-
حرية الوصول المقاله
1 - سرانجام سلطان جلالالدین خوارزمشاه
یزدان فرخیجلال‎الدین خوارزمشاه، نماد مقاومت مسلمانان در سالهای نخست حمله مغول، از چهرههای شاخص تاریخ اسلام و ایران به شمار میرود. گزارشهای مورخان مسلمان از سرنوشت او نیز بسیار پرسشبرانگیز است. روایت کشته شدن وى به دست اکراد، در سیرت جلالالدین مِنکُبِرنى (تألیف منشى او، أکثرجلال‎الدین خوارزمشاه، نماد مقاومت مسلمانان در سالهای نخست حمله مغول، از چهرههای شاخص تاریخ اسلام و ایران به شمار میرود. گزارشهای مورخان مسلمان از سرنوشت او نیز بسیار پرسشبرانگیز است. روایت کشته شدن وى به دست اکراد، در سیرت جلالالدین مِنکُبِرنى (تألیف منشى او، نَسَوى) که شماری از پژوهشگران آن را، بى رعایت جوانب نقد تاریخی، بهطور قطع پذیرفتهاند، نیازمند بررسی بیشتر است. پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این پرسشها است که این روایت و روایتهای متأثر از آن چه اندازه به لحاظ نقد تاریخی معتبر است؟ و آیا روایات محتمل دیگری در این زمینه وجود دارد؟ به نظر میرسد که نه تنها منبع خبر نَسَوى، بلکه با توجه به اوضاع آن روزگار روایات محتمل و بدیل آن نیز از چشم پژوهشگران دور مانده باشد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
2 - پیامد حمله مغول و حاکمیت ایلخانان بر سنت علمی در ایران
امیر دهقان نژاد محسن رحمتی عبدالرسول عمادیاز یورش مغول و حاکمیت آنان بر ایران همواره به عنوان یکی از علل افول دانش در این سرزمین یاد شده است. این پژوهش بر آن است که با استفاده از رویکرد توصیفی- تحلیلی، تأثیر حمله مغول و حاکمیت ایلخانان را بر سنت علمی در ایران مطالعه و بررسی کند و بدین پرسش پاسخ دهد که در این دو أکثراز یورش مغول و حاکمیت آنان بر ایران همواره به عنوان یکی از علل افول دانش در این سرزمین یاد شده است. این پژوهش بر آن است که با استفاده از رویکرد توصیفی- تحلیلی، تأثیر حمله مغول و حاکمیت ایلخانان را بر سنت علمی در ایران مطالعه و بررسی کند و بدین پرسش پاسخ دهد که در این دوره سنت علمی نسبت به ادوار گذشته چه تغییراتی کرده و علل و پیامدهای حاصل از این تغییرات چه بوده است؟ نتیجه این بررسی نشان میدهد با حاکمیت ایلخانان، سنت علمی در ایران تحت تأثیر عوامل متعددی نظیر تسامح مذهبی ایلخانان و استیلای عقلگرایان بر نهادهای علمی و آموزشی تغییر یافت. از همین رو در کنار علوم دینی، علوم عقلی در کانون توجه دانشمندان این دوره قرار گرفت؛ چنان که یکی از ادوار پررونق تاریخ ایران به لحاظ ساخت مراکز علمی و آموزشی و احیای دوباره فعالیتهای علمی بهویژه در حوزه علوم عقلی رقم زده شد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
3 - تأملی در تسامح مذهبی مغولان در ایران
مهدی عبادیتحولات مذهبی ایران در دورة ایلخانان مغول (656-736ق)با رشد نسبی تفکر شیعی، در مقایسه با ادوار پیش همراه بود . پژوهش های متعددی دربارة عوامل این پدیدة تاریخی نسبت داده اند . تسامح مذهبی مغولا ن انجام گرفته که در برخی از آن ها، این پدیده را به این نوشتار در صدد است با با أکثرتحولات مذهبی ایران در دورة ایلخانان مغول (656-736ق)با رشد نسبی تفکر شیعی، در مقایسه با ادوار پیش همراه بود . پژوهش های متعددی دربارة عوامل این پدیدة تاریخی نسبت داده اند . تسامح مذهبی مغولا ن انجام گرفته که در برخی از آن ها، این پدیده را به این نوشتار در صدد است با بازخوانی سیاست های ایلخانان مغول در قبال ادیان و مذاهب مختلف، و به دست دادن تصویری روشن از اوضاع مذهبی این دوره، صحت و سقم انگار مذکور را بررسی کند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
4 - غازانیه تبریز: نماد تحول فرهنگی مغولان
پرویز علی پرویز علی شهرام یوسفی فردر طی قرن هفتم هجری، مغولان بخش بزرگی از سرزمین های شرق اسلامی را تحت سیطره خودگرفته در صحنه سیاسی و اجتماعی این سرزمین ها حضوری مسلط یافتند. آنان اقوامی بودند با زبان،فرهنگ، تعلقات آب وهوایی، سنت های کو چرویی و ذهنیت های معماری متفاوت؛ از این رو درشهرک هایی که در کنار أکثردر طی قرن هفتم هجری، مغولان بخش بزرگی از سرزمین های شرق اسلامی را تحت سیطره خودگرفته در صحنه سیاسی و اجتماعی این سرزمین ها حضوری مسلط یافتند. آنان اقوامی بودند با زبان،فرهنگ، تعلقات آب وهوایی، سنت های کو چرویی و ذهنیت های معماری متفاوت؛ از این رو درشهرک هایی که در کنار شهر پایتخت های خود بنا کردند، پرده منقوش فرهنگی خود را بر روی آنکشیدند، ولی باز اقلیت های قومی کوچکی بودند. اما این تمایز قومی و هویت فرهنگی مغولان با شیوهتسامحی که در زمان غازان خان (حک:694-703ه ) منجر به گزینش دین اسلام گردید، تفاوت بارزییافت. این اعتقاد دینی با ماهیت فرهنگی ای که اساسا ایرانی بود، تقویت شد و قوام گرفت و فرهنگمغولان را از معماری تا دینی از آبشخور فرهنگ ایرانی - اسلامی سیراب کرد. کوس این تحول فرهنگیبا ساخته شدن شهرک غازانیه تبریز در قلمرو ایلخانان طنین انداز شد. ساختار و کارکردهای این شهرکنشان دهنده تغییرات عمده اجتماعی- اعتقادی و سیاسی رخ داده در میان مغولان بود. این چنین بودکه فرهنگ عشیره ای مغول که تنها در میان قبایل صحراگرد و در عرصه کارزار و غارت می توانستقدرت نمایی نماید، در جدال تمدنی و فرهنگی و حکومت که چیزی برای ارائه نداشت، آرام آرام رنگباخت. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
5 - یأجوج و مأجوج: تحولاتِ شناختى مسلمانان درباره زیستگاه آنان تا دوره مغول
مدرس سعیدی مصطفى جرفىداستان قوم یأجوج و مأجوج و خروج فرجامین و هولناک آنان، در سنت دینی اسلامی جایگاه ویژه ای دارد، از این رو جغرافی نویسان و مورخان مسلمان نیز تمایل داشتند که مکان و موقعیت این قوم را که بر اساس روایتهای دینی در بخشی از این جهان مسکن دارند، به دست دهند. در این میان، متغیر أکثرداستان قوم یأجوج و مأجوج و خروج فرجامین و هولناک آنان، در سنت دینی اسلامی جایگاه ویژه ای دارد، از این رو جغرافی نویسان و مورخان مسلمان نیز تمایل داشتند که مکان و موقعیت این قوم را که بر اساس روایتهای دینی در بخشی از این جهان مسکن دارند، به دست دهند. در این میان، متغیر اوضاع و شرایط تاریخی در مکان یابی یأجوج و مأجوج از اهمیت بسیار برخوردار بود. در پژوهش حاضر با استفاده از روش تاریخی-تحلیلی و از طریق بازخوانی و برآورد اطلاعات منابع پیش و پس از حمله مغول، نحوه تأثیرگذاری مؤلفههای تاریخی و فرهنگی دوره مغول بر پندار مسلمانان درباره موقعیت جغرافیایی یأجوج و مأجوج بررسى شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که هرچند اغلب منابع تا پیش از حمله مغول، مکان زندگی یأجوج و مأجوج را منطبق بر زیستبوم اصلی قوم مغول در نظر می گرفتند، در دوره پس از حمله مغول، به سبب افزایش دانش جغرافیایی مسلمانان، این دو از هم تفکیک شدند و سرزمین یأجوج و مأجوج در مناطق دورتر و ناشناخته آنسوی زیستبوم مغولان مکان یابی گردید. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
6 - کنیزان: وضع اجتماعی- حقوقی در دورۀ مغول- ایلخانی
فریبا کاظم نیابرای شناخت جامعۀ ایران در اعصار گذشته لازم است لایه های مختلف این جامعه وکنش های گروه های اجتماعی بررسی شود و این شناخت کامل نخواهد بود مگر اینکه بهتعمق در وضعیت بندگان اعم از غلامان و کنیزان که به فراوانی دراین جامعهحضورداشتند، نگریسته شود . نوشتار حاضر در نظر دارد با أکثربرای شناخت جامعۀ ایران در اعصار گذشته لازم است لایه های مختلف این جامعه وکنش های گروه های اجتماعی بررسی شود و این شناخت کامل نخواهد بود مگر اینکه بهتعمق در وضعیت بندگان اعم از غلامان و کنیزان که به فراوانی دراین جامعهحضورداشتند، نگریسته شود . نوشتار حاضر در نظر دارد با نگاهی به وضعیت این گروهاجتماعی در دوره مغول ایلخانان و با بررسی راه های تحصیل کنیزان، موقعیت وپیشه های خا ص آنان، کارکردشان در جامعۀ ایران آن دوره، احکام و قوانین فقهی مربوطبه آنان و طرق دستیابی شان به آزادی به این مسئله پاسخ گوید که آیا کنیزان در دورهمورد بحث از پایگاه اجتماعی قابل تغییری برخوردار بودند؟ تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
7 - رساله های تاریخی سفینۀ تبریز
هادی عالم زادهسفینه تبریز مجموعه ای است خطّی مشتمل بر 209 عنوان کتاب، رساله، گزیدۀ کتاب،قصیده، منظومه، جدول و نامه که ابوالمجد محمّد بن مسعود تبریزی در سال های723-721 ه آن ها را گزینش، تلخیص یا تألیف و به خطّ خویش کتابت کرده است . 12اثر از این مجموعه را کتاب ها، رساله ها، خلاصه ها، ن أکثرسفینه تبریز مجموعه ای است خطّی مشتمل بر 209 عنوان کتاب، رساله، گزیدۀ کتاب،قصیده، منظومه، جدول و نامه که ابوالمجد محمّد بن مسعود تبریزی در سال های723-721 ه آن ها را گزینش، تلخیص یا تألیف و به خطّ خویش کتابت کرده است . 12اثر از این مجموعه را کتاب ها، رساله ها، خلاصه ها، نامه ها و جدول هایی در برمی گیردکه می توان آن ها را در زمرۀ تاریخ یا حاوی موادّ تاریخی به شمار آورد . در این مقالهضمن بررسی این آثار به ارزیابی اجمالی آن ها پرداخته شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
8 - تأثیر هجوم مغولان بر مفهوم و ساختار شهر ایرانی در روزگار ایلخانان
