-
دسترسی آزاد مقاله
1 - مقایسه تطبیقی لیلی و مجنون نظامی، و مجنون و لیلی امیرخسرو دهلوی
محمد مرادی احمدرضا کیخافرزانهدر این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی به بررسی لیلی و مجنون نظامی و مجنون و لیلی امیرخسرو دهلوی میپردازیم. مشخص است که تفاوت زمانی و مکانی، تأثیرات غیر قابل انکاری بر یک اثر تقلیدی گذاشته است؛ بنابراین مجنون و لیلی دهلوی، اگرچه همان لیلی و مجنون نظامی است؛ همچنان اثری مت چکیده کاملدر این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی به بررسی لیلی و مجنون نظامی و مجنون و لیلی امیرخسرو دهلوی میپردازیم. مشخص است که تفاوت زمانی و مکانی، تأثیرات غیر قابل انکاری بر یک اثر تقلیدی گذاشته است؛ بنابراین مجنون و لیلی دهلوی، اگرچه همان لیلی و مجنون نظامی است؛ همچنان اثری متفاوت به لحاظ مؤلفههای فرهنگی و اجتماعی است که سختگیری ها و تعصبهای خاص قرن پنجم در جامعه سنتی ایران را ندارد. اگرچه ساختار دو اثر، از نظر شروع و پایان داستان، شخصیتها و کلیات داستان مشابه است؛ اما اثر امیرخسرو دهلوی، در پردازش شخصیت لیلی، به معشوق فرصت بیشتری برای بیان دلداگی داده است؛ لیلی در کنار زنان از احساسات خود و دلتنگی سخن میگوید. اشتراک فکری دو شاعر، مبانی فرهنگی اسلامی است و همچنین توجه ویژه به شرایط فرهنگی اعراب و بالتبع سختگیریهای خاصی که مبنای رفتاری زنان و مردان در روابط اجتماعی است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - بررسی تطبیقی مضامین منظومه غنایی «هشت بهشت» امیرخسرو دهلوی و «جواهر الأسمار» الثغری
آسیه ذبیح نیا عمرانامیرخسرو دهلوی(651- 725ش) از عارفان نامدار پارسیگوی هندوستان، در نیمه دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است. او در مثنوی سرایی تابع نظامی گنجوی است. یکی از مثنویهای امیرخسرو که به تقلید از هفت پیکر نظامی سروده منظومه هشت بهشت است. او در تدوین حکایات هشت بهشت به کتاب چکیده کاملامیرخسرو دهلوی(651- 725ش) از عارفان نامدار پارسیگوی هندوستان، در نیمه دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است. او در مثنوی سرایی تابع نظامی گنجوی است. یکی از مثنویهای امیرخسرو که به تقلید از هفت پیکر نظامی سروده منظومه هشت بهشت است. او در تدوین حکایات هشت بهشت به کتاب جواهر الأسمار عماد بن محمد الثغری نظر داشته است. امیرخسرو چند حکایت هشت بهشت را از کتاب جواهر الأسمار عیناً نقل کرده و حتی در بخشهای زیادی از متن هشت بهشت، عبارات و جملات این اثر را وام گرفته و اقتباس کرده است. کتاب جواهر الأسمار مشتمل بر یکصد حکایت است که طی پنجاه و دو شب از زبان طوطی بازگو می شود تا زن جوان بازرگانی را از خیانت به شوهر باز دارد. اکثر حکایات و افسانه های جواهر الأسمار و هشت بهشت بر مکر زنان استوار است. بخشی از درونمایه حکایات هر دو اثر پیمانشکنی زنان و تظاهر آنان به ستر و صلاح است. با توجه به اینکه کتاب جواهر الأسمار یکی از مهم ترین الگوهای کار امیرخسرو در هشت بهشت بوده و اینکه هر دو اثر در هند تدوین شده اند وجوه مشترک بسیاری با هم دارند. مقاله حاضر می کوشد به بررسی مضامین مشترک هر دو اثر غنایی بپردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - اشتراکات لیلى و مجنون جامى و لیلى و مجنونِ نظامى و مجنون و لیلى امیرخسرو دهلوى
هادی خدیور فاطمه شریفیدر فایل اصل مقاله موجود است.در فایل اصل مقاله موجود است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - بررسی تمثیل و کارکرد آن در مثنوی نه سپهر امیرخسرو دهلوی
