فهرست مقالات

• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  1 - کاربرد جملات خبری و انشایی با استفاده از وام واژگان غربی و مضمون‌آفرینی در اشعار میرزاده عشقی
  علی قائم پناه تاج آبادی مریم غلامرضا بیگی مجید حاجی زاده عسکری
  10.30495/dk.2022.1968889.2595
  سیّد محمّد رضامیرزاده عشقي، شاعر، نويسنده و روزنامه‌نگار ايراني در سال 1273 ه..ش در همدان به دنیا آمد. وی از چهره‌های سرشناس و پرشور عصر مشروطه در ايران به شمار می‌رود. عاطفه و موسیقي در شعر وی با هم پیوندی ناگسستنی و صنايع ادبی و علوم معانی در شعرش نقش برجسته‌ای دارند. چکیده کامل

  سیّد محمّد رضامیرزاده عشقي، شاعر، نويسنده و روزنامه‌نگار ايراني در سال 1273 ه..ش در همدان به دنیا آمد. وی از چهره‌های سرشناس و پرشور عصر مشروطه در ايران به شمار می‌رود. عاطفه و موسیقي در شعر وی با هم پیوندی ناگسستنی و صنايع ادبی و علوم معانی در شعرش نقش برجسته‌ای دارند. آنچه در شعر عشقي نمايان است، جنبۀ اجتماعي شعر اوست به‌ گونه‌ای که محتوای اجتماعي - سیاسي اشعارش با زندگي مردم معاصر، پیوند خورده است. نویسنده در این پژوهش درصدد آن است تا به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و روش کتابخانه‌ای، انواع جملات خبری و انشایی با استفاده از وام واژگان غربی را در اشعار عشقی، مورد ارزیابی و تحلیل قرار دهد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که عشقی در جمله‌های خبری و انشایی با استفاده از وام واژگان غربی و با تصویرسازی و مضمون‌آفرینی، با زبان طنز و کنایه به‌نقد مسائل اجتماعی و سیاسی، نابسامانی اوضاع مملکت و دخالت بیگانگان در امور حکومتی پرداخته و به¬خوبی توانسته است، تصاویر شعری را در خدمت آرمان¬های اجتماعی و سیاسی خود به کار گیرد و انتقادهای تند سیاسی را در قالب جمله‌های خبری و انشایی بیان کند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  2 - خوانش تأویلی آتش در تفاسیر عرفانی قرآن تا قرن ششم با تأکید بر قصه ابراهیم (ع) و موسی (ع)
  افسانه رحیمیان بهمن نزهت
  مفسران عارف با الهام‌گیری از این فرموده امام صادق (ع) که «زبان قرآن چندبعدی است»، سطوح معنایی متعددی برای قرآن در نظر گرفته‌اند و بر این مهم که تفسیر امری پایان‌ناپذیر است، پای فشرده‌اند. این جستار با مطالعه تفاسیر عرفانی از آغاز تا قرن ششم، در پی نمایاندن ظرفیت بالای ز چکیده کامل