محمد حسن خادم زاده شهاب الدین تصدیقیتهاجم مغولان تخریب سازمان یافته ی بسیاری از شهرهای کشور را در پی داشت. سکونت گستردهی کوچنشینان مغول در کنار فروپاشی نظام اداری و اقتصادی سابق، باعث افول ساختار شبکه و حیات شهری در آن شد. هدف پژوهش پاسخگویی به این سؤال است که کمرنگ شدن شهرنشینی در ابتدای این دوره و ز أکثرتهاجم مغولان تخریب سازمان یافته ی بسیاری از شهرهای کشور را در پی داشت. سکونت گستردهی کوچنشینان مغول در کنار فروپاشی نظام اداری و اقتصادی سابق، باعث افول ساختار شبکه و حیات شهری در آن شد. هدف پژوهش پاسخگویی به این سؤال است که کمرنگ شدن شهرنشینی در ابتدای این دوره و زایش مجدد آن در ادامه، چه تأثیراتی بر مفهوم و ساختار شهر نسبت بهپیش از آن گذاشت؟ بدین منظور ابتدا با روش تفسیری تاریخی، ضمن بازخوانی متون تاریخی برجایمانده از آن دوره و تحلیل های پژوهشگران امروزی، احوال این عصر بررسیشده، سپس با استفاده از روش استدلال منطقی، نمونه های شهرسازی، ویژگی های شهری و تفاوت هایشان با دوران پیشامغولی مورد مداقه قرار میگیرد. با آشفتگیهای زمانهی ایلخانان و ویرانی شهرها و پهنههای زیستی اطرافشان، روابط سابق درونشهری و بیرون شهری و مفاهیم شهر، شهرستان و ربض تغییرات زیادی کرد و در مواردی ساختار جدیدی از شهرها که بعضاً لایهلایه و چندهستهای هستند پدید آمد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
9 - تأثیر شمنیسم مغولان بر معماری دوره ایلخانان در ایران
سهیل میری نژاد نفیسه سلجی نسیم شهلا شبنم شکوری پرتوی سید مجتبی میرفردوسپس از ورود مغولان به ایران، آنها به مرور تحت تأثیر فرهنگ ایرانی اسلامی شروع به آبادانی نموده، در تعامل با فرهنگ ایرانی مستحیل شدند. نظریه تداوم تاریخی فرهنگ ایران1 در عین اهمیتش، باعث نادیده گرفتن تأثیرات اقوام بیگانه بر فرهنگ ایرانی شدهاست. لذا قصد آن است با بررسی فره أکثرپس از ورود مغولان به ایران، آنها به مرور تحت تأثیر فرهنگ ایرانی اسلامی شروع به آبادانی نموده، در تعامل با فرهنگ ایرانی مستحیل شدند. نظریه تداوم تاریخی فرهنگ ایران1 در عین اهمیتش، باعث نادیده گرفتن تأثیرات اقوام بیگانه بر فرهنگ ایرانی شدهاست. لذا قصد آن است با بررسی فرهنگ مغولان، تأثیراتی را که به نظر میرسد این فرهنگ بر معماری ایرانی گذاشته با روش تفسیری از طریق مطالعات کتابخانه ای و بررسی دو نمونه معماری، مورد مداقه قرار گیرد. در این رابطه پس از بررسی آراء محققان بر این امر که معماری ایران در عصر ایلخانان بسیار وامدار معماری ایرانی قبل از خود بوده، تاکید شده است و تنها تأثیر مغولان را میتوان در بهکارگیری مقیاس کلان و بی سابقه ای دانست که ناشی از جنبه های آیینی و نمادین فرهنگ آنها بوده و در این نوشتار برای اولین بار به آنها اشاره شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
10 - بررسی جلوههای ادبیات تطبیقی در «در امواج سند» و «مقتل سلطان تاج الدین»
فرشته ناصریاشعاری که به روایت حوادث و شخصیتهای تاریخی یک ملت میپردازند از آن رو که دارای پیامدهای غرورآفرینی در فرهنگ آن ملت هستند، جایگاه برجستهای در متون ادبی دارند. در این میان شعر در امواج سند حمیدی شیرازی که دارای مؤلفههای تعلیمی، تاریخی و حماسی ایرانیان در مقابله با یورش أکثراشعاری که به روایت حوادث و شخصیتهای تاریخی یک ملت میپردازند از آن رو که دارای پیامدهای غرورآفرینی در فرهنگ آن ملت هستند، جایگاه برجستهای در متون ادبی دارند. در این میان شعر در امواج سند حمیدی شیرازی که دارای مؤلفههای تعلیمی، تاریخی و حماسی ایرانیان در مقابله با یورش مغولان است و از سویی شعر مشابهی در ادبیات عرب با عنوان مقتل سلطان تاج الدین محمد الفیتوری شاعر معاصر سودان که روایتگر نبرد قبائل مسالیت در سودان با استعمار فرانسه در سال 1910، که به نبرد دروتی معروف است، از این دسته است. در این پژوهش دو شعر مذکور بر اساس مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی بررسی و تطبیق داده شده است تا دریابیم این دو شاعر در بیان روابط و مناسبات اجتماعی اشعار خویش، از چه تمهیداتی بهره جستهاند و کلام آنها تا چه حد توانسته در ایجاد فضای مناسب شعری و شخصیت پردازی قهرمانان، با بهره گیری از نشانه ها و دلالتهای گوناگون، در بیان مبانی تعلیمی و شاخصههای آن، توفیق یابد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
11 - تدوین المعاجم الفارسیة فی عصر الکورکانیین المغول فی الهند
زرینتاج پرهیزکار ایرج مهرکی مهدی ماحوزیلم یلق الأدباء والفنانون فی العهد الصفوی أیّ دعم أو تشجیع من البلاط الصفوی ممّا أدّی إلی نزوحهم الجماعی إلی شبه القارة الهندیة. وبالمقابل کان الترحیب الذی یلقاه المتحدثون بالفارسیة والکتاب وجمیع الأدباء والفنانین الإیرانیین فی الهند والحفاوة التی تستقبلهم بها إمبراطوریة أکثرلم یلق الأدباء والفنانون فی العهد الصفوی أیّ دعم أو تشجیع من البلاط الصفوی ممّا أدّی إلی نزوحهم الجماعی إلی شبه القارة الهندیة. وبالمقابل کان الترحیب الذی یلقاه المتحدثون بالفارسیة والکتاب وجمیع الأدباء والفنانین الإیرانیین فی الهند والحفاوة التی تستقبلهم بها إمبراطوریة الکورکانیین المغول یعطی زخماً لهذا النزوح الجماعی. إنّ نفوذ الثقافة الإیرانیة واللغة الفارسیة – التی کانت اللغة الرسمیة فی بلاط المغول فی الهند – أدّی إلی إزدهار جمیع الفنون الأدبیة وبخاصة فن تدوین المعاجم فی هذا العصر. ویمکن تقسیم عملیة تدوین المعاجم الفارسیة إلی ثلاث مراحل هی: 1. قبل المغول "القرن 7 حتی 9" 2. العهد المغولی "القرن 10 حتی 13" 3. بعد العهد المغولی أو العهد الجدید "القرن 14 وما بعده". لقد اهتمّ کتّاب المعاجم فی العهد الأول بجمع اللغة الشعریة غیر آبهین بلغة الحوار أو لغة الکتابة لذا فإنّ المعاجم التی وضعت فی هذه الفترة لا تعتبر "شاملة". غیر أنّ أکثر الأعمال دقّة وجدّیة هو ما وضع فی العهد الثانی أی فی عهد الإمبراطوریة المغولیة وسیعالج هذا المقال دراسة أفضل المعاجم التی وضعت فی هذا العصر دون غیره من العصور. أمّا العهد الثالث أو العهد الجدید فیطلق علی عصر سیطرة البریطانیین علی أرض شبه القارة الهندیة ونهایة العهد المغولی فی هذه البلاد. حیث بذلوا أقصی جهودهم فی استبدال اللغة الفارسیة الرسمیة باللغة الانکلیزیة. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
12 - موازنة أدبیة بین سعدی الشیرازی وشمس الدین الکوفی فی ضوء قصیدتیهما حول الغزو المغولی
نعمت اله به رقم یحیی عطاییتعتبر الهجمة المغولیة من أهمّ الحوادث السیاسیة فی تاریخ الشعبین الإیرانی والعربی لما أثارت فی نفوس الجماهیر من مشاعر الشجی والأسی والسخط علی المحتلین والنقمة علیهم. ومن الطبیعی أن یتأثر منها الأدباء أضعاف ما تأثر عامة الناس لکونهم أرهف أبناء الشعب وأقربهم للانفعال والتأ أکثرتعتبر الهجمة المغولیة من أهمّ الحوادث السیاسیة فی تاریخ الشعبین الإیرانی والعربی لما أثارت فی نفوس الجماهیر من مشاعر الشجی والأسی والسخط علی المحتلین والنقمة علیهم. ومن الطبیعی أن یتأثر منها الأدباء أضعاف ما تأثر عامة الناس لکونهم أرهف أبناء الشعب وأقربهم للانفعال والتأثر من هذه الاعتداءات الإنسانیة العدیدة، أو التعامل والتفاعل معها. ومن هذا المنطلق لقد کان من بوادر الشعراء الذین تغنّوا أصداء هذه الکارثة شمس الدین الکوفی وسعدی الشیرازی من مثیلاتهما حیث صوّرا تصویرا أعمق من غیرهما تأثیرا؛ علی الرغم من البون الشاسع بینهما من الموهبة والذکاء. ولکن من حیث تعاصر الشاعرین واتحادهما فی الإطار التأریخی ذاته تمکّن لنا تناول ما أنشداه فی موضوع المغول من خلال المتابعة والمقارنة الموضوعیة والفنیة وفق رؤیة تحلیلیة ووصفیة لدیهما، وبحثنا هذا یهدف إلی المقارنة بین الدلالات المختلفة للمضامین التی استعرضها الشاعران، والکشف عن وجوه الاشتراک والافتراق بینهما علی ضوء المدرسة الامریکیة. من خلال المتابعة لوجوه الاشتراک والافتراق وما قدّمه هذان الشاعران وجدت الغموض البارزة فی شعر سعدی لایمس شعر الکوفی؛ لأن صیاغة الجمل والعبارات عند الکوفی ذاتیة وطبیعیة ولیست متکلّفة واصطناعیة؛ فتناول الموضوع تناولا أقرب إلی المباشرة؛ غیر أنّ أسلوبهما اتّسم بالمباشرة والتقریریة والاستمداد من الواقع المتمثّل فی مواجهة الغزو. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
13 - نگرشی به شخصیت زن در تاریخ بیهقی و جهانگشای جوینی
محمد کاظم کهدویی رقیه حسینیدولت غزنوی، یکی از دولت های مقتدر ترک است و تاریخ بیهقی شرح حال شاهان و سلاطین، نبردها، مصالحه ها، سخن چینی ها و رقابت های درباری است که در آن زمان نگاشته شده است. در تاریخ بیهقی، مطالب گسترده ای دربارة زنان و جایگاه آنان یافت نمی شود؛ اما بررسی و پژوهش در مطالب موجود أکثردولت غزنوی، یکی از دولت های مقتدر ترک است و تاریخ بیهقی شرح حال شاهان و سلاطین، نبردها، مصالحه ها، سخن چینی ها و رقابت های درباری است که در آن زمان نگاشته شده است. در تاریخ بیهقی، مطالب گسترده ای دربارة زنان و جایگاه آنان یافت نمی شود؛ اما بررسی و پژوهش در مطالب موجود آن کتاب، ما را در یافتن وضعیت زنان در دورهی غزنویان، به ویژه زنان درباری، یاری می نماید. تاریخ جهانگشای جوینی نیز از کتابهای بسیار سودمند عهد مغول است که در آن علاوه بر احوال مغولان، به بیان احوال و اتفاقات زمان خوارزمشاهیان و تا حدودی اندک، ایوبیان و فاطمیان، پرداخته شده است. بدون شک، تاریخ جهانگشا یکی از منابع دست اول و بسیار غنی در خصوص وضع زنان در دورة مغول است که در این پژوهش، ضمن بیان وضعیت زنان در روزگار غزنویان و مغولان، جایگاه آنان در دو تاریخ مذکور نیز بررسی و نمایانده خواهد شد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
14 - «بررسی تأثیر حکومت های مغول و تیموری برگسترده شدن اندیشه های عرفانی»
مهدی محقق آرزو لاریجانیادبیات، زاییده ی فکر و اندیشه ی شاعرانی ونویسندگان است که درقالب نظم و نثر تبلور پیدا می کند. آنچه که فکر و اندیشه ی آدمی را جهت دار می کند وبه آن انگیزه و هدف می دهد تا به موضوعی بیندیشد، اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه است، زیرا فرد از جامعه جدا نیست، سختی ها و را أکثرادبیات، زاییده ی فکر و اندیشه ی شاعرانی ونویسندگان است که درقالب نظم و نثر تبلور پیدا می کند. آنچه که فکر و اندیشه ی آدمی را جهت دار می کند وبه آن انگیزه و هدف می دهد تا به موضوعی بیندیشد، اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه است، زیرا فرد از جامعه جدا نیست، سختی ها و راحتی ها و فرهنگ حاکم بردوران در اهمیت دادن یا بی توجهی به امری، نیازها و شادی ها را مشخص می کند. ادیب و شاعر نیز متأثر از چنین اوضاعی، فکر خود را هدایت می کند. دوره ی مغول و تیموری از دوره های بسیارمؤثر درشکل گیری موضوعات ادبی این دوره است. اوضاع داخلی حاکم برجامعه، فرهنگ مغول و آزادی دینی و اعتقادات خرافه پرستی مغولان، زمینه های مساعدی را برای گستردگی اندیشه های عرفانی فراهم آورد. دراین مقاله سعی شده است با مطالعه و بررسی تاریخ دوره ی مغول، عوامل اصلی در توسعه ی تصوف و عرفان استخراج گردد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
