علیاکبر دهخدا در تعیین و تبیین جهتگیری سیاسی و اجتماعی نظام تازه تأسیس مشروطه خوانشی ویژه متأثر از ایدئولوژی سوسیالدموکراسی بیان داشته است. فهم دهخدا از ایدئولوژی سوسیالدموکراسی چه بود و چگونه آن را با دین اسلام و سنتهای ایرانی تلفیق کرد؟ بنابر نگاشته های دهخدا در چکیده کامل
علیاکبر دهخدا در تعیین و تبیین جهتگیری سیاسی و اجتماعی نظام تازه تأسیس مشروطه خوانشی ویژه متأثر از ایدئولوژی سوسیالدموکراسی بیان داشته است. فهم دهخدا از ایدئولوژی سوسیالدموکراسی چه بود و چگونه آن را با دین اسلام و سنتهای ایرانی تلفیق کرد؟ بنابر نگاشته های دهخدا در صوراسرافیل می توان گفت که در منظومه فکری دهخدا، دموکراسی در شکل حکومت ملی، بر بینشی دمکراتیک و اجتماعی استوار است. او بر مؤلفههایی نظیر حاکمیت و حکومت مردم، استقلال، آزادی و تساوی حقوقی افراد تأکید دارد و تحقق این امور را شرط لازم برای گذار به دوره ترقی فرض میکند. افزون بر این، از سوسیالیسم بهعنوان هدف و افق نهایی این نظام سیاسی یاد شدهاست که بهتدریج و از طریق اصلاح وضع موجود قابل تحقق خواهد بود. دهخدا با تأسی به امر خاتمیت و دریافت تازه از دین در شکل جهانبینی توحیدی، سوسیالیسم را با بینش توحیدی ترکیب کرده و آن را مبنای نظری و فلسفی خوانش خود قرار دادهاست. به نظر میرسد، خوانش وی مبتنی بر تلفیق این سه وجه است. اگر چه شواهد نشان میدهد، این تلفیق، نتوانستهاست ارتباط طبیعی و ارگانیکی را بین این وجوه برقرار سازد و گفتمان تازهای را پایه ریزی کند، اما میتوان از این تلاش بهعنوان نقطه آغاز اندیشه ایجاد گفتمان سوسیالدموکراسی ملی و مذهبی در ایران یاد کرد.
پرونده مقاله