نقد زیباشناسی ساختار داستان روز چهارشنبه منظومه هشت بهشت امیرخسرو دهلوی

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

میثم زارع ¹ (دانشجوی دکتری، زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز)
مریم موسوی ² (دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، تهران)

تاریخ دریافت : 1397/10/27 تاریخ پذیرش : 1398/01/20 تاریخ انتشار : 1398/02/15

کلید واژه: زیبایی شناسی, ساختار, امیرخسرو دهلوی, هشت بهشت, روز چهارشنبه,

چکیده مقاله :

میثم زارع دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز مریم موسوی دانشجوی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی امیرخسرو دهلوی از شاعران قرن هفتم و هشتم است که تحت‌تاثیر منظومه‌های پنج‌گانۀ نظامی، منظومه‌هایی سروده است. یکی از این آثار که پنجمین و آخرین منظومه او به شمار می‌رود، هشت‌بهشت نام دارد که شاعر تحت تاثیر هفت پیکر نظامی آن را به نگارش درآورده است. در این منظومه، بهرام گور داستان روز چهارشنبه را که داستان شهر خاموشان است، از زبان شاهزاده رومی می‌شنود. شاعر توانسته است به خوبی این داستان را به تصویر بکشد. این پژوهش با رویکرد زیباشناختی و ساختاری به تحلیل این داستان پرداخته است. برای این منظور مهم‌ترین عناصر ساختاری شعری این داستان که شامل زبان، موسیقی و تخیل می‌شود، مورد واکاوی و تحلیل قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نشان می-دهد که شاعر در بخش زبانی با بکارگیری واژه‌ها و واج‌های برگزیده، در بخش موسیقی با آوردن قافیه‌ها و ردیف‌های فعلی و در بخش تخیل با بکارگیری تشبیه و استعاره‌های متناسب باعث هر چه زیباتر شدن این داستان شده است.

چکیده انگلیسی:

Structural aesthetics criticism of story “ Rooz-e 4shanbe” from “ Hasht Behesht” -poetic (versified) story - by “ Amir Khosro Dehlavi”. Amir Khosro Dehlavi, is a poet of 7th and 8th century, who composed poetic stories impressed by Nezami`s” quintuple poetic”. One of them as his 5th and the last, named” Hasht Behesht” has been written influenced by Nezami`s “ Haft Peykar”. In the mentioned poetic story, Bahram-e Goor, listens to the story “Rooz-e 4shanbe” which is the story of “ Shahr-e Khamoushan” told by the Roman princess. The poet has depicted the story properly. This research by aesthetic and structural approach, is intended for analyzing this story through consideration and analyzing the main structural elements included the language, the rhythm and the imagination. The consequences indicate that the poet by using selective words and phonemes in the language part, suitable rhymes in the rhythm part and accurate similes and metaphors in the imagination part, creates an admirable poetic story. Meysam zare Ph.D. student of Persian language and literature in Shiraz university. Maryam mosavi M.A student of Persian language and literature in Shahid Beheshti university.

منابع و مأخذ:

1. احمدی، بابک (1383)، حقیقت زیبایی، تهران: نشر مرکز.

2. ارسطو (1343)، فن شعر،ترجمۀ عبدالحسین زرین­کوب، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

3. اسکلتن، رابین (1375)، حکایت شعر، ‌برگردان مهرانگیز اوحدی، تهران: ‌نشر میترا، چاپ اول.

4. اسلامی ندوشن، محمد علی(1374)، جام جهان­بین، تهران: انتشارات جامی، چاپ ششم.

5. -----------------(1382)تاملی در حافظ، تهران: یزدان و آثار.

6. امیر خسرو دهلوی(1972)، هشت­بهشت، با تصحیح و مقدمه جعفر افتخار، مسکو: اداره انتشارات دانش.

7. پورنامداریان، تقی (1381)، سفر در مه، تهران: نگاه ویراست جدید.

8. تئودروف تزوتان (1382)، بوطیقای ساختارگرا، ترجمه محمد نبوی، تهران: انتشارات آگاه، چاپ دوم.

9. تولستوی، لئون (1373)، هنر چیست؟ ترجمۀ کاوه دهگان، تهران: هنر.

10. جامی، نورالدین عبدالرحمان (1382)، نفحات­الانس، تصحیح و تعلیق محمود عابدی، تهران: اطلاعات، چاپ چهارم.

11. خرمشاهی، بهاالدین (1370)، سیر بی­سلوک، تهران: معین.

12. سعدی، مصلح بن عبدالله (1383)، کلیات سعدی،تهران: انتشارات پیمان، چاپ ششم.

13. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1368)، موسیقی شعر، تهران: آگاه، چاپ دوم.

14. شمس قیس رازی (1373)، المعجم، تصحیح سیروس شمیسا، تهران: فردوس، چاپ دوم.

15. شمیسا، سیروس (1381)، نگاهی تازه به بدیع، تهران: انتشارات فردوس، چاپ سیزدهم.

16. صفا، ذبیح­الله (1384)، تاریخ ادبیات ایران، ج. 2، تهران: فردوس، چاپ پانزدهم.

17. نصیرالدین طوسی، محمدبن محمد (1352)، معیارالاشعار، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

18. -------------- (1355)، اساس­الاقتباس، تصحیح مدرس رضوى، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

19. علی پور، مصطفی (1378)، ساختار زبان شعر امروز، تهران: فردوس.

20. غریب، رز (1378)، نقد بر مبانی زیباشناسی و تاثیر آن در نقد عربی ترجمۀ نجمه رجایی، مشهد: دانشگاه فردوسی.

21. غنیمی هلال، محمد (1377)، ادبیات تطبیقی، ترجمه سید مرتضی آیت الله زاده شیرازی، تهران: ‌انتشارات امیرکبیر،چاپ اول.

22. فلوطین (1366)، دورة آثار فلوطین، ترجمه محمد حسن لطفی، تهران: خوارزمی، چاپ اول.

23. کروچه، بندتو (1381)، کلیات زیباشناسی، ترجمة فؤاد رحمانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

24. وزیری، علینقی (1338)، زیباشناسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.