فرزانه کریمیتمثیل یکی از پرکاربردترین عناصر خیال است که اگرچه بیشترین بروز آن در سبک هندی دیده می شود، شاعران آغازین دورههای شعر فارسی نیز از آن بهره جستهاند. با توجه به اهمیت تمثیل و کارکردهای مختلف آن در یک اثر ادبی، بررسی آثار هر شاعر از این دیدگاه ضروری است. این پژوهش درپی پا چکیده کاملتمثیل یکی از پرکاربردترین عناصر خیال است که اگرچه بیشترین بروز آن در سبک هندی دیده می شود، شاعران آغازین دورههای شعر فارسی نیز از آن بهره جستهاند. با توجه به اهمیت تمثیل و کارکردهای مختلف آن در یک اثر ادبی، بررسی آثار هر شاعر از این دیدگاه ضروری است. این پژوهش درپی پاسخ به این پرسش است که: کارکرد تمثیل در مثنوی نه سپهر امیرخسرو دهلوی چگونه است؟ هدف این پژوهش بررسی مثنوی نه سپهر او به عنوان اثری خلاقانه و کمترشناخته شده از دیدگاه تمثیل است تا از این رهگذر اثر درخشان امیرخسرو که خود گنجینه ای از تمثیلهای برگرفته از سه فرهنگ اسلامی-ایرانی و هندی مجموعه ای از ترکیبات تازه و نیز دائرةالمعارفی از اصطلاحات، مفردات و ترکیبات موسیقی است وهنوز نسخه چاپی و تصحیح شدهای از آن موجود نیست، مورد عنایت بیشتری قرار بگیرد، بنابراین مطالعه دقیق این اثر و بررسی کارکرد تمثیل در آن ضرورت دارد. روش این پژوهش کتابخانه ای و شیوه آن تحلیلی-توصیفی می باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - بررسی ساختار و انواع تمثیل در منظومۀ «شیرین و خسرو» امیر خسرو دهلوی
بهرام حیدری فر سیّد احمد حسینی کازرونی سید جعفر حمیدیاز مباحثی که در حوزۀ علم بلاغت قرار گرفته و سبب زیبایی هر چه بیشتر کلام میشود، مبحث تمثیل است. این شگرد بلاغی یکی از شیوههای بسیار مهم و مؤثر در القای مفاهیم ذهنی به مخاطب و حاصل تجربیات و حوادث مختلف هر قومی به حساب میآید که به صورت عبارتهای دلنشین و کوتاه یا داستان چکیده کاملاز مباحثی که در حوزۀ علم بلاغت قرار گرفته و سبب زیبایی هر چه بیشتر کلام میشود، مبحث تمثیل است. این شگرد بلاغی یکی از شیوههای بسیار مهم و مؤثر در القای مفاهیم ذهنی به مخاطب و حاصل تجربیات و حوادث مختلف هر قومی به حساب میآید که به صورت عبارتهای دلنشین و کوتاه یا داستانهای تمثیلی ظاهر میشود. وظیفۀ تمثیل انتقال هنری تجربیات و پیامهای اخلاقی، اجتماعی، دینی و ... گذشتگان به آیندگان است. تمثیل از آغاز در آثار ادبی فارسی جایگاه ویژهای داشته و با ورود عرفان به شعر و ادب فارسی بر اهمیت و کارکرد آن افزوده شده است. اما اوج استفاده از تمثیل را در سبک هندی شاهد هستیم. با وجود اهمیت این شاخۀ بیانی و تحقیقات صورت گرفته در مورد جایگاه آن در آثار ادبی، متاسفانه درخصوص نقش و اهمیت تمثیل در آثار داستانی غفلت شده است. پژوهش حاضر بر آن است با تکیه بر شیوۀ توصیفی-تحلیلی، و روش کتابخانهای، جلوههای تمثیل را در منظومۀ شیرین و خسرو امیر خسرو دهلوی بررسی نماید. یافتههای تحقیق نشان میدهد بیشتر تمثیلات به کار رفته در این اثر از نوع تشبیه تمثیل هستند. بنابر موضوع منظومه، بیشتر تمثیلات از نظر موضوع، بر محور عشق استوار هستند، همچنین از موضوعاتی مانند ناپایداری دنیا، توصیه به اغتنام فرصت، بیان مکافات عمل، ارزش انسانیت و... برای تشریح و تبیین مقاصد تعلیمی استفاده کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - شریعت، عرفان و اخلاق در «مجنون و لیلی» امیرخسرو دهلوی
