-
المقاله
1 - بررسی تطبیقی اسطوره در رمانهای منتخب آلخو کارپانتیه و محمود دولتآبادیمطالعات ادبیات تطبیقی , العدد 4 , السنة 15 , پاییز 1400اسطورهها در خلق آثار ادبی، بهویژه رمان، نقش بزرگی ایفا میکنند. رمانهای قلمرو این عالم و قرن روشنفکری آلخو کارپاتیه و روزگار سپری شده مردم سالخورده محمود دولتآبادی، از جمله رمانهایی هستند که در سبک و سیاق رئالیسم جادویی، ترکیبی از دنیای واقعی و وهمی و اساطیری ایجا أکثراسطورهها در خلق آثار ادبی، بهویژه رمان، نقش بزرگی ایفا میکنند. رمانهای قلمرو این عالم و قرن روشنفکری آلخو کارپاتیه و روزگار سپری شده مردم سالخورده محمود دولتآبادی، از جمله رمانهایی هستند که در سبک و سیاق رئالیسم جادویی، ترکیبی از دنیای واقعی و وهمی و اساطیری ایجاد کرده است. در زیر لایه واقعگرا و تاریخی این رمانها، ژرفساخت دنیای اساطیری، حضوری جدی و مداوم دارد. بر همین اساس، هدف اصلی این مقاله بررسی تطبیقی اسطورهها در سه رمان مذکور است. آلخو کارپانتیه و محمود دولتآبادی نویسندگانی از دو ملت متفاوت با دو زبان متفاوتاند که روابط تاریخی میان آنها برقرار نبوده است. در دوران معاصر هم این دو نویسنده شناخت و آگاهی از یکدیگر نداشتند که از آثار، اندیشهها، جریانات و گونهها، سبک و ساختار داستاننویسی یکدیگر تأثیر و تأثری گرفته باشند. به همین دلیل، در مقاله حاضر با روش تحلیلی- توصیفی در چارچوب رویکرد ادبیات تطبیقی مکتب آمریکایی کنشها و مفاهیم بنیادین اسطورهها در لایههای پنهان این سه رمان بررسی و تحلیل میشود. تفاصيل المقالة -
المقاله
2 - چالش کهنالگوی آنیما در داستان مرد اعرابی مولاناتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 4 , السنة 14 , پاییز 1401اشعار مثنوی که آینه درون نما و رازآلود مولاناست، به دلیل پیچیدگی معنایی و هنر ورزیهای زبانی، همواره از متـون باز و تفسیرپذیر به شمار آمده و دربارۀ آن از منظرهای گوناگون سخن رفته است. نقد کهنالگویی آثـار ادبـی از فـروع نقـدهای روانشناختی است که در دهههای اخیر همچون أکثراشعار مثنوی که آینه درون نما و رازآلود مولاناست، به دلیل پیچیدگی معنایی و هنر ورزیهای زبانی، همواره از متـون باز و تفسیرپذیر به شمار آمده و دربارۀ آن از منظرهای گوناگون سخن رفته است. نقد کهنالگویی آثـار ادبـی از فـروع نقـدهای روانشناختی است که در دهههای اخیر همچون تحقیق میانرشتهای دیگر رونق و روایی یافته است. ایـن مقاله کـه بـه بررسـی مضامین و تصاویر کهنالگویی آنیما در نهاد انسانی مرد اعرابی میپردازد، راه را برای ژرف کاویهای بعدی آثار ادبـی میگشاید و نشاندهنده جهانی بودن پیام انسانی و احساسات شاعران هنروری همچون مولانا است. در این پژوهش با دید مکتـب روانکـاوی یونـگ و از منظر کهنالگویی به جهان شعری مولانا نگریسته شده و به شخصیت پررنگ و تکرارشونده آنیما در داستان مرد اعرابی او پرداختهشده اسـت؛ بررسی مقایسههای چهره مرد اعرابی با کهنالگوی آنیما یونگ، نشاندهنده شباهت بسیار و یا حتی انطباق کامل وی با آن تصویر کهن است. تفاصيل المقالة -
المقاله
3 - مؤلّفههای پسااستعماری در اشعار مهدی اخوان ثالثتفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 2 , السنة 11 , تابستان 1398مطالعات پسااستعماری یکی از حوزه های مطالعات جدید در مورد کشورهای موسوم به جهان سوم و نگرشی انتقادی به مجموعه ای از رهیافت های نظری است که با تأکید بر پیامدهای استعمارگرایی به تحلیل گفتمان استعماری می پردازد. ادوارد سعید، بنیان گذار واقعی نظریۀ پسااستعماری در کتاب شرق شن أکثرمطالعات پسااستعماری یکی از حوزه های مطالعات جدید در مورد کشورهای موسوم به جهان سوم و نگرشی انتقادی به مجموعه ای از رهیافت های نظری است که با تأکید بر پیامدهای استعمارگرایی به تحلیل گفتمان استعماری می پردازد. ادوارد سعید، بنیان گذار واقعی نظریۀ پسااستعماری در کتاب شرق شناسی اش بر این اصل تکیه دارد که متفکران غربی، عمدتاً تصویر نادرستی از مشرق به مثابۀ دیگری مطرح کرده اند. وی بر این باور بود که پیامدهای استعمارگری در قالب هرج و مرج، کودتا، فساد و جنگ های داخلی و خونریزی تا امروز ادامه یافته است. در ادبیات ایران، مهدی اخوان ثالث از شاعرانی است که روایت گریِ حضور استعمار انگلیس و آمریکا در شعرش آشکارا انعکاس دارد. این مقالۀ توصیفی- تحلیلی بر آن است تا بیان دارد جلوه های پسااستعماری در اشعار اخوان چگونه ظهور می یابد؟ بررسی ها نشان می دهد: اخوان به زبانی نمادین و تمثیلی با تصاویر شاعرانه از استعمار سخن به میان آورده و در اشعارش فضای یأس آمیز بعد از چیرگی استعمار را وصف کرده است تفاصيل المقالة -
المقاله
4 - «زن» در رئالیسم ایرانی با تکیه بر رمان«جای خالی سلوچ»تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) , العدد 4 , السنة 12 , پاییز 1399نگرشها، رویکردها و اقتضائات ایدئولوژیکی، فرهنگی و اجتماعی هر جامعه در تبادلات فرهنگی- هنری بین جوامع مختلف، سبب تغییر، تحول و تطور در مولفههای فرهنگی- هنری مبادله شده میگردد. مقتضیات فرهنگی- اجتماعی ایران، در دورة آغازین غربگرائی روشنفکران ایرانی –پس از اقتباس أکثرنگرشها، رویکردها و اقتضائات ایدئولوژیکی، فرهنگی و اجتماعی هر جامعه در تبادلات فرهنگی- هنری بین جوامع مختلف، سبب تغییر، تحول و تطور در مولفههای فرهنگی- هنری مبادله شده میگردد. مقتضیات فرهنگی- اجتماعی ایران، در دورة آغازین غربگرائی روشنفکران ایرانی –پس از اقتباس مکتب رئالیسم از ادبیات غرب- باعث تغییرات بنیادین در اصول و موازین این مکتب ادبی گردید که در نهایت آن را به شکل مکتبی مستقل با صبغهای ایرانی و با مولفههای خاص ایران، بازتولید نمود؛ تا جائیکه میتوان اطلاق اصطلاح(رئالیسم ایرانی) بر این مکتب را مناسب دانست. این پژوهش بر اساس روش تحلیل محتوای کیفی، به بررسی (زن در رئالیسم ایرانی) به عنوان یکی از مهمترین مولفههای واقعگرائی ایرانی در رمانجای خالی سلوچ میپردازد. در این تحقیق، چالشهای فراروی زن ایرانی و ابعاد شخصیتی او در خانواده، به صورت سرفصلها و بخشهای اصلی و فرعی، مقولهبندی شده، زوایای مختلف آن تحلیل گردیده و سپس در رمان مذکور مورد ارزیابی قرار میگیرد؛ همچنین در روند این پژوهش، میزان توجه و تمرکز نویسندة این اثر بر هویت تاریخی- اجتماعی زن ایرانی به عنوان یک مولفة مکتب واقعگرائی ایرانی تبیین و تحلیل میگردد. تفاصيل المقالة -
المقاله
