-
دسترسی آزاد مقاله
1 - ثعلبی و تفسیر او الکشف و البیان عن تفسیر القرآن
مهرداد عباسیابواسحاق ثعلبی، از مفسران بزرگ نیشابور در قرن چهارم و پنجم هجری است . تفسیر او با نام الکشف والبیان عن تفسیر القرآن نقش مهمی در سیر نگارش های تفسیری و کلامی در سده های بعدی داشته است . دراین مقاله ضمن مروری کوتاه بر حیات علمی و فرهنگی ثعلبی و معرفی اجمالی آثار وی، مه م چکیده کاملابواسحاق ثعلبی، از مفسران بزرگ نیشابور در قرن چهارم و پنجم هجری است . تفسیر او با نام الکشف والبیان عن تفسیر القرآن نقش مهمی در سیر نگارش های تفسیری و کلامی در سده های بعدی داشته است . دراین مقاله ضمن مروری کوتاه بر حیات علمی و فرهنگی ثعلبی و معرفی اجمالی آثار وی، مه م ترین اثر اویعنی تفسیرش به تفصیل معرفی شده است . این معرفی شامل بررسی منابع و روش تفسیری ثعلبی، بیان جایگاهو اعتبار الکشف و البیان در میان تفاسیر و داوری عالمان اسلامی دربارۀ آن است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - خطبۀالبیان و شطحیات عارفان
رضا اسدپورخطبۀالبیان نام یکی از خطبه های منسوب به مولا علی (ع) است که درباره صحت انتساب آن به امام در طول تاریخ دیدگاه های مختلفی وجود داشته است . در این خطبه کلماتآغاز می شود و به شرح حال ایشان به اَنَا مسجعی بر زبان حضرت جاری شده که با ضمیرعنوان ولی و انسان کامل در حالت فنای چکیده کاملخطبۀالبیان نام یکی از خطبه های منسوب به مولا علی (ع) است که درباره صحت انتساب آن به امام در طول تاریخ دیدگاه های مختلفی وجود داشته است . در این خطبه کلماتآغاز می شود و به شرح حال ایشان به اَنَا مسجعی بر زبان حضرت جاری شده که با ضمیرعنوان ولی و انسان کامل در حالت فنای فی الله اشاره دارد . از این رو، این خطبه بهشطحیات اهل تصوف شباهت دارد و همواره از یک سو مورد توجه صوفیان و فرقه هایشیعه و باطنیه، و از سوی دیگر، مورد مخالفت مخالفان تصوف بوده است ، که صحتانتساب آن را رد کرده اند. در این مقاله ابتدا کتاب شناسی خطبه با تقسیم بندی نوع شناسانۀآن معرفی می شود و سپس نسخه شناسی شروح آن از نظر می گذرد . پس از آن، تحلیلتاریخی و نسبت آن با شطحیان اهل تصوف مورد کنکاش قرار می گیرد . برای تحقق اینامر، معانی مختلف شطح از م نظر تصوف، و پیشینۀ شطح گویی در اسلام بررسی شده ودیدگاه روزبهان بقلی و برخی از شارحان این خطبه، نظیر میرشریف نقطوی، دهدارشیرازی،عبدالصمد همدانی، راز ذهبی، میرزای قمی و ... نیز آمده است . در پایان با استناد به نظراتافراد یاد شده خبطۀالبیان به مثابۀ شطح شمرده می شود پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - بررسی تطبیقی شیوه تقابل با اسرائیلیات در دو تفسیر «الکاشف» و «الکشف و البیان»
