-
دسترسی آزاد مقاله
1 - سنجش عشق در دو شیفته عشق لیلی و مجنون نظامی و رومئو و ژولیت شکسپیر
مهدی ممتحن طاهره ملیحی زادههمانگونه که مشهور است قصه لیلی و مجنون داستان عشق ناکام قیسعامری به دختری از قبیله خود به نام لیلی است که اصل آن از زبان عربی واردزبان و ادبیات فارسی شده است و نظامی آن را از منابع عربی دریافته است وبه نظم کشیده است. همچنین داستان شکسپیر نیز عشق نافرجام "رومئو و ژولیت " چکیده کاملهمانگونه که مشهور است قصه لیلی و مجنون داستان عشق ناکام قیسعامری به دختری از قبیله خود به نام لیلی است که اصل آن از زبان عربی واردزبان و ادبیات فارسی شده است و نظامی آن را از منابع عربی دریافته است وبه نظم کشیده است. همچنین داستان شکسپیر نیز عشق نافرجام "رومئو و ژولیت " است که درشهری به نام "ورونا" زندگی می کنند که از فرزندان دو خاندان سرشناس شهرمی باشند و به خاطر کینه ای قدیمی با هم در ستیز می باشند که این داستان رانیز شکسپیر از ادبیات ایتالیا وام گرفته است، و هر دو داستان بر حول محورعشق می چرخد. در این مقاله به بررسی تطبیقی این دو داستان پرداخته ایم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - عروس شعر عرب در شعر کردی معاصر
آرمان محمدی رایگانی مسلم خزلیلیلی و مجنون از عشاق معروف ادبیات عرب و حتی ادبیات جهانی هستند که داستان عاشقانه آنها در بیشتر ادبیات ملتها بازتاب یافته و مورد اقبال واقع شده است. ادبیات کردی نیز از این حیث مستثنی نیست و شاعران آن از گذشته کهن تا امروز به این داستان عاشقانه بسیار توجه داشتهاند و آ چکیده کامللیلی و مجنون از عشاق معروف ادبیات عرب و حتی ادبیات جهانی هستند که داستان عاشقانه آنها در بیشتر ادبیات ملتها بازتاب یافته و مورد اقبال واقع شده است. ادبیات کردی نیز از این حیث مستثنی نیست و شاعران آن از گذشته کهن تا امروز به این داستان عاشقانه بسیار توجه داشتهاند و آن را در اشعار خود بهویژه در مضمونهای تغزلی به زیبایی به تصویر کشیدهاند. بنابراین در این جستار بر آنایم با کاوش در اشعار شاعران کرد معاصر بازتاب این داستان و این مضمون تغزلی را در اشعارشان واکاوی کنیم و به بررسی میزان کمی و کیفی آگاهی این شاعران از این داستان عاشقانه بپردازیم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - نقش ادبیات تطبیقی در جهانیشدن ادبیات اسلامی
تورج زینیوند جهانگیر امیری اصغر حسینیهدف این پژوهش آن است که نقش ادبیات تطبیقی را در خدمت به ادبیات اسلامی و انتقال این ادبیات به همه سرزمین های جهان نشان دهد؛ زیرا ادبیات تطبیقی از زمان بوجودآمدنش، جهانیبودن ادبیات اسلامی و تأثیر آن را بر ادبیات جهانی، بهویژه بر ادبیات اروپایی، به رسمیت شناخته است و ما چکیده کاملهدف این پژوهش آن است که نقش ادبیات تطبیقی را در خدمت به ادبیات اسلامی و انتقال این ادبیات به همه سرزمین های جهان نشان دهد؛ زیرا ادبیات تطبیقی از زمان بوجودآمدنش، جهانیبودن ادبیات اسلامی و تأثیر آن را بر ادبیات جهانی، بهویژه بر ادبیات اروپایی، به رسمیت شناخته است و ما نیز بر اساس همین دیدگاه، می توانیم خطوط اصلی این پژوهش را به شکل زیر ترسیم نماییم: عواملی که به جهانیشدن ادبیات اسلامی کمک کرده و می کند. تأثیرگذاری بخش هایی از ادب عربی بر ادبیات ملتهای دیگر که از آن جمله است: داستان لیلی و مجنون، قصه حیّ بن یقظان، کتاب هزار و یک شب، کتاب کلیله و دمنه، و در پایان به بررسی تأثیرات اندیشه اسلامی بر کتاب کمدی الهی می پردازیم. این بررسی به طور خلاصه، بیانگر آن است که ادبیات عربی و کتابهای عربی، تأثیر ژرفی بر ادبیات غربی داشته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - مقایسة منظومة «آنوش» و «لیلی و مجنون»
آرمان ماناسریاندر مقالة حاضر. منظومة آنوش اثر شاعر ارمنی هوانس تومانیان با منظومة لیلی و مجنون. اثر شاعر نامدام ادبیات فارسی، نظامی. مقایسه شده است. این دو اثر عاشقانه. در دو سرزمین مختلف خلق شده اند ولی شباهت های بسیاری میان آنها وجود دارد. هر دو اثر، جدال عشق است و میل به وصال. در ه چکیده کاملدر مقالة حاضر. منظومة آنوش اثر شاعر ارمنی هوانس تومانیان با منظومة لیلی و مجنون. اثر شاعر نامدام ادبیات فارسی، نظامی. مقایسه شده است. این دو اثر عاشقانه. در دو سرزمین مختلف خلق شده اند ولی شباهت های بسیاری میان آنها وجود دارد. هر دو اثر، جدال عشق است و میل به وصال. در هر دو داستان دو عاشق برای عشق خود علیه آداب و رسومی که بر زمان حاکم است می ایستند. از جمله محاسن وجود چنین آثاری، نمایاندن سنن و ارزش های حاکم در جوامع مختلف در دوران گوناگون است. شاید به همین دلیل است که ترجمة انگلیسی. روسی و فرانسوی منظومة آنونش به چاپ رسیده است ولی متأسفانه فقط بخشی از آن را دکتر هرانا فوکاسیان به فارسی برگرداناه است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - بررسی تطبیقی شکل شناسی منظومۀ عاشقانۀ هانی و شیمرید با داستان لیلی و مجنون نظامی
مریم داوری محمود صادق زاده هادی حیدری نیا موسی محمود زهیمنظومههای غنایی یکی از زیباترین و جذّابترین بخشهای داستانی ادبیّات است که با محوریّت عشق و زبان فاخر شعر، توانسته است، مورد پسند و سلیقۀ عموم مردم قرار گیرد و از میان شاعران داستانسرای ادبیّات فارسی، نظامی گنجوی با خلق اثر غنایی برجسته به نام لیلی و مجنون به عنوان ب چکیده کاملمنظومههای غنایی یکی از زیباترین و جذّابترین بخشهای داستانی ادبیّات است که با محوریّت عشق و زبان فاخر شعر، توانسته است، مورد پسند و سلیقۀ عموم مردم قرار گیرد و از میان شاعران داستانسرای ادبیّات فارسی، نظامی گنجوی با خلق اثر غنایی برجسته به نام لیلی و مجنون به عنوان بزرگترین داستانسرای منظومههای غنایی فارسی، شناخته شده است. او که در شمار ارکان شعر فارسی است، با مهارت در تنظیم منظومههایش، توصیف منازل و شخصیّتپردازیهای قدرتمند، توانسته است، در جایگاه الگویی بزرگ در زمینۀ داستانسرایی قرارگرفته و پس از خویش، مقلّدان بسیاری را برانگیزد که هر یک به تبع خمسۀ او بهویژه، منظومۀ غنائی لیلی و مجنون به سرایش منظومههای غنائی مشابهی بپردازند. این پژوهش به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و روش کتابخانهای، تنظیم شده است و نگارنده درصدد آن است تا با بررسی و مقایسۀ منظومۀ غنائی لیلی و مجنون با مشهورترین داستان عاشقانۀ بلوچی، هانی و شیمرید، بپردازد. این منظومه، مربوط به زمان حکومت رندان بلوچ، در سدههای پانزدهم و شانزدهم میلادی است و حدود پانصد سال از پیدایش آن می گذرد. نویسنده در این پژوهش، درصدد آن است تا ضمن بررسی و تحلیل دقیق این منظومه با منظومۀ غنایی نظامی، زیباییهای نهفته در کار این منظومۀ عاشقانه بلوچی را آشکار سازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - بررسی ساختار روایی منظومۀ عاشقانۀ «نل و دمن» فیضی دکنی