5 - دراسة مفهوم الحریة في القصائد الملحمیة لمحمود درویش وأحمد شاملو (بالتركيز على آراء جان بول سارتر)إضاءات نقدية في الأبين العربي والفارسي , العدد 1 , السنة 13 , بهار 2023يعتبر مفهوم الحرية من أكثر المفاهيم الشعرية شيوعًا في الشعر الملحمي الحديث والذي أصبح من أهم الموضوعات في حياة الإنسان المعاصر متأثرا بالمدارس الفلسفية وخاصة فلسفة الوجودية. وقد لعب الفيلسوف الفرنسي جان بول سارتر، أحد مؤسسي الفلسفة الوجودية، دورًا مهمًا في انتشار الأفكا أکثريعتبر مفهوم الحرية من أكثر المفاهيم الشعرية شيوعًا في الشعر الملحمي الحديث والذي أصبح من أهم الموضوعات في حياة الإنسان المعاصر متأثرا بالمدارس الفلسفية وخاصة فلسفة الوجودية. وقد لعب الفيلسوف الفرنسي جان بول سارتر، أحد مؤسسي الفلسفة الوجودية، دورًا مهمًا في انتشار الأفكار الوجودية وترك تأثيرا عميقًا على أفكار الادباء. يعتبر محمود درويش شاعر المقاومة الفلسطينية وأحمد شاملو الشاعر الإيراني المعاصر، من الشعراء البارزين الذين ينعكس مفهوم الحرية على نطاق واسع في قصائدهم، ودراسة أشعارهم تكشف عن بعدها الفلسفي والوجودي. يحاول البحث الحالي مقارنة أفكار درويش وشاملو حول الحرية معتمدا علی آراء سارتر وتحليل أوجه التشابه في شعرهما وربما فحص الاختلافات بينهما. وفقًا لنتائج البحث فإن مفهوم الحرية في موقف درويش وشاملو له بعد فلسفي ولا يقتصر على الحرية الفردية بل يشمل المجتمع بأسره. يتماشى مفهوم الحرية في نظرتهما للعالم تمامًا مع آراء سارتر كتقدم الوجود على الماهیّة والخوف وقبول المسؤولية، وإنكار القوى الميتافيزيقية، وعدم استقرار الماهية، والعلاقة بين الموت والحرية. تفاصيل المقالة -
المقاله
6 - زمانمندی روایت در مثنوی تمثیلی جلال و جمال نزلآبادی بر اساس نظریه ژرار ژنتتحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی , العدد 4 , السنة 9 , پاییز 1396زمان در روایت یکی از مباحث مهم و مؤلفههای اساسی در آفرینش داستان است که در دهههای اخیر مورد توجه روایتشناسان مختلف قرار گرفته است. با بررسی زمان میتوان به اهمیّت یک رویداد در نظر نویسنده برای دستیابی به هدفش پی برده، از این میان، نقش ژرار ژنت، ساختارگرای فرانسوی، در أکثرزمان در روایت یکی از مباحث مهم و مؤلفههای اساسی در آفرینش داستان است که در دهههای اخیر مورد توجه روایتشناسان مختلف قرار گرفته است. با بررسی زمان میتوان به اهمیّت یک رویداد در نظر نویسنده برای دستیابی به هدفش پی برده، از این میان، نقش ژرار ژنت، ساختارگرای فرانسوی، در تکوین نظریهی زمان روایی به عنوان یکی از مهمترین مؤلفههای پیشبرد روایت داستانی، بسیار قابل توجه است. ژنت نظریهی زمان در روایت خود را در سه محور نظم، تداوم و بسامد مطرح میکند. مثنوی تمثیلی جلال و جمالنزلآبادی، شاعر ناشناختهی قرن نهم، از محور زمان به خوبی استفاده کرده است و از تحلیل زمانی این داستان تمثیلی این نتیجه به دست میآید که نویسنده، گاهی توالی خطی زمان را برهم میزند تا متن را دچار آشفتگی زمانی کند و با یک فلاش بک به عقب برمیگردد و گاهی گوشه چشمی به آینده میاندازد و دوباره به متن اصلی برمیگردد. نویسنده به طور کل روند شتاب مثبت و بسامد مفرد را برای ایجاد ایحاز در متن بهکار برده است. تفاصيل المقالة -
المقاله
7 - بررسی زبان عامیانه و جایگاه تمثیل در آثار داستان نویسان زن معاصر با تکیه بر مجموعه داستان حنای سوختهتحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی , العدد 4 , السنة 9 , پاییز 1396نثر فارسی در سیر تاریخی خویش از عوامل بسیاری تأثیر پذیرفت که از جملهی آنها عناصر زبان عامیانه است، البته تأثیر این عناصر در همهی ادوار ادب فارسی به یک اندازه نیست. زبان عامیانه به گونهای زبان زیر معیار دربردارندهی عناصر گوناگونی است که به مقدار قابل توجهی در آثار د أکثرنثر فارسی در سیر تاریخی خویش از عوامل بسیاری تأثیر پذیرفت که از جملهی آنها عناصر زبان عامیانه است، البته تأثیر این عناصر در همهی ادوار ادب فارسی به یک اندازه نیست. زبان عامیانه به گونهای زبان زیر معیار دربردارندهی عناصر گوناگونی است که به مقدار قابل توجهی در آثار داستان نویسان نمود یافته است. شهلا پروین روح از جمله نویسندگان نوگرای معاصر است که به مقدار قابل توجهی، از عناصر زبان عامیانه در آثار خود بهره برده است. کاربرد اشکال مختلف عناصر زبان عامیانه در داستانهای پروین روح گذشته از آن که موجب تشخص زبان داستانهای او شده، روانی و سادگی کلام او را نیز به همراه داشته است. زبان عامیانهی به کار رفته در مجموعه داستان کوتاه حنای سوخته را میتوان به این گونه تقسیم بندی نمود: واج، واژه، فعل، شبه جمله، جملات عاطفی، عدد، زبان و گویشهای محلی و مثل. بسامد موارد مذکور در داستانهای پروین روح یکسان نیست. این عناصر در داستانهایی چون حنای سوخته، طلسم، همزاد و آقای هدایت نمود بیشتری دارد. تفاصيل المقالة -
المقاله
8 - مقایسۀ شخصیّتهای تمثیلی در مثنوی جلال و جمال نزلآبادی و لیلی و مجنون نظامیتحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی , العدد 1 , السنة 10 , بهار 1397مثنوی جلال و جمال سرودۀ محمّد نزلآبادی از جمله سرودههای عاشقانه تمثیلی میباشد که برخلاف مثنوی مشهور لیلی و مجنون نظامی، تقریباً ناشناخته مانده است. در این تحقیق علاوه بر معرّفی این منظومه، به بررسی و مقایسۀ شخصیّتهای تمثیلی این داستان با داستان لیلی و مجنون پرداخته أکثرمثنوی جلال و جمال سرودۀ محمّد نزلآبادی از جمله سرودههای عاشقانه تمثیلی میباشد که برخلاف مثنوی مشهور لیلی و مجنون نظامی، تقریباً ناشناخته مانده است. در این تحقیق علاوه بر معرّفی این منظومه، به بررسی و مقایسۀ شخصیّتهای تمثیلی این داستان با داستان لیلی و مجنون پرداخته شده و سعی شده است بدانیم در کدام یک از دو منظومه بیشتر از شخصیّتهای تمثیلی استفاده شده است؛ و کاربرد کدام نوع از شخصیّتهای تمثیلی (انسانی، غیرانسانی) بیشتر به کار رفته است. سرانجام طبق بررسیهایی که در این تحقیق صورت گرفته میتوان گفت که شخصیّتهای تمثیلی داستان جلال و جمال نسبت به داستان لیلی و مجنون بیشتر است و شاعر در مثنوی جلال و جمال اکثر شخصیّتهایش را با دو بعد ظاهری و معنوی آنها معرفی کرده است که با اندکی مسامحه میتوان میزان کاربرد شخصیّتهای انسانی و غیرانسانی این مثنوی را یکسان دانست. تفاصيل المقالة -
المقاله
9 - رمان «هون دات»، تمثیلی از پایداری مردم ویتنامتحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی , العدد 5 , السنة 9 , زمستان 1396مردم سرزمین ویتنام که سال ها تحت استعمار غرب بودند در جنگی خانمان برانداز، علیه نیرومندترین ارتش جهان یعنی آمریکا، آن چنان پایداری و مقاومتی ازخود نشان دادند که در تاریخ معاصر جهان، به عنوان نمونه ای بی بدیل از مقاومت ملتی کوچک در برابر بزرگترین قدرت نظامی جهان، معرفی أکثرمردم سرزمین ویتنام که سال ها تحت استعمار غرب بودند در جنگی خانمان برانداز، علیه نیرومندترین ارتش جهان یعنی آمریکا، آن چنان پایداری و مقاومتی ازخود نشان دادند که در تاریخ معاصر جهان، به عنوان نمونه ای بی بدیل از مقاومت ملتی کوچک در برابر بزرگترین قدرت نظامی جهان، معرفی شدند. رمان هون دات، اثر آنه دوک، اثری واقع گرایانه است که اقتدار و پایداری مردمان دهکدهای کوچک را در برابر ارتش آمریکا و خائنان داخلی، به نمایش می گذارد. در این جا، دهکده ی هون دات نمادی از خود سرزمین ویتنام است. تأکید نویسنده بر شرکت همه، در مبارزه با دشمن است. او براین باوراست که حتی یک روستایی ساده هم در شرایط دفاع از وطن، می تواند سرنوشت پیکار را به نفع هم میهنان تغییر دهد. رمان هون دات، همچون پایداری مردم ویتنام، با امید آغاز می شود و با پیروزی پایان می یابد. تفاصيل المقالة -
