فهرست مقالات

• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  1 - خلَط روایات تاریخی: افسانه ارُینب
  عبدالرحیم قنوات
  ضمن بحث و ارائه نظر درباره شخصیت حسین بن علی(ع) و قیام و شهادت ایشان، گاه به داستان زنیارُین  ب نام اشاره میشود که یزید عاشق او شد و معاویه شوهرش را فریفت تا او را طلاق دهد و بههمسری یزید درآید، اما هنگامی که فرستاده معاویه برای خواستگاری او میرفت، امام(ع) خواست تاپیش چکیده کامل

  ضمن بحث و ارائه نظر درباره شخصیت حسین بن علی(ع) و قیام و شهادت ایشان، گاه به داستان زنیارُین  ب نام اشاره میشود که یزید عاشق او شد و معاویه شوهرش را فریفت تا او را طلاق دهد و بههمسری یزید درآید، اما هنگامی که فرستاده معاویه برای خواستگاری او میرفت، امام(ع) خواست تاپیشنهاد ازدواج وی را نیز مطرح سازد؛ ارینب ازدواج با امام را ترجیح داد، اما امام(ع) او را به همسرسابقش برگرداند و گفت که غرض وی از این ازدواج بازگرداندن او به همسرش بوده است، و بدین سانعشق یزید و نقشه معاویه ناکام ماند. اهمیت این داستان در آن است که در بعضی از منابع این رویدادبرساخته را از زمینهها و دلایل تقابل حسین بن علی(ع) با یزید شمردهاند. در این مقاله روایات مختلفمربوط به این داستان بررسی و حقیقت ماجرا آشکار میگردد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  2 - تطور گفتمان تفویض در سده دوم هجری و طیف مفضّل بن عمر
  سیدمحمدهادی گرامی
  گفتمان تفویض به معنای غلو و جریان مفوضه از موضوعاتی اند که در بررسی تاریخ اندیشه امامیهتاکنون بدانها کمتر توجه شده است. پژوهش های معدودی نیز که به این بحث پرداخته اند غالبا درچارچوبی کلامی بوده است و از بررسی تفویض و مسائل مربوط ب ه آن در بستر تاریخی اش غفلت شدهاست. این چکیده کامل

  گفتمان تفویض به معنای غلو و جریان مفوضه از موضوعاتی اند که در بررسی تاریخ اندیشه امامیهتاکنون بدانها کمتر توجه شده است. پژوهش های معدودی نیز که به این بحث پرداخته اند غالبا درچارچوبی کلامی بوده است و از بررسی تفویض و مسائل مربوط ب ه آن در بستر تاریخی اش غفلت شدهاست. این مقاله تاریخ شک لگیری و تطور گفتمان تفویض در سده دوم هجری را دنبال م یکند. پی گیریاین موضوع از نقطه آغاز آن، یعنی سده دوم هجری، نشان می دهد که گفتمان تفویض در دوره صادقینغالبا در برابر جبر به کار می رفته است. تفویض علیهماالسلام هنوز معنای معهود آن را نداشته ونگارنده در ادامه نشان م یدهد که از اواخر سده دوم هجری بود که گفتمان تفویض در جامعه شکلگرفت؛ یعنی برخی عقاید غالیانه که تا پیش از آن وجود داشت، در قالب گفتمان تفویض و اصطلاحمفوضه مطرح و صاحب هویت اجتماعی شد. این مقاله در ادامه به بررسی علل و زمینه هایی می پردازدکه موجب شد اصحاب مفضّل بن عمر یعنی مهم ترین گروه امامی که با این گفتمان پیوند یافت بهاعتقادات تفویضی متهم شوند و بعضا مفوضی خوانده شوند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  3 - حلقه مشترک و پیوند آن با اصطلاحات حدیثی
  سیدعلی آقایی
  در سندهای احادیث را می شناسند. آنان در حلقه مشترک مدت هاست که محققان غربی پدیدهمطالعات خود از این پدیده تفسیرهای مختلفی عرضه داشته اند و از آن برای تاریخ گذاری احادیث بهرهگرفته اند. مقاله حاضر، در صدد پاسخ به این پرسش است که آیا این پدیده نزد محدثان مسلمان دردوران متق چکیده کامل