شهربانو بابایی ناهید اکبری رضا فرصتی جویباریدر ادبیات فارسی برای هر اثر پیکره و بافتی وجود دارد به ویژه در ادبیات داستانی و منظومهها، چه غنایی و چه حماسی یا تعلیمی و عرفانی، سرایندگان منظومهها، داستان را برابر آن پیکره و ساختار نقل کردهاند. نمای بیرونی و درونی منظومهها که میتوان از آنها با عنوان ساختار و با چکیده کاملدر ادبیات فارسی برای هر اثر پیکره و بافتی وجود دارد به ویژه در ادبیات داستانی و منظومهها، چه غنایی و چه حماسی یا تعلیمی و عرفانی، سرایندگان منظومهها، داستان را برابر آن پیکره و ساختار نقل کردهاند. نمای بیرونی و درونی منظومهها که میتوان از آنها با عنوان ساختار و بافت داستان یاد کرد برابر با ذوق هنری سراینده متفاوت است به ویژه در بافت منظومه که روابط اجزاء را تنظیم مینماید؛ توانایی و هنر سراینده نمایان میگردد. البته نوع ادبی اثر نیز در ساختار درونی اثر که از آن با عنوان بافت یاد کردیم تأثیر دارد. برای نمونه بافت شاهنامه فردوسی با خسرو و شیرین نظامی و یا منطق الطّیر عطّار متفاوت است اگرچه ممکن است ساختار مقدمه و مؤخّره یا آغازبندی و خاتمه سرایی آنها تا حدودی یکسان باشد. در این گفتار نویسندگان میکوشند با روش (توصیفی- تحلیلی) نمایۀ بیرونی و بافت درونی داستان عاشقانۀ نل و دمن فیضی دکنی را بررسی کنند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - بررسی و تحلیل دو کهن الگوی آنیما و آنیموس، در داستان های خسرو و شیرین و لیلی و مجنون نظامی
خدیجه مرتضایی احمد حسنی رنجبر مهدیه صالحینقد کهن الگویی متون ادبی، از منظر انسانشناسی و معرفتشناسی از آن رو که عمق و ژرفای اندیشۀ شاعر یا نویسنده را نشان میدهد، نقدی ارزشمند به شمار میآید. نظامی، شاعر بزرگ ایرانی، جزو معدود داستان پردازانی است که بر ویژگیهای روانی شخصیتهای داستانش تأمل میکند و ایستایی چکیده کاملنقد کهن الگویی متون ادبی، از منظر انسانشناسی و معرفتشناسی از آن رو که عمق و ژرفای اندیشۀ شاعر یا نویسنده را نشان میدهد، نقدی ارزشمند به شمار میآید. نظامی، شاعر بزرگ ایرانی، جزو معدود داستان پردازانی است که بر ویژگیهای روانی شخصیتهای داستانش تأمل میکند و ایستایی و پویایی آنان را در پیوند با آنیما و آنیموس، توضیح میدهد. در این مقاله شخصیتهای اصلی دو داستان، خسرو و شیرین و لیلی و مجنون، با بهرهگیری از نظریۀ کهن الگویی یونگ، که خود بخشی از نظریۀ فردانیت اوست. برای بازنمود تأثیر طبیعت زنانۀ مردان و طبیعت مردانۀ زنان بر روان آنان، بررسی شده است. اطلاعات مربوط به موضوع با استفاده از روش کتابخانهای به دست آمده و سپس با بهره گیری از روش تحلیلی توصیف شده است. این دو داستان نشان میدهند که نظامی، بی آن که از نظریه های یونگ آگاهی داشته باشد، همسو با او، بر نقش زنان در ایجاد تحول در شخصیت مردان، تأکید ورزیده است. این پژوهش نشان میدهد که زنان داستان، شیرین و لیلی، البته با تفاوتهای چشمگیری که در آن ها دیده میشود، توانستهاند، مردان خود را چنان متحول نمایند که در انتهای داستان، به انسانهایی متفاوت با آن چه در آغاز بودهاند، تبدیل یابند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - بررسی زن ستیزی و زن ستایی در دیدگاه جامی (با تکیه بر لیلی و مجنون و سلامان و ابسال)
رقیه خدامی مهناز رمضانی زهره سرمداز گذشته تاکنون جایگاه و سیمای زن در ادبیات فارسی یکسان نبودهاست و در ادوار تاریخی مختلف، جلوهای از زن ستایی و زن ستیزی در آثار ادبی دیده میشود. جامی به عنوان یکی از شعرای دورۀ تیموریان در اشعار خود جلوههای متفاوتی از زن را مطرح نموده است. در این پژوهش با روش توصی چکیده کاملاز گذشته تاکنون جایگاه و سیمای زن در ادبیات فارسی یکسان نبودهاست و در ادوار تاریخی مختلف، جلوهای از زن ستایی و زن ستیزی در آثار ادبی دیده میشود. جامی به عنوان یکی از شعرای دورۀ تیموریان در اشعار خود جلوههای متفاوتی از زن را مطرح نموده است. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی دیدگاه متناقض نمای جامی دربارۀ سیمای زن در دو مثنوی لیلی و مجنون و سلامان و ابسال پرداخته می شود. هدف از این جستار، واکاوی زن ستایی (لیلی و مجنون) و زن ستیزی (سلامان و ابسال) در اشعار جامی است. بررسی سیمای زن در این دو مثنوی بیانگر دو دیدگاه متضاد در آثار جامی است چنان که در لیلی و مجنون تصویری مثبت از ویژگیهای زن چون تجلی روح الهی، خردمندی، وفاداری، پاکدامنی و ... ارائه نموده و در سلامان و ابسال، زن را موجودی فریبکار، ناقص عقل، وسیلۀ کامجویی مردان، بی وفا، کافر نعمت، بدخو و نادان معرفی کرده است. هر چند گاهی در لیلی و مجنون نیز به ندرت شاهد زن ستیزی از زبان بدگویان برضد لیلی هستیم؛ این امر میتواند هم به شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دورۀ جامی و هم به دیدگاه شخصی او در ارتباط با زن ستیزی و زن ستایی از ارائه داستان و نمادسازی باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - تحلیل ریختشناسی منظومه لیلی و مجنون نظامی بر اساس الگوهای ریختشناسی پراپ
فرشته ناصریبا نگرشی عمیق در متون ادبی چند دهه اخیر، که روایتشناسی به عنوان ارزشمندترین دستاورد ساختارگرایی مطرح گردید،توجه به ساختار و بنمایههای داستانی براساس عملکرد نقش مایهها و خویشکاریهای هر یک از آنها به منظور تحلیل روابط و مناسبات شخصیتها و ساختار داستان در رأس امر قر چکیده کاملبا نگرشی عمیق در متون ادبی چند دهه اخیر، که روایتشناسی به عنوان ارزشمندترین دستاورد ساختارگرایی مطرح گردید،توجه به ساختار و بنمایههای داستانی براساس عملکرد نقش مایهها و خویشکاریهای هر یک از آنها به منظور تحلیل روابط و مناسبات شخصیتها و ساختار داستان در رأس امر قرار گرفت. از این رو هر یک از روایتشناسان به برخی از الگوهای تکرار شونده در متون ادبی اشاره نمودند. در این میان ولادیمیر پراپ فولکلورشناس روس با ارائه طرح جامع و الگوی کاملی در تحلیل ساختارروایی متون، تحولات عظیمی را در این عرصه به وجود آورد. با عنایت به آنچه ذکر شد و با توجه به گستره پهناور ادبیات داستانی که با برخورداری از شاخصههای کلام فولکلوریک بستر مناسبی را جهت کشف ساختار و تحلیل روایی آثار فراهم می آورد، در این پژوهش بر آن شدیم که منظومه لیلی و مجنون نظامی را به عنوان یکی از آثار ادبیات غنایی مورد تحلیل ساختاری قرار دهیم. از این رو پس از ذکر نکاتی پیرامون فرمالیسم، ساختارگرایی و ریختشناسی به تحلیل ساختارروایی این اثر براساس الگوهای ریختشناسی پراپ خواهیم پرداخت تا دریابیم که نظامی در تحلیل روایی این اثر از چه نوع تمهیداتی بهره جسته و عناصر و مضامین داستانی آن درقالب ساختارروایی چگونه تحلیل میگردند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - بررسی تطبیقی تعلیمی نقشهای نمادین پرندگان در خسرو و شیرین و لیلی و مجنون