  مفسران عارف با الهام‌گیری از این فرموده امام صادق (ع) که «زبان قرآن چندبعدی است»، سطوح معنایی متعددی برای قرآن در نظر گرفته‌اند و بر این مهم که تفسیر امری پایان‌ناپذیر است، پای فشرده‌اند. این جستار با مطالعه تفاسیر عرفانی از آغاز تا قرن ششم، در پی نمایاندن ظرفیت بالای زبان تأویلی در مضمون‌سازی و گذر از زبان سطحی و ظاهر الفاظ قرآنی در دو قصه «افکنده شدن حضرت ابراهیم (ع) در آتش و سرد شدن آن بر ایشان، و تجلی خدا بر حضرت موسی (ع) در هیئت آتش از درخت» است. نگارندگان با روش اسنادی و تحلیل محتوا، در صدد پاسخگویی به پرسش‌هایی چون: زبان تأویلی تا چه اندازه در ارائه خوانش‌های متفاوت و گذر از نظام تک‌معنایی درباره مقوله آتش مؤثر بوده است؟ و اینکه آیا نوع برداشت مفسران عارف از مفهوم نمادین آتش در داستان مواجهه هر دو پیامبر با وجود اختلاف در معنی سمبلیک و نمادین آن، در نهایت به یک مفهوم واحد انجامیده است؟، برآمده‌اند. یافته‌ها بیان‌گر آن است که مفسران عارف با اتکاء بر خوانش تأویلی در آتش هر دو قصه از معانی قراردادی و مألوف و نظام تک‌معنایی فراتر رفته‌اند و به ساحتی عمیق‌تر از معانی و خوانش‌هایی متفاوت دست یافته‌اند و در پذیرش مفاهیم رمزگونه به‌عنوان معانی دیگر آتش و در ضمن مرور یک دوره از مراحل سيروسلوك انفسی، طريقت عملي و نظري و مقامات عرفاني در ذهن مخاطب مؤثر بوده‌اند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  3 - وجد در امهات متون منثور عرفانی قرون 4-6 (ه.ق)
  شعله سبزواری فاطمه حیدری
  وجد از جمله واردات غیبی است که با احداث صفاتی چون سرور، حزن، فرح و ترح موجب انقطاع سالک از استشعار به خود می‌شود. وجد در متون عرفانی با تعاریف متعددی نظیر غلبه حال، اصابت الم، آتشی افروخته و مانند این‌ها به کار رفته است. نظر به گستردگی تعاریف و مفاهیم وجد، در این پژوهش چکیده کامل

  وجد از جمله واردات غیبی است که با احداث صفاتی چون سرور، حزن، فرح و ترح موجب انقطاع سالک از استشعار به خود می‌شود. وجد در متون عرفانی با تعاریف متعددی نظیر غلبه حال، اصابت الم، آتشی افروخته و مانند این‌ها به کار رفته است. نظر به گستردگی تعاریف و مفاهیم وجد، در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و نیز اسناد کتابخانه‌ای به بررسی و طبقه‌بندی آن در امهات متون منثور عرفانی قرون (۴-۶) هجری قمری پرداخته شده است. نتایج بررسی نشان می‌دهد: وجد موهبتی الهی است که بی‌تکلف به دل آید و اکتسابی نیست. سیر بررسی مفهوم وجد بیانگر آن است که اسبابی زمینه دریافت این وارد غیبی را فراهم می‌کند و نیز شامل اقسام و مراتبی است که تعیین کننده درجه وجد واجدان و تقسیم آنان به مبتدی، متوسط و منتهی است. نمود و آثار وجد با توجه به قوّت و ظرفیت واجدان متفاوت بوده با خود پیامدهای معرفتی به همراه دارد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  4 - اندیشه های تعلیمی در نثر صادق هدایت
  امان اله صفرزایی عباس نیکبخت مریم شعبانزاده
  مفاهیم و اندیشه¬های تعلیمی در آثار کهن زبان فارسی به دو صورت مستقیم؛ در قالب پند، موعظه، امر، نهی وغیرمستقیم؛ در پردۀ داستان و حکایت بیان ‌شده‌اند. با پیدایش انقلاب مشروطه و پس ‌از آن با توجه به تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی، مفاهیم و اندیشه‌های تعلیمی جلوه¬ای¬ چکیده کامل