المقاله
10 - بازتاب اصل میان در شاهنامۀ فردوسی ومثنوی مولویزبان و ادبیات فارسی واحد مشهد , العدد 2 , السنة 19 , تابستان 1402موضوع این نوشتار بازتاب اصل میان در شاهنامۀ ابوالقاسم فردوسی فردوسی و مثنوی مولانا جلالالدین است. پژوهندگان با روش توصیفی- تحلیلی نخست به بیان معنای میان به عنوان مایۀ پیوند و آفریننده و تفاوت آن با وسط و واسطه میپردازند سپس با ارائۀ نمونهها و تصاویری از آثار فوق نشا أکثرموضوع این نوشتار بازتاب اصل میان در شاهنامۀ ابوالقاسم فردوسی فردوسی و مثنوی مولانا جلالالدین است. پژوهندگان با روش توصیفی- تحلیلی نخست به بیان معنای میان به عنوان مایۀ پیوند و آفریننده و تفاوت آن با وسط و واسطه میپردازند سپس با ارائۀ نمونهها و تصاویری از آثار فوق نشان میدهند که در نقشاندیشی ایرانیان، گیتی و مردم (انسان)، تخمهای همبستۀ یک خوشهاند و همگی از یک بُنمایه برآمده و روییدهاند. بر این اساس میان، که مایۀ پیوند، تحوّل و دوستی است بی آنکه دیده شود به عنوان گنج مخفی درون و میان چیزها روان و مایۀ هستی و دوام آنهاست. بر بنیان این تصویر، ارج همۀ پدیدههای گیتی (خورشید، ماه، بامداد، غروب...) و انسان (نبی، شاه، پهلوان و ...) در این است که نه عامل جنگ، بریدن و جدایی که مایۀ پیوند، هماهنگی و آفریدن وحدت رنگارنگیها (تفاوت ها و تضادها) با هم و پیدایش زیبایی باشند. تفاصيل المقالة -
المقاله
11 - آینه و منصبِ آینهداری در ادب فارسی با تأکید بر روزگار صفویزبان و ادبیات فارسی واحد مشهد , العدد 1 , السنة 14 , بهار 1397آینه از دیرباز در زندگی انسان، جایگاه والایی داشته است. مطالعة پیشِ رو، بیانگر این حقیقت است که انسان، همواره از آهن و سنگ و فولاد، آینهای ساخته تا او را در جشن و سرور و جنگ و نبرد و طب و هنر و زیبایی به کار آید. دورة صفوی، روزگار طلاییِ رونق آینه و عصر رواج و شکوفایی أکثرآینه از دیرباز در زندگی انسان، جایگاه والایی داشته است. مطالعة پیشِ رو، بیانگر این حقیقت است که انسان، همواره از آهن و سنگ و فولاد، آینهای ساخته تا او را در جشن و سرور و جنگ و نبرد و طب و هنر و زیبایی به کار آید. دورة صفوی، روزگار طلاییِ رونق آینه و عصر رواج و شکوفایی مشاغلِ مربوط به آن است. در این عهد، با ورود آینههای بلوری به عرصة معماری، محملهای تازهای بر کارکردهای آینه افزوده شده و نقش آینه ، در زندگیِ مردم برجستهترگردید. شغل آینهداری نیز، با استفاده از مهارتهای جرّاحی و دلّاکی، به مرتبة پزشکی، ارتقاء یافته و موجب اعجاب و شگفتیِ جهانگردانِ خارجی شد. در این روزگار با توسعة صنعت آینهکاری، منصب آینهسازباشی بهعنوان منصبی نو، وارد تشکیلاتِ دربارِ صفوی گردید. چنین تحوّلاتی، دستمایة خلقِ مضامین زیبایی با موضوع آینه در آثار سخنورانِ آن عصر شد که پیش از این در ادبیّات ما تا این حد بیسابقه می نماید. پژوهش حاضر، محصولِ مطالعة کتابخانهای و بررسیِ بیش از دویست عنوان از متونِ ممتاز ِنظمونثر و منابع مهمّ تاریخِ عصر صفوی است و سعی دارد با تحلیلوتوصیفِ شواهد و یافتهها، افقهای نوی را در حوزۀ آینه و منصب آینهداری بنمایاند. تفاصيل المقالة -
المقاله
12 - فمینیسم در مجموعه داستان " خیمه شب بازی" محمد صادق چوبکزبان و ادب فارسی واحد سنندج , العدد 1 , السنة 10 , بهار 1397فمینیسم بعنوان یک جنبش اجتماعی، از یک سو ریشه در نگاه جدید غرب به انسان و تعریف مردانه از آن دارد و از سویی دیگر تهاجم به حرمت، کرامت و حقوق دنیوی زنان پس از رنسانس بویژه در قرن پانزدهم تا هجدهم میلادی است.ارتباط ایران با جهان غرب و آشنایی آنان با وضعیت فرهنگی – ا أکثرفمینیسم بعنوان یک جنبش اجتماعی، از یک سو ریشه در نگاه جدید غرب به انسان و تعریف مردانه از آن دارد و از سویی دیگر تهاجم به حرمت، کرامت و حقوق دنیوی زنان پس از رنسانس بویژه در قرن پانزدهم تا هجدهم میلادی است.ارتباط ایران با جهان غرب و آشنایی آنان با وضعیت فرهنگی – اجتماعی متفاوت زنان در اروپا و آمریکا و بوجود آمدن دیدگاه های روشنفکری درباره زنان، مهمترین زمینه های شکل گیری جریان فمینیسم در ایران را فراهم ساخت. نویسندگان در این دوره بدنبال آشکار ساختن این واقعیت بودند که وضع زنان جامعه چیزی متفاوت از وضع خوشایند زنان اروپایی استو تصویر زندگی و جایگاه زنان اروپایی و غربی برای آنها بیشتر شبیه یک رویا بود تا واقعیت. محمدصادق چوبک نیز بعنوان نویسنده متهد آن روزگار به جای پرداختن به جهان ایده آل فمینیست های تند رو یا کند رو، به بیان واقعیت های موجود در جامعه می پرداخت و جایگاه واقعی زنان را ترسیم می کرد. زنان در داستان های مجمعه ی خیمه شب بازی چوبک زنانی از طبقه روشنفکر و تحصیل کرده و یا دارای پست و منصب های حساس نیستند بلکه زنانی واقعی و متعلق به قشر پایین و متوسط جامعه هستند که اغلب ناچارند برای تأمین مایحتاج زندگی یا در خانه ارباب کلفتی کنند و یا در رخت شورخانه ها و مردشورخانه ها و فاحشه خانه ها برای اندک درآمدی هر دوز و کلکی را دستاویز خود سازند. تفاصيل المقالة -
المقاله
13 - منصب پروانه و بهرههای ادبی آن با تأکید بر دورة صفویهزبان و ادب فارسی واحد سنندج , العدد 4 , السنة 10 , پاییز 1397پروانگی از کهنترین و مهجورترین منصبهای ایرانی است که تلفیق ویژگیهای آن با عناصر پروانه، بهعنوان نماد عشق و محبت، سبب بروز دشواریهایی در حوزه ادبی شده و خلاف آنچه به نظر میرسد، صفویه بیش از هر حکومتی موجب روایی این منصب شده است. بدین سبب که بنای دولت صفوی، بر پایة أکثرپروانگی از کهنترین و مهجورترین منصبهای ایرانی است که تلفیق ویژگیهای آن با عناصر پروانه، بهعنوان نماد عشق و محبت، سبب بروز دشواریهایی در حوزه ادبی شده و خلاف آنچه به نظر میرسد، صفویه بیش از هر حکومتی موجب روایی این منصب شده است. بدین سبب که بنای دولت صفوی، بر پایة تسلیم محض و سرسپردگی و رابطه مرید و مرادی بین شاه و رعیّت و برخاسته از تفکّرات مذهبی و صوفیانه بوده است. نگارندگان بر آناند که با بررسی سیر تاریخی و ادبی این منصب و تطابق فرازوفرودهای آن با متون ادبی هر دوره، نقش صفویّه را در احیا و اعتلای منصب پروانه مطالعه نمایند. شواهد این پژوهش برمبنای مطالعة مهمترین متون تاریخی و ادبی هر دوره استخراج و به روش تحلیلی - توصیفی و نظم تاریخی فراهم آمده و ماحصل تحقیق، با رسم نمودار تبیین گردیده است. مطالعات، بیانگر این حقیقت است که گرچه با حملة مغول و نفوذ لغات بیگانه، تحوّلات لغوی در این منصب راه یافته لیکن مفهوم و ماهیّت پروانگی با همان نام و اوصاف و کارکردِ نخستین در تمام طول تاریخ، یکسان بوده و در پیوند عمیق مذهبی بین شاه و صوفیان با فراوانی عناصر پروانگی در آثار ادبی عصر صفوی نسبت معنیداری وجود داشته که به ترفیع جایگاه این منصب و تقویت نماد پروانه در شعر و آثار ادبی نیزانجامیده است. تفاصيل المقالة -