15 - بررسی تاریخی- اجتماعی ارتباط عرفان متصوفه با سیاست و قدرت در ایران عصر مغول
مهدی جانعلیانپژوهش پیش رو، درصدد واکاوی نوع مناسبات سیاسی- اجتماعی عرفان متصوفه با سپهر سیاست و قدرت سیاسی در ایران تحت حاکمیت مغول است. در این چارچوب با روشی تحلیلی و تاریخی بازۀ زمانی میان سال های 1200م تا 1500م را مورد کنکاش قرارمی دهد. پرسش مهم این است که آیا عرفان متصوفه در شرا أکثرپژوهش پیش رو، درصدد واکاوی نوع مناسبات سیاسی- اجتماعی عرفان متصوفه با سپهر سیاست و قدرت سیاسی در ایران تحت حاکمیت مغول است. در این چارچوب با روشی تحلیلی و تاریخی بازۀ زمانی میان سال های 1200م تا 1500م را مورد کنکاش قرارمی دهد. پرسش مهم این است که آیا عرفان متصوفه در شرایط دشوار تاریخی فوق، با سلاطین و امرای مغول وارد مناسبات همگرا و تعاملی شد یا به روابط واگرا و تقابلی، یا دست کم انزواگرایانه روی آورد؟ در پاسخ بیان می شود که روحیات متساهل مغولان، هم شکلی ساختاری میان جایگاه ساحران و بعضی باورهای مغول ها با منزلت عرفا و آموزه های متصوفه، و نیاز مغولان به تبدیل قدرت سخت به اقتدار از طریق مشروعیت بخشی به قدرت، مجموعاً باعث توجه، احترام، کمک های مالی و حتّی گاهی اخذ مشاوره سیاسی سلاطین مغول از پیران متصوفه گردید. در چنین موقعیتی، برخی طریقت های صوفی به اتکای قدرت روحانی، قدرت انضباطی و دانش خود، به همکاری و مشروعیت بخشی به نظام سلطنت سکولار حاکم می پرداختند؛ امّا گروهی دیگر با زاویه نشینی از همگرایی با قدرت سیاسی روی گردان شدند. همچنین، قدرت سیاسی (حکومت) مغول، تحت تأثیر قدرت روحانی، قدرت انضباطی، و دانشی قرارگرفتند که در یَدِ عرفان متصوفه بود. بنابراین در شبکۀ روابط سلسله مراتبی قدرت، قدرت نه تنها از بالا به پایین، بلکه از پایین به بالا هم (گرچه به صورت نابرابر) در جریان بود و خانقاه ها به منزلۀ کانونی برای اعمال قدرت روحانی و قدرت انضباطی عرفان و صوفیان ظاهرمی شوند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
16 - زیباییشناسی خودسانسوری در آثار منثور دوره مغول (با تکیه بر جهانگشا و نفثهالمصدور)
محمّد امین رجبی رضا صادقی شهپر شهروز جمالیخودسانسوری اقدامی است که طی آن نویسنده با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی جامعه و به منظور خودسانسوری یکی از اقداماتی است که توسّط نویسنده یا شاعر، بنا به دلائلی چون تأثیر قدرت فردی، شرایط اجتماعی، سیاسی، مذهبی و اعتقادی و در پوشش عناوینی مانند خویشتنداری و مصلحتاندیشی، أکثرخودسانسوری اقدامی است که طی آن نویسنده با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی جامعه و به منظور خودسانسوری یکی از اقداماتی است که توسّط نویسنده یا شاعر، بنا به دلائلی چون تأثیر قدرت فردی، شرایط اجتماعی، سیاسی، مذهبی و اعتقادی و در پوشش عناوینی مانند خویشتنداری و مصلحتاندیشی، بر روی آثار تولید شده، صورت میگیرد. این اقدام در آثار اغلب نویسندگان دورۀ مغول دیده می‎شود. عطاملک جوینی و زیدری نسوی از این نویسندگان به شمار میآیند؛ بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی زیبایی‎شناسانه خودسانسوری در جهانگشا و نفثه‎المصدور، انجام شده است؛ تا چگونگی زیبایی و مباحث استحسانی خودسانسوری در آثار این دو نویسنده برجستۀ عصر مغول مشخص شود. روش نگارندگان در این جستار، توصیفی- تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه‎ای است. نتایج نشان میدهد که نویسندگان این دوره با ابهامگویی و به کار بردن صنایع و شگردهایی همچون استعاره، تمثیل، نماد، رمز و کنایه و تکلف و پیچیدهگویی، نقش عمده‎ای در زیبایی این پدیده ادبی ایفا نمودهاند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
17 - بررسی عوامل مؤثر در استقرار حاکمیت ممالیک بحری: دوره سلطنت قطز (658 - 655 ق/ 1260 –1257 م)
مجبد نظری طاهره عظیم زاده طهرانیجهان اسلام در قرن هفتم بهدلیل اختلافات داخلی و تهاجمات خارجی صلیبیان و مغولان، در حالیکه سرزمینهای زیادی از مناطق شرق اسلامی چون ایران، عراق، سوریه و نوار ساحلی دریای مدیترانه را از دست داده تا آنجا که دشمن به نزدیک دروازههای مصر رسیده بود، فاجعهآمیزترین دوران انحط أکثرجهان اسلام در قرن هفتم بهدلیل اختلافات داخلی و تهاجمات خارجی صلیبیان و مغولان، در حالیکه سرزمینهای زیادی از مناطق شرق اسلامی چون ایران، عراق، سوریه و نوار ساحلی دریای مدیترانه را از دست داده تا آنجا که دشمن به نزدیک دروازههای مصر رسیده بود، فاجعهآمیزترین دوران انحطاط خود را تجربه میکرد. در چنین اوضاع بحرانی که بلاد اسلامی، بدون حکومت مرکزی و وحدت ملی بودند، حکومتی بهنام ممالیک بحری ترکنژاد بر ویرانههای دولت ایوبی در مصر تأسیس گردید که موازنه قدرت را به نفع مسلمانان تغییر داد و حاکمیت مقتدر اسلامی را تثبیت نمود؛ اما پرسش این است که چه عواملی در استقرار حاکمیت ممالیک بحری، نقش داشتهاند؟ تحقیقات نشان میدهد، قطز با برخورداری از کفایت مدیریتی و تدبیر سیاسی و شهامت نظامی به اصلاح امور داخلی و توجیه قوای نظامی و بسیج امکانات پشتیبانی و طراحی عملیات برون مرزی پرداخت که با پایداری تحسین برانگیز در میدان جنگ، توانست شکست غیر منتظرانهای را بر مغولان در نبرد عین جالوت وارد نماید و موجب حفظ مظاهر تمدنی مصر از هرگونه تعرض گردد. این اقدامات متهورانه، ضمن ایجاد روحیه شهامت و خودباوری در مسلمانان برای ادامه مقابله با مغولان و صلیبیان، زمینه ایجاد وحدت بین مصر و شام و انتقال کامل قدرت از ایوبیان به ممالیک و ایجاد امپراطوری واحد مملوکی با مرکزیت مصر بهعنوان مرکز جهان اسلام را فراهم آورد. اهمیت پژوهش مزبور در این است که بررسی عوامل موفقیت یک حاکم در مصر و شام میتواند الگوی مناسبی برای سران منطقه در مقابله با بحرانهای جاری ساخته دست تکفیریها و سلفیها باشد. قابل ذکر است این پژوهش بهروش توصیفی تحلیلی با استفاده از منابع معتبر کتابخانهای انجام گرفته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
18 - نقش و جایگاه زنان مغول در دوره ایلخانی
صبریه محمدیهدف پژوهش حاضر، بررسی نقش و جایگاه زنان مغول در دوره ایلخانی بود. جامعه پژوهش شامل کلیه کتاب های تاریخی مربوط به زنان مغول میباشد. نمونه مورد پژوهش متون مربوط به جایگاه زنان در دوره ایلخانی بود. روش پژوهش توصیفی ـ تاریخی بود. یافته ها بر اساس مطالعات اسنادی وکتابخانه ا أکثرهدف پژوهش حاضر، بررسی نقش و جایگاه زنان مغول در دوره ایلخانی بود. جامعه پژوهش شامل کلیه کتاب های تاریخی مربوط به زنان مغول میباشد. نمونه مورد پژوهش متون مربوط به جایگاه زنان در دوره ایلخانی بود. روش پژوهش توصیفی ـ تاریخی بود. یافته ها بر اساس مطالعات اسنادی وکتابخانه ای انجام گرفت. نتایج نشان داد که، زنان مغول به لحاظ زیست قبیلهایخود، همواره در کنار مردان و دوشادوش آنان کار میکردند. زنان ایلخانی در سیاست و کشورداری شرکت مستقیم و حضور فعال داشتند و در میدانهای نبرد همواره در کنار مردان میجنگیدند و به هنگام صلح در تولید کالاهای مادی به اندازه مردان فعال بودند. زنان مغول علاوه بر این که رسماً نایبالسلطنه و یا فرمانروا بودند در مواقع دیگر نیز در امور دولت دخالت میکردند و به تناسب شخصیتشان در این راه نفوذ مییافتند. زنان ایلخانی نقش پررنگی را در مقامهایی چون سفیر در سفرهای داخلی و خارجی ایفا مینمودند. همچنین زیبایی و احترام به پاکدامنی و نجابت زن در نزد مغولان بسیار مشهود بود. زنان مغول بهطور عام عفیف و در همراهی با همسر خود بردبار بودند. موقعیت ممتازی که زنان مغول داشتند، سبب شد که در قانونگذاری آنان انعکاس یابد. در دوران مغول جهیزیه بسیار مهم بود. از دیدگاه قانون، جهیزیه حقوق مادی زن محسوب میشد و میان اغلب خانوادههای ایلخانی به عنوان معیار تعیین شأن دختران جوان در نظر گرفته میشد. جهاز یکی از مواردی است که جایگاه والای زنان را در بین جامعه نشان میداد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
19 - بررسی خودسانسوری در آثار شاخص نظم و نثر دوره مغول
محمّد امین رجبی رضا صادقی شهپر شهروز جمالیخودسانسوری اقدامی است که طی آن نویسنده با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی جامعه و به منظور خویشتنداری و مصلحتاندیشی، در اثر خویش دست به سانسور می‎زند. خودسانسوری در واقع، انگیزه کنشی است که علت اصلی آن، درجههای گوناگونی از ترس است. ترس و هراس شدیدی که در عصر مغول د أکثرخودسانسوری اقدامی است که طی آن نویسنده با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی جامعه و به منظور خویشتنداری و مصلحتاندیشی، در اثر خویش دست به سانسور می‎زند. خودسانسوری در واقع، انگیزه کنشی است که علت اصلی آن، درجههای گوناگونی از ترس است. ترس و هراس شدیدی که در عصر مغول در میان مردم وجود داشت، سبب شد نویسندگان و شاعران، در خلق آثار خود، این شیوه را در پیش گیرند و به روشهای گوناگون خودسانسوری کنند. در این پژوهش که به روش توصیفی - تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه‎ای انجام شده، سعی بر این است که پدیده خودسانسوری در آثار شاخص منظوم و منثوم دورۀ مغول با تأکید بر نفثهالمصدور، تاریخ جهانگشای جوینی، کلیات سعدی و دیوان حافظ بررسی شود تا علل خودسانسوری در این دوره و شیوه های مورد استفادۀ خالقان این آثار در خودسانسوری، مشخّص گردد. حاصل پژوهش بیانگر این است که خودسانسوری یکی از شیوهها‎ی غیرمستقیم در انتقاد از اوضاع جامعه عصر مغول است. نویسندگان و شاعران در بیشتر موارد در پوششهای پنهان‎کارانه به بیان مسائل سیاسی و اجتماعی عصر خود پرداختند و این کار را با در پیش گرفتن تصنع و پیچیدهگویی، ابهامگویی و ادبیات سمبلیک (به کار بردن استعاره، تمثیل، نماد و کنایه) انجام دادند. همچنین شیوه رندی و تغییر ابیات از دیگر شیوههای خودسانسوری است که تنها در دیوان حافظ شیرازی دیده شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