علی اصغر شعاعی علی تصدیقی شاهرضائی علی غضنفرییکی از مباحث علوم قرآن و حدیث، بحث اسرائیلیات است که وارد برخی از متون اسلامی از جمله تفاسیر قرآن شده‌است مفسران برخوردهای متفاوتی با اسرائیلیات داشته‌اند در تحقیق پیش رو با روش توصیفی تحلیلی شیوه‌ی تقابل با اسرائیلیات در دو تفسیر الکاشف ثعلبی و الکشف و البیان مغنیه مور چکیده کاملیکی از مباحث علوم قرآن و حدیث، بحث اسرائیلیات است که وارد برخی از متون اسلامی از جمله تفاسیر قرآن شده‌است مفسران برخوردهای متفاوتی با اسرائیلیات داشته‌اند در تحقیق پیش رو با روش توصیفی تحلیلی شیوه‌ی تقابل با اسرائیلیات در دو تفسیر الکاشف ثعلبی و الکشف و البیان مغنیه مورد بررسی قرار گرفته‌است. برخی از نتایج تحقیق عبارتنداز: ثعلبی در مباحث مختلف، به اسرائیلیات استناد کرده‌است و گاهی اسرائیلیات را بدون ذکر سند یا با اسناد ضعیف آورده‌است. ایشان در مقدمه تفسیر خود، قصه‌گوئی را روش برتر برای تربیت و نفوذ در دلها معرفی می‌کند، و شاید به همین سبب اسرائیلیات را بدون اظهار نظر نقادانه پیرامون محتوای آنها، نقل کرده‌است؛ اگرچه در موارد نادر، در مقابل اسرائیلیات، با نقل احادیث اهل‌البیت (ع)، قول اصح را انتخاب می‌نماید. اما مغنیه با هدف ارائه تفسیر جوان‌پسند و منطبق با عقل همان طور که در مقدمه‌ی تفسیر خود وعده اجتناب از اسرائیلیات می‌دهد، در متن کتاب نیز به این وعده عمل می‌کند، علیرغم این امر، او روایاتی آورده که یا از منابع بنی‌اسرائیل و قوامیس ذکرشده و یا تطبیق مفهوم آنها با حقایق دین اسلام دشوار می‌نماید ولی مغنیه، با مبانی خاص خود، به ظاهر از کنار آنها با سکوت می‌گذرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - بررسی میزان دقت تفاسیر مجمع‌البیان و کشف‌الاسرار در دلالت های صرفی واژگان اسمی (نمونه موردی:مصدر میمی ومصدر مره)
محمد محمدزاده عسگر بابازاده اقدم حسین خانی کلقایچکیده:تفسیر قرآن کریم به سبب کشف پیچیدگی‌ها و لایه‌های پنهانی الفاظ و آیات قرآن به عنوان یکی از دانش‌های برجسته علوم اسلامی و پر مخاطب علوم انسانی محسوب می‌شود.، این دانش برای رشد و تعالی و جهت نزدیک‌ترشدن با حقیقت و مفهوم واقعی آیات قرآنی ناگزیر است از علوم مختلف بهره چکیده کاملچکیده:تفسیر قرآن کریم به سبب کشف پیچیدگی‌ها و لایه‌های پنهانی الفاظ و آیات قرآن به عنوان یکی از دانش‌های برجسته علوم اسلامی و پر مخاطب علوم انسانی محسوب می‌شود.، این دانش برای رشد و تعالی و جهت نزدیک‌ترشدن با حقیقت و مفهوم واقعی آیات قرآنی ناگزیر است از علوم مختلف بهره ببرد؛ یکی از این علوم دانش صرف است که قالب‌های ساختاری کلمات در زبان عربی را بررسی می‌نماید و این تغییرات ساختاری در اقسام مختلف کلمه معانی و دلالت‌های متعددی را نیز می‌تواند ابلاغ کند، گفتار حاضر به سبب دریافت اهمیت این دانش در تفسیر به روش توصیفی و تحلیلی بر آن شده است تا به این سؤال اساسی پاسخ دهد که آیا مفسران فارسی زبان در تفاسیر چه مقدار به نکات صرفی توجه داشتند و از علم صرف بهره برده‌اند؟ ازاین-رو دو تفسیر مجمع‌البیان و کشف‌الاسرار با تاکید بر دو ساختارصرفی مصدر میمی و مره، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصله نشان می‌دهد که غالباً این دو تفسیر به دلالت‌های صرفی این دو قسم از اسامی چندان توجهی مبذول ننموده‌اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - آسیب‌شناسی کتاب «هرمنوتیک قرآنی طبرسی و مهارت تفسیر قرآن»