حمید ایاز احمد خاتمینمادها بخشی از فرهنگ یک ملت هستند که برای درک بهتر اسطورهها و آثار ادبی آن ملت باید به مفاهیم آنها پی برد. نماد، علامت، اشاره یا کلمهای است که پیامی گاه متناسب با ظاهر و گاه ورای معنی ظاهری خود دارد. نمادها در تمامی عرصههای هستی جایی برای خود گشودهاند. جانوران، گیا چکیده کاملنمادها بخشی از فرهنگ یک ملت هستند که برای درک بهتر اسطورهها و آثار ادبی آن ملت باید به مفاهیم آنها پی برد. نماد، علامت، اشاره یا کلمهای است که پیامی گاه متناسب با ظاهر و گاه ورای معنی ظاهری خود دارد. نمادها در تمامی عرصههای هستی جایی برای خود گشودهاند. جانوران، گیاهان، آدمیان، اشیا و ... مصادیقی هستند که با نمادها در پیوندند. این پژوهش بر آن است تا به این پرسشها پاسخ دهد که بسامد نام پرندگان در خسرو و شیرین و لیلی و مجنون چگونه است؟ هر یک از پرندگان در این دو اثر در چه مفاهیم نمادینی به کار رفتهاند؟ آیا بین مفهوم نمادین آنها تطابق وجود دارد یا خیر؟ برای به دست آوردن پاسخی علمی، نخست این دو اثر مورد مطالعهی دقیق قرار گرفته؛ آن گاه مفاهیم نمادین نهفته در لابهلای پیامها و صورخیال موجود در این دو اثر برجسته شده؛ نیز مفاهیمی که دارای مایههای غنایی هستند مشخص گردیده؛ سرانجام به مقایسهی این مفاهیم با زبان نمودار پرداخته شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
11 - بررسی تطبیقی شخصیّت و شخصیّتپردازی در منظومه تمثیلی نل و دمن فیضی دکنی با لیلی و مجنون نظامی
شیرین بقایی حمزه محمدی دهچشمهمثنوی تمثیلی نل و دمن از آثار داستانی قرن دهم هجری در هند و سومین منظومه از طرح ناکام فیضی دکنی، ترجمهای است همراه با تصرّف از داستان عاشقانه نِل و دِمینتی مهابهاراتا که در بیش از چهارهزار بیت بر وزن مفعول مفاعلن فعولن (بحر هزج مسدّس اخرب مقبوض محذوف یا مقصور) سروده شد چکیده کاملمثنوی تمثیلی نل و دمن از آثار داستانی قرن دهم هجری در هند و سومین منظومه از طرح ناکام فیضی دکنی، ترجمهای است همراه با تصرّف از داستان عاشقانه نِل و دِمینتی مهابهاراتا که در بیش از چهارهزار بیت بر وزن مفعول مفاعلن فعولن (بحر هزج مسدّس اخرب مقبوض محذوف یا مقصور) سروده شده است. این داستان که یکی از پنجگنج شاعر است، در برابر لیلی و مجنون نظامی سروده شده؛ بنابراین بیان حزین و آمیخته با درد و لحن شِکوه آلود- که در اینگونه داستانهای تمثیلی کهن به صورت یک نواخت ارائه میشود - بر فضای آن حاکم است. از تحلیل ساختارگرایانة این منظومه تمثیلی، این نتیجه بهدست میآید که داستان مورد بحث، دارندة همة عناصر سازندة داستان (از جمله طرح، شخصیّت، زاویة دید و غیره است)؛ امّا از پیچیدگیها و پیشرفتهایی که در فنّ داستاننویسی در قرون اخیر صورت گرفته، بیبهره است و فقط به شکل ساده و ابتدایی همة عناصر داستان امروز را دارد. از آنجا که یکی از عناصر سازندۀ داستان، شخصیّتهای آن است؛ در این پژوهش سعی بر آن شده که شخصیّتهای اصلی و فرعی مثنوی تمثیلی نِل و دِمَن با شخصیّتهای داستان لیلی و مجنون نظامی، مقایسه و تطبیق داده شوند. یکی از نتایج حاصل از تطبیق شخصیّتها در دو منظومه موردنظر این است که شخصیّتهای اصلیِ مثنوی تمثیلی نل و دمن و شخصیّتهای قهرمانان داستان لیلی و مجنون، ایستا و بدون تحرّکاند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
12 - عشق در هفت اورنگ جامی با تکیه بر یوسف و زلیخا و لیلی و مجنون وی
ماندانا علیمی سید احمد حسینی کازرونیعشق و محبت از اساسی ترین مباحث عرفان نظری و عملی است. در واقع، تجلّی عشق است که تمام مراتب خلقت را ایجاد می کند و به ظهور می رساند و در مسیر کمالیّه موجودات به سوی حق نیز همین عشق است که ایجاد حرکت و کمال می کند و مرتبه به مرتبه، آن ها را تا خود حق می رساند. بحث عشق در چکیده کاملعشق و محبت از اساسی ترین مباحث عرفان نظری و عملی است. در واقع، تجلّی عشق است که تمام مراتب خلقت را ایجاد می کند و به ظهور می رساند و در مسیر کمالیّه موجودات به سوی حق نیز همین عشق است که ایجاد حرکت و کمال می کند و مرتبه به مرتبه، آن ها را تا خود حق می رساند. بحث عشق در ادبیات فارسی دامنه ی گسترده ای دارد. داستان عشق لیلی و مجنون از جمله منظومه های غنایی فارسی است که از دیر باز مورد استقبال نویسندگان و شعرای فارسی زبان و غیر آن گرفته است، همچنین داستان یوسف و زلیخا نیز از جمله داستان هایی است که در ادبیات فارسی بازنمودی گسترده داشته است. غور و تفکّر نمود در هر یک از این داستان ها یعنی قصه ی عشق لیلی و مجنون و یوسف و زلیخا هر یک جان و روحی دوباره به کالبد آدمی می بخشد و آیینه ی زنگار گرفته ی درون را صیقل می دهد. جامی در تعریف عشق به این نتیجه رسیده که دل سراپرده عشق است و آن دلی که از عشق بی بهره است جسمی بی حیات است. وی معتقد است که جهـان و هر چه در اوست از نفخه ی عشـق آفریده شده است او عشق را گوهر و اکسیر حیات می داند که باعث سرزندگی و سازندگی آدمی است و همگان را به عشق ورزی ترغیب می کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
13 - بررسی جلوه های عرفانی در منظومه لیلی و مجنون نظامی
شهرام عدالتی شاهیبرخی از منظومه های عاشقانه ادب فارسی، تنها قصه دلدادگی های عاشقانی نیست که در راه وصال، مراحل سخت و پر فراز و نشیب عشق را پشت سر می گذارند و در این راه دچار حوادث و اتفاقات عجیب می شوند؛ بلکه به قرینه اشعار می توان به طور ضمنی به داشتن گرایش عرفانی شاعران پی برد. منظومه چکیده کاملبرخی از منظومه های عاشقانه ادب فارسی، تنها قصه دلدادگی های عاشقانی نیست که در راه وصال، مراحل سخت و پر فراز و نشیب عشق را پشت سر می گذارند و در این راه دچار حوادث و اتفاقات عجیب می شوند؛ بلکه به قرینه اشعار می توان به طور ضمنی به داشتن گرایش عرفانی شاعران پی برد. منظومه لیلی و مجنون نظامی، غمنامه ای عاشقانه و عارفانه است که روح درد و رنج سالکان حق را آشکارا می توان در آن دید. لیلی و مجنون دارای قابلیت های زیادی برای تحلیل مفاهیم و صفات عرفانی است که گاه به طور مستقیم، و گاه به طور غیر مستقیم، در پس سخنان شاعر جلوه گر می شود. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی در پی این هدف است که شناخت عرفان نظامی از میان عاشقانه های وی امکان پذیر است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که افعال و اقوال و سخنان عاشقانه در لیلی و مجنون، قرابت بسیاری با حالات و مقامات عرفانی دارد و دقیقاً خصوصیات یک عشق عرفانی را بیان می کند. شاخصه های عرفانی لیلی و مجنون در قالب صفاتی چون؛ وحدت، فنا، نفی و اثبات، صبر، مناجات با خداوند، و سعه وجودی (ظرفیت) بررسی شده تا اوج کمال عشق در این منظومه به تصویر کشیده شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
14 - بررسی و تحلیل سیر روایی داستان لیلی و مجنون در قرن دهم