20 - جلوههای شمنیزم در سلطانیه
ایرج رضایی مهدی خلیلیبه لطف پژوهشهای قومشناسی و زبانشناسی و نیز کشفیات باستانشناسی یک سده اخیر، امروزه دانستههای ما درباره شمنها و آیینهای شمنی بسیار جامعتر و فراگیرتر از گذشته است. پژوهشگران پیشینه چنین آیینهایی را به دوران پیش از تاریخ و گاه پارینهسنگی منتسب میکنند. بسیاری از ص أکثربه لطف پژوهشهای قومشناسی و زبانشناسی و نیز کشفیات باستانشناسی یک سده اخیر، امروزه دانستههای ما درباره شمنها و آیینهای شمنی بسیار جامعتر و فراگیرتر از گذشته است. پژوهشگران پیشینه چنین آیینهایی را به دوران پیش از تاریخ و گاه پارینهسنگی منتسب میکنند. بسیاری از صاحبنظران نیز بر این باورند که سرزمین آسیای مرکزی و نواحی پیرامون آن، خاستگاه اصلی شمنها بوده است. اقوام مغولی یکی از شناختهشدهترین ساکنان این مناطق هستند که از دیرباز فرهنگی آمیخته به باورهای شمنی داشتهاند. پس از استیلای مغولان بر سرزمین ایران در قرن هفتم هجری قمری، اگرچه آنان به تدریج به دین اسلام گرویدند، اما گرایشها و گاه رجعتهایی نیز به باورهای اجدادی خود بروز میدادند که نشانههای آن را میتوان کموبیش در بقایای مادی برجای مانده از آنان ردیابی کرد. در این مقاله، به بررسی تحلیلی نمادها و نشانههای شمنی در سلطانیه، یکی از مهمترین پایتختهای ایلخانان مغول، خواهیم پرداخت و مصداقهای عینی چنین اعتقاداتی که در گنبد و دیگر فضاهای شهر سلطانیه منعکس شده را آشکار خواهیم کرد. نتایج این تحقیق نشان میدهد که تأثیر آیین باستانی و شمنی مغولان چه در شیوه تدفین و چه در هنر و معماری اخلاف آنان در شهر سلطانیه، کموبیش منعکس شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
21 - بررسی علل برقراری روابط مسیحیان با مغولان و ایلخانان و پیامدهای آن
دکتر صفر یوسفیمغولان بعد از فتح ایران، برای گسترش امپراطوری خویش، متوجه اروپا شدند و در سال 637 هـ.ق در زمان اکتای پسر و جانشین چنگیزخان، تهاجمات خود را متوجه اروپای شرقی نمودند. به دلیل اوضاع بحرانی در اروپا، آنها به آسانی بخش شرقی اروپا را فتح کردند. اما به دلیل مرگ اوکتای این تها أکثرمغولان بعد از فتح ایران، برای گسترش امپراطوری خویش، متوجه اروپا شدند و در سال 637 هـ.ق در زمان اکتای پسر و جانشین چنگیزخان، تهاجمات خود را متوجه اروپای شرقی نمودند. به دلیل اوضاع بحرانی در اروپا، آنها به آسانی بخش شرقی اروپا را فتح کردند. اما به دلیل مرگ اوکتای این تهاجم متوقف گردید. در زمان حکومت ایلخانان، این بار مسیحیان بودند که متوجه مغولان شدند تا از طریق آنان بتوانند یک بار دیگربیت المقدس را فتح کنند و انتقام جنگ های صلیبی را از مسلمانان بگیرند. از این جهت در فتح بغداد و فتح شام با آنها همراه شدند و پس از این پیروزی ها متوجه بیت المقدس و مصر شدند. اما به دلیل بروز اختلاف در میان مغولان از یک سو و اختلافات مذهبی بین یعقوبیان و نسطوریان و همچنین حمایت برخی مسیحیان شرق از مسلمانان، سیاست مسیحیان به شکست انجامید. اما از قبل این تهاجمات، مسیحیان آشنایی بیشتری نسبت به شرق پیدا نمودند و زمینهی مراوده های تجاری با شرق را در آینده ی نه چندان دور فراهم نمودند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
22 - بررسی آداب وعادات غذایی مغولان
پریسا قربان نژاد مریم طالبیچکیده : غذا معانی گوناگونی در زندگی انسان دارد. غذا های ملی و بومی اقوام و ملل مختلف حیات زیستی و فرهنگی آنان را به نمایش میگذارد. ترجیح طعم، ذائقه، شیوه تدارک و ابزار به کار رفته، آداب و رسوم و آیین های تهیه غذا، پیچیدگی های خاصی را در بستر فرهنگ نشان می دهد. که بازگوک أکثرچکیده : غذا معانی گوناگونی در زندگی انسان دارد. غذا های ملی و بومی اقوام و ملل مختلف حیات زیستی و فرهنگی آنان را به نمایش میگذارد. ترجیح طعم، ذائقه، شیوه تدارک و ابزار به کار رفته، آداب و رسوم و آیین های تهیه غذا، پیچیدگی های خاصی را در بستر فرهنگ نشان می دهد. که بازگوکننده شیوه اندیشه و سنن فرهنگی و اجتماعی آن ملتها ست.هدف این مطالعه بررسی غذا و نحوه تهیه آن در میان قوم مغول است و برای تحقّق آن، روش پژوهش توصیفی تحلیلی بکاررفته است. نتایج به دست آمده، نشان می دهد که تنوع قابل ملاحظه ای در مؤلفه های غذایی بومی، منابع غذایی و آیینهای تغذیه ای قوم مغول وجود داشته و منبع مهمی برای پایداری و انسجام اجتماع مغول بوده است. خوراک اصلی آنان در سازگاری با محیط وبا توجه به رونق دامداری، گوشت و لبنیات بود و در نوشیدنی ها، شیر خصوصا به صورت تخمیر شده، مورد اقبال بوده است. مغولان از خوردن غذاهای سنگین پرهیز می کردند. مهمان نواز و در برابر گرسنگی متحمل بودند.البته عادات غذایی بر خلقیات مغولان نیز تاثیر داشته است. پس از ورود به ایران، از عادات غذایی ایرانیان تاثیر پذیرفتند و به خوردنی هایی غیر از گوشت و لبنیات روآوردند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
23 - مکان یابی آخرین میدانگاه نبرد سلطان محمد خوارزمشاه با مغولان
حسن رضا رفیعیسرانجام زندگی سلطان محمد خوارزمشاه از تلخ ترین سرانجام های انسان هایی است که در سایه قدرت تو خالی و پوشالی به زندگی دنیا دل خوش کرده اند. او فرمانروایی است که درصدد ایجاد تمامیت ارضی ایران دورة ساسانی بعد از حکومت های محلی ای بود که در طول شش سدة بعد از اسلام بر بخش های أکثرسرانجام زندگی سلطان محمد خوارزمشاه از تلخ ترین سرانجام های انسان هایی است که در سایه قدرت تو خالی و پوشالی به زندگی دنیا دل خوش کرده اند. او فرمانروایی است که درصدد ایجاد تمامیت ارضی ایران دورة ساسانی بعد از حکومت های محلی ای بود که در طول شش سدة بعد از اسلام بر بخش هایی از ایران فرمان می راندند. چنین بود که محدوده فرمانروایی او از جنوب سیبری و مرزهای ترکستان و چین آغاز می شد و تا نزدیکی بغداد مرکز خلافت عباسی ادامه می یافت. نظر به اینکه آخرین نبرد جدی او با مغولان در دشت یا مرغزار دولت آباد ملایر رخ داده است، صاحب این مقاله درصدد بررسی علل حمله مغولان و مکان یابی آخرین منزلگاه های پایان زندگی سلطان محمد خوارزمشاه از جمله آخرین نبرد او در دشت ملایر بوده است. روش تهیه و تدوین مقاله توصیفی مبتنی بر منابع کتابخانه ای و روش تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق روش تحلیل محتوا است. سؤال اصلی تحقیق که این مقاله به دنبال پاسخ یابی آن است عبارت است از: علل حمله مغولان به ایران چیست و میدانگاه آخرین نبرد سلطان محمد خوارزمشاه با سپاهیان مغول کجا بوده است؟ واژه های کلیدی: مغولان، خوارزمشاهیان، ایران، قلعه فرزین، دولت آباد، سلطان محمد خوارزمشاه تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
24 - نقش زنان درباری مغول در انتقال حکومت به خاندان تولوی
زهرا آفرینش خاکی رضا شعبانی عبدالحسین کلانتری غلامحسین زرگری نژادپس از مرگ چنگیز در سال 624 ق/ 1227م، فرزندان وی به وصیت پدر وفادار ماندند و تحت لوای اوگتای، اتحاد خویش را حفظ کردند. اما مرگ اوگتای در سال 638ق/1240م، نقطه پایانی بر وحدت سیاسی بود. بزرگان مغول، برخلاف وصیت چنگیز و تعهدشان مبنی بر موروثی شدن منصب خان بزرگ در خاندان اوگ أکثرپس از مرگ چنگیز در سال 624 ق/ 1227م، فرزندان وی به وصیت پدر وفادار ماندند و تحت لوای اوگتای، اتحاد خویش را حفظ کردند. اما مرگ اوگتای در سال 638ق/1240م، نقطه پایانی بر وحدت سیاسی بود. بزرگان مغول، برخلاف وصیت چنگیز و تعهدشان مبنی بر موروثی شدن منصب خان بزرگ در خاندان اوگتایقاآن، حکمرانی را به شاخه دیگر منتقل کردند. آن چه در این انتقال قدرت اهمیت دارد، نقش برجسته زنان در پدید آمدن این رویداد سیاسی است. پژوهش حاضر، سعی دارد با تحلیل دادههای تاریخی که به شیوه کتابخانهای جمعآوری شده است، ضمن بررسی نقش زنان در ساختار سیاسی، اثرگذاری آنان در جایجایی قدرت به خاندان تولوی را که پرسش اصلی این نوشتار میباشد را مورد واکاوی قرار دهد. یافتههای پژوهش حاکی است که عملکرد ناموفق زنانی مانند توراکیناخاتون و اغولقمیش که قدرت را به اعتبار یاسای چنگیزی به دست آوردند و از سوی دیگر توانایی و مهارت سیاسی سُیورقُیتنی، همسر تولوی و مادر منکوقاآن در درک شرایط سیاسی، بهرهگیری از ابزار نفوذ و سیاستگذاریهای هوشمندانه عاملی موثر در به قدرت رسیدن خاندان تولوی بود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
25 - سیر تاریخی حضور شمن و باورهای شمنی در جوامع انسانی
زهرا پریدختان محمد قادری مقدم محمد علی شریفیان حسین اصغریشمنیسم بَدَوی را که ریشههای آن به دهها هزار سال پیش میرسد، میتوان نوعی سحر و جادوی ابتدایی و توانایی خاصّ که به کمک ارواح و موجودات غیر ارگانیک در شفای بیماران و در حوادث و ناگواریها مؤثر دانست. شمن دارای قدرتی بود که از جسم خود درآید و به کمک روحی که حافظ اوست به أکثرشمنیسم بَدَوی را که ریشههای آن به دهها هزار سال پیش میرسد، میتوان نوعی سحر و جادوی ابتدایی و توانایی خاصّ که به کمک ارواح و موجودات غیر ارگانیک در شفای بیماران و در حوادث و ناگواریها مؤثر دانست. شمن دارای قدرتی بود که از جسم خود درآید و به کمک روحی که حافظ اوست به قلمرو ارواح قدم بگذارد و در آنجا ارواحی را که موجب بیماری و گرفتاری شخصی شدهاند از میان بردارد.در این مقاله با هدف اینکه، شمنها چه کسانی هستند و چه ویژگیهایی دارند و از چه زمانی و در چه سرزمینهایی ظهور کرده و در چه جوامعی نمود بیشتری داشته و یا دارند، به سیر تاریخی حضور شمن و آیین شمنی در اقلیمها و مکانهای مختلف، به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و کتابخانهای با غور ومطالعۀ کتابهای تاریخی، دینی و عرفانی و آثار منظوم از گذشته تا معاصر پرداخته شده است.نتایج حاصله نشان میدهد، شامان یا شمن پدیدهای جادویی-مذهبی است که در جوامع ابتدایی ازجمله: اسکیموها و دوران زرتشت ظهور کرده و بقایای آن در قسمت بزرگی از آسیای مرکزی، شمالی، سیبری، اورال و آلتایی را فرا گرفته بود. شمن حتی، دین ابتدایی کلیه اقوام و گروههای نژادی مغول و تاتار و بوده است. این فرهنگ و اعتقادات هنوز هم در میان اقوام و جوامع گوناگون از جمله: سرخپوستان آمریکای شمالی و بومیهای استرالیا و مالزی و حتی ایران، دیده میشود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