محمدعلی مهدوی راد مهدی حبیب اللهی سعید آخوندی یزدیکتاب هرمنوتیک قرآنی، طبرسی و مهارت تفسیر قرآن اثر برویس فاج(Bruce fudge) از جمله آخرین نگاشته‌های خاورشناسان در زمینه تفسیر امامیه است. بررسی کتاب نشان می‌دهد که با وجود ابتکار و تلاش فاج در خلق برخی مطالب کتاب، کاستی‌ها و اشکالات مهمی نیز به چشم می‌خورد. مقاله پیش رو، چکیده کاملکتاب هرمنوتیک قرآنی، طبرسی و مهارت تفسیر قرآن اثر برویس فاج(Bruce fudge) از جمله آخرین نگاشته‌های خاورشناسان در زمینه تفسیر امامیه است. بررسی کتاب نشان می‌دهد که با وجود ابتکار و تلاش فاج در خلق برخی مطالب کتاب، کاستی‌ها و اشکالات مهمی نیز به چشم می‌خورد. مقاله پیش رو، ضمن اشاره به محتوی کتاب و بیان نقاط قوت و ضعف آن، برخی نظریات ناصواب در کتاب را با استفاده از مصادر معتبر و استدلال‌های متقن به بوته نقد گذاشته است. شبهه نسخ و وجود تناقض در قرآن، حل نشدن مسأله تحریف قرآن نزد دانشمندان معاصر، برداشت اشتباه از برخی احادیث از جمله موارد مطرح شده در کتاب فاج است که بایسته بررسی و نقد می‌باشد که در نوشتار حاضر به سامان رسیده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - مقایسه تفسیر امام رضا با دیگر تفاسیر
سید محمد باقر حسینی صبری جلیلیانامام رضا (ع) به عنوان امام هشتم شیعیان در ادامه راه پیامبر اکرم (ص) در تبیین قرآن، روشی منحصر به فرد ارائه داده اند که با تفاسیر معتبر تفاوتی اساسی دارد. ایشان با استفاده از شیوه های قرآن به قرآن، روش مأثور، روش عقلی و کلامی و بعضاً علمی، به تفسیر قرآن پرداخته اند. امام چکیده کاملامام رضا (ع) به عنوان امام هشتم شیعیان در ادامه راه پیامبر اکرم (ص) در تبیین قرآن، روشی منحصر به فرد ارائه داده اند که با تفاسیر معتبر تفاوتی اساسی دارد. ایشان با استفاده از شیوه های قرآن به قرآن، روش مأثور، روش عقلی و کلامی و بعضاً علمی، به تفسیر قرآن پرداخته اند. امام رضا (ع) در تفسیر قرآن، برخلاف تفاسیری چون کشاف و مجمع البیان طبرسی به سراغ ظاهر سخن مانند: لفظ، لغت، بلاغت، صرف، نحو و ... نرفته اند و مانند تفسیر طبری به نقل روایت های صحابه و تابعین نپرداخته اند، یا چون تفسیر اثنا عشری جمع آوری کننده دیگر تفاسیر نمی باشند. با توجه به شرایط زمانه ایشان و سؤالات و ابهاماتی که در محضرشان مطرح می شد به تفاسیر مفید و حقیقت و کنه آیات اشاره داشته اند و در بسیاری از موارد به تفاسیر تأویل گونه و بیان مصداق بسنده کرده اند. ایشان از اسرائیلیات و روایت های صحابه به تابعین به دور بوده اند و نکات بیان شده در تفاسیر ایشان در کمتر تفسیری وجود دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - أهمیة نهج الحقول الدراسیة المتداخلة فی تحليل الجوانب البلاغية والأدبية فی القرآن الكريم
محمدامین رودینی جواد سعدون زاده سهاد جادرییمیل الفنانون فی أیامنا هذه إلی الأنشطة الجماعیة أكثر من أي وقت مضی فی خلق الأعمال حیث تتکون هذه المجموعات من أشخاص باختصاصات مختلفة. إنها طريقة يحافظ فيها كل تخصص تماماً علی مفاهيمه وبنيته ومبادئه وأسسه وطرقه، فضلاً عن الترتيب الذي يتم تقديمه به، وفيه يتوازی تخصصان أو چکیده کاملیمیل الفنانون فی أیامنا هذه إلی الأنشطة الجماعیة أكثر من أي وقت مضی فی خلق الأعمال حیث