنایی نخستین منظومه عرفانی است که با هدف تعلیم مباحث عرفانی، دینی و اخلاقی سروده شد و از حکایتهای تمثیلی در بیان مفاهیم استفاده کرد. پس از او عطار این شیوه را گسترش داد و مولانا آن را به کمال رساند. امیرخسرو دهلوی نیز در قرن هشتم، در تأسی از نظامی، نظیره مطلع الانوار را به شیوۀ مخزنالاسرار سرود. در همة این مثنویها برای تبیین و تأکید بر مضامین عرفانی – اخلاقی، از حکایت استفاده شده است. حکایتها با توجه به جنبه تعلیمی از کارکردهای متفاوتی برخوردارند لذا هدف از این پژوهش آن بوده است تا معلوم گردد، حکایتهای تعلیمی در مطلع الانوار، از چه اهدافی برخوردارند و امیرخسرو با چه کارکردهایی به تبیین و آموزش تعالیم اخلاقی، مذهبی و عرفانی خویش پرداخته است. در این پژوهش، با شیوه تحلیلی - توصیفی مجموع بیست حکایت تعلیمی در مثنوی اخلاقی مطلع الانوار، از جهت محتوایی مورد بررسی قرارگرفته است و در نهایت این نتیجه به دست آمد که امیرخسرو دهلوی در حکایتهایش از کارکردهای متنوعی از جمله اقناع و اثبات، تصویر سازی و ادراک، عبرت پذیری، تسهیل مباحث پیچیده، آشنایی زدایی، تحول و جز آن در جهت تبیین مسائل اخلاقی، آداب شرعی و عرفانی استفاده کرده است.
پرونده مقاله
قابوسنامه کتابی است به پارسی که مؤلف آن عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر آن را برای فرزندش گیلانشاه در 44 فصل نوشته است که اگر بخواهد پس از پدر حکومت کند و یا از روی اضطرار کاری دیگر انتخاب کند، بداند چگونه وظایف خود را انجام دهد.
عنصرالمعالی در این کتاب پندهای تربیتی ب چکیده کامل
قابوسنامه کتابی است به پارسی که مؤلف آن عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر آن را برای فرزندش گیلانشاه در 44 فصل نوشته است که اگر بخواهد پس از پدر حکومت کند و یا از روی اضطرار کاری دیگر انتخاب کند، بداند چگونه وظایف خود را انجام دهد.
عنصرالمعالی در این کتاب پندهای تربیتی بسیاری را از قول حکیمان و یا با لفظ گفتهاند آورده است که گوینده آنها معلوم نیست و صاحب نظرانی که به شرح و تحلیل قابوسنامه پرداختهاند نیز به نام گوینده این سخنان حکیمانه اشارهای نکردهاند. با تأمل در حکمتهایی که در منابع عربی از ایرانیان قبل از اسلام نقل شده است، معلوم میگردد که بسیاری از این سخنان متعلق به حکیمان ایرانی است و یا دست کم در ایران باستان رایج و شناخته شده بوده است.
در این مقاله علاوه بر معرفی بیش از 40 پند اخلاقی و تربیتی ایرانی که در قابوسنامه بی نام و نشان آمده و در منابع عربی به ایرانیان نسبت داده شده است، نقش دیدگاههای تربیتی ایران باستان و تأثیر آن را در قابوسنامه نشان میدهیم.
پرونده مقاله
تأمّل در احوال و اقوال مشایخ و بررسی تعامل میان نظام هدفمند و منسجم خانقاه و جامعه، نشان میدهد که تزکیه و تعلیم مریدان و عامّة مردم بر محور ارزشها و اندیشههای صوفیانه، هدف و رسالت اصلی تصوّف اسلامی بوده است. صوفیان بزرگ برای تحقّق این هدف، همواره از کلام به عنوان مهم چکیده کامل
تأمّل در احوال و اقوال مشایخ و بررسی تعامل میان نظام هدفمند و منسجم خانقاه و جامعه، نشان میدهد که تزکیه و تعلیم مریدان و عامّة مردم بر محور ارزشها و اندیشههای صوفیانه، هدف و رسالت اصلی تصوّف اسلامی بوده است. صوفیان بزرگ برای تحقّق این هدف، همواره از کلام به عنوان مهمترین وسیلة تأثیرگذاری بر مخاطبان خود بهره برده اند.