26 - نظام مالیاتی مغولان و تأثیر آن در انحطاط و زوال شهرهای ایران
قربانعلی کناررودیدوره حاکمیت یابی مغولان و تشکیل حکومت ایلخانی در ایران یکی از ادوار مهم و سرنوشت ساز تاریخ این کشور محسوب میشود. تهاجم مغول برای نواحی عمدهای از ایران سرنوشت شومی را به ارمغان آورد و مناطقی آباد و پیشرفته را به ویرانی و تباهی کشاند و حیات شهری ایران را دستخوش انحطاط ک أکثردوره حاکمیت یابی مغولان و تشکیل حکومت ایلخانی در ایران یکی از ادوار مهم و سرنوشت ساز تاریخ این کشور محسوب میشود. تهاجم مغول برای نواحی عمدهای از ایران سرنوشت شومی را به ارمغان آورد و مناطقی آباد و پیشرفته را به ویرانی و تباهی کشاند و حیات شهری ایران را دستخوش انحطاط کرد. پس از فرونشستن غبار حملات مغول، نابسامانیهای سیاسی ناشی از ساختار حکومت مغولی به کشمکشهای نظامی و ظهور نارضایتی های داخلی انجامید. عدم توجه حکام فاتح مغول به ساختارهای سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی موجود جامعه بر دامنة ویرانیها و انحطاط حیات شهری ایران افزود. یکی از ساختارهای موجود در ایران نظام مالیاتی بود که در پی تهاجم مغول دستخوش تغییر و بعضاَ بیتوجهی قرار گرفت. نظام مالیاتی آنان ریشه در آداب و رسوم کوچرویی داشت که در آن همگی مردم ملزم به پرداخت آن بودند. در مناطق متصرفی نیز خود را حاکم بر تمامی عایدات مردم دانسته و به عناوین مختلف از آنان مالیات اخذ می کردند. در این میان اخذ بیرویه و وضع مالیاتهای فوق العاده و صدور برات و مقاطعه دادن ایالات، شیوههای نامناسب جمعآوری، ستم کاری و عملکرد خود سرانۀ متصدیان و تحصیل داران مالیاتی، هرچه بیشتر موجبات سقوط و زوال مناسبات شهری را فراهم می کرد. این مقاله بر آن است تا با توصیف نظام مالیاتی مغولان، تأثیر آن را بر زوال مناسبات شهری ایران، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
27 - نقد و بررسی علل برپایی حکومت ایلخانی در ایران
زهره امیرییکی از رخدادهای مهم در سده ی هفتم هجری (سیزده میلادی)، برپایی حکومت ایلخانی در چارچوب مرزهای سیاسی ایران است. تهاجم مغولان به سرزمین های ماوراءالنهر، ایران و پیشروی به سوی غرب به عنوان بزرگترین حادثه ی تاریخی قرن هفتم هجری تأثیرات شگرف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ا أکثریکی از رخدادهای مهم در سده ی هفتم هجری (سیزده میلادی)، برپایی حکومت ایلخانی در چارچوب مرزهای سیاسی ایران است. تهاجم مغولان به سرزمین های ماوراءالنهر، ایران و پیشروی به سوی غرب به عنوان بزرگترین حادثه ی تاریخی قرن هفتم هجری تأثیرات شگرف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از خود بر جای نهاد که طی سالیان بعد باعث تحوّلات تاریخی مهمّی در منطقه گردید. مقاله حاضر با بهره گیری از شیوه ی پژوهش تاریخی درصدد بررسی چگونگی شکل گیری حکومت ایلخانی در ایران است. مباحثی همچون؛ اعزام هلاکو به سرزمین های غربی، افول اسماعیلیه و خلافت بغداد، نبرد عین جالوت و استقرار هلاکو در ایران مهم ترین موضوعاتی هستند که طی بررسی حاضر بدان ها پرداخته می شود. انتقال قدرت از خاندان اکتای قاآن به خاندان تولوی، کشمکش قوبیلای و اریق بوقا بر سر جانشینی منگوقاآن و در نهایت پدید آمدن الزامات و شرایط جدید در وضعیت امپراطوری مغول و مأموریت هلاکوخان، باعث استقرار نوعی فرمانروایی دودمانی در این قلمرو شد که با حمایت و نظر قوبیلای قاآن به تشکیل حکومت ایلخانی انجامید. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
28 - اسلام آوردن غازان خان، تأثیر و پیامدهای آن بر سایر ادیان و مذاهب موجود در ایران
محمد کریم یوسف جمالیغازان خان پسر بزرگ ارغون در سحرگاه جمعه 29 ربیعالاخر سال 670 ﻫ..ق در قصبهی آبسکون در سلطان دوین در مازندران به دنیا آمد. غازان پس از مرگ ارغون و قتل گیخاتو و بایدو، در سال 694 ﻫ..ق به کمک امیر نوروز- سردار مسلمان شده خود – بر تخت سلطنت جلوس کرد. جلوس غازان بر تخ أکثرغازان خان پسر بزرگ ارغون در سحرگاه جمعه 29 ربیعالاخر سال 670 ﻫ..ق در قصبهی آبسکون در سلطان دوین در مازندران به دنیا آمد. غازان پس از مرگ ارغون و قتل گیخاتو و بایدو، در سال 694 ﻫ..ق به کمک امیر نوروز- سردار مسلمان شده خود – بر تخت سلطنت جلوس کرد. جلوس غازان بر تخت سلطنت همراه بود با تأسی او از مذهب حنفی و قدرت گرفتن این مذهب و باطل شمردن تمام ادیان الهی موجود در کشور و خراب کردن قربانگاهها، محرابها و تعطیل مراسم عشاء ربّانی و دعا و ثنای سایر مذاهب. هدف نویسنده مقاله در این مختصر اطلاعات داده شده بررّسی تأثیر و پیامد اسلام آوردن غازان و دلایل تساهل و یا سختگیری او در موارد خاّص بر سایر ادیان الهی و مذاهب و فرق موجود در ایران است که سعی شده حتیالامکان از منابع اصلی برداشت گردد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
29 - مقاومت شهرهای ماوراءالنهر و خراسان در برابر ایلغار مغول
محمد علی جودکی امین جیرانپژوهش حاضرباهدف بررسی ایستادگی مردم شهرهای شرقی ایران در برابر ایلغار مغول در شهرهای خراسان و ماوراءالنهر، انجام گرفته است. سوال محوری این مقاله چگونگی مقاومت مردم شهرهای شرق ایران در برابر ایلغار مغول و عوامل موثر بر روند این ایستادگی هاست؟ بدین منظور ابتدا با طرحی مخت أکثرپژوهش حاضرباهدف بررسی ایستادگی مردم شهرهای شرقی ایران در برابر ایلغار مغول در شهرهای خراسان و ماوراءالنهر، انجام گرفته است. سوال محوری این مقاله چگونگی مقاومت مردم شهرهای شرق ایران در برابر ایلغار مغول و عوامل موثر بر روند این ایستادگی هاست؟ بدین منظور ابتدا با طرحی مختصر از جغرافیای تاریخی هر یک از نواحی به منظور شناخت استعداد طبیعی و انسانی مناطق شرقی به بیان مقاومت مردم این شهرها در جریان ایلغار مغول پرداخته شده است. یافته های این بررسی نشان می دهد کارگزاران حکومت خوارزمشاهی و توده مردم درصدد دفاع از مرز و بوم خود برآمده اما عواملی نظیر اختلافات داخلی، آشفتگی سیاسی، عدم اتخاذ تاکتیک مناسب دفاعی و تفوق نیروی ماشین جنگی مغو ل این مقاومت ها را بی ثمر مینمود. مقاومت شهرهای شرقی متاثر از ویژگی های جغرافیایی نظیر کوه، و پاره ای عوامل انسانی مانند میزان جمعیت، وجود قلاع و باروی حصین بود. بیشتر مقاومت های مردمی خودجوش و غالبا با هدایت و رهبری مقامات روحانی و مشایخ صورت میگرفت. ساختار اجتماعی شهرها و ترکیب جمعیتی آن (ترک یا تاجیک بودن) از یک سو و سیاست نظامی مغولان در عدم برخورد با شهرهای کوچک جهت آمادگی حمله به شهرهای بزرگ، از طرف دیگر جریان مقاومت ها را با شدت و ضعف همراه مینمود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
30 - بررسی علل برقراری روابط مسیحیان با مغولان و ایلخانان و پیامدهای آن
محبوبه اسماعیلیمغولان بعد از فتح ایران،برای گسترش امپراطوری خویش متوجه اروپا شدند و در سال 637 ه.ق در زمان اکتای پسر و جانشین چنگیز خان،تهاجمات خود را متوجه اروپای شرقی نمودند.به دلیل اوضاع بحرانی در اروپا انها به آسانی بخش شرقی اروپا را فتح کردند.اما به دلیل مرگ اکتای این تهاجم متوقف أکثرمغولان بعد از فتح ایران،برای گسترش امپراطوری خویش متوجه اروپا شدند و در سال 637 ه.ق در زمان اکتای پسر و جانشین چنگیز خان،تهاجمات خود را متوجه اروپای شرقی نمودند.به دلیل اوضاع بحرانی در اروپا انها به آسانی بخش شرقی اروپا را فتح کردند.اما به دلیل مرگ اکتای این تهاجم متوقف کردید.در زمان حکومت ایلخانان،اینبار مسیحیان بودند که متوجه مغولان شدند تا از طریق انان بتوانند یک بار دیگر بیت المقدس را فتح کنند و انتقام جنگهای صلیبی را از مسلمانان بگیرند.از این جهت در فتح بغداد و فتح شام با انها همراه شدند.اما به دلیل بروز اختلاف در میان مغولان از یک سو و اختلافات مذهبی بین یعقوبیان و نسطوریان و همچنین حمایت برخی مسیحیان شرق از مسلمانان،سیاست مسیحیان به شکست انجامید.اما از قبل این تهاجمات مسیحیان آشنایی بیشتری نسبت به شرق پیدا نمودند و زمینه مراودهای تجاری با شرق را در آینده ی نه چندان دور فراهم نمودند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
31 - مکان یابی آخرین میدانگاه نبرد سلطان محمد خوارزمشاه با مغولان