  مفاهیم و اندیشه¬های تعلیمی در آثار کهن زبان فارسی به دو صورت مستقیم؛ در قالب پند، موعظه، امر، نهی وغیرمستقیم؛ در پردۀ داستان و حکایت بیان ‌شده‌اند. با پیدایش انقلاب مشروطه و پس ‌از آن با توجه به تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی، مفاهیم و اندیشه‌های تعلیمی جلوه¬ای¬ متفاوت با دوره‌های گذشته یافت. در این دوره، به‌ خصوص در آثار منثور زبان -فارسی، مفاهیم تعلیمی بیشتر به‌ صورت غیرمستقیم و تلویحی در لایه‌های پنهانِ داستان، رمان، طنز و انتقاد اجتماعی به‌ گونه‌ای تشویقی یا تحذیری آمده¬اند. صادق هدایت از نویسندگان مشهور این دوره است که در آثار داستانی خویش، با بیان واقعیت‌ها و انتقاد از اوضاع اجتماعی روزگارش، فضیلت¬ها، رذیلت‌ها و رفتارهای متضاد با ارزش‌های انسانی و اجتماعی را به مخاطبان معرفی می¬نماید و به‌ صورت غیرمستقیم به آن¬ها می¬آموزد که با آگاهی و شعور و پرهیز از رفتارهای نادرست فردی و اجتماعی، مسیر درست رسیدن به ‌مراتب عالیِ انسانی و قله¬های منیع خوشبختی را بشناسند و به سمت ‌و سوی فضایل اخلاقی و اجتماعی گام بردارند. در این نوشتار، چند نمونه از جلوه‌های گوناگون مفاهیم و مؤلفه¬های¬ تعلیمی و چگونگی کاربرد آن¬ها در آثار صادق هدایت به شیوۀ تحلیلی - توصیفی مورد بررسی قرارگرفته است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  5 - عصيان و براندازی در حماسه های ملی ايرانی (بهمن نامه، کوش نامه و گرشاسپ نامه)
  مهدی میرزارسول زاده احمد گلی قدمعلی سرامی
  عصيان اساس و بن¬مایة حماسه و عامل پیش¬برندة آن است. کارکرد عصیان در حماسه مانند پیرنگ در داستان است که توالی منطقی رخدادها را سامان می¬بخشد. به بیانی دیگر، در صورت فقدان عصیان، حماسه قادر به صیرورت نیست. یکی از انواع گونه¬گون عصیان در متون حماسی ملی ایرانی، عصیان با هدف چکیده کامل

  عصيان اساس و بن¬مایة حماسه و عامل پیش¬برندة آن است. کارکرد عصیان در حماسه مانند پیرنگ در داستان است که توالی منطقی رخدادها را سامان می¬بخشد. به بیانی دیگر، در صورت فقدان عصیان، حماسه قادر به صیرورت نیست. یکی از انواع گونه¬گون عصیان در متون حماسی ملی ایرانی، عصیان با هدف جابجایی ساختار حاکمیتی و تحصیل قدرت است که بر پایة انگیزه-های مختلف، نظیر بیداد پادشاهان، آزمندی عاصیان و... صورت می¬گیرد. پاره¬ای از براندازي¬ها وجه نظامي داشته، توسط درباريان، بزرگان، وزیران و پهلوانان تمهید و انجام می¬شود و برخی دیگر از براندازي¬ها توسط اقشار عادي و عمومي جامعه محقق مي¬شود. در ادبيات سياسي امروز، از نوع اول ذیل عنوان «کودتا» و از نوع اخیر به نام «انقلاب» ياد مي¬شود. در پژوهش حاضر، هجده حماسة ملی ایرانی مورد بررسی قرار گرفته و جز در شاهنامه که جزو منظومه¬های مورد کنکاش در این پژوهش نیست، چنین عصیان¬هایی در کوش¬نامه، بهمن¬نامه و گرشاسپ¬نامه یافت شده است که نوشتار زیر، ناظر بر توصیف و تشریح آنهاست. در اين پژوهش که به شیوة توصیفی-تحلیلی انجام شده، عصيان¬ها از منظر انواع (فردي، گروهی و اجتماعی)، ادوار، انگيزه و محرک، تعلق طبقاتي عاصي/عاصيان، نتايج نهايي عصيان و وضعيت اجتماعي بعد از آن در سه منظومة یاد¬شده مورد بحث، بررسي و نتيجه¬گيري قرار گرفته است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  6 - آموزه‌های دینی در رُمان «دخیل عشق»
  احمد حیدری گوجانی محسن ذوالفقاری حسن حیدری حجت اله امیدعلی
  رویداد انقلاب اسلامی در فضای فرهنگی و سیاسی ایران دگرگونی‌هایی ایجاد کرد و دستاوردهایی به ‌همراه داشت. از این رهگذر، جریانی دینی در ادبیات داستانی پدید آمد. تحلیل عناصر داستانی در ادبیّات انقلاب، هدف و چرایی این پدیده را بازمی‌تاباند. این پژوهش با هدف استمرار گسترۀ پژوه چکیده کامل