تتکون هذه المجموعات من أشخاص باختصاصات مختلفة. إنها طريقة يحافظ فيها كل تخصص تماماً علی مفاهيمه وبنيته ومبادئه وأسسه وطرقه، فضلاً عن الترتيب الذي يتم تقديمه به، وفيه يتوازی تخصصان أو أكثر مع برامج فريدة وبالطبع مع أساليب محددة لكل مجال ويقوم كل تخصص بفحص قضايا محددة ربما أهمية وجهات النظر المختلفة المستمدة من تخصصات مختلفة حول موضوع واحد تعتبر أحد أسباب إتباع هذه المناهج. تساعد موضوعات العلوم القرآنية وامتدادها إلی الموضوعات الأدبية والبلاغية من زوايا التخصصات المختلفة علی تعميق الموقف والفهم الصحيح لمفاهيم کلام الوحي. تهدف هذه الدراسة إلی تعريف مکانة المفاهيم القرآنية من وجهة نظر أدبية وبلاغية. لقد تمت الدراسة بطريقة البحث التحليلي الوصفي والأدوات المستخدمة هی المصادر المکتبیة بموضوعات التفسير والأدب والبلاغة العربية. تدل نتائج هذه الدراسة إلی أن تقييم المفاهيم القرآنية من منظور العلوم المختلفة یشیر إلی التقدم والتطورات في الفترة الأدبية المعاصرة حیث نجد القرآن نصاً مناسباً للدراسة والبحث من خلال الدخول في مجال اللغة العربية والإلمام بمحتويات هذه الفترة. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - علم الدلالة للألفاظ العربیة فی "البـیان والتبیـین" عند الجاحظ
فیروز حریرچی سیدة رقیة مهری نژادیعتبر الجاحظ من أبرز مشاهیر العلم والأدب فی العالم، کما یعتبر إلى جانب اضطلاعه فی مختلف العلوم والمعارف والأدب، من جهابذة علم الکلام والعقائد، بحیث وضع باسمه مذهب جدید سمِّی فی تاریخ علم الکلام بالجاحظیّة. أما آثاره ومؤلفاته، أیّا کان موضوعها، فلا تکاد تخلو من الجانب ال چکیده کاملیعتبر الجاحظ من أبرز مشاهیر العلم والأدب فی العالم، کما یعتبر إلى جانب اضطلاعه فی مختلف العلوم والمعارف والأدب، من جهابذة علم الکلام والعقائد، بحیث وضع باسمه مذهب جدید سمِّی فی تاریخ علم الکلام بالجاحظیّة. أما آثاره ومؤلفاته، أیّا کان موضوعها، فلا تکاد تخلو من الجانب الأدبی، بل ویغلب علیها الأسلوب الأدبی. إن من أهم مآثر الجاحظ کتاب "البیان والتبیـین" الذی طبقت الآفاق شهرته، ویحتوی علی العدید من المواضیع المفیدة. ومما یستشف فی هذا الکتاب فضلا عن تعدد الموضوعات هو ما عرض الجاحظ من مقدرته العلمیة الکبیرة، وقریحته الأدبیة الفائقة، ومن أبلغ أعماله فی الکتاب أهمیة من الوجهة الأدبیة، یمکن الإشارة إلى دراسات علم الدلالة للألفاظ وفق المنهجین القدیم والحدیث، وإن قام علم الدلالة الحدیثة علی أسس لم تکن معهودة شائعة فی القدیم، فلا یدل هذا علی أن المناهج التی کان المتقدمون یتناولون بحوثهم علی أساسها غیر مقبولة لدی المعاصرین، وقد حاولت کاتبة هذه السطور فی إثبات وثاقة أخبار المتقدمین وإتقان أسالیب استخدمها الجاحظ کأحد المتقدمین فی بیان الألفاظ وتفسیرها. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - دور الشعر فی تفسیر مجمع البیان لعلوم القرآن