حسن رضا رفیعیمکان یابی آخرین میدانگاه نبرد سلطان محمد خوارزمشاه با مغولانسرانجام زندگی سلطان محمد خوارزمشاه از تلخترین سرانجامهای انسانهایی است که در سایه قدرت تو خالی و پوشالی به زندگی دنیا دل خوش کردهاند. او فرمانروایی است که درصدد ایجاد تمامیت ارضی ایران دورة ساسانی بعد از حک أکثرمکان یابی آخرین میدانگاه نبرد سلطان محمد خوارزمشاه با مغولانسرانجام زندگی سلطان محمد خوارزمشاه از تلخترین سرانجامهای انسانهایی است که در سایه قدرت تو خالی و پوشالی به زندگی دنیا دل خوش کردهاند. او فرمانروایی است که درصدد ایجاد تمامیت ارضی ایران دورة ساسانی بعد از حکومتهای محلی ای بود که در طول شش سدة بعد از اسلام بر بخشهایی از ایران فرمان میراندند. چنین بود که محدوده فرمانروایی او از جنوب سیبری و مرزهای ترکستان و چین آغاز میشد و تا نزدیکی بغداد مرکز خلافت عباسی ادامه مییافت. قدرت وی آنچنان نمود پیدا کرده بود که چنگیز مغول و خلیفه بغداد از در افتادن با او میترسیدند و مایل به برقراری ارتباط و دوستی با وی بودند. وی در اثر بیتدبیری متکی بر غرور و سرمستی، با صدور دستور کشتار بازرگانان مغول آتش خشم مغولان را تیز کرد و کشور آباد و مردمان نجیب ایران را هدف سم ستوران آنان نمود، به گونهای که همه چیز نابود شد. ذخایر و نقدینهاش به تاراج رفت، فرزندانش کشته شدند و زنان حرمش به اسارت مغولان درآمدند و خود در واپسین روزهای عمر خود کفنی نداشت تا جسدش با آن پوشیده شود. نظر به اینکه آخرین نبرد جدی او با مغولان در دشت یا مرغزار دولت آباد ملایر رخ داده است، صاحب این مقاله درصدد بررسی علل حمله مغولان و مکانیابی آخرین منزلگاههای پایان زندگی سلطان محمد خوارزمشاه از جمله آخرین نبرد او در دشت ملایر بوده است. روش تهیه و تدوین مقاله توصیفی مبتنی بر منابع کتابخانهای و روش تجزیه و تحلیل یافتههای تحقیق روش تحلیل محتوا است. سؤال اصلی تحقیق که این مقاله به دنبال پاسخیابی آن است عبارت است از: علل حمله مغولان به ایران چیست و میدانگاه آخرین نبرد سلطان محمد خوارزمشاه با سپاهیان مغول کجا بوده است؟ کلید واژهها: مغولان، خوارزمشاهیان، ایران، قلعه فرزین، دولت آباد، سلطان محمد خوارزمشاه. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
32 - بررسی فرصتهای جریان تشیع از سقوط بغداد تا تأسیس دولت صفویه
آزاده منتظریرسمیت یافتن تشیع در دوره صفویه پدیده ایست ریشه دار در قرن ها، جریان ها، فرازها و فرودهایی که تشیع در جهت اثبات و تثبیت خود با آن مواجه شد. این پژوهش برآن بوده که به بررسی و کنکاش جریان تشیع و فرصت های آن از سقوط بغداد تا تأسیس دولت صفویه و به رسمیت شناخته شدن تشیع دوازد أکثررسمیت یافتن تشیع در دوره صفویه پدیده ایست ریشه دار در قرن ها، جریان ها، فرازها و فرودهایی که تشیع در جهت اثبات و تثبیت خود با آن مواجه شد. این پژوهش برآن بوده که به بررسی و کنکاش جریان تشیع و فرصت های آن از سقوط بغداد تا تأسیس دولت صفویه و به رسمیت شناخته شدن تشیع دوازده امامی در ایران بپردازد و حاصل اینکه تمایل و گرایش به تشیع در مسیر تاریخ ایران، از آغاز تا پیش از سقوط بغداد در سال 656 هجری قمری سیر صعودی اما بسیار کندی داشته است اما با حمله خانمان برانداز مغول به ایران و کشورهای جهان اسلام و فرصت های پیش آمده، جریان تشیع چنان شتاب و قدرتی گرفت که پس از گذشت حدود سه قرن با وجود فرقه ها و مذاهب گوناگون در ایران، سرانجام رسمیت یافت و به هویت ملی ایران و ایرانی پیوند خورد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
33 - بررسی آداب و عادات غذایی مغولان (خوردنیها و نوشیدنی ها)
پریسا قربان نژادغذا معانی گوناگونی در زندگی انسان دارد. غذاهای ملی و بومی اقوام و ملل مختلف حیات زیستی و فرهنگی آنان را به نمایش میگذارد. ترجیح طعم، ذائقه، شیوه تدارک و ابزار به کار رفته، آداب و رسوم و آیینهای تهیه غذا، پیچیدگیهای خاصی را در بستر فرهنگ نشان میدهد. که بازگو کننده شیو أکثرغذا معانی گوناگونی در زندگی انسان دارد. غذاهای ملی و بومی اقوام و ملل مختلف حیات زیستی و فرهنگی آنان را به نمایش میگذارد. ترجیح طعم، ذائقه، شیوه تدارک و ابزار به کار رفته، آداب و رسوم و آیینهای تهیه غذا، پیچیدگیهای خاصی را در بستر فرهنگ نشان میدهد. که بازگو کننده شیوه اندیشه و سنن فرهنگی و اجتماعی آن ملتها ست. هدف این مطالعه بررسی غذا و نحوه تهیه آن در میان قوم مغول است و برای تحقّق آن، روش پژوهش توصیفی تحلیلی بکار رفته است. نتایج به دست آمده، نشان میدهد که تنوع قابل ملاحظه ای در مؤلفههای غذایی بومی، منابع غذایی و آیینهای تغذیه ای قوم مغول وجود داشته و منبع مهمی برای پایداری و انسجام اجتماع مغول بوده است. خوراک اصلی آنان در سازگاری با محیط و با توجه به رونق دامداری، گوشت و لبنیات بود و در نوشیدنی ها، شیر خصوصا به صورت تخمیر شده، مورد اقبال بوده است. مغولان از خوردن غذاهای سنگین پرهیز میکردند. مهمان نواز و در برابر گرسنگی متحمل بودند. البته عادات غذایی بر خلقیات مغولان نیز تاثیر داشته است. پس از ورود به ایران، از عادات غذایی ایرانیان تاثیر پذیرفتند و به خوردنی هایی غیر از گوشت و لبنیات رو آوردند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
34 - " علل و زمینه های رشد و رونق تاریخنگاری در دوره سلاطین مملوکی (648-923ق)"
امیر حسین شریفی ستار عودی رمضان رضائیچکیده: تاریخنگاری در عصر ممالیک بسیار رشد و رونق پیدا کرد به شکلی که این دوره را باید اوج تاریخنگاری اسلامی دانست. نگارش صدها کتاب با مجلدات فراوان و حجیم در انواع تاریخنگاری و به ویژه در زمینه های تاریخ های عمومی ، محلّی ، دودمانی بیانگر این موضوع است.در هیچ د أکثرچکیده: تاریخنگاری در عصر ممالیک بسیار رشد و رونق پیدا کرد به شکلی که این دوره را باید اوج تاریخنگاری اسلامی دانست. نگارش صدها کتاب با مجلدات فراوان و حجیم در انواع تاریخنگاری و به ویژه در زمینه های تاریخ های عمومی ، محلّی ، دودمانی بیانگر این موضوع است.در هیچ دوره ای، تاریخ اسلام شاهد این همه آثار در زمینه تاریخی نیست .سوال اساسی این پژوهش این است که : چرا در دوره سلاطین مملوکی ( 648-923 ق) تاریخنگاری این همه مورد توجه قرار گرفت ؟ یافته های این تحقیق حاکی ازجنگهای طولانی صلیبی و همچنین مغولان با ممالیک در این زمینه بسیار تاثیر گذار بوده است. مورخان مسلمان قصد داشتند با نوشتن کتابهای خود پیروزی های بزرگ و درخشان سلاطین مملوکی را در برابر دشمنان شرقی و غربی اسلام برای آینده گان به یادگار بگذارند. تشویق و ترغیب سلاطین و امرای مملوکی در امر تاریخ نگاری و بعضی دیگر از عوامل که موضوع این مقاله است نیز در این زمینه بسیار موثر بوده است.روش مطالعه مورد استفاده در این تحقیق ، توصیفی – تحلیلی و با استناد به منابع معتبر و نیز نگاه به نوشته های مطالعاتی و تحقیقات و با مراجعه به کتابخانه و منابع دیجیتال است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
35 - مقایسۀ آراء و نظریات اشپولر با محققان روس دربارۀ اوضاع دین در دورۀ ایلخانان
کریم فرجی قرابقلو منیره کاظمی راشد علی سالاری شادی منیژه صدریمحققان متعددی در باره اوضاع دینی عصر مغول تحقیق کرده اند؛ هر کدام به زعم خود گاهی با استناد وبعضاً با پیشداوری و بر اساس گرایش ها ونگرش هایی به آن پرداخته اند. با این حال برای فهم ماهیت دین وسیاست دینی دوره مغول با توجه به شرایط و مقتضیات ناشی از آن که در نتیجه حمله و ت أکثرمحققان متعددی در باره اوضاع دینی عصر مغول تحقیق کرده اند؛ هر کدام به زعم خود گاهی با استناد وبعضاً با پیشداوری و بر اساس گرایش ها ونگرش هایی به آن پرداخته اند. با این حال برای فهم ماهیت دین وسیاست دینی دوره مغول با توجه به شرایط و مقتضیات ناشی از آن که در نتیجه حمله و تشکیل حاکمیت مغول ایجاد شد، بررسی دیدگاهها و نظرات محققان مختلف ضرورت دارد تا رویکردهای این تحقیقات نسبت به این موضوع وچرایی وچگونگی چنین پردازش هایی روشن گردد. از طرفی بی شک بررسی مقایسه ای وتطبیقی آرای این محققان وسنجش آن با اسناد ومدارک دست اول و شواهد تاریخی می تواند در این شناخت و رویکرد اهمیت زیادی داشته باشد. لذا پژوهش حاضر در تحلیلی ضمن مقایسه و ارزیابی دیدگاههای اشپولر به عنوان یکی از محققان غربی در حوزۀ تاریخ مغول با نظریات و نگرش تاریخی محققان روس در باره وضعیت دین در دوران مغول، به دنبال پاسخ به این سوال اصلی خواهد بود که کدام یک از دیدگاه تحلیلی موجود در مورد اوضاع دینی عصر مغول با واقعیت همخوانی دارد؟ روش تحقیق در این پژوهش بر پایۀ مقایسه ایی خواهد بود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
36 - هنرنمائی أرموی موسیقیدان ایرانی در بغداد عصر مغولان
محمد رضا هاشمی نیا محمد سپهری ستار عودیأ ُرموی هنرمند ایرانی در زندگی خود فراز و نشیبهای مختلفی را پشت سرگذاشت. در کودکی با خانوادهاش زیست و با اندیشه تعالی و ترقی و به قصد دانش اندوزی ارومیه را به مقصد بغداد پیش از یورشهای مغول ترک گفت و در آنجا خود را در مرکز علمی، فرهنگی و سیاسی جهان اسلام یافت.وی در م أکثرأ ُرموی هنرمند ایرانی در زندگی خود فراز و نشیبهای مختلفی را پشت سرگذاشت. در کودکی با خانوادهاش زیست و با اندیشه تعالی و ترقی و به قصد دانش اندوزی ارومیه را به مقصد بغداد پیش از یورشهای مغول ترک گفت و در آنجا خود را در مرکز علمی، فرهنگی و سیاسی جهان اسلام یافت.وی در مستنصریه معروفترین مدرسه عصر خود به تحصیل پرداخت و در علوم و هنرهای مختلف تبحر یافت و به تدریج، بر شهرت وی افزوده شد. دیری نپائید که خود را در کنار خلیفه عباسی و همنشینی او یافت و این دوران خوش با حمله هولاکو به پایان رسید. او به موقعیتی رسید که با درایت و هنرمندی، جان خود و همنوعانش را رهاند و عظمت گذشتهاش را بازیافت؛ و آنگاه کمر به خدمت وزرای جوینی بست و این دوره نیز دیری نپائید و دوران همه خوشیهایش به سر آمد و تنها راه باز مقابل خود را زندان یافت. أ ُرموی سرانجام در حدود هشتاد سالگی به علت ناتوانی از پرداخت وامی که گرفته بود، زندانی شد و در همانجا در سال 693 قمری در خفت و خواری وفات یافت. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
37 - نمود پیامدهای ناامنی ایلغار مغولان و تیموریان در سیستان براساس نظریهی مکتب کپنهاگ