  رویداد انقلاب اسلامی در فضای فرهنگی و سیاسی ایران دگرگونی‌هایی ایجاد کرد و دستاوردهایی به ‌همراه داشت. از این رهگذر، جریانی دینی در ادبیات داستانی پدید آمد. تحلیل عناصر داستانی در ادبیّات انقلاب، هدف و چرایی این پدیده را بازمی‌تاباند. این پژوهش با هدف استمرار گسترۀ پژوهش‌های ادبیات انقلاب در پی واکاوی چگونگی رویکرد مریم بصیری در درون‌مایه و شخصیت‌های رمان دخیل عشق به آموزه‌های دینی است. روش پژوهش، تحلیلی-توصیفی، شیوۀ گِردآوری داده‌ها کتابخانه‌ای است. مبنای تحلیل، طیف واژه‌ها، مفاهیم خاص و پُربسامد مرتبط با آموزه‌های دینی است. بصیری، با طرح و خلق موقعیت دینی، ادامه‌دهندۀ جریان ادبیات دینی بعد از انقلاب اسلامی و در پی تقویت دین‌باوری، گسترش و عمومی¬سازی مبانی اعتقادی است و از طریق شخصیت‌ها و درون‌مایۀ داستانی، رویکردی تعلیمی-ترویجی به اصول و مبانی دین اسلام و القای احساس دینی به مخاطب دارد و از مفاهیم اعتقادی، احکام و اخلاقیات دین اسلام بهره‌ای متغیّر می‌برد. مسئلۀ امامت بیشترین نمود را در این رویکرد دارد. بصیری، از زبان شخصیت‌های نوعی، نگاهی ارزش‌مدارانه به ‌مفاهیم دینی دارد و گزاره‌های تعلیمی دین را به بن‌مایه رمان می‌برد و دست‌یابی به‌ آموزه‌های دینی را با مطالعۀ اثر داستانی برای مخاطب تسهیل می‌کند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  7 - بررسی ادبیات بومی در رمان درخت انجیر معابد احمد محمود
  کبرا حیدریان منیژه فلاحی علی اسکندری
  ادبیات بومی نوعی از ادبیات است که شرایط زیستی و بومی یک منطقه، آداب و رسوم و عقاید و باورها، فرهنگ، مناسبات و روابط اجتماعی، مذهبی و غیره را که بر آن منطقه حاکم است، منعکس می‌کند. گرایش به این نوع ادبیات در میان داستان‌نویسان معاصر فراوان دیده شده است. احمد محمود نویسند چکیده کامل