بهاره ظریف عمارت سازداستان لیلی و مجنون در تمام ادوار شعر فارسی مورد توجه و استقبال قرار گرفته و آثار فراوانی با نام و شرح دلدادگی لیلی و مجنون پدید آمده است. برجسته ترین لیلی و مجنون به فارسی از نظامی است و شاعران بسیاری در حوزۀ لفظ و محتوا از او تقلید کردهاند که از این میان آثار شاعرانی چکیده کاملداستان لیلی و مجنون در تمام ادوار شعر فارسی مورد توجه و استقبال قرار گرفته و آثار فراوانی با نام و شرح دلدادگی لیلی و مجنون پدید آمده است. برجسته ترین لیلی و مجنون به فارسی از نظامی است و شاعران بسیاری در حوزۀ لفظ و محتوا از او تقلید کردهاند که از این میان آثار شاعرانی چون جامی و مکتبی و هاتفی برجستهتر است. پژوهشگران بسیاری، گسترۀ این تقلید را در همۀ دورههای لیلی و مجنونسرایی به نظامی نسبت دادهاند که در مقالۀ حاضر، به روش توصیفی- تحلیلی و مقایسهای به نقد این موضوع پرداخته شده است. بدین منظور، منظومه های لیلی و مجنون هلالی جغتایی، قاسمی گنابادی و عبدی بیگ نویدی شیرازی که هر سه در قرن دهم به نظم کشیده شدهاند، در نظر گرفته شده و با آثار نظامی، مکتبی و هاتفی مقایسه شده-اند. نتیجۀ این بررسی نشان میدهد که سرایندگان سه منظومۀ سروده شده در قرن دهم، در طرحریزی نقشمایههای داستان خود بیش از نظامی، تحت تأثیر مکتبی و هاتفی بودهاند و درعین حال، ابتکار و نوآوری داشتهاند پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
15 - جامعهشناسی ادبیات غنایی در منظومهی «لیلی و مجنون» نظامی گنجوی با تکیه برآراء لوکاچ، بوردیو و آدورنو
مریم ذاکری کامران پاشائی فخری ( نویسنده مسئول) پروانه عادل زادهمنظومهی لیلی و مجنون در میان داستانهای غنایی فارسی اهمیت ویژهای دارد. بررسی آن برپایۀ گونههای متنوع نقد، دارای اهمیت است یکی از گونههای مهم نقد، نقد جامعهشناختی و نظریهمحور است، این پژوهش، اثر پیشگفت را بر پایۀ نظریات دانشوران جامعهشناسی با تأکید بر آرای جو چکیده کاملمنظومهی لیلی و مجنون در میان داستانهای غنایی فارسی اهمیت ویژهای دارد. بررسی آن برپایۀ گونههای متنوع نقد، دارای اهمیت است یکی از گونههای مهم نقد، نقد جامعهشناختی و نظریهمحور است، این پژوهش، اثر پیشگفت را بر پایۀ نظریات دانشوران جامعهشناسی با تأکید بر آرای جورج لوکاچ، پییر بوردیو و تئودور آدورنو مورد بررسی قرار داده است. مسئله آن تحلیل درونمایۀ غنایی اثر بر اساس ذهنیات، عینیات، دگرگونیهای اجتماعی، خصلتهای جمعی، نظریههای کنش، تمایز فرهنگی و سرمایههای چهارگانه است. روش پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی است از این طریق، چیستی و چرایی جلوه-های جامعهشناختیِ ادبیات غنایی، ویژگیهای غنایی و جغرافیای فرهنگی اثر یادشده به صورت مجزا و سنجشی با یکدیگر، ماهیت ادبیات غنایی مولود این اثر، نوع زیستمندی و بستر کنشهای غناییِ همگون و متضاد شخصیتهای داستانها، آبشخور فرهنگی، تمایزات فرهنگی جامعۀ حقیقی و جامعۀ درونی داستان، بازکاوی و یافتههای نوینی حاصل شد، یافتهها نشان میدهد: پدیدارهای داستان تکساختی نیستند به عینیات، جهانبینی، ذهنیات شاعر و ایدئولوژی گروههای اجتماعی عصر پیدایش منظومه که خود را در قالب داستان نشان دادهاند مرتبطاند. خلق این منظومهی غنایی نتیجۀ تقاضا، اشتیاق و خصلتهای جمعی جامعۀ عصر پیدایش است و بین میزان و چگونگی کاربست سرمایههای شخصیتهای اصلی با میزان کامیابی و ناکامی آنها رابطۀ همبستگی وجود دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
16 - بررسی تطبیقی لیلی و مجنون نظامی با لیلی و مجنون خانا قبادی
جمال احمدی شنو سالملیلی و مجنون یکی از منظومه هایی است که ریشه ی ماجرا به میان عربها در قرن اوّل هجری باز می گردد. این داستان خیلی طول نکشید که در میان فرهنگهای دیگر رواج پیدا کرد و به ویژه پس از ورود عربهای مسلمان، برای ترویج فرهنگ و معارف اسلامی، گونه های فرهنگ عربی و از جمله قصه ها و ح چکیده کامللیلی و مجنون یکی از منظومه هایی است که ریشه ی ماجرا به میان عربها در قرن اوّل هجری باز می گردد. این داستان خیلی طول نکشید که در میان فرهنگهای دیگر رواج پیدا کرد و به ویژه پس از ورود عربهای مسلمان، برای ترویج فرهنگ و معارف اسلامی، گونه های فرهنگ عربی و از جمله قصه ها و حکایات و داستانها وارد تمدنهای دیگر شد. حکیم نظامی گنجوی(614-530هـ) شاعر کرد تبار قرن ششم هجری، داستان لیلی و مجنون را به نظم فارسی در حدود 4700 بیت سرود. این داستان پس از نظامی مورد تقلید بسیاری دیگر از شاعران فارس زبان و کُرد زبان قرار گرفت. خانا قبادی(1191-1115هـ) شاعر کرد زبان سده ی دوازدهم هجری، این داستان را به زبان کردی و گویش گورانی در حدود 1644 بیت سروده است. او که یکی از شاعران بزرگ و منظومه سراهای قرن دوازدهم هجری بود، توانست پرداختی دیگر به این داستان بدهد. نویسندگان این پژوهش با روش تحلیلی - توصیفی در پی آن هستند که میزان اشتراکات و افتراقات دو اثر را بررسی کنند و به مقدار تأثیر پذیری خانا از نظامی اشاره داشته باشند. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که به احتمال، خانا علاوه بر سروده ی لیلی و مجنونِ نظامی، از منابع شفاهی دیگری در میان کردها بهره گرفته است. به علاوه نتیجه ی فرعی دیگری که از پژوهش می توان گرفت این است که محتمل است نظامی منابع دیگری غیر از متون عربی و روایتهای عربی و از جمله منابع مربوط به زبان مادریش داشته باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
17 - تنوّع کنایات عامیانه در لیلی مجنون نظامی
ناصر ناصری رسول عظیمینظامی شاعر بلند آوازهی قرن ششم، استاد بی بدیل و مسلّم تصویر آفرینی در ادب فارسی است. تنوّع و تعدّد صور خیال و التزام کاربرد زبان محاوره و عامیانه وی را به خلق مضمون آفرینی و استفاده از انواع ضرب المثلها و کنایات واداشته است وی بر اثر حکمت عملی و نظری و معلومات فراوان چکیده کاملنظامی شاعر بلند آوازهی قرن ششم، استاد بی بدیل و مسلّم تصویر آفرینی در ادب فارسی است. تنوّع و تعدّد صور خیال و التزام کاربرد زبان محاوره و عامیانه وی را به خلق مضمون آفرینی و استفاده از انواع ضرب المثلها و کنایات واداشته است وی بر اثر حکمت عملی و نظری و معلومات فراوان و تفاهم اجتماعی به ایجاد تصاویر بدیع شعری روی آورده است. کنایه به عنوان یکی از فنون بیانی در آثار نظامی نقش اساسی را در تبیین مطالب و افکار و عقاید بر عهده دارد وی در استفاده از انواع کنایات عامیانه، کمال استادی و برتری خود را بر همهی شاعران نشان داده است در منظومهی لیلی و مجنون به تنوّع کنایات لطیف برخورد میکنیم که نشأت گرفته از طرز زندگی و فرهنگ عامهی عصر نظامی بوده است وی از این کنایات برای تأثیر گذاری بیشتر و نزدیک شدن به زبان محاوره با رنگهای اجتماعی، اخلاقی، تربیتی و فرهنگی بهره برده است در این مقاله به تنوع و تعدّد کنایات عامیانه در منظومه ی لیلی و مجنون پرداخته شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
18 - تحلیل رفتار شخصیتهای داستانی منظومۀ لیلی و مجنون نظامی گنجه ای براساس نظریۀ مراحل رشد اخلاقی لارنس کلبرگ از منظر جامعه شناسی ادبیات ...