منیر آریا شهربانو دلبری اردشیر اسدبیگیسیستان در طول تاریخ در زمینه فعالیتهای معیشتی ،اقتصادی وکشاورزی بعنوان"انبارغلات "دارای فراز وفرودهایی بوده است که در این مقاله محققان به" بررسی رابطه ایلغار مغولان و تیموریان با گسترش ابعاد ناامنی در سیستان" با استفاده از ابزار کتابخانهای و روش تحقیق تاریخی-تحلیلی ان أکثرسیستان در طول تاریخ در زمینه فعالیتهای معیشتی ،اقتصادی وکشاورزی بعنوان"انبارغلات "دارای فراز وفرودهایی بوده است که در این مقاله محققان به" بررسی رابطه ایلغار مغولان و تیموریان با گسترش ابعاد ناامنی در سیستان" با استفاده از ابزار کتابخانهای و روش تحقیق تاریخی-تحلیلی انجام خواهند داد.یافتههای تحقیق براساس نظریهی امنیتی مکتب کپنهاگ نشان میدهد، انواع ناامنی توسط مغولان وتیموریان در ابعاد پنجگانه زیر نمود یافته است : 1- ناامنی سیاسی: تبعید حاکمان محلی ،گماشتن افراد بیکفایت در راس امور، نبود امنیت جانی وشغلی ،نیست ونابود کردن هرگونه حیات سیاسی شهرهای مغلوبه ، 2- ناامنی نظامی: مهاجمان با سرکوب حکومتهای محلی و ونابودی منابع نظامی شهرهای ویران شده،ایجاد سپر انسانی از اسیران ،سربازگیری اجباری و تعیین حق علوفه برای عبور لشکریان ، 3- ناامنی زیست محیطی:نابودی زیست بوم ،کشتارگروهی ، نسلکشی و آتش زدن جانوران وگیاهان وتخریب سدها توسط تیموریان ، 4- ناامنی اجتماعی: کوچ اجباری منابع انسانی، رواج دروغ،ربا،مفاسد اخلاقی، گماشتن افراد نالایق در امور مهم جامعه،بهادادن به خربندگان واوباشان ، 5- ناامنی اقتصادی: نابودی مزارع ،تخریب نظام آبیاری ، تعیین انواع مالیات،بیگاری گرفتن شهروندان،مصادره اموال وگسترش ربا ورباخواری، توسط مغولان وتیموریان ابعاد پنجگانه امنیت را مورد تهدید ونابودی قرار داده بودند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
38 - همسویی غرب و شرق (مغول) علیه شرق (جهان اسلام)
دکتر محمد کلهرچکیده هجمۀ مغول در قرن 7ه.ق / 13م ، تأثیری ژرف بر گسترۀ آسیا و اروپای آن روزگار برجای نهاد . از جمله تحولات ایجاد شده آغاز روابط سیاسی غرب (اروپای کاتولیک) با شرق (امپراطوری مغول) بود . این مناسبات از سوی غربِ کاتولیک و به منظور جلوگیری از یورش مغولان ، حفظ کلیسای کاتو أکثرچکیده هجمۀ مغول در قرن 7ه.ق / 13م ، تأثیری ژرف بر گسترۀ آسیا و اروپای آن روزگار برجای نهاد . از جمله تحولات ایجاد شده آغاز روابط سیاسی غرب (اروپای کاتولیک) با شرق (امپراطوری مغول) بود . این مناسبات از سوی غربِ کاتولیک و به منظور جلوگیری از یورش مغولان ، حفظ کلیسای کاتولیک و در صورت امکان جذب مغولان به آن کلیسا آغاز گردید که البته تا نبرد عین جالوت و شکست مغولان از ممالیک ، کامیابی چندانی در آن مشاهده نشد . اما پس از نبرد عین جالوت نوعی رابطۀ انتفاعی دو جانبه میان مغول ها و غربِ کاتولیک علیه خصم مشترک یعنی ممالیک به وجود آمد . به طوری که تحریک مغول ها علیه ممالیک در دستور کار غربِ کاتولیک قرار گرفت . خط مشی و سیاستی که به از نظر دیدگاهی آغاز دیپلماسی شرق علیه شرق از سوی غربِ کاتولیک بود . مقالۀ حاضر بر آن است تا روند مناسبات غربِ کاتولیک با مغول ها را بر اساس فرضیۀ شرق علیه شرق بررسی نماید. واژگان کلیدی : هجوم مغول ، وحشت اروپای کاتولیک ، دیپلماسی ، عین جالوت ، ممالیک. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
39 - جایگاه و موقعیّت زنان در جامعهی ایلی مغولان ( در قرون 7 ـ 6 هـ . ق/ 13ـ12م )
حسین ابراهیمی حصارچکیده یکی از نکات بسیار مهّم در بررسی جامعهی ایلی مغولان در قرون (7ـ 6 هـ .ق/13ـ12م) جایگاه و اهمیّت زنان در مناسبات سیاسی و اجتماعی این جامعه است. زیرا با بررسی جایگاه و موقعیّت زن در جامعهی ایلی مغولان، میتوان در ترسیم سیمای حیات انسانی و اجتماعی این جامعه موفق أکثرچکیده یکی از نکات بسیار مهّم در بررسی جامعهی ایلی مغولان در قرون (7ـ 6 هـ .ق/13ـ12م) جایگاه و اهمیّت زنان در مناسبات سیاسی و اجتماعی این جامعه است. زیرا با بررسی جایگاه و موقعیّت زن در جامعهی ایلی مغولان، میتوان در ترسیم سیمای حیات انسانی و اجتماعی این جامعه موفق تر بود. از همین روی در این جستار کوشش شده است تا بامطالعهی مهمترین منابع تاریخی موجود، ضمن بررسی جایگاه و موقعیّت زنان در جامعهی ایلی مغول، میزان اهمیّت زن نزد مغولان و همچنین دلایل آن نیز پی جویی شود. واژگان کلیدی :مغولان، جامعه ی ایلی و قبیله ای، خاتون ها، چنگیز خان. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
40 - چنگیز خان مغول ونقش سبتای بهادر و جبه نویان در لشکر کشی به غرب امپراتوری
اسد اصغری سولاچکیده در این پژوهش، ابتدا زادگاه مغول ها و چگونگی زندگی آنان و اقوام مختلفی که در آن حیطه بودند، سخن به میان آمده است. بعد از آن در مورد چنگیزخان که قومشان باج گذار چین بود و خودش در کودکی پدرش را از دست داده بود، مورد تحقیق قرار گرفته که او با عقل و درایت و تلاش ب أکثرچکیده در این پژوهش، ابتدا زادگاه مغول ها و چگونگی زندگی آنان و اقوام مختلفی که در آن حیطه بودند، سخن به میان آمده است. بعد از آن در مورد چنگیزخان که قومشان باج گذار چین بود و خودش در کودکی پدرش را از دست داده بود، مورد تحقیق قرار گرفته که او با عقل و درایت و تلاش بی وقفه اش خود را به رأس قوم خود رسانده و با اقوام مغول و همسایگانش با سیاست رفتار نموده است و در نهایت با تقویت اقوام مغول و بررسی ضعف همسایگان به آنها فایق گشته است. در ادامه، انتخاب دو نفر از مجرب ترین و داناترین سردار مغولی از طرف چنگیزخان یعنی یمه یا جبه نویان و سبتای یا سوبدای بهادر برای تعقیب سلطان محمد خوارزمشاه و بعد از مرگ سلطان محمد، فتح شهرهای ایران و روسیه مورد پژوهش قرار گرفته که این دو سردار با هم فکری خود و فریب بزرگان شهر و سرداران بلندپایه پیروزی درخشانی را برای مغول ها به ارمغان آورده اند. درنهایت به مراجعت چنگیزخان به همراه دو سردارش به مغولستان و هجوم دوم مغول به غرب امپراطوری، سلطنت کیوک خان و سلطنت شعبه دوم چنگیزی اشاره شده است. واژگان کلیدی: مغول،چنگیز خان، جنگ،سبتای بهادر،جبه نویان تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
41 - کشاورزی و امور زراعیِ تبریز در دورۀ غازان (694-703ه.ق)
دکتر شهرام یوسفی فر پرویز علی اصلچکیده رخدادهای سیاسی، اجتماعی و نظامی بزرگ ناشی از سقوط خوارزمشاهیان در دهۀ دوم قرن هفتم هجری، دگرگونی های عمیقی در مناسبات اجتماعی ایران به وجود آورد؛ پیامدهای ناشی از سقوط سرزمین های خلافت شرقی و شتاب گیری زوال برخی نهادهای کهن و کشاکش ادیان و تحولات فرهنگی-اجتما أکثرچکیده رخدادهای سیاسی، اجتماعی و نظامی بزرگ ناشی از سقوط خوارزمشاهیان در دهۀ دوم قرن هفتم هجری، دگرگونی های عمیقی در مناسبات اجتماعی ایران به وجود آورد؛ پیامدهای ناشی از سقوط سرزمین های خلافت شرقی و شتاب گیری زوال برخی نهادهای کهن و کشاکش ادیان و تحولات فرهنگی-اجتماعی همراه آن، اقتصاد شهری را در محاق فرو برد و تا روی کار آمدن ایلخانان ادامه یافت؛ با تأسیس دولت ایلخانی در سال 654 ه.ق به پایتختیمراغه و بعد از آن تبریز، استقلال عملی مملکت تأمین شد و اقتصاد غارتی که در هجوم اولیۀ مغولان در تأمین معیشت این قوم نقش بارزی داشت، رفته رفته با تدابیر صاحب منصبان ایرانی فروکش کرد. رشد مناسبات کشاورزی و گسترش اقتصاد زراعی به مانند پیش زمینه ی ضروری برای رشد مناسبات شهری، ایلخانان را وادار به سیاست گزاری در این زمینه کرد؛ اقدامات اینچنینی صاحب منصبان حکومتی، جامعۀ شهری تبریز، شهر پایتختی مغولان را به سمت فعالیت های کشاورزی سوق داد و این امر باعث رونق و گسترش فعالیت های کشاورزیو صنعتی از یک طرف و افزایش سرمایه از طرفی دیگر شد. از این رو در این شهر برای اجرای طرحهای بزرگ زراعی و ملحقات آن که شامل کشیدن آب رودخانه ها و حفر قنوات و تشویق به سرمایه گذاری در فعالیت های کشاورزی وبه کارگیری نیروهای انسانی می شد ، اهمیت زیادی قایل شدند؛ بی جهت نبود که در این دوره،جغرافی دانان و سیاحان، تبریز را زیباترین و بزرگترین شهر ایران زمین،پرنعمت و دارای منابع عظیم ثروت ذکر کرده اند. واژگان کلیدی :مغولان، ایلخانان، تبریز، شهر پایتختی، کشاورزی و امور زراعی تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
42 - تأثیرات هجوم مغول بر تصوف
ذکرالله محمدی نصراله پورمحمدی املشی محسن سلطانیهجوم مغول به ایران که با گسترش ناامنی، تخریب بسیاری از زیرساختهای تمدنی و خلاء ناشی از سقوطخلافت همراه بود، نه تنها تصوف را به مرجع عوام در گریز از فشارهای اجتماعی ارتقاء بخشید که مناطق دوراز دسترس را ملجاء نخبگان فرهنگی نمود. با توجه به ویژگی های مشایخ در ساده زیستی، ه أکثرهجوم مغول به ایران که با گسترش ناامنی، تخریب بسیاری از زیرساختهای تمدنی و خلاء ناشی از سقوطخلافت همراه بود، نه تنها تصوف را به مرجع عوام در گریز از فشارهای اجتماعی ارتقاء بخشید که مناطق دوراز دسترس را ملجاء نخبگان فرهنگی نمود. با توجه به ویژگی های مشایخ در ساده زیستی، هدایت عمومی بهتسلیم و توکل، همگونی با شریعت و عدم مزاحمت برای حکومت، تصوف از دو منظر مورد توجه مردم ودولتمردان شد. مشروعیت بخشی به ساختار قدرت و تسکین آلام اجتماعی. بدین ترتیب ارادت حکام و بزرگانمحلی به تصوف، در ساخت و توسعه مالی خانقاهها نمود یافت. این هجوم برتصوف علیرغم این تأثیرات مثبتآسیب های سختی وارد آورد. که در نتیجه باعث آوارگی و قتل عده ای از صوفیان شد. همچنین در اندیشهبرخی صوفیان جبرگرایی و تکیه بر عنایات إلهی بیش از پیش غلبه کرد. و گسترش عامیانه تصوف منجر بهابتذال، بی مایگی و انحطاط آن در قرون بعدی شد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
43 - تحلیل محتوای نفثه المصدور نسوی