  در سندهای احادیث را می شناسند. آنان در حلقه مشترک مدت هاست که محققان غربی پدیدهمطالعات خود از این پدیده تفسیرهای مختلفی عرضه داشته اند و از آن برای تاریخ گذاری احادیث بهرهگرفته اند. مقاله حاضر، در صدد پاسخ به این پرسش است که آیا این پدیده نزد محدثان مسلمان دردوران متقدم نیز شناخته بوده است و از میان انبوه اصطلاحات حدیثی که محدثان در تبیین ویژگی هایمختلف احادیث و راویان آنها وضع کرده اند، کدامیک به حلقه مشترک مربوطند. با مرور آثار حدیثیناظر فرد و غریب متقدمان آشکار می شود که پاسخ سؤال نخست مثبت است، و اصطلاحاتی چونبه وجوهی از همین پدیده وضع شده و به کار رفته اند. همچنین نشان داده می شود که اصطلاح حدیثیگرفت. در پایان با بررسی نحوه مواجهه حلقه مشترک را می توان معادل اصطلاح غربی مدار محدثان متقدم با این پدیده، روشن می شود که تفاوت فهم و تفسیر محققان غربی و مسلمان از اینپدیده ریشه در تفاوت رهیافت های آنان به سنجش اعتبار و نقد احادیث دارد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  4 - منازعات حنابله با شیعه امامیه در عصر سلجوقی
  علی محمدی
  با آ نکه بیشتر فرق اسلامی در طول تاریخ با همدیگر اختلاف و درگیری داشتند، اما این اختلافات درمیان شیعه و سنی نمود بیشتری یافته است. بغداد به عنوان مرکز خلافت عباسی، مرکز تجمع شیعیانو همچنین حنبلی ها به عنوان طیف تندرو سنی مذهب نیز بود. با سقوط آل بویه که به تقویتجایگاه ش چکیده کامل

  با آ نکه بیشتر فرق اسلامی در طول تاریخ با همدیگر اختلاف و درگیری داشتند، اما این اختلافات درمیان شیعه و سنی نمود بیشتری یافته است. بغداد به عنوان مرکز خلافت عباسی، مرکز تجمع شیعیانو همچنین حنبلی ها به عنوان طیف تندرو سنی مذهب نیز بود. با سقوط آل بویه که به تقویتجایگاه شیعیان در بغداد کمک زیادی کرده بودند، سلجوقیان سنی مذهب روی کار آمدند. حنبلی ها کهسابقه دشمنی دیرینی با شیعیان داشتند، از این فرصت بهره بردند و عرصه را بر شیعیان تنگ تر کردندو این منازعات به اوج خود رسید. در این مقاله به بررسی فراز و فرود درگیر یهای این دو فرقه در بغدادعصر سلجوقی پرداخته شده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  5 - مبانی نظری موسیقی دوره سلجوقی در متون قرون پنجم تا هفتم هجری
  بابک خضرائی
  از موسیقی عصر سلجوقی اطلاعات اندکی در دست است، زیرا نوای موسیقی آن دوره، برخلاف برخیبناها، آثار فلزکاری و دیگر هنرهای دستی و همچنین دیوان اشعار شاعران، برای همیشه از دسترفته و از طرف دیگر به نظر می رسد در دوره سلجوقی (شاید به سبب نبردها و جابه جایی های بسیار)نگارش رسالا چکیده کامل

  از موسیقی عصر سلجوقی اطلاعات اندکی در دست است، زیرا نوای موسیقی آن دوره، برخلاف برخیبناها، آثار فلزکاری و دیگر هنرهای دستی و همچنین دیوان اشعار شاعران، برای همیشه از دسترفته و از طرف دیگر به نظر می رسد در دوره سلجوقی (شاید به سبب نبردها و جابه جایی های بسیار)نگارش رسالات موسیقی چندان رونق نداشته است. با این همه گزارش ها و نشانه هایی در منابعمکتوب، از جمله دیوان شاعران آن عصر در دست است که نشان می دهد دربارهای متعدد سلجوقی431 تا 628 ه) از حمایت موسیقی دانان برجسته دریغ نداشتند. نیز در این دوره رسالاتی در باب )موسیقی نوشته شده، از جمله رساله موسیقی خیام و رساله موسیقی محمد نیشابوری، و بخشموسیقی جام عالعلوم (باب چهل و هشتم). برپایه این منابع موسیقی این عصر به موسیقی بزمی ورزمی قابل تقسیم است. از سازهایی که در موسیقی بزمی به کار می رفته می توان از رباب، چغانه،چنگ، سنج، تنبور، نی، رود، بربط (عود، مزهر)، و دف نام برد. برخی سازهایی که در موسیقی رزمیبه کار رفته عبارت است از طبل و کوس و بوروِ پرَنگ و نفیر که ساخت دو ساز اخیر به الب ارسلاننسبت داده شده است. این گمان را نیز می توان مطرح کرد که احتمالا با گسترش قلمرو سلجوقیان ازشرق به غرب، نظام دوازده پرده (مقام) خراسان به روم و بغداد رسیده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  6 - محاسبه کمیت های کسوف حلقوی 29 شوال 681 ق./ 30 ژانویه 1283 م. در زیج محقّق سلطانی شمس الدین محمد وابکنوی
  سید محمد مظفری
  این مقاله به بررسی نخستین گزارش علمی از یک کسوف حلقوی توسط شم سالدین محمد وابکنوی، ازاخترشناسان دوره دوم رصدخانه مراغه، می پردازد. وی گزارش کسوف حلقوی 29 شوال 681 ق./ 30ژانویه 1283 م. را در زیج محقّق سلطانی، مقاله 3، باب 14 آورده است. در اینجا، داده های اولیه و فرآیندمح چکیده کامل