المقاله
14 - بررسی کانون روایت در رمان های تاریخی جرجی زیدانزبان و ادب فارسی واحد سنندج , العدد 1 , السنة 9 , بهار 1396اصطلاح کانون روایت که اوّلین بار توسط ژرارژنت روایت شناس فرانسوی به کار گرفته شد، منظری است که نویسنده یا راوی برای نگریستن خود انتخاب می کند، یعنی دنیای داستان را از دریچه ی خود یا دیگران میبیند.گونه ای از روایت که می توان کانون روایت را در آن بررسی کرد ،رمان تاریخی اس أکثراصطلاح کانون روایت که اوّلین بار توسط ژرارژنت روایت شناس فرانسوی به کار گرفته شد، منظری است که نویسنده یا راوی برای نگریستن خود انتخاب می کند، یعنی دنیای داستان را از دریچه ی خود یا دیگران میبیند.گونه ای از روایت که می توان کانون روایت را در آن بررسی کرد ،رمان تاریخی است. این نوع رمان شکلی از روایت داستانی است که تاریخ را بازسازی می کند. این پژوهش به بررسی تحلیلی کانون روایت و ارتباط راوی با کانون سازی در رمان های تاریخی ـ عاشقانه جرجی زیدان ،پرداخته است. دراین پژوهش دانسته شد که جرجی زندان در رمان های تاریخی خود،ازانواع کانون روایت بهره برده است. تفاصيل المقالة -
المقاله
15 - بررسی اشتراکات ساختاری داستان ضحاک شاهنامه با حکایت «شیر و خرگوش» کلیلهودمنه و داستان هندی «بهیم سین و باکه» مهابهاراتاجستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی) , العدد 1 , السنة 5 , بهار 1400حضور حیوانات در زندگی انسان باعث شده که این موجودات ابتدا در حیات اساطیری و سپس به شکل نمادین در خدمت اندیشه های انسان قرار گیرد. کلیلهودمنه یکی از آثاری است که حیوانات در آن ایفای نقش کردهاند. با توجه به فرهنگ غنی و سابقه تمدن کهن، ایران و هند، اسطورههای یکسان با بن أکثرحضور حیوانات در زندگی انسان باعث شده که این موجودات ابتدا در حیات اساطیری و سپس به شکل نمادین در خدمت اندیشه های انسان قرار گیرد. کلیلهودمنه یکی از آثاری است که حیوانات در آن ایفای نقش کردهاند. با توجه به فرهنگ غنی و سابقه تمدن کهن، ایران و هند، اسطورههای یکسان با بنمایۀ اصلی مشترک در این دو فرهنگ دیده می شود. اسطورهها نهتنها ازلحاظ محتوا، ازلحاظ ساختار نیز با یکدیگر شباهت بسیار دارند. در این پژوهش با شیوۀ توصیفی- تحلیلی و روش کتابخانهای، ریشهها و نمادهای مشترک در داستان ضحاک با حکایت شیر و خرگوش کلیلهودمنه و بهیم سین و باکه مهابهاراتا ازنظر اسطورهشناسی مقایسه و موارد مشترک مورد تحلیل و رمزگشایی قرارگرفته است. در این مقاله، ریشههای حکایت شیر و خرگوش با حکایت بهیما و باکه (مهابهاراته) و فریدون و ضحاک (شاهنامه) در اساطیر هندی و ایرانی جستجو و مورد تحلیل و رمزگشایی قرارگرفته است. وجه تشابه آنها در این است که یک ظالم قدرتمند (پادشاه یا دیو)، برای سیر کردن خود هرروز عده ای از ساکنان (شهر/ جنگل) را می کشد؛ ساکنان شهر/ جنگل، هرروز یک یا دو نفر را برای او می فرستند تا به دیگران آسیب نرساند و سرانجام یکی از طعمه های ظالم موجب مرگ و نابودی او می شود. تفاصيل المقالة -
المقاله
16 - بررسی و مقایسۀ شیوههای بازنماییِ جایگاه اجتماعیِ «شخصیتهای زن» در داستانِهای کوتاه دهة بیست، با تکیه بر آثار محمود اعتمادزاده، بزرگ علوی و ابراهیم گلستانجستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی) , العدد 25 , السنة 7 , پاییز 1402ادبیات داستانی در ایران از همان آغازِ شکل گیری، توجه خود را به بازنمایی واقعیت های جامعة ایران معطوف کرده است. با نگاهی گذرا به آثار داستانی دهة بیست تا پنجاه خورشیدی، مخاطب به وضوح نفوذ رئالیسم را در بطن و متن داستان ها مشاهده می کند. دلیل عمدة این رویکرد در ادبیات أکثرادبیات داستانی در ایران از همان آغازِ شکل گیری، توجه خود را به بازنمایی واقعیت های جامعة ایران معطوف کرده است. با نگاهی گذرا به آثار داستانی دهة بیست تا پنجاه خورشیدی، مخاطب به وضوح نفوذ رئالیسم را در بطن و متن داستان ها مشاهده می کند. دلیل عمدة این رویکرد در ادبیات داستانی، ساختار و شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر ایران بوده است. پژوهش حاضر به شیوة توصیفی – تحلیلی سعی دارد به این پرسش اصلی پاسخ دهد که با توجه به دیدگاه رئالیستی حاکم بر داستان کوتاه در دهة بیست، نویسندگان مرد چه تصویری از زن و جایگاه اجتماعی وی در این مقطعِ تاریخی ترسیم کرده اند؟ جامعة آماری این پژوهش داستان های کوتاه نوشته شدۀ ابراهیم گلستان، بزرگ علوی و محمود اعتمادزاده در این دهه است. یافته های پژوهش نشان می دهد که شخصیت های زنانه در این داستان ها اغلب به عنوان شخصیت های فرعی مطرح هستند و شیوة پردازش آن ها به گونه ای است که در ارتباط با سایر شخصیت ها معرفی می شوند. به نظر می رسد که هیچ کدام از شخصیت های زن در این داستان ها به شیوة مستقیم معرفی نشده اند و کنش ها، افکار و گفتار آن ها ابزار اصلی نویسندگان برای شناساندن این شخصیت ها به خواننده هستند. این زنان نام های گوناگون؛ اما ویژگیهایی مشترکی دارند که بر اثر ناهنجاری های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی محکوم به رنج کشیدن و در نهایت تسلیم هستند. در مجموع اگر چه این زنان در مواردی به صورت متفاوت بازنمایی شده اند؛ اما کلیت تصویر ارائه شده از تحت تأثیر دیدگاه واقع گرای نویسندگان داستانِ کوتاه در دهۀ بیست، نقاط اشتراک بسیاری با یکدیگر دارد. تفاصيل المقالة -
المقاله