محمد رضا حاجی اسماعیلی مجید خزاعی زهرا قاسم نژادأشرنا فی هذا المقال إلی استخدام الطبرسی صاحب مجمع البیان لعلوم القرآن للشعر، والطبرسی استخدم الشعر لمعالجة الجوانب المختلفة للآیة واعتمد علی الشعر اعتمادا أساسیا لدعم آرائه وحججه. واختیار الطبرسی للشاهد الشعری، الذی سنعالجه فی هذا المقال، یجعل منه ذوّاقة فی الأدب والنقد چکیده کاملأشرنا فی هذا المقال إلی استخدام الطبرسی صاحب مجمع البیان لعلوم القرآن للشعر، والطبرسی استخدم الشعر لمعالجة الجوانب المختلفة للآیة واعتمد علی الشعر اعتمادا أساسیا لدعم آرائه وحججه. واختیار الطبرسی للشاهد الشعری، الذی سنعالجه فی هذا المقال، یجعل منه ذوّاقة فی الأدب والنقد والتفسیر، خاصة عندما تکون اختیاراته جیّدة، وربما کان فی ذلک ردّ للنظریة القائلة إنّ القرآن الکریم ضدّ الشعر أو یحرّم الشعر. إنّ إحصاء مظاهر دور الشعر فی مجمع البیان لعلوم القرآن غیر یسیر، لکثرة الشواهد فیه وتشعّب مواضیعها ومهما حاولنا التمثیل علی هذه المظاهر نجد أنفسنا قاصرة عن إیفاء حقّها، فلکل شاهد قصة وموضوع وغرض؛ لذا سیقتصر عملنا فی هذا المقال علی تبیان أهم الجوانب الشعریة الرئیسة حرصا علی الإیجاز. سنحاول تنظیم هذه الجوانب من خلال تقسیمات أساسیة شاملة تندرج تحتها المواضیع المتشابهة، ولعلّ هذا التنظیم کاف لتجسید نظرة شمولیة تکفی لترکیز أغراض الطبرسی وأهدافه من خلال اهتمامه بالشاهد الشعری، وإظهار تمکنه من العلوم المختلفة، والکشف عن شخصیته الدینیّة والأدبیّة. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - تعرُّف الجاحظ خلال نثره؛ البیان و التبیین
فیروز حریرچی سیّد ابراهیم دیباجی سیّد حسن میربهبهانیهو ابوعثمان عمرو بن بحر الجاحظ من الادباء الشهیر فی القرن الثالث للهجرة. انّه حُظِی بذکاء وافر و مثابرةٍ فی العمل، و استمدَّ ببیئة مولده الجغرافیة أی البصرة الّتی کانت میناءَ تجاریةً تَتَجوّل فیه الاجناسُ المختلفة و مذاهبُ شتّی و الاَلسِنَةُ المتنوعة، و أیضا وقوعُه فی م چکیده کاملهو ابوعثمان عمرو بن بحر الجاحظ من الادباء الشهیر فی القرن الثالث للهجرة. انّه حُظِی بذکاء وافر و مثابرةٍ فی العمل، و استمدَّ ببیئة مولده الجغرافیة أی البصرة الّتی کانت میناءَ تجاریةً تَتَجوّل فیه الاجناسُ المختلفة و مذاهبُ شتّی و الاَلسِنَةُ المتنوعة، و أیضا وقوعُه فی موقع تاریخی خاص أی عصر ازدهار الحکومة العباسیة و رفعتها خاصةً عصر مأمون و هو عصر نشأة الثقافة الاسلامیةِ. سنحت لـلجاحظ فرصةُ خلق المعالم الادبیةِ علی الاخص کتاب البیان و التبیین. کتاب البیان و التبیین ذاتُ نثر خالص، واقعی، طبیعی، بعید عن التکلّف، ذات بهجة، ساخر، صریح، شفاف، مشحون من الاستطراد و الاستشهاد بالشعر الجاهلی و الاموی، و معالم القصّاصین و الشواهدالقرآنیة عربیة الصبغة. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
11 - تاثیرپذیری مجمع البیان در مباحث کلامی از مفسران و محدثان پیشین با تاکید بر التبیان شیخ طوسی