  این مقاله به بررسی نخستین گزارش علمی از یک کسوف حلقوی توسط شم سالدین محمد وابکنوی، ازاخترشناسان دوره دوم رصدخانه مراغه، می پردازد. وی گزارش کسوف حلقوی 29 شوال 681 ق./ 30ژانویه 1283 م. را در زیج محقّق سلطانی، مقاله 3، باب 14 آورده است. در اینجا، داده های اولیه و فرآیندمحاسباتی وی با توجه به مقادیر جداول زیج ارایه و تحلیل می شود. بخش مربوط به گزارش کسوفحلقوی در زیج محقّق سلطانی تصحیح شده و در ضمیمه مقاله آمده است. احتمالا گزارش وابکنوی ازکسوف حلقوی 1283 م. نخستین گزارش مشروح از محاسبه کمیت های یک کسوف حلقوی، نخستینگزارش رصدی مکتوب برجای مانده از آن به دست یک منجم حرفه ای، و نخستین پیش بینی علمی اینپدیده در اخترشناسی باستان و ادوار میانه است. در بعد تاریخی، امکا نناپذیری وجود کسوف حلقوی درنجومی بطلمیوسی که چارچوب اخترشناسی ادوار میانه را شکل م یداده است، در بعد (context) بستررصدی و مشاهداتی، بیان جزئیات در گزارش رصدی وابکنوی و دقت قابل توجه آنها در مقایسه با مقادیرنوین و در بعد محاسباتی ارایه مراحل محاسبه به صورت مفصل، ذکر داده های اولیه و داده های منتج درهر مرحله محاسبه که امکان یک بررسی انتقادی را امکا نپذیر می سازد دلایل اصلی اهمیت پژوهش حاضر هستند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  7 - تجارت در دریای مدیترانه: بررسی معاهدات تجاری ابوالحسن و ابوعنان مرینی با دولت های مسیحی
  
  759 ه) برمیگردد - 749 ه) و ابوعنان (حک: 749 - اوج اقتدار خاندان مرینی به دوره ابوالحسن(حک: 731که از نظر سیاسی سلطه آنان نه تنها بر مغرب اقصی، مقر پیشین این خاندان، بلکه بر مغرب میانه ونزدیک و حتی بخش هایی از اندلس نیز بسط یافته بود. سلطه مرینیان بر سواحل طولانی دریایمدی چکیده کامل

  759 ه) برمیگردد - 749 ه) و ابوعنان (حک: 749 - اوج اقتدار خاندان مرینی به دوره ابوالحسن(حک: 731که از نظر سیاسی سلطه آنان نه تنها بر مغرب اقصی، مقر پیشین این خاندان، بلکه بر مغرب میانه ونزدیک و حتی بخش هایی از اندلس نیز بسط یافته بود. سلطه مرینیان بر سواحل طولانی دریایمدیترانه در این دوره، موقعیت جغرافیایی مغرب را به عنوان دروازه تجارت اروپا و آفریقا ارتقا داد وموجب گردید تا مسلمانان و مسیحیان در پرتو منافع مشترک معاهدات متعددی با هدف گسترشتجارت در دریای مدیترانه منعقد کنند؛ حاکمان میورقه، بنادر ایتالیایی ونیز، جنوا و پیزا و سرانجامدولت آراگون هر کدام به طور جداگانه با هدف تأمین مایحتاج عمومی و مواد اولیه مورد نیاز خود،پیمان هایی تجاری با مسلمانان مغرب بستند؛ بررسی این معاهدات نشان م یدهد که به هنگام اقتدارحاکمان مسلمان، هم پیمانان تجاری مسیحی آنان ناگزیر از پذیرش تعهدات و شروط مسلمانان بودند وچون ضعف مسلمین آشکار می شد، مفاد پیما ننامه ها به شکل یک جانب های به سود مسیحیان تغییرمی کرد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  8 - حسن بن زاهد کرمانی دانشمند کیمیایی سده هشتم هجری و آثار او در کیمیا
  علی کاوسی رحیم رضا کوهکن یونس فرهمند
  حسن بن زاهد، مشهور به غریبِ کرمانی از دانشمندان ایرانی است که در نیمه اول سده هشتم هجریزنده بوده است. وی در سال 723 هجری قمری از فضای نامساعد اجتماعی و فرهنگی ایران در زمانحکومت ابوسعیدِ بهادر از ایلخانان مغول به زیر سایه حمایت سلطان محمد بن تُغلُق، دومین پادشاهسلسله تُ چکیده کامل