  ادبیات بومی نوعی از ادبیات است که شرایط زیستی و بومی یک منطقه، آداب و رسوم و عقاید و باورها، فرهنگ، مناسبات و روابط اجتماعی، مذهبی و غیره را که بر آن منطقه حاکم است، منعکس می‌کند. گرایش به این نوع ادبیات در میان داستان‌نویسان معاصر فراوان دیده شده است. احمد محمود نویسندۀ برجسته رئالیست ایرانی است که توانسته به نحو مطلوبی عناصر بومی منطقه جنوب ایران را در آثار خود بازتاب دهد. آشنایی عمیق وی با فرهنگ مردم سواحل خلیج ‌فارس و بهره‌گرفتن از عناصر بومی مناطق جنوب ایران، آثار وی را از منظر ادبیات بومی و اقلیمی قابل بررسی و تأمل نموده است، به همین دلیل جستار حاضر به بررسی ادبیات بومی در آخرین اثر این نویسنده که رمان درخت انجیر معابد است، می‌پردازد. دستاورد پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده، نشان می‌دهد که احمد محمود در درخت انجیر معابد آداب و رسوم، عقاید و باورها، لهجه و گویش مردم جنوب ایران را در کنار تاریخ و جغرافیای طبیعی و انسانی این منطقه به تصویر کشیده است که این امر بیانگر آگاهی و تسلط عمیق وی بر جنبه‌ها‌ی مختلف تاریخ، جغرافیا و فرهنگ مردم ساکن جنوب کشور است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  8 - بازیابی هویت زنانه در رمان «احتمالاً گم شده ام» از سارا سالار با تأکید بر نقد جامعه شناختی تکوینی رمان
  مجتبی سلطانیان لیلا هاشمیان
  این جستار به بررسی رمان احتمالا گم شده‌ام اثر سارا سالار با استفاده از رویکرد ساختگرایی تکوینی لوسین گلدمن پرداخته است و کوشیده‌ایم ساختارهای سیاسی و اجتماعی حاکم بر فضای ذهنی نویسنده و جامعه را مورد تحلیل قرار دهیم. پژوهش حاضر با روش اسنادی، تحلیل و نقد متن به همراه چکیده کامل

  این جستار به بررسی رمان احتمالا گم شده‌ام اثر سارا سالار با استفاده از رویکرد ساختگرایی تکوینی لوسین گلدمن پرداخته است و کوشیده‌ایم ساختارهای سیاسی و اجتماعی حاکم بر فضای ذهنی نویسنده و جامعه را مورد تحلیل قرار دهیم. پژوهش حاضر با روش اسنادی، تحلیل و نقد متن به همراه شواهدی، سعی در نمایاندن فضای اجتماعی حاکم بر دنیای نویسنده خواهد داشت تا بیان کند که ساختارهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعۀ ایران در شکل گیری ساختارهای ذهنی نویسنده و پیدایش این رمان چه تاثیری گذاشته و چه پیوند و رابطه ای میان ساختارهای جامعه با ساختارهای رمان وجود دارد. با بررسی دقیق و موشکافانۀ مؤلفه‌های مدنظر در این رمان مشخص شد که این رمان یک اثر کاملاً اجتماعی و محصول ذهنیت و تفکر ایدئولوژیک نویسنده است که در آن ضمن بررسی تحولات اجتماعی و فرهنگی جامعه ی عصر خود، بازتابی از واقعیات اجتماعی و حاکم بر جامعه را نشان داده است.در این رمان که حاصل کنش های نسل معاصر و دغدغه های آن ها است، نویسنده با انتخاب زندگی زنی متأهل ، مشکلات و مسائل زنان در زندگی، فضای مردسالارانه، عدم هویت یابی زنان و ... را به تصویر می کشد و نشان می‌دهد که راوی داستان خود را گم کرده است و به دنبال بخش گمشدۀ خود به هرجایی سرک می‌کشد. سارا سالار با در نظر گرفتن یکی از مضمون های اجتماعی؛ یعنی هویت زنانه و فضای مردسالارانه، ساختاربندی حاکم بر جامعۀ یک دوره در ایران را به نمایش گذاشته است پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  9 - بررسی و تحلیل نحوۀ رویارویی شریعت و طریقت در زبان غزل‌های حکیم الهی قمشه ای
  جواد عابدی حسین پارسائی رضا فرصتی جویباری
  حکیم الهی قمشه¬ای، با توجه به آثارش، یکی از استادان فلسفه و عرفان و شعر و از شاعران پرکار به شمار می‌آید. از میان سروده‌های بسیارش بی‌تردید غزل‌هایش مناسب¬ترین عرضه¬گاه خلاقیت و نمایش بی‌پردۀ حال‌های عرفانی یک صوفی شیعی مقیّد به شریعت است. او شریعت را نه تنها مقدمۀ وصول چکیده کامل