17 - بررسی مقایسهای پیوند دین و سیاست در کتاب علم سعادت و سیرالملوکجستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی) , العدد 5 , السنة 5 , زمستان 1400کتاب علم سعادت در سال 1070میلادی درست یک سال پس از باز شدن دروازههای آناتولی به روی ترک ها در جنگ ملازگرد به وسیلۀ یوسف خاص حاجب به رشتۀ تحریر درآمد. این اثر که در زبان ترکی باستانی به معنای علم ادارۀ دولت به کار میرود، طی قرون متمادی، مهمترین کتاب راهنمای بسیاری از أکثرکتاب علم سعادت در سال 1070میلادی درست یک سال پس از باز شدن دروازههای آناتولی به روی ترک ها در جنگ ملازگرد به وسیلۀ یوسف خاص حاجب به رشتۀ تحریر درآمد. این اثر که در زبان ترکی باستانی به معنای علم ادارۀ دولت به کار میرود، طی قرون متمادی، مهمترین کتاب راهنمای بسیاری از دولتمردان و سلاطین بوده است. این کتاب، از نظر عنوان، شباهتهای نزدیک با سیاستنامه یا سیرالملوک خواجه نظامّالملک طوسی دارد. سیاستنامه یکی از ارزشمندترین آثار سدۀ پنجم زبان و ادبیّات فارسی است که علاوه بر آنکه در ادبیّات فارسی حائز اهمیّت است، در متون تاریخی و حقوق عمومی نیز اهمیّت فراوانی دارد. بخشهایی از این اثر، مرتبط با اصول و آیین ملکداری براساس شریعت است. در این پژوهش، تلاش شده است تا با بهرهگیری از روش تحلیل محتوا و روش توصیفی- تطبیقی و با ابزار کتابخانهای، وجوه افتراق و تشابه مطالب دو کتاب در رابطه با موضوع پیوند دین و سیاست، بازنمایاند و از این راه، تفاوت اندیشۀ سیاسی دو نویسنده را تا حدّ امکان مشخص نماید. با بررسی این دو اثر این نتیجه حاصل گردید که سلاطین ترک در طول تاریخ از شاه آرمانی به سلطنت متغلبانه و از دین یاری به دینپژوهی، تغییر ماهیّت دادند و با توجّه به روحیۀ جنگ سالارانۀ آنها و در جهت تجدید نظم کهن ایرانی، با نفوذ وزرا سعی شد که اقتدار پادشاهان قراخانی و سلجوقی در مجرایی قانونی و نظام مند محدود شود. تفاصيل المقالة -
المقاله
18 - تحلیل سادهنویسی در عاشقانههای بیژن جلالیمطالعات زبان و ادبیات غنایی , العدد 5 , السنة 11 , زمستان 1400بیژن جلالی از نخستین شاعرانی است که به شعر منثور با زبانی ساده روی آورد. این امر، نه تنها از مسیر تحولات شعر نو در ایران بهویژه از طریق نیما یوشیج، بلکه به واسطۀ حضور او در فرانسه و تأثیر از ادبیات اروپا شکل گرفت. جلالی از همان آغاز بیانی ساده در اشعارش داشت که از ابتد أکثربیژن جلالی از نخستین شاعرانی است که به شعر منثور با زبانی ساده روی آورد. این امر، نه تنها از مسیر تحولات شعر نو در ایران بهویژه از طریق نیما یوشیج، بلکه به واسطۀ حضور او در فرانسه و تأثیر از ادبیات اروپا شکل گرفت. جلالی از همان آغاز بیانی ساده در اشعارش داشت که از ابتدا تا انتهای شاعریاش با روندی تقریباً ثابت همراه بود. نکتهای که در معرفی و بررسی اشعار بیژن جلالی و در سایۀ سادهنویسی او مغفول مانده، عاشقانههای اوست. جلالی از نخستین آثار و در لابهلای اشعارش، ابیاتی عاشقانه نوشت و این روند را تا انتهای دوران شاعری ادامه داد. در این نوشتار به روش تحلیلی-توصیفی به سروده های عاشقانۀ وی پرداخته ایم تا ساده نویسی او را توضیح دهیم. نتیجه اینکه سادگی تعبیر و بیان، تصویربرداری از روزمرگی های زندگی، مستقیمگویی، به کاربردن مضامینِ به ظاهر سطحی و بیاهمیت، آغازهای تأثیرگذار، جذاب و ضربهزننده و همچنین پایانبندی مناسب و غافلگیرکننده در عاشقانههای جلالی، از مواردی است که منجر به سادهنویسی شده است. با این که بسیاری از اشعار وی فاقد آرایهها و شگردهای زبانی لازم برای منجر شدن به معنی معهود شعر است، به نظر میرسد همین تفاوت و تمایز درونیشدۀ شاعر که حاصل پیوند بی تکلف او با جهان هستی است، منجر به این زبان ساده، خاص و منحصربهفرد شده است؛ به گونه ای که میتوان امضا و اثر انگشت شاعر را در اشعارش دید. تفاصيل المقالة -
المقاله
19 - تحلیلی بر سادهنویسی در عاشقانههای عمران صلاحیمطالعات زبان و ادبیات غنایی , العدد 2 , السنة 13 , تابستان 1402عمران صلاحی از جمله شاعرانیست که زبان سادهای در اشعارش دارد و میتوان وی را در زمرة شاعران سادهنویس به شمار آورد. بخش عمدهای از اشعار او عاشقانههای وی است که مختص به دوران خاصی نیست و در تمامی مجموعه شعرهایش دیده میشود. در این مقاله که به روش توصیفی-تحلیلی انجام أکثرعمران صلاحی از جمله شاعرانیست که زبان سادهای در اشعارش دارد و میتوان وی را در زمرة شاعران سادهنویس به شمار آورد. بخش عمدهای از اشعار او عاشقانههای وی است که مختص به دوران خاصی نیست و در تمامی مجموعه شعرهایش دیده میشود. در این مقاله که به روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته، ساده نویسی در عاشقانةهای صلاحی بررسی میگردد. سادهنویسیهای عاشقانة شاعر، در سه حوزة ساختاری و زبانی، بلاغی و محتوایی بررسی شده است. در بخش ساختاری و زبانی: بیان مستقیم، سادگی تعبیر و بیان، کوتاهنویسی، نقش همنشینی کلمه در شعر، بهرهگیری از زبان محاوره، عدم استفاده از واژههای دشوار، نزدیکی اجزای اصلی جمله به یکدیگر، شروع مؤثر و پایانبندی غافلگیرکننده و در بخش بلاغی: پارادوکس، ایجاز، تشبیهات رایج و روزمره و آنِ شاعرانه و در بخش محتوایی: توجه به زندگی روزمره و تصاویر ملموس، جزئینگری و بهرهگیری از سوژههای به ظاهر بیاهمیت تحلیل شده است. نتیجه اینکه سادهنویسی عمران صلاحی که منجر به برقراری مؤثر با مخاطب شده است، باعث نشده تا نوشتههای وی را سطحی جلوه دهد، بلکه همواره از ارزش ادبی برخوردارست. وی که توجهی توأمان به زبان و محتوای شعرش دارد، این روند را در تمامی ادوار شاعریاش در قالب کلاسیک و نو مورد استفاده قرار داده، تنوع موضوعات در اشعار وی از جمله موضوعات عاشقانه، مشهود است. تفاصيل المقالة -
المقاله
20 - بررسی کتاب «من زندهام» از منظر ساختارگراییپژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی , العدد 50 , السنة 13 , زمستان 1402انتشار مجموعه خاطرات من زندهام نوشته معصومه آباد، جریانی جدید در خاطرهنویسی ادبیات دفاع مقدس ایجاد کرد، جریانی که تلاش دارد در کنار روایت مردانه، روایتی زنانه از دوران اسارت ارائه کند. مجموعه خاطرات من زندهام ، اثری کاملاً زنانه با نثری عاطفی، معناگرا، پرمایه و سالم أکثرانتشار مجموعه خاطرات من زندهام نوشته معصومه آباد، جریانی جدید در خاطرهنویسی ادبیات دفاع مقدس ایجاد کرد، جریانی که تلاش دارد در کنار روایت مردانه، روایتی زنانه از دوران اسارت ارائه کند. مجموعه خاطرات من زندهام ، اثری کاملاً زنانه با نثری عاطفی، معناگرا، پرمایه و سالم است. در این پژوهش به تحلیل ساختار و محتوای کتاب من زندهام پرداخته میشود. پژوهش حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی و از منظر ساختارگرایی به بررسی این اثر ارزنده پرداخته است. نتایج پژوهش نشاندهنده آن است که جنسیت راوی بر لحن، گفتار و رفتار شخصیتها تأثیر زیادی گذاشته است. من زندهام نقطه عزیمت روایت زنانه در آثار دوران اسارت است و به گونهای برگرفته از الگوی صبر و استقامت حضرت زینب(س) است. زبان و نثر داستان با تلفیق سایر عناصر مانند طرح، زمان، شخصیتپردازی دقیق و حسابشده، تعلیق و انتظار، همه بیانگر مهارت نویسنده در داستاننویسی است. تفاصيل المقالة -
المقاله