لیلا اسدی عبدالمجید طالب تاشچکیدهشیخ طوسی در تفسیر التبیان مباحث عقلی-کلامی را بیان کرده و از اساتید بزرگی چون سید مرتضی و شیخ مفید در این زمینه بهره برده و از عقل گرایی مکتب کلامی بغداد تأثیر گرفته است. لذا مباحث کلامی شیعه در تفسیر التبیان بسیار برجسته و نمایان است. تاثیر این گرایش بر مفسران بعد چکیده کاملچکیدهشیخ طوسی در تفسیر التبیان مباحث عقلی-کلامی را بیان کرده و از اساتید بزرگی چون سید مرتضی و شیخ مفید در این زمینه بهره برده و از عقل گرایی مکتب کلامی بغداد تأثیر گرفته است. لذا مباحث کلامی شیعه در تفسیر التبیان بسیار برجسته و نمایان است. تاثیر این گرایش بر مفسران بعد از شیخ طوسی، علی الخصوص طبرسی غیر قابل انکار است. انعکاس مباحث کلامی و شیوه برخورد شیخ طوسی با آنها در تفسیر مجمع البیان مشهود است. با توجه به خصوصیات عصری قرن های پنجم و ششم که در آن مناقشات و احتجاجات کلامی به اوج خود رسیده بود این دو مفسر در صدد پاسخگویی به این شبهه ها برآمدند. در این پژوهش میزان تاثیرپذیری طبرسی از شیخ طوسی و برخی از مفسران و محدثان پیش از وی و روش آنها برای دفاع از مبانی کلام شیعه مورد بررسی قرار گرفته است. شیوه شیخ طوسی و طبرسی در این زمینه یکسان است و ایشان با استناد به آیات قرآن، روایات، مباحث لغوی و ادبی و استدلال های عقلی به پاسخگویی به این مناقشات پرداختند پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
12 - دسته‌بندی روایات تاریخی در مجمع البیان
مجید معارف سیده عاطفه قرشی علیرضا دل افکار محمد هادی امین ناجیهدف از پژوهش حاضر، گونه‌شناسی و دسته‌بندی روایات با کارکرد تاریخی در تفسیر مجمع‌البیان است. الگوی مورد استفاده در این مقاله، گونه‌شناسی مبتنی بر روش است. گونه‌شناسی مبتنی بر روش در حوزۀ تفسیر قرآن الگویی است که با توجه به سه نوع رویکرد رابطه‌نگرانه، کارکرد‌گرایانه و ساخ چکیده کاملهدف از پژوهش حاضر، گونه‌شناسی و دسته‌بندی روایات با کارکرد تاریخی در تفسیر مجمع‌البیان است. الگوی مورد استفاده در این مقاله، گونه‌شناسی مبتنی بر روش است. گونه‌شناسی مبتنی بر روش در حوزۀ تفسیر قرآن الگویی است که با توجه به سه نوع رویکرد رابطه‌نگرانه، کارکرد‌گرایانه و ساختار‌گرایانۀ دانشمندان علوم حدیث به گونهبندی و تحلیل گونه‌ها می‌پردازد. در مطالعۀ حاضر این نوع از گونه‌شناسی رویکردی توصیفی ـ تحلیلی به سنخ‌شناسی کارکرد‌گرا در روایات دارد. بر همین اساس سه دسته روایت ــ شامل روایات ترتیب نزول سوره‌ها، روایات اسباب نزول و حاکی از فضای صدور سوره‌ها، و روایات حکایت‌‌کنندۀ جزئیات قصص و داستان‌های انبیاء و اقوام پیشینــ تحت عنوان کارکرد تاریخی روایات گونهبندی و تحلیل می‌شوند. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد روایات ترتیب نزول و بخش عمدۀ روایات اسباب نزول حاوی اطلاعاتی است از وقایع تاریخی یا وقایعی که در شکل‌‌گیری تاریخ بعد از اسلام اهمیت داشته‌اند. همچنین، روایات حکایت‌کننده جزئیات قصص، شامل 308 روایت است که با توجه به کارکرد تاریخی آنها در 9 نوع مختلف قابل دسته‌بندی است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
13 - معرفی و تصحیح نسخۀ خطی شرح خطبة البیان به روایت میر شریف آملی