  حکیم الهی قمشه¬ای، با توجه به آثارش، یکی از استادان فلسفه و عرفان و شعر و از شاعران پرکار به شمار می‌آید. از میان سروده‌های بسیارش بی‌تردید غزل‌هایش مناسب¬ترین عرضه¬گاه خلاقیت و نمایش بی‌پردۀ حال‌های عرفانی یک صوفی شیعی مقیّد به شریعت است. او شریعت را نه تنها مقدمۀ وصول به طریقت می‌داند؛ بلکه معتقد است در هیچ شرایطی از پای‌بندی به آن، گریزی وجود ندارد. زیرا او این دو را مثل دو روی یک سکه و جدایی‌ناپذیر و دارای سرچشمه‌یی واحد می‌داند. این مقاله که بر پایۀ نشانه‌های بسیار دو مقولۀ شریعت و طریقت در غزل‌های حکیم الهی، پدید آمده نشان می‌دهد که زبان او با اندیشه‌اش رابطه‌یی مستقیم دارد و تمام شیفتگی‌های مشهود او، به ویژه در دورۀ دوم زندگی‌اش، در زبان شاعرانۀ او انعکاس یافته است. اطلاعات مربوط به این پژوهش از رهگذر مطالعات کتاب‌خانه‌یی به دست آمده و سپس با بهره‌گیری از روش تحلیلی توصیف شده است. نبود تحلیلی از غزل‌های او در پیوند با روحیات عاطفی‌اش، ضرورت انجام پژوهش را توجیه می‌کند. در کنار نتایج متعددی که از این پژوهش به دست آمده، مهم‌ترین دستاورد آن، هم‌سویی شگرف آشفتگی‌های عارفانۀ او با زبانی است که به خوبی از عهدۀ وصف این حا‌ل‌های عارفانه، برآمده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  10 - بررسی و تحلیل سازوکارهای شروع داستان در مجموعۀ (آبی‌ماورای بحار) شهریار مندنی‌پور (بر اساس نظریۀ ویلیام پاتریک کنی)
  علی کشاورز قدیمی جواد طاهری لیدا نامدار
  آغاز داستان، آستانه یا درگاهی است که ما را به جهان داستان رهنمون می‌سازد. شروع داستان که مهم‌ترین بخش داستان است دریچه یا روزنه‌ای است که خواننده از طریق آن وارد این جهان بی‌کران می‌گردد. هدف نویسنده در این مدخل، آن است که از همان سطرهای آغازین، خواننده را به ادامۀ خوان چکیده کامل