سیمین آرامی علی دهقان ژیلا صراطی حسین حاجی زادهداستان ﺑﻮﻳﮋه در ژاﻧﺮ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ، در قالب کوتاه و موجز، بدور از هنرنمایی و صحنه پردازی های زاید برگرفته از متن زندگی، بهترین مؤلفه برای معرفی خلق و خوی پدیدآورندۀ اثر ادبی و تأثیرگذارترین اﺑﺰار برای ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻫﻨﺠﺎرﻫـﺎی اﺧﻼﻗـﻲ اﺳـﺖ. نظامی در گفتار و رفتار قهرمانان قصّههایش چکیده کاملداستان ﺑﻮﻳﮋه در ژاﻧﺮ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ، در قالب کوتاه و موجز، بدور از هنرنمایی و صحنه پردازی های زاید برگرفته از متن زندگی، بهترین مؤلفه برای معرفی خلق و خوی پدیدآورندۀ اثر ادبی و تأثیرگذارترین اﺑﺰار برای ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻫﻨﺠﺎرﻫـﺎی اﺧﻼﻗـﻲ اﺳـﺖ. نظامی در گفتار و رفتار قهرمانان قصّههایش منش و هویّت انسان آرمانی را به تصویر کشیده این ویژگی آثار نظامی موجب شده است تا رفتار اخلاقی شخصیت های داستانی او بر اساس یکی از نظریه های برگزیده و زبدۀ اخلاقی معاصر غرب تحلیل و میزان مطابقت با مراحل و مراتب آن ارزیابی شود. با توجه به زمینههای فطری بشر، به نظر میرسد که مسائل اخلاقی تا حدودی دارای عناصر مشترکی در میان فرهنگها و جوامع انسانی باشد. اما گاهی تعدد و تکثر نظریات اخلاقی چنان می نماید که کدهای اخلاقی در میان ملل مختلف نشانیهای متفاوت داشته باشند. پژوهش در نظریه های اخلاقی بر مبنای یکی از غنیترین میراث فرهنگی ایرانی و اسلامی، می تواند بین این دو فرض یاد شده برتری یکی را تأیید کند. در این مقاله رفتار اخلاقی اشخاص منظومه برای نخستین باردر چارچوب یک تئوری علمی تحلیل می شود. هدف اصلی این پژوهش کاربرد نظریۀ رشد اخلاقی لارنس کلبرگ (Lawrence Kohlberg) در رفتار شخصیت های منظومۀ لیلی و مجنون نظامی و پاسخ به ا ین پرسش است که آیا درجات اخلاقی اشخاص داستان منظور قابل تفسیر و تحلیل با نظریۀ مراحل رشد اخلاقی کلبرگ است ؟ در نتیجۀ این پزوهش پنج کد اخلاقی شناسایی شده است. که هر یک از این کدها کنش های متعددی را در برمی گیرد و بر انگیزه و استدلال خاصی دلالت دارد ومقام بالاترین مراحل رشد اخلاقی کلبرگ را به اخلاق شخصیت های داستان می بخشد این پژوهش به روش تحلیل محتوا و توصیف با استناد به منابع کتابخانه ای مبتنی بر مطالعۀ نشریات وکتب گردآوری شده است این موضوع با وجود توجه پژوهندگان به مسائل اخلاقی در لیلی و مجنون نظامی پژوهشی کاملاً جدید است و پیشینۀ عینی ندارد پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
19 - «محمود و ایاز» و« لیلی و مجنون» در عرفان
هادی عدالت پورشخصیت ها و داستان های محمود و ایاز و لیلی و مجنون، بازتاب گسترده ای در عرفان داشته اند و از آنها برای بیان مفاهیم عرفانی استفاده شده است. این دو داستان به دلیل قابلیت های فراوانی که در تأویل پذیری عرفانی در درون خود دارند نسبت به سایر داستانهای عاشقانه دیگر نظیر: ویس و چکیده کاملشخصیت ها و داستان های محمود و ایاز و لیلی و مجنون، بازتاب گسترده ای در عرفان داشته اند و از آنها برای بیان مفاهیم عرفانی استفاده شده است. این دو داستان به دلیل قابلیت های فراوانی که در تأویل پذیری عرفانی در درون خود دارند نسبت به سایر داستانهای عاشقانه دیگر نظیر: ویس و رامین، خسرو و شیرین و ...بیشتر مورد توجه عرفا قرار گرفته اند. هر یک از شخصیت های محمود و ایاز و لیلی و مجنون نمادهای خاص عرفانی هستند که از آنها برای بیان مفاهیمی چون: لطف و قهر حق، عاشق و معشوق عرفانی و بنده و سالک مطیع اوامر الهی و ...استفاده می شود. به علاوه از حکایت های این دو داستان برای بیان مفاهیم عرفانی دیگری نظیر: اتحاد عاشق و معشوق و بنده و حق، غیرت حق، عشق مجازی، بندگی حق، ظهور وحدت در کثرت، کرامات عرفا، فنا و بقا ،تغییر جایگاه عاشق و معشوق و ... استفاده می شود. در این پژوهش ضمن بررسی علت توجه عرفا به این دو داستان، مقایسه ای بین این دو داستان و شخصیت های آنها در آثار عرفانی صورت می گیرد و مفاهیم عرفانی حاصل از حکایت ها و شخصیت های آنها در برخی از آثار عرفانی ذکر و بررسی و تحلیل می گردند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
20 - نقدی بر کتاب «لیلی و مجنون قاسمی گنابادی» به تصحیح دکتر زهرا اختیاری
اکبر حیدریان داوود نقی شیخیلیلی و مجنون یکی از مهمترین مثنویهای قاسمی گنابادی است که نظیرهای نسبتاً خوب برای لیلی و مجنون نظامی گنجوی قلمداد میشود. این مثنوی برای اوّلین بار توسط دکتر زهرا اختیاری تصحیح شد. کتاب حاضر که انتشارات آهنگ قلم آن را منتشر کرده است؛ همراه با اغلاط زیادی است که در نو چکیده کامللیلی و مجنون یکی از مهمترین مثنویهای قاسمی گنابادی است که نظیرهای نسبتاً خوب برای لیلی و مجنون نظامی گنجوی قلمداد میشود. این مثنوی برای اوّلین بار توسط دکتر زهرا اختیاری تصحیح شد. کتاب حاضر که انتشارات آهنگ قلم آن را منتشر کرده است؛ همراه با اغلاط زیادی است که در نوشتۀ حاضر به پارهای از آنها اشاره میشود. در این نوشتار، فقط به نقد مقدمۀ و تعلیقات کتاب پرداختهایم و بحث درمورد متن تصحیح شده را به دلیل مشکلات مستوفای آن به فرصتی دیگر موکول کردهایم. اشتباهات متعدد مصحح، اشکالات ویرایشی گوناگون، اغلاط چاپی فراوان، تعلیقات و توضیحات ناکافی و گاهی غلط و توضیحات غلط درج شده در مقدمه نشانگر نااستواری و تسامح در این ویراست و ضرورت چاپ دوبارۀ این اثر به شیوهای محققانه و مدققانه است. x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
21 - غیرت در منظومههای عاشقانه (ویس و رامین، خسرو و شیرین، لیلی و مجنون)
هادی عدالت پوراساس و موضوع اصلی منظومههای عاشقانه، عشق و محبت است و از آنجا که از دید عرفا عشق و غیرت ملازم همدیگرند، در این منظومهها شاهد موارد گوناگون غیرت ورزی شخصیتها هستیم. در منظومه ویس و رامین، موبد و ویرو و رامین رقیبانی هستند که بر سر تصاحب ویس به جدال با یکدیگر می پردازن چکیده کاملاساس و موضوع اصلی منظومههای عاشقانه، عشق و محبت است و از آنجا که از دید عرفا عشق و غیرت ملازم همدیگرند، در این منظومهها شاهد موارد گوناگون غیرت ورزی شخصیتها هستیم. در منظومه ویس و رامین، موبد و ویرو و رامین رقیبانی هستند که بر سر تصاحب ویس به جدال با یکدیگر می پردازند و گاه در این راه دچار غیرت میشوند و حتی گاه کار به جنگ و لشکرکشی میکشد. همین رشک و غیرت بین گل و ویس بر سر رامین نیز وجود دارد. در منظومه خسرو و شیرین این غیرت را از سوی خسرو و فرهاد و شیرویه بر سر شیرین و رشک و حسادت بین شیرین و مریم و شکر بر سر خسرو مشاهده میکنیم. در منظومه لیلی و مجنون، مجنون و لیلی نسبت به هم غیرت دارند. واژه غیرت دارای مفاهیم گوناگون است و غیرت از دید عرفا انواع گوناگونی دارد. در این مقاله، شواهد، مفاهیم و انواع گوناگون غیرت، در این سه منظومه عاشقانه بررسی و تحلیل میگردند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
