تحلیل اندیشه ها و اندرزهای اخلاقی گرشاسب‌نامة اسدی در موضوع سیاست مُدُن

محورهای موضوعی : شاهنامه

علی رضا شعبانلو ¹ , خدیجه مرادی ² , عبدالحسین فرزاد حلبی ³ , غفار برجساز ⁴

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه
3 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران
4 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شاهد تهران

تاریخ دریافت : 1396/06/12 تاریخ پذیرش : 1396/06/12 تاریخ انتشار : 1396/03/01

کلید واژه: اسدی طوسی, گرشاسب نامه, سیاست مُدن, عدل و داد, اخلاق شاه و ملازمان,

چکیده مقاله :

گرشاسب نامه را همگان کتابی افسانه ای و حماسی دانسته اند و بیشتر تحقیقات دربارة این زمینه هاست اما ظرفیت های این کتاب در بخش تعلیم آداب و رسوم شاهی و اخلاق نیک و به خصوص اندرزهای بخش راه و روش کشورداری خطاب به شاه و آیین خدمتگزاری خطاب به مردم در آن پربسامد است. اینکه چرا اسدی در این داستان اسطوره ای و افسانه ای حماسی این همه اندرز و مباحث اخلاقی را گنجانده است، سؤال برانگیز است. هدف این پژوهش شناسایی و دسته بندی اندرزهای اسدی دربارة آیین کشورداری برای یک حاکم و مردم و کارگزاران حکومت است. اسدی بنا بر رسم اندرزگویی و تبیین راه و روش سلوک شاهان، پندهای بسیاری را خطاب به شاهان گفته است. این اندرزها دربارة چهار رکن اصلی کشورداری؛ پادشاه، عدالت، رعیت و تدبیر است. همچنین روش انتخاب درباریان و صاحبان مشاغل مهم، چگونگی رفتار متقابل شاه و رعیت، بسط اندیشه های اخلاقی و تدبیر در کار سپاه هنگام صلح و جنگ از دیگر اندیشه های اوست. اندرزهای اسدی همگی اخلاق محور هستند و در بخش خطاب به شاه و امیر به رعایت اخلاق دادگری و رادمردی شاه و رسیدگی به امور لشکر سخت توجه کرده است. بر اساس استخراج و تحلیل چنین اندیشه ها و اندرزهایی در گرشاسب‌نامه، می توان منظومة اخلاقی اسدی در سیاست مدن را به دست داد.

چکیده انگلیسی:

Garshasb Nameh is generally considered as a legendary and epic work, and most of the researches are about these fields; but the capabilities of this book are in the field of teaching the kingdom and good customs, and in particular the advices on the ways of governing countries in which kings are addressed, and the manner of doing service addressing the people is very frequent. It is questionable that Asadi in this mythical and legendary story has included so many advices and ethical issues. The purpose of this study is to identify and categorize Asadi's advice about the ways of ruling for a ruler and people and government agents. Asadi, according to the manner of telling and explaining the ways of the kings' manner, has made many recommendations to the kings. These advices are about the four main foundations of governance: the king, justice, people and policy. Also, the method of choosing court clerks and the owners of important jobs, how kings should interact with people, is another of his thoughts. Asadi's advice is all ethical-oriented, and in the section addressed the king and the emir, he has paid attention to the ethics of the judiciary and the king's judgment and the affairs of the army. Based on the extraction and analysis of such ideas and advices in the formulation of the text, one can obtain the Asadi’s moral order in civil policy.

منابع و مأخذ:

1- قرآن کریم

2- امام علی (ع).(1385). نهج­البلاغه. گردآوری شریف رضی. ترجمة محمد علی انصاری. قم: انتشارات امام عصر (عج).

3- ابن ابی الربیع، علامه شهاب‌الدین.(1329). سلوک المالک فی تدبیرالممالک. مصر: دار الکتب کردستان.

4- ابن سینا، حسین ابن عبدالله. (1360). مجموعة رسایل. ترجمة ضیاء الدین درّی. تهران: مرکزی.

5- اسدی طوسی، ابومنصور علی ابن احمد.(1354). گرشاسب نامه. تصحیح حبیب یغمایی. تهران: طهوری.

6- افلاطون. (1386). جمهور. ترجمة فؤاد روحانی. تهران: علمی و فرهنگی.

7- براتی، محمود، محمودی، علی محمد. (1390). نگاه تعلیمی اسدی طوسی در کتاب حماسی گرشاسب­نامه و برخی از اندیشه­ها و اندرزهای وی. پژوهشنامة ادبیات تعلیمی. دانشگاه آزاد اسلامی دهاقان. سال سوم، شمارة 12، 58- 41.

8- ثروت، منصور. (1378). گنجینه حکمت در آثار نظامی. تهران: امیرکبیر.