رضا اسدپورخطبة البیان نام یکی از خطبه‌های منسوب به مولا علی(ع) است که در خصوص صحت انتساب آن به ایشان، دیدگاه‌های مختلفی در طول تاریخ مطرح شده است. در این خطبه، کلمات مسجعی بر زبان حضرت جاری شده است که با ضمیر انا آغاز شده و به شرح حال ایشان در مقام ولی و انسان کامل در حالت فنای ف چکیده کاملخطبة البیان نام یکی از خطبه‌های منسوب به مولا علی(ع) است که در خصوص صحت انتساب آن به ایشان، دیدگاه‌های مختلفی در طول تاریخ مطرح شده است. در این خطبه، کلمات مسجعی بر زبان حضرت جاری شده است که با ضمیر انا آغاز شده و به شرح حال ایشان در مقام ولی و انسان کامل در حالت فنای فی‌الله اشاره دارد. بدین سبب به شطحیات اهل تصوف و اقوال اهل غلو شباهت داشته و همواره مورد توجه صوفیان و فرقه‌های شیعه و باطنیه بوده است. از این خطبه و شروح آن، نسخه‌های خطی بسیاری در کتابخانه‌های ایران و کشورهای دیگر وجود دارد. یکی از این شروح متعلق به شخصی به نام میر شریف از سدۀ دهم هجری است که تاکنون ناشناخته بوده است. از این شرح، نسخه‌های متعددی با تفاوت‌هایی چند در دست است. نسخه‌ای که نام میر شریف را در مقدمه و انتهای خود دارد، به شمارۀ 1015 در کتابخانۀ دانشگاه تهران موجود است. در این مقاله، ابتدا میر شریف و رسالۀ شرح خطبة البیان وی معرفی شده و پس از گزارش نسخه‌های مختلف برجای‌مانده از این اثر، تصحیح نسخۀ خطی شمارۀ 1015 این رساله همراه با مآخذ آیات و روایات و اشعار و تفاوت‌های نسخه‌بدل از نظر می‌گذرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
14 - متن شناسی و تحلیل آموزه‌های تعلیمی و عرفانیِ ملاحتِ احمدی منظومه ای اخلاقی در مدح نبی (ص)
سید امیر جهادی حسینی حمیدرضا خوارزمیمحمد کاظم صاحب (قرن یازدهم قمری) متخلص به مسیح البیان از شاعران خوش قریحه و در عین حال کمتر شناخته شدۀ روزگار صفوی است که در برخی منابع نیز با شاعر دیگری اشتباه گرفته شده است. آثار وی مشتمل بر دیوان و مجموعه مثنوی هایی است به عناوین ملاحت احمدی، صباحت یوسفی، آینه خانه و چکیده کاملمحمد کاظم صاحب (قرن یازدهم قمری) متخلص به مسیح البیان از شاعران خوش قریحه و در عین حال کمتر شناخته شدۀ روزگار صفوی است که در برخی منابع نیز با شاعر دیگری اشتباه گرفته شده است. آثار وی مشتمل بر دیوان و مجموعه مثنوی هایی است به عناوین ملاحت احمدی، صباحت یوسفی، آینه خانه و پری خانه. دیوان وی را یکی از محققان در سال های گذشته تصحیح و طبع کرده است، اما مثنوی های صاحب هنوز تصحیح و منتشر نشده است. مسئلۀ پژوهش فعلی در ناشناخته ماندن مثنوی ملاحت احمدی و عدم توجه به ارزش های متنی و ادبی اثر است. در این نوشتار مثنوی ملاحت احمدی که از جمله منظومه های تعلیمی و آیینی ادب فارسی در عصر صفوی است، از منظر متن شناسی و با روش تحلیل و توصیف محتوای کیفی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. ملاحت احمدی در بحر خفیف سروده شده است؛ کلیّت اثر به ستایش نبی مکرم اسلام (ص) اختصاص دارد. مهم ترین خصیصۀ اثر، جنبۀ آیینی منظومه است. ضمن متن حکایات کوتاه و بلند بسیاری که بعضاً رنگ و بوی واقعیت دارند نیز نقل شده است و شاعر گاه با زبانی صریح و مستقیم و گاه در خلال همین حکایات و تمثیلات آموزه های تعلیمی و عرفانی را با زبانی غیر مستقیم و با لحنی ساده و بی پیرایه برای مخاطبان تبیین می کند. از جمله عناصر تعلیمی پربسامد و مؤکد در منظومه؛ اهتمام شاعر نسبت به نفی اخلاق ذمیمه و ملکه ساختن فضایل معرفتی است؛ توضیح و تبیین مبانی و اصطلاحات عرفانی و مباحث تفسیری قرآن و حدیث را نیز وجهۀ همّت شاعر بوده است. سبک اثر تا حد زیادی متأثر از حدیقۀ سنایی است، زبان اثر نسبتاً روان و استوار است و گاهی لحن و رنگ و بوی غنایی نیز در شعر تنیده شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