جواد کبوتری عباس ماهیارشناخت ویژگیهایی کاثر، تحلیل معانی، فهم مسائل ادبی و آگاهی خواننده را نسبت به میزان دانش و معلومات صاحب آن بیشتر میسازد. آثار امیر خسرو دهلوی از متون مهم ادبیات فارسی به حساب میآیند. یکی ازین آثار، «مجنون و لیلی» است که به تقلید از لیلی و مجنون نظامی سروده شده است. هر چکیده کاملشناخت ویژگیهایی کاثر، تحلیل معانی، فهم مسائل ادبی و آگاهی خواننده را نسبت به میزان دانش و معلومات صاحب آن بیشتر میسازد. آثار امیر خسرو دهلوی از متون مهم ادبیات فارسی به حساب میآیند. یکی ازین آثار، «مجنون و لیلی» است که به تقلید از لیلی و مجنون نظامی سروده شده است. هر کس در نگاه اوّل به جنبههای عاشقانه و غنایی داستان مجنون و لیلی میاندیشد، امّا با مطالعه و ورود به داستان در مییابد که امیر خسرو در حوزة تصوّف، عرفان، اخلاق و نیز معارف اسلامی آگاهی کافی داشته است و این آگاهی به خوبی در آثار وی نمود پیدا کرده است، چون از هشت سالگی با شیخ نظامالدین اولیاء حشر و نشر داشته است و خود نیز فطر تیبیدار داشت، اشعار و آثار او تحتالشعاع ضمیر روشن و آگاه وی از تعالیم عالیة دین بوده است. این مقاله به بررسی نمود شریعت، عرفان واخلاق در مثنوی «مجنون و لیلی» میپردازد که شاعر از آنها بهره گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - حاکمیّت نظام عرفانی در منظومۀ مجنون و لیلی امیرخسرو دهلوی
محمّد امین احسانی اصطهباناتیوجود نابغۀ چیرهدست و جامع الاطرافی چون امیر خسرو دهلوی، برای گسترش زبان و فرهنگ پارسی در سرزمین هند، موهبتی ارزشمند بوده است. او با استعداد سرشار خود، بسیاری از توانمندیهای فرهنگ و هنر ایرانی را به نمایش گذاشت. زبان، موسیقی و شعر زبده، تواناییهای فرهنگی هر ملّتی است چکیده کاملوجود نابغۀ چیرهدست و جامع الاطرافی چون امیر خسرو دهلوی، برای گسترش زبان و فرهنگ پارسی در سرزمین هند، موهبتی ارزشمند بوده است. او با استعداد سرشار خود، بسیاری از توانمندیهای فرهنگ و هنر ایرانی را به نمایش گذاشت. زبان، موسیقی و شعر زبده، تواناییهای فرهنگی هر ملّتی است و امیر خسرو توانست در این راستا، قسمت چشمگیری از استعداد فرهنگی و هویّت ملّی ایرانی را به شیواترین زبان، برای مشتاقان در دیار هند بازگو کند. مجنون و لیلی از جمله آثار داستانی منظوم در ادب فارسی است که امیر خسرو دهلوی، شاعر قرن هفتم هجری، آن را به تقلید از لیلی و مجنون نظامی سروده است. در این پژوهش، چگونگی عرفان در مجنون و لیلی امیر خسرو دهلوی بررسی شد و به این سؤالات پاسخ دادهایم که حضور الفاظ صوفیانه و عرفانی در مجنون و لیلی، هر چند به صورت غیر تناوبی و نامکرّر، امّا برخوردار از اندیشههای عرفانی امیر خسرو میباشد. لذا، ابتدا عناصر عرفانی مجنون و لیلی، استخراج و پس از بررسی و دستهبندی آنها، با سایر اصطلاحات کتب عرفانی به صورت اجمالی مورد مقایسه و بررسی قرار گرفت. پس از انجام پژوهش، این نتیجه به دست آمد که مجنون و لیلی امیر خسرو دهلوی، به رغم آنکه منظومهای غنایی و عاشقانه است؛ از اصطلاحات عرفانی خالی نیست. فقر، توکّل، عشق، شوق و مباحث مربوط به وحدت وجود، در لا به لای داستان عاشقانه و غنایی مجنون و لیلی امیر خسرو نمود دارد و توجّه وی به عناصر عرفان، حاصل پرورش یافتن امیر خسرو در مکتب چشتیّه و آشنایی وی با عرفان اسلامی از طریق استادش نظامّالدّین اولیا بوده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - بررسی رویکرد عرفانی امیرخسرو دهلوی در منظومه دولرانی و خضرخان براساس دیدگاه هوش معنوی رابرت ایمونز