21 - شکلگیری ادبیات دفاع مقدس با توجه به تأثیر انقلاب اسلامیپژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی , العدد 47 , السنة 13 , بهار 1401ادبیات پایداری و دفاع مقدس شاخه ای پربار از ادبیات فارسی بعد از انقلاب اسلامی است که مبتنی بر اصول اسلامی و مقاومت در برابر دشمن متجاوز شکل گرفت. هدف ما جریانشناسی ادبی تحول این نوع از ادبیات پایداری طی جهار دهة گذشته است. لذا، ما مبتنی بر چارچوب نظری جریانشناسی ادبی أکثرادبیات پایداری و دفاع مقدس شاخه ای پربار از ادبیات فارسی بعد از انقلاب اسلامی است که مبتنی بر اصول اسلامی و مقاومت در برابر دشمن متجاوز شکل گرفت. هدف ما جریانشناسی ادبی تحول این نوع از ادبیات پایداری طی جهار دهة گذشته است. لذا، ما مبتنی بر چارچوب نظری جریانشناسی ادبی و استفاده از روش تحلیل تاریخی، تلاش کردهایم با دورهبندی سیر تحول ادبیات دفاع مقدس به چهار دوره، و بررسی آثار مهم هر دوره، به لحاظ موضوعی و مضمونی، با شناسایی بسامد برتر میان آن ها، جریان های ادبی موجود را شناسایی کنیم. یافته های ما نشان می دهد جریان ادبی غالب از همان آغاز جنگ تا زمانة حاضر، جریان ادبیات انقلاب اسلامی و دینی است که دارای رویکردی رئالیستی می باشد، اما این رویکرد طی چهار دهة گذشته دچار تحولاتی شده است. تفاصيل المقالة -
المقاله
22 - تحلیل ساختاری یادداشت روزانه دفاع مقدس (مطالعه موردی؛ پایی که جا ماند)پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی , العدد 48 , السنة 13 , تابستان 1401کتاب پایی که جا ماند نوشته سید ناصر حسینیپور با محوریت بیان خاطرات اسارت از طریق یادداشتهای روزانه است. او در طی دوران اسارت با نوشتن یادداشتهای روزانه به ثبت رئوس کلی وقایع پرداخته است. این پژوهش تحلیل ساختار و محتوای کتاب پایی که جا ماند و بیانگر تجربه شخصی نویسنده أکثرکتاب پایی که جا ماند نوشته سید ناصر حسینیپور با محوریت بیان خاطرات اسارت از طریق یادداشتهای روزانه است. او در طی دوران اسارت با نوشتن یادداشتهای روزانه به ثبت رئوس کلی وقایع پرداخته است. این پژوهش تحلیل ساختار و محتوای کتاب پایی که جا ماند و بیانگر تجربه شخصی نویسنده کتاب، مطابق با یادداشتهای روزانه دوران اسارت وی است که با استفاده از زبان و واژگان و اصطلاحات ادبی، به توصیف دقیق جزئیات دوران اسارت پرداخته و تصویری زیبا و واقعی ارائه داده است که همانا بیان درد و رنجهای دوران اسارت و زنده نگهداشتن یاد و خاطره شهیدان است. همچنین به دلیل بیان دقیق رویدادها میتواند ارزش تاریخی و استنادی در بیان وقایع تاریخی جنگ داشته باشد. زبان این اثر، بیانی روان و ساده دارد و متناسب با زمان و مکان شرح رویدادها (جنگ و اسارت) از لغات و اصطلاحات متناسب مانند بیسم چی، دیدهبان، اردوگاه، سلول و... استفاده کرده است. تفاصيل المقالة -
المقاله
23 - درونمایههای روانشناختی در کتاب خاطرات «دا»پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی , العدد 41 , السنة 11 , پاییز 1399کتابهای خاطرات دفاع مقدس ازجمله آثار ادبی در حوزه جنگ به شمار میروند که به دلیل بازتاب عوامل و عناصر مربوط به جنگ تحمیلی از جهات مختلف قابل نقد و تحلیل هستند. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و اتخاذ رویکرد پژوهشی نظریه فروید به نقد و تحلیل درونمایه أکثرکتابهای خاطرات دفاع مقدس ازجمله آثار ادبی در حوزه جنگ به شمار میروند که به دلیل بازتاب عوامل و عناصر مربوط به جنگ تحمیلی از جهات مختلف قابل نقد و تحلیل هستند. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و اتخاذ رویکرد پژوهشی نظریه فروید به نقد و تحلیل درونمایههای روانشناختی در کتاب خاطرات دا میپردازیم. مسأله ترس، اضطراب و مکانیسمهای دفاعی ازجمله درونمایههای روانشناختی هستند که میتوان به نقد و تحلیل آنها در کتاب دا پرداخت. برخی از اشخاص کتاب دا ازجمله زهرا، دا، لیلا و حبیب برای رهایی از استرس و کاهش فشارهای روحی ـ روانی ناشی از جنگ از آنها استفاده میکنند تا بدین طریق بتوانند به آرامش درونی و روحی دست یابند. پس از یاریگرفتن از منابع گوناگون تخصصی در حوزه نقد روانشناختی، یافتههای پژوهش حاکی از آن است که به دلیل فضای جنگ و برهم خوردن تعادل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زندگی شخصیتهای کتاب دا، شاهد تحول درونمایههای روانشناختی هستیم. زهرا (شخصیت اصلی کتاب دا) از انواع مکانیسمهای دفاعی ازجمله سرکوب (واپسزنی و نوستالژی)، جابجایی، فرافکنی و همانندسازی جهت بهبود روحیه خود در مناطق جنگی استفاده کرده است. دیگر اشخاص نیز از مکانیسم دفاعی جابجایی بیشترین استفاده را کردهاند که مهمترین نمود آن در فحاشی به دشمن مطرح شده است. تفاصيل المقالة -
المقاله
24 - آغاز و پایانبندی در رمان تاریخی عشق و سلطنتپژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی , العدد 1 , السنة 9 , بهار 1397هر روایتی باید آغاز و پایانی متناسب با گونة ادبی خود داشته باشد، زیرا چگونگی آغازبندی و پایان بندی هر روایت می تواند در گیرایی یا دلزدگی آن کارگر افتد. این مقاله به بررسی آغازبندی و پایانبندی رمان تاریخی عشق و سلطنت نوشتة موسی نثری همدانی اختصاص دارد. هدف اصلی این مقا أکثرهر روایتی باید آغاز و پایانی متناسب با گونة ادبی خود داشته باشد، زیرا چگونگی آغازبندی و پایان بندی هر روایت می تواند در گیرایی یا دلزدگی آن کارگر افتد. این مقاله به بررسی آغازبندی و پایانبندی رمان تاریخی عشق و سلطنت نوشتة موسی نثری همدانی اختصاص دارد. هدف اصلی این مقاله بررسی انواع فنها و کارکردها ی آغازبندی و پایان بندی رمان مذکور است. در این رمان نویسنده با به کارگیری روایت خطی توانسته است با آغازبندی آرام و توصیفی، وارد بحران داستان یعنی نبرد قهرمانان داستان برای رسیدن به پیروزی در جنگ و عشق شود و با گذر از میانة داستان، در پایان بندی نیز به تعادل ثانویه و پیرنگ بسته و قطعی بر سد. درنتیجه آغاز بندی متعادل، آرام و توصیفی و پایان بندی با روایتی مفهوم برای خواننده و رسیدن به فرجام مشخّص و قطعی که از خصوصیّات رمان های تاریخی و سنتی ایرانی است، در این رمان نیز بهخوبی مشاهده می شود. تفاصيل المقالة -
المقاله
25 - معرفی نسخههای خطی «فوائدالسالکین» و بررسی متنی آنپژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی , العدد 5 , السنة 6 , زمستان 1400فوائدالسالکین تألیف خواجه فریدالدین مسعود شکرگنج بابافرید است. این اثر بهطور عام مشتمل بر مجالس و مقامات جمعی از پیران صوفیة هند و بهطور خاص نگارش ملفوظات قطبالدین بختیار اوشی ـ از اقطاب و پیران سلسلة چشتی قرن ششم و هفتم هند ـ است. هدف از نوشتن فوائدالسالکین حفظ و ان أکثرفوائدالسالکین تألیف خواجه فریدالدین مسعود شکرگنج بابافرید است. این اثر بهطور عام مشتمل بر مجالس و مقامات جمعی از پیران صوفیة هند و بهطور خاص نگارش ملفوظات قطبالدین بختیار اوشی ـ از اقطاب و پیران سلسلة چشتی قرن ششم و هفتم هند ـ است. هدف از نوشتن فوائدالسالکین حفظ و انتقال تفکر و تعلیمات فرقة چشتی است؛ نیز گردآوری مقامات و مقالات پیران صوفیه ـ بهویژه انتقال سخنان پیر و مرشد بابا فریدالدین، قطبالدین بختیار اوشی ـ و گفتوگوهای عارفانهای است که سالکان طریق تصوّف دربارة سیر و سلوک عارفانه در جلسه بیان میکردهاند. موضوع اصلی فوائدالسالکین عرفان و تصوّف هند است. این اثر اطلاعات مهمی از تصوّف هند در قرن ششم به دست میدهد و نمونة خوبی از مجالس صوفیانة آن عهد به زبان فارسی است. درواقع هدف مؤلف از نگارش این نسخه نشر تعالیم چشتیان و گسترش عقاید و اندیشههای آنان بوده است. با بررسی مجالس صوفیانة هند، افزونبر کسب اطلاعات ادبی و عرفانی و سبکشناسی اثر، به اطلاعات مهمی دربارة یکی از طرق تصوّف در ایران و هند، پیش از ورود تفکر ابنعربی و قبل از تغییر آن دست مییابیم؛ نیز میزان اشتراک فرهنگی بین مسلمانان ایران و شبهقاره و تأثیر سلسلة چشتیه و طرفداران آن بر شکلگیری چهرة اسلام در این منطقه بررسی میشود؛ ازاینرو در این مقاله به شرح حال بابافرید، معرفی کتاب و سپس بررسی محتوایی اثر پرداخته خواهد شد. تفاصيل المقالة -
