ویژگی های سبکی در مثنوی دولرانی و خضرخان امیرخسرو

محورهای موضوعی : پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

مریم کارگر ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران)
ماندانا منگلی ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران(نویسنده مسؤول))

تاریخ دریافت : 1401/04/16 تاریخ پذیرش : 1401/07/23 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: عشق, امیرخسرو, منظومه غنایی, دولرانی و خضرخان,

چکیده مقاله :

امیرخسرو دهلوی از عارفان و شاعران مشهور پارسی‌گوی هندوستان، در نیمۀ دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است. او مرید نظام اولیا (متوفی ۷۲۵ ه.ق) بود و تربیتی که از او یافت، در حوزۀ تصوف به او مقام و مرتبه‌ ویژه‌ای بخشید. منظومۀ غنایی، ادبی و تاریخی ‌دَوَل‌رانی‌خَضِر‌خان از مثنوی های اوست که مشتمل بر 4519 بیت است. این مثنوی به بحرهزج مثمن مقصور یا محذوف در داستان واقعی عشق خضر‌خان، پسر علاء‌الدیّن‌محمّد‌شاه‌خلجی با دیول‌دی دختر راجه‌گجرات است. منظومه غنایی دولرانی و خضرخان امیرخسرو با رویکرد عرفانی تدوین شده است و آموزه‌های حکمی و عرفانی در اشعار او کاملا آشکار است. اشعار وی عمدتاً عاشقانه است؛ اما به دلیل تأثیر افکار پیشینیان در حوزۀ به کارگیری اصطلاحات عرفانی، برخی از ابیات وی می تواند قابل حمل بر مضامین عارفانه و به نوعی بازتاب مسایل اجتماعی روزگار شاعر باشد. امیرخسرو در اشعارش از انواع صنایع بدیعی همچون تلمیح، مراعات نظیر، جناس، واج آرایی و... انواع صور خیال همچون تشبیه و استعاره، مجاز و... بهره برده است. منظومۀ غنایی دولرانی و خضرخان در سال 1988 م. در ادارۀ ادبیات دهلی منتشر شد. هم چنین متن فارسی آن در 1336 ش با پیشگفتار و حواشی به زبان اردو در بمبئی چاپ شد. رشید احمد انصاری در سال 1917 منظومه دولرانی و خضرخان تصحیح و با مقدمه اردو در دهلی منتشر کرد. مبنای کار مقاله حاضر نسخه اخیر است که تلاش شد تا شرح و تحلیل متن انجام پذیرد و ارائه گردد.

چکیده انگلیسی:

Amir Khosrow Dehlavi is one of the famous Persian mystics and poets of India, in the second half of the seventh century and the early eighth century AH. He was a disciple of the saints (d. 725 AH) and the education he received from him gave him a special position in the field of Sufism. The lyrical, literary and historical poem Dolarani and Khezr Khan ُ is one of his Masnavi which contains 4519 verses. This Masnavi to Bahr-e-Hajj is the culprit or omitted in the true story of the love of Khidr Khan, the son of Ala 'al-Din Muhammad Shah Shah Khalaji with "Diwaldi", the daughter of Rajah Gujarat. Amir Khosrow first wrote this story in Persian prose and then arranged it in 715 AH by the order of the Sultan. The lyrical poems of Dolarani and Khezr Khan Amir Khosrow have been compiled with a mystical approach and the theological and mystical teachings are quite obvious in his poems. The lyrical system of Dolarani and Khezr Khan in 1988. Published in Delhi Literature Department. Also, its Persian text was published in 1336 in Mumbai with an introduction and footnotes in Urdu. In 1917, Rashid Ahmad Ansari corrected the system of Dolarani and Khezr Khan and published it in Delhi with the introduction of the army.