مریم کارگر ماندانا منگلی آسیه ذبیح نیا عمرانرابرت. ا. ایمونز (Robert A. Emmons) برای اولین بار در سال 1996 به بُعد معنوی هوش انسان اشاره کرد. او هوش معنوی را مجموعهای از تواناییها برای بهرهگیری از منابع دینی و معنوی و تجربیّات عرفانی عنوان کرد. امیر خسرو دهلوی از عارفان و شاعران مشهور پارسیگوی هندوستان، در ن چکیده کاملرابرت. ا. ایمونز (Robert A. Emmons) برای اولین بار در سال 1996 به بُعد معنوی هوش انسان اشاره کرد. او هوش معنوی را مجموعهای از تواناییها برای بهرهگیری از منابع دینی و معنوی و تجربیّات عرفانی عنوان کرد. امیر خسرو دهلوی از عارفان و شاعران مشهور پارسیگوی هندوستان، در نیمۀ دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است. او مرید نظام اولیا (متوفی ۷۲۵ ه.ق) بود و تربیتی که از او یافت در حوزۀ تصوف به او مقام و مرتبه ویژهای بخشید. منظومه غنایی دولرانی و خضرخان امیرخسرو با رویکر عرفانی تدوین شده است و آموزههای حکمی و عرفانی در اشعار او کاملا آشکار است. مقاله حاضر میکوشد تا به این سؤال پاسخ دهد که مهمترین شاخصۀ هوش معنوی در دیدگاه عرفانی امیرخسرو دهلوی در منظومه دولرانی و خضرخان براساس نظریه هوش معنوی ایمونز کدام است؟ براساس دستاورد تحقیق، امیرخسرو در منظومه دولرانی و خضرخان عرفان و هوشمعنوی را ترکیب کرده است. توجه به مهربانی، سخاوت، عزت نفس، همدلی، نوع دوستی، عشق، ایثار، مدارا و تساهل و تسامح از ویژگیهای مشترکی است که به عنوان مؤلفههای بارز هوش معنوی در ادبیات عرفانی و اندیشه امیرخسرو مطرح شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - بررسی اصطلاحات عرفانی در خمسه امیرخسرو دهلوی
نورماه جمعه پور جواد کبوتری محمد شفیعیآمیختگی عرفان به ادبیات فارسی باعث غنای هرچه بیشتر زبان و ادبیات فارسی شده، استفاده وافر شاعران عارف و عارفان شاعر از این موضوعات و مفاهیم عرفانی توانسته است راهگشای جویندگان این مسیر و باعث حفظ و نگهداری این سرمایههای گران بها شود. شناخت صحیح و معرّفی شاعران و اندیشه چکیده کاملآمیختگی عرفان به ادبیات فارسی باعث غنای هرچه بیشتر زبان و ادبیات فارسی شده، استفاده وافر شاعران عارف و عارفان شاعر از این موضوعات و مفاهیم عرفانی توانسته است راهگشای جویندگان این مسیر و باعث حفظ و نگهداری این سرمایههای گران بها شود. شناخت صحیح و معرّفی شاعران و اندیشههای آنان با توجّه به آثاری که از خود بر جای می گذارند انجام می شود. امیرخسرو دهلوی مشهور به سعدی هند و طوطی هندوستان از شاعران و عارفان فارسی زبان دهلی است و از شاعران پرکار ادبیات فارسی در داخل و در شاخة برون مرزی(به خصوص شبه قاره) به حساب می آید. او اشعار و مثنویهای فراوانی از خود به یادگار گذاشته است. اما خمسة این شاعر توانا با توجه به زبردستی شاعر و اینکه از نظر محققان بهترین نظیره پرداز نظامی می باشد، شایستة بررسی و تحقیق است. از آنجا که امیرخسرو در سایة نظام الدین اولیا از بزرگان مشایخ چشتیه مشرب عرفانی خود را طی کرده است، و از بهترین مریدان شیخ خود بود، آراء و افکار و دیدگاههای عرفانی او می تواند در شناساندن بهتر عرفان عملی راهگشا باشد. در این مقاله سعی شد اصطلاحات و مطالب عرفانی که بیشتر مورد توجه امیرخسرو دهلوی واقع شده اند مورد بررسی قرار گیرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - بازتاب اندیشههای عرفانی طریقت چشتیّه در مثنویهای امیرخسرو دهلوی