نظر به اهمیت این موضوع، این پژوهش میکوشد تا اسباب، صور و موجبات این هنجارگریزی را بیان کند و آن را بر مبنای فرآیند ارتباط کلامی رومن یاکوبسن، با تکیه بر ارتباطات کلامی عارف بزرگ قرن پنجم هـ .ق، ابوسعید ابوالخیر تبیین نماید. بنا بر نتایج این پژوهش، ابوسعید ابوالخیر اغلب، به هنگام ترویج یا تذکار هنجارهای اخلاقی، تبیین و تأیید احوال خود یا دیگران و رفع حوایج مادی و معنوی مخاطبان عام و خاص، با استفاده از زبان ادبی و احیاناً تمسّک به شگردهایی چون مناظره و بیان سخنان شطحآلود و شگفت انگیز، به تکلّم روی آورده است. گزارههای ارتباط زبانیاش، بسته به موقعیّت گوینده، مقصد کلام و مقتضای مخاطب و سخن، به ترتیب بر عناصر مخاطب، رمزگان، موضوع و گوینده استوار است. نقشهای ارتباط کلامی حاصل از تأکید بر این عناصر، غالباً تلفیقی از نقشهای ترغیبی، فرازبانی، ارجاعی، عاطفی و گاه ادبی است که در این میان به سبب مخاطب محور بودنِ سخنان، نقش ترغیبی و به دلیل کد دار بودن گزاره ها و لزوم آگاهی مخاطبان از پس زمینة گزاره های کلامی، نقش فرازبانی از برجستگی بیشتری برخوردار است.
پرونده مقاله
داستانها همیشه ظرفیت بسیاری برای طرح مسائل حکمی و تعلیمی داشته اند و داستان پیامبران به شکل ویژه از این ویژگی برخوردار است. یکی از این داستانها ماجرای سراسر حکمت سلیمان است. حکمت در قصه سلیمان به چند صورت قابل تأمل است:1- لفظ حکمت که در داستان سلیمان صراحتاً به او منس چکیده کامل
داستانها همیشه ظرفیت بسیاری برای طرح مسائل حکمی و تعلیمی داشته اند و داستان پیامبران به شکل ویژه از این ویژگی برخوردار است. یکی از این داستانها ماجرای سراسر حکمت سلیمان است. حکمت در قصه سلیمان به چند صورت قابل تأمل است:1- لفظ حکمت که در داستان سلیمان صراحتاً به او منسوب است؛ سخنان حکیمانه و نغز میگوید و کتابامثال سلیمانمشحون از آن است. در قرآن نیز از علم مخصوصی که به سلیمان بخشیده شده یاد میشود.2-امثال برآمده از داستان سلیمان که شاید ساده ترین شکل حکمت در این قصه باشد.3- نکات حکمی و تعلیمی و پندآموز که در این مقاله به شرح آنها خواهیم پرداخت.
پرونده مقاله
شاعران کودک و نوجوان ایران از میان انواع ادبی، بیشتر به ادبیات غنایی، تعلیمی و حماسی توجه کرده اند. از این رو نقش مایههای عاطفی همچون: مادر، پدر، معلم و...، در شعر کودک و نوجوان فراوان است. چندین منظومة حماسی نیز برای کودک و نوجوان سروده شده است؛ از جمله: منظومهی آرش چکیده کامل
شاعران کودک و نوجوان ایران از میان انواع ادبی، بیشتر به ادبیات غنایی، تعلیمی و حماسی توجه کرده اند. از این رو نقش مایههای عاطفی همچون: مادر، پدر، معلم و...، در شعر کودک و نوجوان فراوان است. چندین منظومة حماسی نیز برای کودک و نوجوان سروده شده است؛ از جمله: منظومهی آرش کمانگیر از سیاووش کسرایی و منظومة ظهر روز دهم از قیصر امینپور.
به دلیل اهمّیت زیاد مسألة تعلیم و تربیت، اشعار تعلیمی فراوانی نیز برای کودکان سروده شده است؛ بهویژه در دوران مشروطه که عصر توجه به تعلیم و تربیت کودکان است. نسیم شمال و ایرج میرزا در دورة مشروطه بیش از شاعران دیگر به تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان در اشعارشان پرداخته اند، امّا در دورة کنونی بیشتر شاعران کودک به این مسأله، توجه کرده اند.