المقاله
26 - تحلیل اندیشه ها و اندرزهای اخلاقی گرشاسبنامة اسدی در موضوع سیاست مُدُنپژوهشنامه ادبیات تعلیمی , العدد 1 , السنة 9 , بهار 1396گرشاسب نامه را همگان کتابی افسانه ای و حماسی دانسته اند و بیشتر تحقیقات دربارة این زمینه هاست اما ظرفیت های این کتاب در بخش تعلیم آداب و رسوم شاهی و اخلاق نیک و به خصوص اندرزهای بخش راه و روش کشورداری خطاب به شاه و آیین خدمتگزاری خطاب به مردم در آن پربسامد است. اینکه أکثرگرشاسب نامه را همگان کتابی افسانه ای و حماسی دانسته اند و بیشتر تحقیقات دربارة این زمینه هاست اما ظرفیت های این کتاب در بخش تعلیم آداب و رسوم شاهی و اخلاق نیک و به خصوص اندرزهای بخش راه و روش کشورداری خطاب به شاه و آیین خدمتگزاری خطاب به مردم در آن پربسامد است. اینکه چرا اسدی در این داستان اسطوره ای و افسانه ای حماسی این همه اندرز و مباحث اخلاقی را گنجانده است، سؤال برانگیز است. هدف این پژوهش شناسایی و دسته بندی اندرزهای اسدی دربارة آیین کشورداری برای یک حاکم و مردم و کارگزاران حکومت است. اسدی بنا بر رسم اندرزگویی و تبیین راه و روش سلوک شاهان، پندهای بسیاری را خطاب به شاهان گفته است. این اندرزها دربارة چهار رکن اصلی کشورداری؛ پادشاه، عدالت، رعیت و تدبیر است. همچنین روش انتخاب درباریان و صاحبان مشاغل مهم، چگونگی رفتار متقابل شاه و رعیت، بسط اندیشه های اخلاقی و تدبیر در کار سپاه هنگام صلح و جنگ از دیگر اندیشه های اوست. اندرزهای اسدی همگی اخلاق محور هستند و در بخش خطاب به شاه و امیر به رعایت اخلاق دادگری و رادمردی شاه و رسیدگی به امور لشکر سخت توجه کرده است. بر اساس استخراج و تحلیل چنین اندیشه ها و اندرزهایی در گرشاسبنامه، می توان منظومة اخلاقی اسدی در سیاست مدن را به دست داد. تفاصيل المقالة -
المقاله
27 - کاربست اندیشههای اجتماعی و اندرزهای خواجه نظامالملک در کتاب سیاستنامه در عصر کنونیپژوهشنامه ادبیات تعلیمی , العدد 1 , السنة 13 , بهار 1400ادبیات تعلیمی پیشینۀ درازمدتی در ادبیات ایران دارد. هدف از نگارش آثار تعلیمی، آموزش و تعلیم مسائل و نکات اخلاقی برای ارتقای اخلاق مخاطب است. یکی از متونی که در دستۀ ادبیات تعلیمی قرار میگیرد و این ویژگی بارز در آن بهصورت روایی بروز یافته است، کتاب سیاستنامه اثر خواجه أکثرادبیات تعلیمی پیشینۀ درازمدتی در ادبیات ایران دارد. هدف از نگارش آثار تعلیمی، آموزش و تعلیم مسائل و نکات اخلاقی برای ارتقای اخلاق مخاطب است. یکی از متونی که در دستۀ ادبیات تعلیمی قرار میگیرد و این ویژگی بارز در آن بهصورت روایی بروز یافته است، کتاب سیاستنامه اثر خواجه نظامالملک طوسی است. نویسنده در این کتاب، ضمن بررسی حکومت و مسائل سیاسی جامعه، پندها و نصایح اجتماعی، اخلاقی و نظامی را به دو صورت آشکار و پنهان با چیرگی مطرح میکند. از ویژگیهای آشکار معنایی در سیاستنامه همزمانی بودن آن است؛ به این معنا که گذشت زمان موجب کهنگی آن نشده و در تمام دوران کاربرد دارد؛ بر این اساس، این پژوهش که به شیوۀ توصیفیتحلیلی و روش کتابخانهای تنظیم شده، درصدد آن است تا به بررسی کاربست اندیشههای اجتماعی و اندرزهای خواجه نظامالملک در کتاب سیاستنامه، در عصر کنونی بپردازد و به این پرسشها پاسخ دهد که محورهای تعلیمی اندرزهای سیاستنامه کداماند و بهرهوری آنها در جامعۀ امروزی به چه صورت است؟ نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است که در جامعۀ امروزی، بهرهوری از پندهای این کتاب میتواند در مسائل اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و نظامی مفید باشد و به ارتقای سطح فرهنگی جامعه کمک نماید. تفاصيل المقالة -
المقاله
28 - بازتاب اندیشة آفرینش بنی در شاهنامة فردوسی و مثنوی مولویادبیات عرفانی و اسطوره شناختی , العدد 1 , السنة 18 , بهار 1401از کلیدیترین مباحث در ادب حماسی و عرفانی بهویژه در شاهنامه و مثنوی، جلوههای نوع دوستی انسان است. در این آثار، خاستگاه متفاوت آفرینش و خلقت، تصاویر متفاوتی از انسان و جلوههای نوع دوستیش پدید آورده است که بر ضروری بودن این کاوش صحّه میگذارد. پژوهش حاضر به روش تحلیلی أکثراز کلیدیترین مباحث در ادب حماسی و عرفانی بهویژه در شاهنامه و مثنوی، جلوههای نوع دوستی انسان است. در این آثار، خاستگاه متفاوت آفرینش و خلقت، تصاویر متفاوتی از انسان و جلوههای نوع دوستیش پدید آورده است که بر ضروری بودن این کاوش صحّه میگذارد. پژوهش حاضر به روش تحلیلی ـ توصیفی میکوشد به بازتاب اندیشة آفرینش بنی در شاهنامه و مثنوی بپردازد. در تصویر آفرینش، بنی از آمیزشِ نیروهای مخفی در یک بن، گیتی و انسان پدید میآید.یافتههای پژوهش نشان میدهد که مهر و پیوند، هدف نهایی زندگی انسانهایی است که خود را آفریدهء مهر و آمیزش میدانند. فردوسی و مولوی نیز با چنین مهری در اشعارشان، سعی در آفرینش ایرانی تازه دارند؛ ایرانی که گوهرش مردمی و جهانی است. این مردمی بودن، به فرد و جامعه، بی آن که شخصیّتشان را بگیرد و یا بزداید، معنا و جان میدهد و مردمی بودن جهانی، تنوّع و هماهنگی همگان را میپسندد و میپرورد. تفاصيل المقالة -
المقاله
29 - تحلیل شخصیت اصلی زن در رمان از شیطان آموخت و سوزاند بر اساس آرای کارن هورنایبهارستان سخن , العدد 4 , السنة 20 , پاییز 1402در این پژوهش برآن بودیم تا با رویکردی روانکاوانه و با تکیه بر آرای کارن هورنای به واکاوی شخصیّت ولگا در رمان از شیطان آموخت و سوزاند نوشتة فرخنده آقائی بپردازیم. از این رو به بررسی این مسئله پرداختیم که چه عواملی موجب روانرنجوری و اضطراب بنیادی شخصیّت اصلی رمان شدها أکثردر این پژوهش برآن بودیم تا با رویکردی روانکاوانه و با تکیه بر آرای کارن هورنای به واکاوی شخصیّت ولگا در رمان از شیطان آموخت و سوزاند نوشتة فرخنده آقائی بپردازیم. از این رو به بررسی این مسئله پرداختیم که چه عواملی موجب روانرنجوری و اضطراب بنیادی شخصیّت اصلی رمان شدهاند و او از چه سازوکارهای برای مقابله با اضطرابهایش استفاده کرده است. نتایج تحقیق حاضر که به شیوهی توصیفی- تحلیلی گردآوری شدند، نشان داد شرایط ناهنجار محیطی و تربیتی همچون وجود مادری روانرنجور در کنار فقدان حمایت پدر از عوامل اصلی در شکلگیری اضطراب بنیادی در شخصیّت ولگا هستند. او برای کاستن از اضطرابهایش به گرایشِ روانرنجورِ حرکت به سوی مردم رومیآورد، امّا این رویکرد در تضادّ با دیگر تمایلات روانرنجور قرار میگیرد و موجب تضادّ بنیادی در شخصیّتش میشود. بنابراین ولگا میکوشد با روشهای دیگری همچون تعکیس، فاصلهای را که بین خود واقعی و خود ایدهآلیاش ایجاد شده است، برطرف کند، امّا این مکانیزم نیز بر وخامت وضعیّت روانیاش میافزایند. تفاصيل المقالة -