سیدطالب جلالی عباس خیر آبادی حمیدرضا سلیمانیان محمود فیروزی مقدمچشتیّه طریقتی صوفیانه و تأثیرگذار در هندوستان است. این طریقت جایگاه خود را به عنوان یک سیستم عرفانی برجسته تثبیت کرده است. امیرخسرو دهلوی شاعر مطرح هندوستان متأثّر از آموزه های این طریقت به آفرینش آثار ادبی خویش پرداخته، با بهره گیری از معارف صوفیانۀ طریقت چشتیّه، دیدگا چکیده کاملچشتیّه طریقتی صوفیانه و تأثیرگذار در هندوستان است. این طریقت جایگاه خود را به عنوان یک سیستم عرفانی برجسته تثبیت کرده است. امیرخسرو دهلوی شاعر مطرح هندوستان متأثّر از آموزه های این طریقت به آفرینش آثار ادبی خویش پرداخته، با بهره گیری از معارف صوفیانۀ طریقت چشتیّه، دیدگاه های عرفانی خویش را تبیین نموده است. این پژوهش با رویکرد توصیفی در پی آن است تا جنبه های عرفانی مثنوی های داستانی امیرخسرو را مورد بررسی قراردهد. آن چه مسلّم است، محوری ترین آموزه های فرقۀ چشتیّه که در آثار این شاعر نمودیافته است، عبارتند از: توحید، تجلّی، وحدت وجود، مشیّت و عنایت الهی، عشق و ازلی بودن آن، سریان عشق در جهان هستی، عشق مجازی، شفقت، سماع، پیر، ترک تعلّقات، رباضت و تجرید، که از این میان توحید، وحدت وجود، شفقت، مشیّت و ارادۀ، الهی، شوق و نمونه هایی از این دست بررسی شده است که نتایج حاصل از این بررسی حاکی از این حقیقت است که اصول صوفیانۀ طریقت چشتیّه در آثار امیرخسرو دهلوی تأثیر مستقیم داشته و تعبیرات و اصطلاحات این فرقه در راستای تعلیم و ترویج این طریقت به کارگرفته شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
11 - بررسی وجوه مختلف عنصر عاطفه در غزلیات امیر خسرو
زهرا لبافیان یزد محمود صادق زاده سیدحسین شهابرضویعاطفه واکنشی است که انسان در برابر تجربیات درونی و محیطی از خود نشان میدهد و شعر با غلبۀ احساس و عاطفه بر روح شاعر آغاز میشود. عاطفه، بهاعتبار کیفیت برخورد شاعر با جهان خارج و حوادث پیرامونش، احساس و زمینۀ درونی و معنوی شعر است. با آنکه محرک عاطفی هنرمند، بهعوامل م چکیده کاملعاطفه واکنشی است که انسان در برابر تجربیات درونی و محیطی از خود نشان میدهد و شعر با غلبۀ احساس و عاطفه بر روح شاعر آغاز میشود. عاطفه، بهاعتبار کیفیت برخورد شاعر با جهان خارج و حوادث پیرامونش، احساس و زمینۀ درونی و معنوی شعر است. با آنکه محرک عاطفی هنرمند، بهعوامل محیطی و بیرونی بستگی دارد، اما ارتباطی مستقیم با درون او دارد. هنر عرصۀ انتقال عاطفه است که بهدلیل گستردگی و اهمیت وجوه عاطفی شعر، میتوان از ابعاد مختلفی به آن نگریست. عاطفه مهمترین عنصر شعر است که عناصر دیگر را به خدمت میگیرد. تناسب عاطفه با تصویر، زبان، موسیقی و فضاسازی شعر همه از مواردی حائز اهمیت است. این مقاله به بررسی عنصر عاطفه درشصت غزل از امیرخسرو پرداخته و امتیازات و برجستگی عنصر عاطفه از ابعاد مختلف در غزلیات وی را مینمایاند. نتایج این تحقیق بر پایۀ مطالعات کتابخانهای و شیوۀ توصیفی- تحلیلی به دست آمده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
12 - بررسی حکایت «پسر بازرگان روم و شهر خاموشان» از کتاب هشت بهشت امیرخسرو دهلوی بر اساس الگوی تک اسطورۀ سفر قهرمان جوزف کمپبل
محبوبه پورآقا دکتررامین صادقی نژاد دکترمریم محمدزادهجوزف کمپبل، اسطورهشناس آمریکایی، براساس آرای کارل گوستاو یونگ، به بررسی سفرهای قهرمان در فرهنگهای مختلف پرداخته و در کتاب قهرمان هزار چهره، الگویی برای این سفرها ارائه کرده است. این الگو، قابلیّتهای فراوانی برای تجزیه و تحلیل آثار ادبی دارد. کتاب هشت بهشت امیر خسرو د چکیده کاملجوزف کمپبل، اسطورهشناس آمریکایی، براساس آرای کارل گوستاو یونگ، به بررسی سفرهای قهرمان در فرهنگهای مختلف پرداخته و در کتاب قهرمان هزار چهره، الگویی برای این سفرها ارائه کرده است. این الگو، قابلیّتهای فراوانی برای تجزیه و تحلیل آثار ادبی دارد. کتاب هشت بهشت امیر خسرو دهلوی یکی از آثاری