مهم ترین موضوعات شعر کودک و نوجوان در دورة معاصر، شامل مسایل اخلاقی، اجتماعی، علمی و فرهنگی و پایداری و اصلی ترین درونمایههای اشعار تعلیمی، آموزش خداشناسی، احترام به پدر و مادر، تأکید بر دوستی و علم آموزی و... است. در این جستار، جنبه های گوناگون ادبیات تعلیمی و موضوعات اجتماعی شعر کودک و نوجوان با واکاوی و تحلیل مهم ترین اشعار کودکانه از دوره مشروطه تا امروز بررسی میشود.
پرونده مقاله
انسان موجودی مدنیالطبع است که برای تداوم حیات و رفع نیازهای خویش در اجتماع ناگزیر از بهکار بستن مهارتهای زیست جمعی همچون ارتباط مؤثر، جرأت و همدلی است.
عارفان مسلمان با حفظ اصول و مبانی انسانشناسی دینی و در عین زیستن در فضای چند فرهنگی با گویاترین زبان به تبیین ژ چکیده کامل
انسان موجودی مدنیالطبع است که برای تداوم حیات و رفع نیازهای خویش در اجتماع ناگزیر از بهکار بستن مهارتهای زیست جمعی همچون ارتباط مؤثر، جرأت و همدلی است.
عارفان مسلمان با حفظ اصول و مبانی انسانشناسی دینی و در عین زیستن در فضای چند فرهنگی با گویاترین زبان به تبیین ژرفای وجود آدمی و نیازهای ثابت و متغیر وی پرداختهاند. مولانا جلالالدین محمد بلخی (672-604) در زمرۀ عارفانی است که با دستیابی به آگاهی کیهانی، نیازهای زیست فردی و اجتماعی انسان را در قالب حکایت و تمثیل برای ایجاد و استمرار حیاتی سالم و طیبه گوشزد کرده است. این دانشمند بزرگ تحت تأثیر فرهنگ اسلامی و با نقب زدن به لایههای عمیق درون انسان توانسته است ریشة احساسات عمیق آدمی را به خوبی نشان دهد.
در این پژوهش میکوشیم تا با شناسایی مهارتهای زندگی در آثار جلالالدین محمد مولوی، به تحلیل این راهبردها از دیدگاه وی بپردازیم.
پرونده مقاله
سیره و روش بزرگان دین از جمله پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم (ع) نشان میدهد که علاوه بر تثبیت اندیشة توحیدی، سوق مردم به سمت صفات پسندیدۀ اخلاقی نیز همواره مد نظر آنان بوده است؛ به گونه ای که در باور ایشان، اخلاق به همراه باور توحیدی، دو رکن عمدة جامعة ایمانی به حساب م چکیده کامل
سیره و روش بزرگان دین از جمله پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم (ع) نشان میدهد که علاوه بر تثبیت اندیشة توحیدی، سوق مردم به سمت صفات پسندیدۀ اخلاقی نیز همواره مد نظر آنان بوده است؛ به گونه ای که در باور ایشان، اخلاق به همراه باور توحیدی، دو رکن عمدة جامعة ایمانی به حساب میآید. اما به نظر میرسد پس از آنان، جامعة دینی از مسألة اخلاق غافل ماند. به همین دلیل، برخی از تربیت یافتگان تمدن اسلامی با آگاهی از این امر و با عنایت به فرجام ناخوشایند بی توجهی به ارزشهای اخلاقی، در آثار خویش به تبیین عوامل تأثیرگذار بر رشد اخلاق پرداختند تا شاید بار دیگر، این رکن مغفول ماندة جامعة ایمانی احیا شود. در این پژوهش، به بررسی این عوامل تأثیرگذار با تکیه بر آرا و اندیشه های شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی پرداخته میشود. از دیدگاه وی، عواملی چون نگرش حداکثری به اخلاقی شدن فرد، تعمیق فرهنگ باید و نباید بر اخلاق، مصلحت اندیشی و منفعت طلبی و اخلاق گویان بی اخلاق، در نابودی ارزشهای اخلاقی تأثیرگذار است.
پرونده مقاله