تحلیل اندیشه ها و اندرزهای اخلاقی گرشاسبنامة اسدی در موضوع سیاست مُدُن
الموضوعات :علی رضا شعبانلو 1 , خدیجه مرادی 2 , عبدالحسین فرزاد حلبی 3 , غفار برجساز 4
1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه
3 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران
4 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شاهد تهران
الکلمات المفتاحية: اسدی طوسی, گرشاسب نامه, سیاست مُدن, عدل و داد, اخلاق شاه و ملازمان,
ملخص المقالة :
گرشاسب نامه را همگان کتابی افسانه ای و حماسی دانسته اند و بیشتر تحقیقات دربارة این زمینه هاست اما ظرفیت های این کتاب در بخش تعلیم آداب و رسوم شاهی و اخلاق نیک و به خصوص اندرزهای بخش راه و روش کشورداری خطاب به شاه و آیین خدمتگزاری خطاب به مردم در آن پربسامد است. اینکه چرا اسدی در این داستان اسطوره ای و افسانه ای حماسی این همه اندرز و مباحث اخلاقی را گنجانده است، سؤال برانگیز است. هدف این پژوهش شناسایی و دسته بندی اندرزهای اسدی دربارة آیین کشورداری برای یک حاکم و مردم و کارگزاران حکومت است. اسدی بنا بر رسم اندرزگویی و تبیین راه و روش سلوک شاهان، پندهای بسیاری را خطاب به شاهان گفته است. این اندرزها دربارة چهار رکن اصلی کشورداری؛ پادشاه، عدالت، رعیت و تدبیر است. همچنین روش انتخاب درباریان و صاحبان مشاغل مهم، چگونگی رفتار متقابل شاه و رعیت، بسط اندیشه های اخلاقی و تدبیر در کار سپاه هنگام صلح و جنگ از دیگر اندیشه های اوست. اندرزهای اسدی همگی اخلاق محور هستند و در بخش خطاب به شاه و امیر به رعایت اخلاق دادگری و رادمردی شاه و رسیدگی به امور لشکر سخت توجه کرده است. بر اساس استخراج و تحلیل چنین اندیشه ها و اندرزهایی در گرشاسبنامه، می توان منظومة اخلاقی اسدی در سیاست مدن را به دست داد.
1- قرآن کریم
2- امام علی (ع).(1385). نهجالبلاغه. گردآوری شریف رضی. ترجمة محمد علی انصاری. قم: انتشارات امام عصر (عج).
3- ابن ابی الربیع، علامه شهابالدین.(1329). سلوک المالک فی تدبیرالممالک. مصر: دار الکتب کردستان.
4- ابن سینا، حسین ابن عبدالله. (1360). مجموعة رسایل. ترجمة ضیاء الدین درّی. تهران: مرکزی.
5- اسدی طوسی، ابومنصور علی ابن احمد.(1354). گرشاسب نامه. تصحیح حبیب یغمایی. تهران: طهوری.
6- افلاطون. (1386). جمهور. ترجمة فؤاد روحانی. تهران: علمی و فرهنگی.
7- براتی، محمود، محمودی، علی محمد. (1390). نگاه تعلیمی اسدی طوسی در کتاب حماسی گرشاسبنامه و برخی از اندیشهها و اندرزهای وی. پژوهشنامة ادبیات تعلیمی. دانشگاه آزاد اسلامی دهاقان. سال سوم، شمارة 12، 58- 41.
8- ثروت، منصور. (1378). گنجینه حکمت در آثار نظامی. تهران: امیرکبیر.
9- خطیبی، ابوالفضل.(1374). اسدی طوسی. دایره المعارف بزرگ اسلامی. (ج 8. ص.ص 283- 272). تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
10- رشید یاسمی، غلامرضا. (1304). اندرزنامه اسدی (از گرشاسب نامه). تهران: کتابخانه شرق.
11- سعدی، مصلح بن عبدالله. (1386). بوستان سعدی. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.
12ـ غزالی طوسی، ابوحامد امام محمد.(1361). کیمیای سعادت. تصحیح حسین خدیو جم. تهران: علمی و فرهنگی.
13- فارابی، ابونصر محمد فارابی. (1362). آرای اهل مدینة فاضله. ترجمة جعفر سجادی. تهران: طهوری.
14- فردوسی، ابوالقاسم.(1385). نامة باستان (شاهنامه). تصحیح و توضیح جلال الدین کزازی، تهران: سمت.
15ـ فروزانفر، بدیعالزمان. (1350). سخن و سخنوران. تهران: خوارزمی.
16- کاظمیپور، زهرا. (1394). آیین کشورداری در گرشاسبنامه اسدی طوسی. فصلنامه نقد و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج. دورة 7، شمارة 24، ص.ص. 161-137.
17- ----------. (1395). تدبیر منزل در گرشاسبنامه اسدی طوسی. فصلنامه نقد و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج. دورة 8، شمارة 29. پاییز 1395، 192-175.
18- مجلسی، محمد باقر. (1377). بحارالانوار. تهران: اسلامیه.
19- نصیرالدین طوسی، محمدبن محمّد.(1360). اخلاق ناصری. تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری. تهران: خوارزمی.
20- نظامی، الیاس بن یوسف. (1379). اقبال نامه. تصحیح برات زنجانی. تهران: دانشگاه تهران.
21- ---------------- (1386). لیلی و مجنون. تصحیح حسن وحید دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.
_||_