است که میتواند با الگوی جوزف کمپبل، مورد تطبیق قرار گیرد. پژوهش پیش رو براساس این الگو به بررسی حکایت پسر بازرگان روم و شهر خاموشان در کتاب هشت بهشت امیر خسرو دهلوی پرداخته است. نتیجۀ پژوهش نشان میدهد بجز دو مؤلّفۀ ملاقات با خدا بانو یا باز پس گرفتن نشاط دورۀ کودکی که پیش تر از مرحلۀ گام نهادن قهرمان در جادۀ آزمون ها، در بخش تشرّف آمده و مرحلۀ رسیدن کمک از خارج که قبل از مرحلۀ عبور از آستان بازگشت به دنیای عادّی در بخش بازگشت، ارائه شده -که از نظر کمپل محتمل است- تمام مؤلفههای این داستان با الگوی پیشنهادی جوزف کمبپل، مطابقت کامل دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
13 - نقد زیباشناسی ساختار داستان روز چهارشنبه منظومه هشت بهشت امیرخسرو دهلوی
میثم زارع مریم موسویمیثم زارع دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز مریم موسوی دانشجوی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی امیرخسرو دهلوی از شاعران قرن هفتم و هشتم است که تحتتاثیر منظومههای پنجگانۀ نظامی، منظومههایی سروده است. یکی از این آثار که پنجمین و آخرین منظومه چکیده کاملمیثم زارع دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز مریم موسوی دانشجوی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی امیرخسرو دهلوی از شاعران قرن هفتم و هشتم است که تحتتاثیر منظومههای پنجگانۀ نظامی، منظومههایی سروده است. یکی از این آثار که پنجمین و آخرین منظومه او به شمار میرود، هشتبهشت نام دارد که شاعر تحت تاثیر هفت پیکر نظامی آن را به نگارش درآورده است. در این منظومه، بهرام گور داستان روز چهارشنبه را که داستان شهر خاموشان است، از زبان شاهزاده رومی میشنود. شاعر توانسته است به خوبی این داستان را به تصویر بکشد. این پژوهش با رویکرد زیباشناختی و ساختاری به تحلیل این داستان پرداخته است. برای این منظور مهمترین عناصر ساختاری شعری این داستان که شامل زبان، موسیقی و تخیل میشود، مورد واکاوی و تحلیل قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نشان می-دهد که شاعر در بخش زبانی با بکارگیری واژهها و واجهای برگزیده، در بخش موسیقی با آوردن قافیهها و ردیفهای فعلی و در بخش تخیل با بکارگیری تشبیه و استعارههای متناسب باعث هر چه زیباتر شدن این داستان شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
14 - نوآوریهای ادبی و بلاغی در منظومۀ عاشقانۀ «دولرانی و خضرخان» امیرخسرو دهلوی
مریم کارگر ماندانا منگلی آسیه ذبیح نیا عمرانامیر خسرو دهلوی از عارفان و شاعران مشهور پارسیگوی هندوستان، در نیمۀ دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است. او مرید نظام اولیا (متوفی ۷۲۵ ه.ق) بود و تربیتی که از او یافت، در حوزۀ تصوف به او مقام و مرتبه ویژهای بخشید. منظومۀ عاشقانۀ دُوَلرانی و خَضِرخان در قالب مث چکیده کاملامیر خسرو دهلوی از عارفان و شاعران مشهور پارسیگوی هندوستان، در نیمۀ دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است. او مرید نظام اولیا (متوفی ۷۲۵ ه.ق) بود و تربیتی که از او یافت، در حوزۀ تصوف به او مقام و مرتبه ویژهای بخشید. منظومۀ عاشقانۀ دُوَلرانی و خَضِرخان در قالب مثنوی و به بحرهزج مثمن مقصور یا محذوف در 4519 بیت سروده شد. موضوع این مثنوی عاشقانه، در حکایت واقعی عشق خضرخان، پسر علاءالدیّن محمّدشاهخلجی با دیولدی دختر راجهگجرات است. مقالۀ حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به این پرسش اصلی پاسخ میدهد که با وجود تقلیدی بودن منظومۀ غنایی دولرانی و خضرخان از خسرو و شیرین و لیلی و مجنون نظامی گنجوی، برجستهترین ابداعات و نوآوریهای امیرخسرو در این اثر غنایی کدام است؟ براساس دستاورد تحقیق مهمترین ابداعات امیرخسرو در این منظومۀ عاشقانه، کاربرد استعارات نو و تشبیهات تازه، هنجارشکنی در بهکارگیری التزام بیبدیل، دهنامه نویسی عاشقانه و اجرای طرحواره قالب قصیده و غزل در قالب مثنوی دولرانی و خضرخان است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