15 - جایگاه عشق در تفسیر عرفانی عرایس البیان روزبهان بقلی
قدرت‌الله خیاطیان فاطمه سلیمانی کوشالیمسأله عشق از قرن دوم هجری و در اندیشه عارفانی نظیر رابعه عدویه به‌طور جدی مطرح شد و در قرون بعدی به رغم مخالفت‌های برخی از فقها و اهل حدیث، همچنان به روند رو به رشد خود ادامه داد و در اندیشه کسانی چون روزبهان بقلی (608-522 ق.) به اوج خود رسید. روزبهان، بنای طریقت خویش ر چکیده کاملمسأله عشق از قرن دوم هجری و در اندیشه عارفانی نظیر رابعه عدویه به‌طور جدی مطرح شد و در قرون بعدی به رغم مخالفت‌های برخی از فقها و اهل حدیث، همچنان به روند رو به رشد خود ادامه داد و در اندیشه کسانی چون روزبهان بقلی (608-522 ق.) به اوج خود رسید. روزبهان، بنای طریقت خویش را در تصوف بر عشق نهاد و این موضوع در عرفان وی بسیار برجسته و چشمگیر است؛ به گونه ای که در تمامی آثاری که از او برجای مانده، خصوصاً تفسیر عرفانی عرایس البیان، تأثیر نگاه عاشقانه او کاملاً مشهود است. تفسیر عرفانی عرایس البیان، با عباراتی ادبی دارای صبغه عرفانی در پی کشف معانی باطنی آیات قرآن است. این تفسیر که متأثر از تعمق ژرف روزبهان در باب کلام وحی است، بازتاب دهنده اندیشه های ناب او در باب عشق به حق و طریق وصول به آن است. در این بررسی می‌کوشیم جایگاه عشق را در این کتاب بازنماییم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
16 - بررسی و تحلیل اضداد در دو تفسیر مجمع البیان و روض الجنان
محسن قاسم پور مرضیه صالح پوراضداد یکی از انواع روابط معنایی بین الفاظ و از مباحث لغوی است که در متون تفسیری و در ذیل مباحث ادبی مورد توجه مفسران قرار گرفته است. این مقاله بر آن است که پدیدة اضداد در تفسیر مجمع¬البیان و روض¬الجنان را، بنا به جایگاه ویژة مباحث لغوی در این دو تفسیر، مورد کندو چکیده کاملاضداد یکی از انواع روابط معنایی بین الفاظ و از مباحث لغوی است که در متون تفسیری و در ذیل مباحث ادبی مورد توجه مفسران قرار گرفته است. این مقاله بر آن است که پدیدة اضداد در تفسیر مجمع¬البیان و روض¬الجنان را، بنا به جایگاه ویژة مباحث لغوی در این دو تفسیر، مورد کندوکاو قرار دهد. از این رو با نگاهی به پیشینة اضداد و اشاره به دیدگاه¬های موافقان و مخالفان، اضداد در علوم قرآن و جایگاهش در مجمع¬البیان و روض¬الجنان را مورد ارزیابی قرار داده است. رهاورد این پژوهش، معطوف به این حقیقت است که طبرسی و ابو¬الفتوح با پذیرش وجود کلمات اضداد در قرآن، در تفسیر آیاتی که این کلمات در آن¬ها به کار رفته¬اند، از معانی متضادشان بهره برده¬اند. پرونده مقاله
سکوی نشر دانش
سند یا سکوی نشر دانش ،سامانه ای جهت مدیریت حوزه علمی و پژوهشی نشریات دانشگاه آزاد می باشد
پیوندهای سایت
مراکز مرتبط
پشتیبانی
صفحات رسمی
حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1403-1400