22 - شکلشناسی تطبیقی غمنامهها
سید فرید راستگوفر علی محمد فلاحی سید مرتضی طاهری برزکی معصومه جواد زادهعشق، برجستهترین عاطفة انسانی است و ادبیات بویژه ادبیات داستانی، مناسبترین زمینه برای بازتاب و بیان آن است و از آنجا که عشق به عنوان یکی از ریشهدارترین عواطف انسانی در میان همة انسانها ساز و کار مشترک و مشابهی دارد، داستانهای عاشقانة ملتهای مختلف نیز در عین برخوردا چکیده کاملعشق، برجستهترین عاطفة انسانی است و ادبیات بویژه ادبیات داستانی، مناسبترین زمینه برای بازتاب و بیان آن است و از آنجا که عشق به عنوان یکی از ریشهدارترین عواطف انسانی در میان همة انسانها ساز و کار مشترک و مشابهی دارد، داستانهای عاشقانة ملتهای مختلف نیز در عین برخورداری از ویژگیهای فرهنگی خود، مشابهات و مشترکات آشکاری دارند و در نتیجه روال و ساختاری همانند. در این مقاله با بهرهگیری از شیوههای ساختارشناسی و تطبیقی کوشیدهایم تا با بررسی داستانهای عاشقانة ملتها و فرهنگهای مختلف و تطبیق آنها با یکدیگر ساختار کم و بیش همانند آنها را باز نمائیم، در این بررسی برای پرهیز از تفصیل، بیشتر بر پنج داستان تریستان و ایزوت، رومئو و ژولیت، لیلی و مجنون، ورقه و گلشاه و هیر و رانجها تکیه کردهایم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
23 - روایتی دیگر از داستان نوفل و مجنون (بر پایه نوفلنامه کردی گورانی از میرزا شفیع)
آرمان حسینی آب باریکی سعید مهدی فرداستان لیلی و مجنون از داستانهای عاشقانۀ پرآوازه در ادب پارسی و عربی است. نخستینبار در ادب فارسی، حکیم نظامی گنجوی این داستان را به نظم درآورد. در مقام جوابگویی و تقلید از او، شاعران بسیاری این داستان را منظوم ساختهاند. در میان این روایات، منظومۀ نوفلنامه یا نوفل چکیده کاملداستان لیلی و مجنون از داستانهای عاشقانۀ پرآوازه در ادب پارسی و عربی است. نخستینبار در ادب فارسی، حکیم نظامی گنجوی این داستان را به نظم درآورد. در مقام جوابگویی و تقلید از او، شاعران بسیاری این داستان را منظوم ساختهاند. در میان این روایات، منظومۀ نوفلنامه یا نوفل و مجنون سرودۀ میرزاشفیع کُلیایی، شاعر کُردزبانِ سدۀ دوازدهم و اوایل سدۀ سیزدهم هجری، روایتی تازه است که ناشناخته مانده است. اهمیت این روایت در آن است که شاعر کُردزبان توانسته است با قدرت شاعرانه و با بهکارگیری عناصر داستان، بهویژه شخصیتپردازی بینظیر، دست به آفرینش اثری دیگرگون بزند. در این مقاله، نگارندگان میکوشند ابتدا دربارۀ پیشینه و نسخههای این روایت در ادبیّات کُردی اطلاعاتی بهدست دهند. سپس، ضمن بیان احوال و آثار شاعر، روایت او را با روایت نظامی در بخش نوفل و مجنون مقایسه میکنند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
24 - سازکار روایت در لیلی و مجنون بر اساس الگوی گریماس
فریده طهماسبی سرقلی امیدوار مالملی سیدعلی سهراب نژادلیلی و مجنون از جمله منظومه های نظامی گنجوی است که در سیر داستان سرایی ادب فارسی تأثیری بسزا داشته است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به بررسی الگوهای روایتی در روایت لیلی و مجنون نظامی پرداخته شده است و نتایج نشان می دهد تقابل اصلی برخاسته در این اثر، تق چکیده کامللیلی و مجنون از جمله منظومه های نظامی گنجوی است که در سیر داستان سرایی ادب فارسی تأثیری بسزا داشته است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به بررسی الگوهای روایتی در روایت لیلی و مجنون نظامی پرداخته شده است و نتایج نشان می دهد تقابل اصلی برخاسته در این اثر، تقابلی است برخاسته از جامعه عصر؛ تقابلی که ریشه در عصبیّت قومی دارد. کنش های کنشگران نیز بر اساس همین تقابل معنادار می شود. مجنون، شخصیتی پویا است که دچار تغییر و تحوّل می شود اما لیلی شخصیتی ایستا دارد. کنشگر اصلی داستان، مجنون است و اطرافیان او نیز نقش یاری گر دارند. بازدارنده اصلی این داستان، پدر لیلی و شیءارزشی نیز عشق است و به همین دلیل داستان، رنگ و بوی عرفانی پیدا کرده است. گیرنده نهایی نیز در داستان، مجنون است چرا که فقط اوست به عشق و حالات برخاسته از آن می رسد و مجنون با حالات برخاسته از عشق زندگی می کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
25 - معرفی و بازنمایی ویژگیهای سبکی نسخۀ خطی لیلی و مجنون صاعدای اصفهانی
بهاره ظریف عمارت سازمیرزا محمدهاشم صاعدای اصفهانی از شاعران گمنام دورۀ صفویه است که شرح حالش در تذکرهها نیامده است. وی اثری با عنوان لیلی و مجنون دارد که از آن، تنها یک نسخه بر جای مانده و در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری میشود و تاکنون نیز تصحیح و چاپ نشده است. شاعر به ادعای خود، ا چکیده کاملمیرزا محمدهاشم صاعدای اصفهانی از شاعران گمنام دورۀ صفویه است که شرح حالش در تذکرهها نیامده است. وی اثری با عنوان لیلی و مجنون دارد که از آن، تنها یک نسخه بر جای مانده و در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری میشود و تاکنون نیز تصحیح و چاپ نشده است. شاعر به ادعای خود، این اثر را به شیوه و بر پایۀ داستان لیلی و مجنون نظامی سروده است. این پژوهش بر پایۀ روش توصیفیتحلیلی انجام گرفته و به دنبال پاسخ این پرسش است که این منظومه بهلحاظ چهارچوب و محتوا تا چه اندازه به اثر نظامی نزدیک است و از آن تأثیر پذیرفته است؟ بنابراین، در گام اول به معرفی شاعر و اثر او پرداخته شده و در ادامه ویژگیهای محتوایی آن واکاوی شده است. سپس ویژگیهای سبکی اثر در سه سطح زبانی، فکری و ادبی بررسی شده است. نتایج این بررسی نشان میدهد که شاعر با افزودن داستانهای فرعی دیگری به اصل روایت، روایتی پرکُنشتر نسبت به داستان نظامی به وجود آورده است. این اثر در حوزۀ ویژگیهای سبکی نیز با نوآوریهایی همراه بوده و بهعنوان یکی از آثار ناشناختۀ ادبیات کهن فارسی در دورۀ صفویه، حائز توجه و اهمیت است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
26 - معرفی و تحلیل انتقادی نسخۀ خطی لیلی و مجنون میرزا عصمت الله مخدوم
مهدی نوروز بهاره ظریف عمارت سازیکی از نظیره گویان نظامی در حوزۀ لیلی و مجنون سرایی، شاعری به نام میرزا عصمت الله مخدوم معروف به قاضی میرعابد بدخشانی، از شعرای گمنام افغانستان و ناحیۀ بدخشان در سدۀ سیزدهم هجری است که منظومۀ لیلی و مجنون را در سال 1239 هجری قمری به رشتۀ نظم کشیدهاست. از این اثر در ای چکیده کاملیکی از نظیره گویان نظامی در حوزۀ لیلی و مجنون سرایی، شاعری به نام میرزا عصمت الله مخدوم معروف به قاضی میرعابد بدخشانی، از شعرای گمنام افغانستان و ناحیۀ بدخشان در سدۀ سیزدهم هجری است که منظومۀ لیلی و مجنون را در سال 1239 هجری قمری به رشتۀ نظم کشیدهاست. از این اثر در ایران تنها یک نسخۀ خطی موجود است که تاکنون نیز معرفی نشدهاست. بررسی این نسخه نشان می دهد شاعر تحت تأثیر نظامی بودهاست و داستان خود را به لحاظ درون مایه، وقایع و سیر حوادث همچون داستان نظامی پرداختهاست. علاوه بر این به داستان لیلی و مجنون جامی نیز توجه داشتهاست و بخشی از داستان های فرعی آن را در اثر خود گنجاندهاست. وی همچنین به داستان ملاقات لیلی و مجنون در چاه نظر داشتهاست و این داستان را در منظومۀ خود آوردهاست. در این جُستار ضمن معرفی شاعر و اثر او، به تحلیل انتقادی داستان لیلی و مجنون و ویژگی های سبکی آن پرداخته می شود. روش تحقیق نیز، توصیفی- تحلیلی خواهد بود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