15 - ویژگی های سبکی در مثنوی دولرانی و خضرخان امیرخسرو
مریم کارگر ماندانا منگلیامیرخسرو دهلوی از عارفان و شاعران مشهور پارسیگوی هندوستان، در نیمۀ دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است. او مرید نظام اولیا (متوفی ۷۲۵ ه.ق) بود و تربیتی که از او یافت، در حوزۀ تصوف به او مقام و مرتبه ویژهای بخشید. منظومۀ غنایی، ادبی و تاریخی دَوَلرانیخَضِرخان ا چکیده کاملامیرخسرو دهلوی از عارفان و شاعران مشهور پارسیگوی هندوستان، در نیمۀ دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است. او مرید نظام اولیا (متوفی ۷۲۵ ه.ق) بود و تربیتی که از او یافت، در حوزۀ تصوف به او مقام و مرتبه ویژهای بخشید. منظومۀ غنایی، ادبی و تاریخی دَوَلرانیخَضِرخان از مثنوی های اوست که مشتمل بر 4519 بیت است. این مثنوی به بحرهزج مثمن مقصور یا محذوف در داستان واقعی عشق خضرخان، پسر علاءالدیّنمحمّدشاهخلجی با دیولدی دختر راجهگجرات است. منظومه غنایی دولرانی و خضرخان امیرخسرو با رویکرد عرفانی تدوین شده است و آموزههای حکمی و عرفانی در اشعار او کاملا آشکار است. اشعار وی عمدتاً عاشقانه است؛ اما به دلیل تأثیر افکار پیشینیان در حوزۀ به کارگیری اصطلاحات عرفانی، برخی از ابیات وی می تواند قابل حمل بر مضامین عارفانه و به نوعی بازتاب مسایل اجتماعی روزگار شاعر باشد. امیرخسرو در اشعارش از انواع صنایع بدیعی همچون تلمیح، مراعات نظیر، جناس، واج آرایی و... انواع صور خیال همچون تشبیه و استعاره، مجاز و... بهره برده است. منظومۀ غنایی دولرانی و خضرخان در سال 1988 م. در ادارۀ ادبیات دهلی منتشر شد. هم چنین متن فارسی آن در 1336 ش با پیشگفتار و حواشی به زبان اردو در بمبئی چاپ شد. رشید احمد انصاری در سال 1917 منظومه دولرانی و خضرخان تصحیح و با مقدمه اردو در دهلی منتشر کرد. مبنای کار مقاله حاضر نسخه اخیر است که تلاش شد تا شرح و تحلیل متن انجام پذیرد و ارائه گردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
16 - بررسی و تحلیل مضامین تعلیمی در منظومۀ عاشقانۀ هشتبهشت امیرخسرو دهلوی
احمدرضا یلمه ها آسیه ذبیح نیا عمراناکثر مضامین و درونمایۀ داستانهای ادبیات فارسی را اندرزهای اخلاقی تشکیل میدهد. شاعران عارف و اخلاقگرا کوشیدهاند تا مباحث تعلیمی را در لفافۀ داستان بیان کنند؛ که این امر بهسبب جذابیت و تأثیرگذاری بیشتر داستان بوده است. امیرخسرو دهلوی از عارفان نامدار پارسیگوی هندوس چکیده کاملاکثر مضامین و درونمایۀ داستانهای ادبیات فارسی را اندرزهای اخلاقی تشکیل میدهد. شاعران عارف و اخلاقگرا کوشیدهاند تا مباحث تعلیمی را در لفافۀ داستان بیان کنند؛ که این امر بهسبب جذابیت و تأثیرگذاری بیشتر داستان بوده است. امیرخسرو دهلوی از عارفان نامدار پارسیگوی هندوستان، در نیمۀ دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است. هشتبهشت داستانی غنایی و عاشقانه است که با رویکرد تعلیمی و زبان ساده سروده شده و در مقابل هفتپیکر نظامی گنجهای است. امیرخسرو در سرودن منظومۀ عاشقانۀ هشتبهشت هدفی والاتر و بالاتر از بیان قصهای