9- خطیبی، ابوالفضل.(1374). اسدی طوسی. دایره المعارف بزرگ اسلامی. (ج 8. ص.ص 283- 272). تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.

10- رشید یاسمی، غلام‌رضا. (1304). اندرزنامه اسدی (از گرشاسب نامه). تهران: کتابخانه شرق.

11- سعدی، مصلح بن عبدالله. (1386). بوستان سعدی. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.

12ـ غزالی طوسی، ابوحامد امام محمد.(1361). کیمیای سعادت. تصحیح حسین خدیو جم. تهران: علمی و فرهنگی.

13- فارابی، ابونصر محمد فارابی. (1362). آرای اهل مدینة فاضله. ترجمة جعفر سجادی. تهران: طهوری.

14- فردوسی، ابوالقاسم.(1385). نامة باستان (شاهنامه). تصحیح و توضیح جلال الدین کزازی، تهران: سمت.

15ـ فروزانفر، بدیع­الزمان. (1350). سخن و سخنوران. تهران: خوارزمی.

16- کاظمی­پور، زهرا. (1394). آیین کشورداری در گرشاسب­نامه اسدی طوسی. فصلنامه نقد و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج. دورة 7، شمارة 24، ص.ص. 161-137.

17- ----------. (1395). تدبیر منزل در گرشاسب­نامه اسدی طوسی. فصلنامه نقد و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج. دورة 8، شمارة 29. پاییز 1395، 192-175.

18- مجلسی، محمد باقر. (1377). بحارالانوار. تهران: اسلامیه.

19- نصیرالدین طوسی، محمدبن محمّد.(1360). اخلاق ناصری. تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری. تهران: خوارزمی.

20- نظامی، الیاس بن یوسف. (1379). اقبال نامه. تصحیح برات زنجانی. تهران: دانشگاه تهران.

21- ---------------- (1386). لیلی و مجنون. تصحیح حسن وحید دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.

1. Quran


2. Nahj al-Balagha. Collected by Sharif Razi. Qom: Intesharat-e-Imam Asr.


3. Ibn Abi Rabi', Allameh Shahab al-Din. (1329). Solook al-Malek Fi Tadbir al-Mamalek. Egypt: Dar al-Kotob Kurdistan.


4. Ibn Sina, Hussein Ibn Abdullah. (1360). Collection of Treatises. Tehran: Markazi.


5. Asadi Toosi, Abu Mansour Ali ibn Ahmad. (1354), Garshasb Nameh. Tehran: Tahoori.


6. Plato. (1386). The Republic. Tehran: Elmi Farhangi.


7. Barati, Mahmood& Mahmoodi, Ali Mohammad. (1390). The Didactic View of Asadi Toosi in Garshasb Nameh and Some of his Thoughts. The Bulletin for Didactic Literature. Azad University of Dehaqan, 12, 41-58.


8. Servat, Mansour. (1378). Treasury of Wisdom in the Works of Nezami. Tehran: Amir Kabir.


9. Khatibi, Abul fazl. (1374). Asadi Toosi. Encyclopedia Islamica. Tehran: The Center for Encyclopedia Islamica.


10. Rashid Yasemi, Ghulam Reza. (1304). Instructions Od Asadi. Tehran: Library of Shargh.  


11. Sa'di. (1386). Boostan. Tehran: Khwarazmi.  


12. Farabi, Abu Nasr Mohammad. (1362). The Ideas of the Inhabitants of The Utopia. Tehran: Tahoori.


13. Forouzanfar, Badi' al-zaman. (1350). Words and the Orators. Tehran: Khwarazmi.


14. Ferdowsi. (1385). Name Bastan. Tehran: SAMT.


15. Al-Ghazali Toosi, Abu Hamed Mohammad. (1381). The Formula of Salvation. Tehran: Elmi Farhangi.


16. Kazemi poor, Zahra. (1394). The Way of Ruling in Garshasb Name. The Quarterly for Criticism and Analysis of the Texts in Persian Language and Literature. Azad University of Karaj, 24, pp.137-161.


17. -------------------------. (1395). Household Management in Garshasb Name. The Quarterly for Criticism and Analysis of the Texts in Persian Language and Literature. Azad University of Karaj, 29, pp.175-192.


18. Majlesi, Mohammad Bagher bin Mohammad Taghi. (1377). Behar al-Anwar. Tehran: Islamie. 


19. Khaje Nasir Toosi. (1360). Nasirean Ethics. Tehran: Khwarazmi.


20. Nezami, Elias Bin Yousof. (1379). Iqbal Name. Tehran: University of Tehran.  


21. --------------------------------. (1386). Leyli and Majnoon. Tehran: Qatreh.