المقاله
30 - تحلیل جریان هژمونیک شعر و اندیشة شاملو با کاربرد تئوری گفتمان ارنستو لاکلائوبهارستان سخن , العدد 2 , السنة 18 , تابستان 1400چکیده این مقاله با در نظر داشتن اصول و پایۀ تئوری گفتمان که توسط ارنستو لاکلائو بسط و توسعه یافته، نگاشته شده است. جوهرِ نظریّۀ گفتمان این است که موضوعاتِ تاریخی و اجتماعی، سیاسی هستند. این مقاله بین سطح آنتیک و انتولوژیک تمییز قائل شده و آثار و شعر شاملو را در آنتولوژ أکثرچکیده این مقاله با در نظر داشتن اصول و پایۀ تئوری گفتمان که توسط ارنستو لاکلائو بسط و توسعه یافته، نگاشته شده است. جوهرِ نظریّۀ گفتمان این است که موضوعاتِ تاریخی و اجتماعی، سیاسی هستند. این مقاله بین سطح آنتیک و انتولوژیک تمییز قائل شده و آثار و شعر شاملو را در آنتولوژی بررسی کرده است. بر این اساس، آثار شاملو بر محوریّت موضوع آزادی به عنوان مفهومی که محور حرکت های اجتماعی و سیاسی یک صد سالۀ اخیر و هدف و هویّت جنبش های سیاسی معاصر ایران بوده، در نظر گرفته می شود. استراتژی و روش این پژوهش این است که چندین مفهوم اساسی از آثار شاملو استخراج شده سپس مفهوم مرکزی ایدههای او انتخاب شده که از نظر این مقاله مفهوم آزادی است. در این مقاله شاملو، شاعر آزادی نامیده شده است. این مقاله باور دارد که کثر پدیدههای اجتماعی و ادبی، سیاسی هستند و متن را باید در درون زمینه باید دید و بررسی کرد. تفاصيل المقالة -
المقاله
31 - مؤلّفههای پسااستعماری در اشعار محمّدتقی بهاربهارستان سخن , العدد 5 , السنة 16 , زمستان 1398چکیده حضور گستردۀ استعمار و تسلّط آن بر بیش از نیمی از مردم دنیا و سرزمین هایشان شاید بهترین دلیل و انگیزه برای شکل گیری مطالعات پسا استعماری بود. این نظریّه، توسّط ادوارد سعید و کتاب شرقشناسی او شکل گرفت. در اشعار دورۀ معاصر ایران، مؤلّفه های متعدّد پسااستعماری و و أکثرچکیده حضور گستردۀ استعمار و تسلّط آن بر بیش از نیمی از مردم دنیا و سرزمین هایشان شاید بهترین دلیل و انگیزه برای شکل گیری مطالعات پسا استعماری بود. این نظریّه، توسّط ادوارد سعید و کتاب شرقشناسی او شکل گرفت. در اشعار دورۀ معاصر ایران، مؤلّفه های متعدّد پسااستعماری و واکنش در برابر ایدئولوژی استعماری و تخریب تقابل های برترانگارانۀ غرب و شرق دیده می شود. این مقالۀ توصیفی- تحلیلی بر آن است تا بیان دارد جلوه های پسااستعماری در اشعار ملک الشّعرای بهار چگونه ظهور می یابد؟ بررسی ها نشان می دهد: بسیاری از آرای مبارزه طلبانه و استعمارستیز ملک الشّعرای بهار از جمله نظریّاتش در مورد وطن، هویت، آزادی و آزادی خواهی و مبارزه با استعمارگران و استبدادگران داخلی در حوزۀ ادبیّات پسااستعماری می گنجد. تفاصيل المقالة -
المقاله
32 - ارائه شاخص های مطلوب بازنویسی و داستان گزینی آثار حماسی در ادبیات کودک و نوجوان با تاکید بر شاهنامه فردوسیپژوهشنامه ادب حماسی (فرهنگ و ادب سابق) , العدد 1 , السنة 14 , زمستان 1397گفتار پیش رو، نتیجۀ پژوهش کتاب خانهای است که به منظور ارتقای کیفیت متون بازنویسیشده از آثار حماسی با تأکید بر مشخّصههای رشد ادراکی، عاطفی و اجتماعی برای کودک و نوجوان صورت گرفته است. برای دستیابی به این هدف، در گام نخست مبانی نظری بازنویسی آثار حماسی ادبیات کودک و ن أکثرگفتار پیش رو، نتیجۀ پژوهش کتاب خانهای است که به منظور ارتقای کیفیت متون بازنویسیشده از آثار حماسی با تأکید بر مشخّصههای رشد ادراکی، عاطفی و اجتماعی برای کودک و نوجوان صورت گرفته است. برای دستیابی به این هدف، در گام نخست مبانی نظری بازنویسی آثار حماسی ادبیات کودک و نوجوان ارائه و تاریخچۀ مختصری از آثار بازنویسی شده در عرصۀ ملّی با تأکید بر شاهنامه فردوسی بررسی شده است. سپس مشخّصههای رشد کودک در سنین مختلف طبقهبندی شده و براساس آن قواعد عمومی و تخصصی بازنویسی آثار کهن حماسی ارزیابی شده است. بر مبنای این ارزیابی، شاخصهای مطلوب داستان گزینی و بازنویسی آثار حماسی سازگار با قابلیتهای ذهنی و توانمندیهای مختلف ادراکی مخاطبان کودک و نوجوان در سنین مختلف جمعبندی و پیشنهاد شده است. در پایان، نمونههایی از این شاخصهای مطلوب در مقایسه با بازنویسی های ناکارآمد از داستانهای شاهنامه فردوسی به منظور ارائه مصداقهای کاربردی آورده شده است. پژوهش حاضر شیوهای علمی برای ارائه شاخصهای مطلوب و انتخاب داستان هایمناسب در سایر انواع ادبی نیز هست. تفاصيل المقالة -
المقاله
33 - تحلیل زبان زنان در هشت داستان شاهنامۀ فردوسی و مقایسۀ آن با هشت داستان از مثنوی مولانا (بر پایۀ چندزبانی باختین)پژوهشنامه ادب حماسی (فرهنگ و ادب سابق) , العدد 1 , السنة 17 , زمستان 1400شاهنامۀ فردوسی و مثنوی معنوی از تأثیرگذارترین آثار ادب فارسی هستند که ساختار داستانی دارند و از این رو می توانند در جای گاه مقایسه با یک دیگر قرار گیرند. باختین، نظریه پرداز روس، چندزبانی را در حوزۀ داستان زیرساخت چندصدایی معرفی می کند؛ اما نوع حماسه و قالب شعر را در ای أکثرشاهنامۀ فردوسی و مثنوی معنوی از تأثیرگذارترین آثار ادب فارسی هستند که ساختار داستانی دارند و از این رو می توانند در جای گاه مقایسه با یک دیگر قرار گیرند. باختین، نظریه پرداز روس، چندزبانی را در حوزۀ داستان زیرساخت چندصدایی معرفی می کند؛ اما نوع حماسه و قالب شعر را در این مقوله جای نمی دهد؛ مسألۀ پژوهش حاضر آن است که در صورت وجود لایه های زبانی در این دو اثر داستانی منظوم، میزان بهره مندی هر یک از چندزبانی چقدر بوده و این ویژگی چه تأثیری بر آن ها داشته است. در این پژوهش، بررسی زبان زنان هشت داستان از مثنوی معنوی و هشت داستان از شاهنامۀ فردوسی از دیدگاه چندزبانی نشان داده است که برخی از گونه های زبانی باختین در زبان تعدادی از این زنان یافت می شود، اما زنان شاهنامه بیش تر از زنان مثنوی از این ویژگی برخوردارند و فردوسی بیش تر از مولانا از چندزبانی در شخصیت پردازی زنان داستان ها بهره برده است. هم چنین این بررسی، تفاوت دیدگاه این دو شاعر بزرگ و خاست گاه داستان ها را دربارۀ زن نمایان می کند؛ زن در شاهنامه شخصیتی گفت وگو محور است، اما در مثنوی بیش تر سکوت می کند. تفاصيل المقالة