  حسن بن زاهد، مشهور به غریبِ کرمانی از دانشمندان ایرانی است که در نیمه اول سده هشتم هجریزنده بوده است. وی در سال 723 هجری قمری از فضای نامساعد اجتماعی و فرهنگی ایران در زمانحکومت ابوسعیدِ بهادر از ایلخانان مغول به زیر سایه حمایت سلطان محمد بن تُغلُق، دومین پادشاهسلسله تُغلُقشاهیانِ هند پناه برد و آثاری در علم کیمیا تألیف و به آن پادشاه تقدیم نمود. اولین اثر ایننویسنده، کتابی به زبان فارسی با عنوان مفتاحالرموز در 6 باب و 31 فصل است. این کتاب در کلیات ومبانی علم کیمیا و بین سا لهای 723 تا 726 هجری قمری تصنیف شده است. از این دانشمندمسلمان، که متاسفانه تاکنون ناشناخته مانده است، حداقل دو اثر دیگر در علم کیمیا به زبان فارسی برجا مانده است: مقلادالکنوز که جنبه عملی و تجربی آن بیشتر بوده و به شرح فرایندها و آلات و ادواتکیمیاگری پرداخته و رساله مختصری با عنوان منتخب مفتاحالرموز که هرچند مطالب آن تا حدی بهمفتاحالرموز شباهت دارد، اما کتاب مستقلی است پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  9 - بارتلمی دی هربلو و« کتابخانه شرقی» او
  عباس احمدوند امیر مؤمنی هزاوه
  دی هربلو بارتلمی دو مولن ویل خاورشناس فرانسوی که در تکوین دانش خاورشناسی در فرانسه نقشیاین کتاب هرچند تحت تأثیر اوضاع ناشی از . کتابخانه شرقی مهم دارد، مؤلف کتابی است با نامحملات عثمان یها به اروپا، روابط ویژه نویسنده آن با دربارهای فلورانس و پاریس، حمایت سیاستمدارانیچ چکیده کامل

  دی هربلو بارتلمی دو مولن ویل خاورشناس فرانسوی که در تکوین دانش خاورشناسی در فرانسه نقشیاین کتاب هرچند تحت تأثیر اوضاع ناشی از . کتابخانه شرقی مهم دارد، مؤلف کتابی است با نامحملات عثمان یها به اروپا، روابط ویژه نویسنده آن با دربارهای فلورانس و پاریس، حمایت سیاستمدارانیچون کولبر از او و سرانجام تدریس وی درکالج سلطنتی (بعدها کالج فرانسه)، با رویکردهایی سطحی وموضع گیری هایی آلوده با سیاست تألیف شده، مد تها تنها منبع خاورشناسان، متفکران و ادیبان مغربزمین برای خاورشناسی و به خصوص شناخت اسلام بوده است. علی رغم جایگاه مهم هربلو و کتابش درخاورشناسی و مطالعات وابسته به آن، شخصیت او و اثر او برای خاورشناسان متأخر و محققان شرقیخصوصا ایرانی چنانکه باید شناخته نیست. مروری گذرا بر زندگی و آثار دی هربلو، شرحی مختصر ازو روش ها کتابخانه شرقی عصری که او در آن می زیسته، جایگاهش در خاورشناسی، چگونگی تدوینو رویکردهای مؤلف در تألیف این اثر، تأثیر آن بر متفکران غربی و خاورشناسان مطالب این مقاله را دربر می گیرد. پرونده مقاله