محمد حکیم آذراخلاق و مسائل اخلاقی در نفثهالمصدور نسوی موضوع اصلی این تحقیق است. در این پژوهش کوشش شده که به درونمایههای اخلاقی و سرچشمههای نظری اخلاقی- تربیتی زیدری نسوی نقبی زده شود و نوع نگرش نویسنده به موضوعاتی چون وفاداری، آزادگی، دوستی و مهر، بیوفایی، رذایل برخی دولتمرد أکثراخلاق و مسائل اخلاقی در نفثهالمصدور نسوی موضوع اصلی این تحقیق است. در این پژوهش کوشش شده که به درونمایههای اخلاقی و سرچشمههای نظری اخلاقی- تربیتی زیدری نسوی نقبی زده شود و نوع نگرش نویسنده به موضوعاتی چون وفاداری، آزادگی، دوستی و مهر، بیوفایی، رذایل برخی دولتمردان، بی اعتنایی مردم به احوال یکدیگر، خیانت در امانت و خطاهای راهبردی سلطان بازشناسی گردد. نسبت نظریه اخلاقی نسوی که مانند غالب نویسندگان، منشیان و ادیبان عصر او از آبشخور قرآن و سنت سیراب میشود با وضعیتی که نویسنده در آن گرفتار شده (ایلغار مغول) در این تحقیق کاویده شده. هدف این مقاله دستیابی به سرچشمۀ نگرشها و آموختههای اخلاقی نویسنده نفثه المصدور و تعیین آبشخورهای ذهنی او در نوع برخورد انفعالی با مصیبت مغول است. همچنین قصد بررسی نوع بلاغت نویسنده و نسبت آن با مقولۀ جنگ در این مقاله از اهداف دیگر است. روش بررسی تحلیل محتوا و نوع مطالعه، کتابخانهای است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
44 - تحلیلهای جوینی در تاریخ جهانگشا
ثریا رازقیوقایع مهم تاریخی نقطه عطفی در سرنوشت یک کشور به شمار میآیند که گاه تغییرات وتحولاتی بنیادی را در مناسبات آن سرزمین رقم میزنند. بر این اساس تفسیر اندیشمندان از این وقایع از اهمیتی بسزا برخوردار است.بی تردید یکی از مهمترین وقایع تاریخی که صدمات جبران ناپذیری بر پیکره ای أکثروقایع مهم تاریخی نقطه عطفی در سرنوشت یک کشور به شمار میآیند که گاه تغییرات وتحولاتی بنیادی را در مناسبات آن سرزمین رقم میزنند. بر این اساس تفسیر اندیشمندان از این وقایع از اهمیتی بسزا برخوردار است.بی تردید یکی از مهمترین وقایع تاریخی که صدمات جبران ناپذیری بر پیکره این سرزمین فرود آورد، حملۀ مغول به ایران بود. هرچند این یورش وحشیانه کساد بازار علم ودانش را درپی داشت، اما از سویی دیگرموجبات رونق تاریخ نویسی را فراهم آورد که یکی از دلایل آن توجه مغولان به تاریخ بود. بر این اساس بررسی تاریخ جهانگشای جوینی، که یکی ازکتب تاریخی مهم این عصربه شمار میآید، امری ضروری بنظر میرسد پژوهش حاضر بر آن است تا باروش تحلیلی –توصیفی ضمن بررسی این اثر مهم به بیان دیدگاه های مولف آن بپردازد.جوینی در مقام یک مورخ موثق، حمله چنگیز به ایران را با استناد به مدارک وگفته شاهدان عینی تدوین کرد. وی دلیل اصلی حملۀ چنگیز به ایران را، کشتار بازرگانان مغولی به دست غایر خان، حاکم شهر اترار، میدانست. هرچند برخی از پژوهشگران غربی بر این باورند که مغولان خواه ناخواه به ایران حمله میکردندچون آرزوی حاکمیت جهان را به رهبری چنگیز در سر میپروراندند وتعلل چنگیز در آغاز کار، بیشتر به خاطر آماده سازی لشکرش برای یورشی عظیم به ایران بود. به هر روی جوینی درلا به لای شرح این وقایع تلخ، تجزیه و تحلیلهای قابل توجهی دارد که گاه بر پایه دلایلی علمی مبتنی است و گاه از باورهای دینی وی نشأت میگیردکه در برخی مواقع با تعصب همراه است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
45 - بررسی معراج پیامبر اسلام(ص) در شعر فارسی (دورة مغول و تیموریان)
علیرضا شمالیشاعران پارسیگوی پس از برکت یافتن سرزمین ایران با قدوم تمدن اسلامی، آن را با جان و دل پذیرفتند و به شعر فارسی رنگ و بویی الهی و معنوی بخشیدند. آنان افزون بر آمیختن شعر فارسی به ارزشهای اسلامی، مدیحههای خود را به ثنای باری تعالی و مدح ستایش پیشوایان دینی، به ویژه پیامب أکثرشاعران پارسیگوی پس از برکت یافتن سرزمین ایران با قدوم تمدن اسلامی، آن را با جان و دل پذیرفتند و به شعر فارسی رنگ و بویی الهی و معنوی بخشیدند. آنان افزون بر آمیختن شعر فارسی به ارزشهای اسلامی، مدیحههای خود را به ثنای باری تعالی و مدح ستایش پیشوایان دینی، به ویژه پیامبر اسلام (ص)، آراستند. از جمله موضوعاتی که زمینة مدح پیامبر را در شعر فارسی فراهم آورد، سفر آسمانی آن حضرت از مسجدالحرام به مسجدالاقصی بود که معراجیه نامیده شد. هدف این نوشتار، بیانِ نمایی کلی از مفهوم معراج و بررسی مستندات مهم آن در شعر فارسی، بهویژه دورة مغول و تیموریان است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
46 - نگاهی به تأثیر حملۀ مغول برواژگان تنبیهی و تشویقی درگلستان و بوستان سعدی
حسین صفری نژاد علی اصغر حلبیچکیده سعدی شیرازی را باید از بزرگ ترین معلّمان اخلاق و یکی از تأثیرگذارترین سخنوران ایران زمین به شمار آورد. وی به زیبایی و روشنی در آثار خویش چون جامعه شناسی متعهّد، اتّفاقات فراوانی را از وقایع عصر خود که مقارن با یکی از مهم ّترین ادوار تاریخی این سرزمین یعنی؛ حملۀ و أکثرچکیده سعدی شیرازی را باید از بزرگ ترین معلّمان اخلاق و یکی از تأثیرگذارترین سخنوران ایران زمین به شمار آورد. وی به زیبایی و روشنی در آثار خویش چون جامعه شناسی متعهّد، اتّفاقات فراوانی را از وقایع عصر خود که مقارن با یکی از مهم ّترین ادوار تاریخی این سرزمین یعنی؛ حملۀ ویرانگر مغول است، بیان می کند. نگارنده در مقالة حاضر بر آن است تا با ارائۀ نمونه هایی از ابیات و عبارات دارای واژگان تنبیهی و تشویقی در دو کتاب اخلاقی ـ تعلیمی گلستان و بوستان نشان دهد که تنبیه در آن ها نسبت به تشویق هم از نظر انواع و هم از جنبۀ تکرار از بسامد بالاتری برخوردارست و این که افزایش آن در بوستان نسبت به گلستان رشد چشمگیرتری دارد، می تواند از تأثیرات و نتایج شوم حکومت گروهی بی فرهنگ و نیمه وحشی بر مردم و رواج جرم، جنایت و خشونت در میان حاکمان جامعه و به تَبَعِ آن، مردمان باشد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
47 - شاهنامه بینافرهنگی: بررسی نسخه مصوّر شاهنامه بزرگ ایلخانی
فاطمه ماه وانشاهنامه بزرگ ایلخانی یکی از شاهکارهای عصر مغول و مکتب تبریز است. این نسخه مصوّر به خوبی روایت شاهان ایلخانی و ارتباطات فرهنگی و هنری آن روزگار را با زبان تصویر بیان میکند. این شاهکار ایلخانی از دست حوادث روزگار مصون نمانده و به خاطر طمع صاحبانش شیرازه آن گسسته شده است، أکثرشاهنامه بزرگ ایلخانی یکی از شاهکارهای عصر مغول و مکتب تبریز است. این نسخه مصوّر به خوبی روایت شاهان ایلخانی و ارتباطات فرهنگی و هنری آن روزگار را با زبان تصویر بیان میکند. این شاهکار ایلخانی از دست حوادث روزگار مصون نمانده و به خاطر طمع صاحبانش شیرازه آن گسسته شده است، اما همان اوراق برجای مانده به خوبی اوج هنر ایلخانی را به نمایش میگذارد. این پژوهش نگارههای این نسخه را از منظر شاخصههای تصویری بررسی میکند و نشان میدهد که چگونه هنر ایران و شرق دور در این نسخه با هم گره خورده است. این پیوند در نمایش چهرههای چینی – مغولی و شیوه تصویرگری طبیعت (درخت، کوه و ابر) مشهود است. علاوه بر این شاخصههای تصویری دیگر این نسخه نظیر نمادپردازی فرهمندی شاهان، شیوه تصویرگری صحنههای نبرد و سوگنگاری نیز بررسی میشود. در برخی موارد نیز نگارههای این نسخه با نسخه جامع التواریخ که هر دو در یک دوره و یک سبک به تصویر درآمدهاند قیاس میشود. حاصل بررسی نشان میدهد که در نگارههای شاهنامه بزرگ ایلخانی اسلوب هنری فرهنگهای مختلف با هم درآمیخته است: از سویی تأثیرپذیری از نقاشی چینی در چهرهپردازی و منظرهسازی به چشم میخورد، از سوی دیگر فرهنگ مغولی بر نگارهها غلبه دارد، علاوه بر این بنمایه نگارهها در تصاویر ایران باستان ریشه دارد، حتّی این تأثیرپذیری تا فرهنگهای دوردست نظیر هنر بیزانس هم پیش رفته است. از این رو میتوان این نسخه را شاهنامهای بینافرهنگی دانست که چندین سنّت فرهنگی (مغول، چین، ایران باستان، بیزانس) را در یک نسخه واحد تلفیق کردهاست. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
48 - نکاتی در زیبائیشناختی و ویژگیهای سبکی دورة مغول (تقریرات مرحوم استاد فروزانفر در سال تحصیلی 36-1335 ش)
اسماعیل حاکمیمقاله حاضر حاوی تقریراتی از مرحوم استاد فروزانفر در سال تحصیلی 36-1335 شمسی در دانشگاه تهران است که به همت جناب آقای دکتر اسماعیل حاکمی نگارش و تنظیم شده و به لطف ایشان در اختیار پژوهشنامه فرهنگ و ادب قرار گرفته است. این یادداشت ها که پس از حدود پنجاه سال برای نخستین با أکثرمقاله حاضر حاوی تقریراتی از مرحوم استاد فروزانفر در سال تحصیلی 36-1335 شمسی در دانشگاه تهران است که به همت جناب آقای دکتر اسماعیل حاکمی نگارش و تنظیم شده و به لطف ایشان در اختیار پژوهشنامه فرهنگ و ادب قرار گرفته است. این یادداشت ها که پس از حدود پنجاه سال برای نخستین بار درج می گردد، شامل نکاتی در مورد تحول فکر و مضمون در دورة مغول و بازتاب آن در شعر و نثر نویسندگان آن دوره است. و بر این ایده تأکید می ورزد که حیات اجتماعی تا چه اندازه بر تحول سبکی تأثیرگذار است و تحول معانی چگونه تحول الفاظ را ایجاد می کند. در نقل سخنان مرحوم فروزانفر ترجیح دادیم شیوة محاوره ای استاد و اصالت آن همان گونه که ایشان مطالب را بر سر کلاس درس تقریر می کردند و استاد حاکمی نیز نگارش کرده اند حفظ گردد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
49 - نکاتی در ویژگیهای سبکی دورة مغول (بخش دوم) (تقریرات مرحوم استاد فروزانفر در سال تحصیلی 36-1335 ش)
اسماعیل حاکمینوشته ای که ملاحظه می فرمایید بخش دوم از تقریرات استاد فروزان فر در سال 36-35 در دانشگاه تهران است که جناب آقای دکتر اسماعیل حاکمی بازنویسی و تنظیم آن را بر دوش همت گرفته اند. این یادداشت ها شامل نکاتی در مورد تأثیرات فرهنگ و نیز الفاظ مغولی بر آثار قرن هفتم به بعد، نکا أکثرنوشته ای که ملاحظه می فرمایید بخش دوم از تقریرات استاد فروزان فر در سال 36-35 در دانشگاه تهران است که جناب آقای دکتر اسماعیل حاکمی بازنویسی و تنظیم آن را بر دوش همت گرفته اند. این یادداشت ها شامل نکاتی در مورد تأثیرات فرهنگ و نیز الفاظ مغولی بر آثار قرن هفتم به بعد، نکاتی دربارة تأثیرات تصوف و عرفان بر شعر و نثر و نیز آثاری است که دین و نژاد می تواند بر ادبیات و فرهنگ داشته باشد. در نقل سخنان مرحوم استاد فروزان فر همانند بخش نخست، ترجیح داده ایم شیوة محاوره ای استاد و اصالت آن حفظ شود. بدیهی است که مطالب شفاهی ایشان حوزه ای سیال را در بر می گیرد. به همین دلیل اشارات ایشان ابعادی متفاوت و متنوع دارد. تفاصيل المقالة