27 - رابطه ادبیّات و اخلاق با رویکردی به آثار نظامی گنجهای
اسحاق طغیانی حافظ حاتمیدر این تحقیق، تلاش بر آن است تا با توجه به آثار پنج گانة نظامی گنجوی به یک سؤال اساسی در مورد آثار و مرام و مشرب او پاسخ داده شود. سؤال این است که آیا داستانهای نظامی اخلاقیند یا ضدّ اخلاق؟ امّا برای پاسخ به آن، پرسشهای دیگری نیز مطرح میشود که رابطة اخلاق و ادبیّات و چکیده کاملدر این تحقیق، تلاش بر آن است تا با توجه به آثار پنج گانة نظامی گنجوی به یک سؤال اساسی در مورد آثار و مرام و مشرب او پاسخ داده شود. سؤال این است که آیا داستانهای نظامی اخلاقیند یا ضدّ اخلاق؟ امّا برای پاسخ به آن، پرسشهای دیگری نیز مطرح میشود که رابطة اخلاق و ادبیّات و به طورکلی هنر چگونه است؟ انتظار ما از هنر و ادبیّات رواج اخلاق است یا ضدّ اخلاق در جامعه؟ آیا ادبیّات و اخلاق از هم جدایند یا در طول و یا عرض هم دیگر قرار دارند؟ پس از آن هم تفاوت زبان نظامی در منظومههای بزمی وی- بیشتر هفتپیکر با دیگر آثار وی- تا اندازهای که در حلّ این معمّا به ما کمک کند، مقایسه میشود. بیشک در این مقایسه به تفاوتهای آشکار زبان این شاعر بزرگ با بسامدهای فراوان، به گونهای که بتوان آن را تغییر سبک نامید، برخورد میکنیم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
28 - نگرش عارفانه احمد غزالی و استحاله عشق عُذری لیلی و مجنون
سهیلا نمازعلیزاده اشرف السادات موسوی لراندیشمندان حوزة عرفان ایرانی همواره نظرات گوناگونی را در باب مفهوم عشق ابراز داشتهاند که بیانگر اهمیت مقام عشق در تعالیم و آموزههای اندیشه دینی ایرانی است. احمد غزالی (520-452 ه.ق) با خلق آثار عرفانی خویش، تحولاتی چشمگیری در باب سرشت عشق پدید آورده است و در سوانح العش چکیده کاملاندیشمندان حوزة عرفان ایرانی همواره نظرات گوناگونی را در باب مفهوم عشق ابراز داشتهاند که بیانگر اهمیت مقام عشق در تعالیم و آموزههای اندیشه دینی ایرانی است. احمد غزالی (520-452 ه.ق) با خلق آثار عرفانی خویش، تحولاتی چشمگیری در باب سرشت عشق پدید آورده است و در سوانح العشاق که نخسین اثر وی در ساحت عشق و به زبان فارسی است، تعابیر و تفسیرهای بدیعی از حکایت دلدادگی لیلی و مجنون ارائه نموده است. از آنجایی که داستان عشق لیلی و مجنون ریشه در عشق عُذری ادب عرب دارد، این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی، با هدف شناخت مراحل استحالة عشق عُذری لیلی و مجنون در نگرش احمد غزالی شکل گرفته و تلاش شده به این پرسش پاسخ دهد، در یک مطالعه تطبیقی، وجوه افتراق و اشتراک میان عشق لیلی و مجنون در نگرش احمد غزالی با عشق عُذری عرب چگونه تفسیر میشوند؟ بر اساس نتایج بدست آمده، عشق عفیفانه، ناسوتی، دردآور، کُشنده و بیفرجام عُذری با مبانی نظری ناب عاشقانه و عارفانة احمد غزالی مبتنی بر اتحاد رابطة عاشق و معشوق با عشق؛ به عشقی پسندیده، لاهوتی، خوشایند و امیدبخش استحاله یافته و عاملی مهم برای استکمال وجودی انسان میشود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
29 - نقد و تحلیل شرحهای لیلی و مجنون نظامی گنجوی
خورشید نوروزیبخش عمدهای از تحقیقات ادبی دربارة مثنوی لیلی و مجنون نظامی، به شرح ابیات و معنی لغات ـ چه شرح کامل و چه گزیده ـ اختصاص دارد.در این مقاله ابتدا به معرفی و نقد ساختاری و محتوایی شرحها پرداخته شده و سپس ریشههای اختلاف نظر شارحان، در سه حوزه زیر، با ذکر مثالهایی از ابیا چکیده کاملبخش عمدهای از تحقیقات ادبی دربارة مثنوی لیلی و مجنون نظامی، به شرح ابیات و معنی لغات ـ چه شرح کامل و چه گزیده ـ اختصاص دارد.در این مقاله ابتدا به معرفی و نقد ساختاری و محتوایی شرحها پرداخته شده و سپس ریشههای اختلاف نظر شارحان، در سه حوزه زیر، با ذکر مثالهایی از ابیات لیلی و مجنون، تبیین و تحلیل شده است:الف) واژگان؛ گاه اختلاف نظر شارحان در معانی حقیقی و استعاری واژهها و یا حقیقی یا استعاری بودن واژگان، سبب اختلاف معانی ابیات شده است.ب) عبارت؛ گاه اختلافنظر در معانی حقیقی یا کنایی عبارت و یا معانی گوناگون کنایی موجب اختلاف معنای ابیات شده است.ج) کل بیت؛ گاهی نیز اختلاف نسخهها، تعقید معنوی، استعداد تأویلپذیری ابیات و چگونگی خواندن بیت، سبب بروز معانی گوناگون گردیده است پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
30 - بررسی عاشقانهها در شعر فارسی و عربی (بررسی موردی: لیلی و مجنون نظامی)
شهرام عدالتی شاهیدر ادب فارسی برای بیان مضامین غنایی و عاشقانه در کنار قالب غزل، استفاده از منظومه های عاشقانه رواج دارد. داستان سرایی از انواعی است که بسیار زود در شعر فارسی مورد توجّه قرار گرفت. در پایان قرن ششم نظم داستان های عاشقانه توسط نظامی گنجوی به حدّ کمال خود رسید. وی چند دا چکیده کاملدر ادب فارسی برای بیان مضامین غنایی و عاشقانه در کنار قالب غزل، استفاده از منظومه های عاشقانه رواج دارد. داستان سرایی از انواعی است که بسیار زود در شعر فارسی مورد توجّه قرار گرفت. در پایان قرن ششم نظم داستان های عاشقانه توسط نظامی گنجوی به حدّ کمال خود رسید. وی چند داستان معروف زمان خود را به نظم درآورد و هنرنماییهای این شاعر چنان ماهرانه بود که اکثر سرایندگان منظومههای عاشقانه، دانسته یا ندانسته، تحت تأثیر سبک و شیوۀ داستانپردازی او قرار گرفتهاند. یکی از منظومههای درخشان او لیلی و مجنون است که منشأ آن را در ادبیات عرب باید جستجو کرد. این داستان بارها به زبانهای مختلف مورد تقلید شاعران قرار گرفته است. دنیای شرق از زمان های دور داستان غم انگیز لیلی و مجنون را در ادبیات خود می شناخته است، این داستان در طول سال ها الهام بخش ده ها تن از شاعران بزرگ در آفرینش منظومه های خیال انگیز بوده و هم اکنون نیز در آثار شاعران، نویسندگان، نمایشنامه نویسان و موسیقی دانان ملل مختلف شرق انعکاس دارد بی تردید اصل و ریشه این داستان به عرب ها تعلق دارد و سابقه ی آن به اواخر قرن هفتم میلادی باز می گردد . پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
31 - بررسی عناصر اساطیری در آثار غنایی امیرخسرو دهلوی