عاشقانه داشته است و هرجا که موقعیت را مناسب میدید، مبانی تعلیمی و اخلاقی را ذکر میکرد. تأکید و ترغیب امیرخسرو در منظومۀ هشتبهشت به اخلاق اجتماعی بوده و او در اشعارش رفتار و اخلاق خوب را توصیه میکند. در این ابیات اندرزی با بیانی حکمتآمیز و خردمندانه، حال و کار آدمی در عرصۀ گیتی به سنجش درمیآید و بیوفایی، عهدشکنی، فزونخواهیها و دیگر صفات اهریمنی سرزنش میشود. هدف از تدوین این مقاله آن است که مضامین تعلیمی و انگیزۀ کاربرد آن در هشتبهشت بررسی شود. از آنجایی که این منظومه از تنوع مضامین اندرزی بسیاری برخوردار است، مقالۀ حاضر میکوشد تا این محتوای آموزشی را تبیین و تفسیر نماید. به همین دلیل محور کلی این تحقیق، بررسی امکانات معانی نهفتۀ تعلیمی در این منظومۀ غنایی و علل بهکارگیری آن است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
17 - اخلاق در مطلع الانوار امیرخسرو دهلوی
مهین پناهیاین پژوهش درصدد پاسخ دادن به این پرسش است که با توجه به عرفانی، تحقیقی و تربیتی بودن مثنوی مطلعالانوار، کدام یک از عناصر اخلاقی در آن به کار رفته است. برای پاسخ به این پرسش ابتدا عناصر اخلاقی از آن استخراج شد و ملکات اخلاقی که در اصطلاح، مقامات نامیده میشوند، همچنین ح چکیده کاملاین پژوهش درصدد پاسخ دادن به این پرسش است که با توجه به عرفانی، تحقیقی و تربیتی بودن مثنوی مطلعالانوار، کدام یک از عناصر اخلاقی در آن به کار رفته است. برای پاسخ به این پرسش ابتدا عناصر اخلاقی از آن استخراج شد و ملکات اخلاقی که در اصطلاح، مقامات نامیده میشوند، همچنین حالات روحی، که به احوال مشهورند، از آنها جدا شد. از دیگر مواردی که در این مقاله به آنها پرداخته شده است، اخلاق فردی و اجتماعی است. همچنین نگارنده در مقالة خود نگاهی به نقد امیرخسرو نسبت به صوفی نمایان دارد. از این پژوهش این نتیجه به دست آمد که امیرخسرو در مطلع الانوار با مشرب اخلاق عارفانه به آموزههای اخلاق فردی مانند شناخت هدف خلقت آدمی، خودشناسی، معرفت خداوند متعال، اخلاص، دنیاگریزی، خلوت، همت، پیروی از پیر و قناعت دعوت کرده است. وی در اخلاق اجتماعی (با تسامح در تفکیک عناصر اخلاق فردی و اجتماعی) به سخاوت، احسان، امانتداری، احترام به پدر و مادر، حفظ جوارح از گناه و تعدّی به دیگران، آداب دوستی و مانند آنها پرداخته است. در مجموع اخلاق در مطلع الانوار را میتوان اخلاق عملی تلقی کرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
18 - بوطیقای امیر خسرو دهلوی
حبیب اله عباسیموضوع اصلی این مقاله بحث و کنکاش دربارة بعد نظری یا به تعبیری بوطیقای امیر خسرو است. در این مقاله با تکیه بر آثار سه چهرة شاعر به اجتمال جلوههای بوطیقای شاعر: محاکات شعری، توصیف، مضمونسازی، وقوعگویی، چیستی شعر، ویژگیهای شاعر، اهمیت سخن و شعر، انواع شاعران، نرگسانگی چکیده کاملموضوع اصلی این مقاله بحث و کنکاش دربارة بعد نظری یا به تعبیری بوطیقای امیر خسرو است. در این مقاله با تکیه بر آثار سه چهرة شاعر به اجتمال جلوههای بوطیقای شاعر: محاکات شعری، توصیف، مضمونسازی، وقوعگویی، چیستی شعر، ویژگیهای شاعر، اهمیت سخن و شعر، انواع شاعران، نرگسانگی شاعر یا خودشیفتگی او به شعر و هنر خود، ترجیح شعر فارسی بر شعر عربی، صنایع و بدایع و نقد شعر، مورد کنکاش قرار گرفته و تبیین شده است. حاصل این جستار دو نکته و دقیقه است. نخست تأیید رأیی که آبشخور اصلی سبک هندی را سرودههای امیر خسرو میداند و دو دیگر اثبات این امر که شعر طوطی هندی محصول نوعی دیالکتیک وابستگی به سنت و گریز از سنت است. پرونده مقاله