پریسا غلامزاده نیکجو ایوب کوشان رستم امانیچکیده عناصر اساطیری و حماسی به حدّی در ادب فارسی ریشه دوانیدهاند که حتّی در آثار غنایی و حکمی- عرفانی نیز بازتاب یافتهاند که وجود این عناصر در آثار غنایی موضوع بحث ما در این مقاله است هدف ما در این مقاله استخراج و توضیح عناصر اساطیری بازتاب یافته در آثار غنایی امیرخسر چکیده کاملچکیده عناصر اساطیری و حماسی به حدّی در ادب فارسی ریشه دوانیدهاند که حتّی در آثار غنایی و حکمی- عرفانی نیز بازتاب یافتهاند که وجود این عناصر در آثار غنایی موضوع بحث ما در این مقاله است هدف ما در این مقاله استخراج و توضیح عناصر اساطیری بازتاب یافته در آثار غنایی امیرخسرو میباشد و هدف موضوع نشان دادن وجود عناصر اساطیری و حماسی و اهمّیّت آناندر آثار غنایی در منظومههای امیرخسرو دهلوی است که تاکنون مورد بررسی قرار نگرفته است. پیشینة این پژوهش عبارتند است از: بازتاب آیینها در دیوان امیرخسرو دهلوی، بررسی عناصر فرهنگ عامّه در دیوان امیرخسرو دهلوی، اعجاز خسروی امیر خسرو دهلوی. نوع تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی و روش تجزیه و تحقیق دادهها، تحلیل محتوایی و استدلال منطقی است و روش کار استخراج ابیات مرتبط با موضوع و مستندسازی آنها و ارائه تحلیل برای هر کدام است و نتایج کلّی به دست آمده عبارت است از: عناصر اساطیری و حماسی در آثار غنایی ادب فارسی در منظومههای امیرخسرو دهلوی بازتاب فراوانی داشتهاند از آن میان بیشترین عنصر اساطیری و حماسی بازتاب یافته آب حیوان، مجنون، یوسف، اسکندر، خضرنبی، نوروز و کمترین عناصر اساطیری و حماسی بازتاب یافته سیمرغ، زال زر، یعقوب، رستم، دارا است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
32 - کاربرد اغراض علم معانی در پیامهای تربیتی در لیلی و مجنون نظامی
ناصر ناصریچکیده حکیم نظامی شاعر قرن ششم به علّت شناخت عمیق و دقیق وی از ناملایمات اوضاع و احوال عصر خود و نیز آشنایی با روش و منش پادشاهان و رعیّت، خود را متعهّد میداند به عنوان یک مصلح اجتماعی، با در نظر گرفتن دنیا و آخرت، عموم مردم را از زمامداران گرفته تا رعیّت، امر به فضایل چکیده کاملچکیده حکیم نظامی شاعر قرن ششم به علّت شناخت عمیق و دقیق وی از ناملایمات اوضاع و احوال عصر خود و نیز آشنایی با روش و منش پادشاهان و رعیّت، خود را متعهّد میداند به عنوان یک مصلح اجتماعی، با در نظر گرفتن دنیا و آخرت، عموم مردم را از زمامداران گرفته تا رعیّت، امر به فضایل و نهی از رذایل کند تا جامعهای ایدهآل و خدا پسندانه فراهم آورد. بنابر این برای رسیدن به مقام انسانیّت، معجونی از معانی معرفت الهی، مسایل دینی، خردورزی و عدالت پروری و نوعدوستی فراهم میسازد، تا تمام امراض جامعة آلوده و نابسامان را مداوا بخشد. به همین منظور هرچند در منظومههای خود به موضوعات عرفانی، داستانهای عاشقانه، تاریخی و حماسی پرداخته است. امّا بُن مایه و زیر ساخت همة منظومههایش- که هدف غایی نظامی است- بیان جنبههای تعلیمی و اخلاقی برای حاکمان و عموم مردم است. در این مقاله به بیان جنبههای تربیتی و اخلاقی منظومة لیلی و مجنون از دیدگاه علم معانی با کاربردهای اغراض بلاغی از جمله: ارشاد، ترغیب، تهدید، تقدیر، تعجیز، طنز و ریشخند، دعا و التماس و خواهش و تمنّا پرداخته شده است. که طی بررسیهای به عمل آمده، بیشترین تأکید نظامی به بیان ارشاد مردم و تشویق به فضایل اخلاقی و نهی و تحذیر از رذایل اجتماعی اختصاص دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
33 - عشق و سیمای رهروان حقیقی آن در منظومههای غنایی خسرو و شیرین و لیلی و مجنونِ نظامی
علی رضائی حمزه کندی عزیز حجاجی کهجوق آرش مشفقیچکیده جوهر عشق در متن و بطن همۀ ذرات عالم هستی جاری و ساری است و اصولا ًاساس خلقت بر پایۀ عشق نهاده شده و به وادی هستی و عینیّت رسیده است. عشق ودیعهای الهی است که در بدو خلقت در نهاد آدمی نهاده شده است و امانتی است آسمانی که مسؤولیّت حمل آن را انسان رهرو راه عشق پذ چکیده کاملچکیده جوهر عشق در متن و بطن همۀ ذرات عالم هستی جاری و ساری است و اصولا ًاساس خلقت بر پایۀ عشق نهاده شده و به وادی هستی و عینیّت رسیده است. عشق ودیعهای الهی است که در بدو خلقت در نهاد آدمی نهاده شده است و امانتی است آسمانی که مسؤولیّت حمل آن را انسان رهرو راه عشق پذیرفته و سر تعظیم در برابر عظمت آن فرود آورده است، همچنانکه در کلام وحی نیز مورد تأکید قرار گرفته است. حکیم نظامی گنجوی از شاعران قرن ششم هجری درحیطۀ ادبی آذربایجان، با بیانی نمادین و سمبلیک در قالب داستانهای بزمی و در عین حال عرفانی، اشارات نغزی به بایسته ها و ظرایف سیر و سلوک عرفانی کرده و در سیمای قهرمانان داستانهایی همچون خسرو وشیرین و لیلی و مجنون، عشق مجازی را به سان پلی برای عشق حقیقی و عرفانی بیان داشته است. او فرهاد و لیلی و مجنون را، که در پی عشقی الهی و ماندگار هستند، به عنوان قهرمانان حقیقی میدان عشق معرّفی مینماید. این مقاله به بحث و بررسی در این زمینه در دو منظومة عاشقانة نظامی میپردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
34 - واپسین گفتوگوی دلدادگان در منظومههای عاشقانه فارسی
ندا حدادیمنظومههای عاشقانه فارسی بهعنوان متونی که در گذر قرنها سروده شدهاند، خصایص و عناصر مشترکی دارند که با بررسی ساختاری این اشتراکات، میتوان روابط بینامتنی آنها را تحلیل کرد. در این مقاله تلاش بر آن است که ضمن ارائه توصیفی از صحنههای وداع دلدادگان، به گفتمان مشترک ای چکیده کاملمنظومههای عاشقانه فارسی بهعنوان متونی که در گذر قرنها سروده شدهاند، خصایص و عناصر مشترکی دارند که با بررسی ساختاری این اشتراکات، میتوان روابط بینامتنی آنها را تحلیل کرد. در این مقاله تلاش بر آن است که ضمن ارائه توصیفی از صحنههای وداع دلدادگان، به گفتمان مشترک این متون دست یابیم؛ چه اینکه گفتوگومندی و بنمایه اساسی این متون عشق است و همین زمینه بنیادین، کارکردی مشترک به مرگ دلدادگان بخشیده است. بر پایه نظریه مناسبات بینامتنی، متونی که موضوع مشترک دارند، در دورههای تاریخی مختلف به یکدیگر مربوطند و تصاویر، توصیفات و اندیشههای شاعرانهشان، از زبانی مشترک گرفته شده، حتی اگر در بدو امر بدیع و متفاوت بهنظر آیند. این زبان مشترک، اساس و منطق گفتوگو و زیستن در همان زمینه است. بهعبارتی زبان عشق اقتضا میکند که صحنههای وداع، دارای زبان و فضایی مشترک باشند، هرچند در هر کدام از آنها بهتناسب داستان و رابطه عاشق و معشوق، تفاوتهایی بروز میکند. در جایی دلدادهای پس از مرگ معشوق آنقدر بر مزارش میماند و میگرید که جان میدهد و در جای دیگر، با خنجری سینه خود را میشکافد. چنین است که در بررسی صحنههای وداع به گفتمان مرگ همزمان عاشق و معشوق میرسیم. آنچه اهمیت دارد، تلخی و دشواری جداییست که دلدادگان آنرا برنمیتابند و در اندک زمانی پس از دیگری با زندگی وداع میکنند و به گفتوگوی عشق پایان میدهند. پرونده مقاله