  آغاز داستان، آستانه یا درگاهی است که ما را به جهان داستان رهنمون می‌سازد. شروع داستان که مهم‌ترین بخش داستان است دریچه یا روزنه‌ای است که خواننده از طریق آن وارد این جهان بی‌کران می‌گردد. هدف نویسنده در این مدخل، آن است که از همان سطرهای آغازین، خواننده را به ادامۀ خواندن داستان، ترغیب و تشویق نماید. شهریار مندنی‌پور از نویسندگان نسل سوم داستان‌نویسی و آگاه به اصول و فنون داستان‌نویسی از عناصر مختلفی برای آغازبندی داستان‌های خود بهره جسته¬است. کشمکش، گفتگو، رمزگونگی، توصیف، شخصیت‌پردازی، ترکیب، مستندگونگی، سیلان ذهن، صحنه و ... از ساز و کارهای شروع‌بندی داستان در مجموعۀ آبی ماورای بحار اوست. پژوهش حاضر پس از تبیین نظریه‌های مرتبط با حوزۀ شروع داستان به روش توصیفی- تحلیلی، جمله‌ها و عبارت‌های آغازین یازده داستان کوتاه این مجموعه را مشخص کرده، به تحلیل سازوکارهای شروع در آن پرداخته است یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد از میان این سازوکارها، ابهام و پیچیدگی، پرکاربردترین و پربسامدترین شیوۀ شروع در داستان‌های پیش‌گفته هستند و دلیل آن می‌تواند تخیل نیرومند نویسنده باشد. یافته‌ها هم‌چنین نشان می‌دهد توصیف، در آغاز همۀ داستان‌های این مجموعه، نقش محوری دارد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  11 - نقش‌آفرینی حیوانات در منظومه‌های عاشقانه (بر اساس یکصد منظومۀ عاشقانۀ فارسی)
  مریم جعفرزاده امیرحسین مدنی
  منظومه‌های عاشقانه بسط‌یافتة شعر غنایی است که مفاهیم عاشقانه در آن باز و گسترده شده، در قالب داستانی کمال می‌یابد. یکی از عناصر مهم در این داستان‌ها، حیوانات هستند که نقش‌های متفاوتی را به عهده دارند. گاه این نقش‌ها اصلی و سرنوشت‌ساز و گاه فرعی و پیش‌برندة حوادث اند. شا چکیده کامل

  منظومه‌های عاشقانه بسط‌یافتة شعر غنایی است که مفاهیم عاشقانه در آن باز و گسترده شده، در قالب داستانی کمال می‌یابد. یکی از عناصر مهم در این داستان‌ها، حیوانات هستند که نقش‌های متفاوتی را به عهده دارند. گاه این نقش‌ها اصلی و سرنوشت‌ساز و گاه فرعی و پیش‌برندة حوادث اند. شاعران و نویسندگان منظومه‌ها به مناسبت‌های مختلف، برای پروراندن متن خود از حیوانات یاد کرده و نقش‌های متنوعی برای آنان در نظر گرفته‌اند. هدف این پژوهش، بیان نقش‌های حیوانات به عنوان یکی از عناصر و بن‌مایه‌ها در منظومه‌های عاشقانه است. این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی انجام‌شده، می‌کوشد به این سؤال پاسخ دهد که: حیوانات در منظومه‌های عاشقانه چه نقش‌هایی دارند؟ محدودۀ مطالعاتی در این مقاله، کتاب «یکصد منظومة عاشقانة فارسی» است. این کتاب، شامل صد منظومة عاشقانة فارسی است که به نثر درآمده است. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد به جز نقش های بلاغی که شامل تشبیه، استعاره، نماد و ... می‌شود؛ نقش‌های ابزاری، پیام‌رسانی، میانجی‌گری، عاطفی، پیش‌گویی و غیب‌گویی، پزشکی، یاریگری، خواب و تعبیر، قصّه‌گویی، اسطوره‌ای، جادویی، مانع، پیش‌برنده و سبب و عامل مرگ، از جمله نقش‌هایی است که برای حیوانات در منظومه‌های عاشقانه ذکر شده‌است. این پژوهش می‌تواند الگوی مناسبی برای طبقه‌بندی عناصر داستان‌های عاشقانه ارائه ‌دهد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  12 - بررسی سبک شناسانۀ مجموعۀ اشعار شِکوۀ اقبال لاهوری
  علی زابلی مهدی آبادی احمد صادقیان ابوالقاسم عاصی مذنب
  اقبال لاهوری از شاعران صاحب سبک معاصر پاکستان است که اشعاری به زبان فارسی و اردو سروده است. از ویژگی‌های سبک زبانی اقبال این است كه تکرار و سجع متوازی بیشترین سهم را در ایجاد موسیقی درونی اشعار او دارند و اسامی ذات بیش از سه برابر اسامی معنا است. در منظومۀ شکوه اسامی ف چکیده کامل

  اقبال لاهوری از شاعران صاحب سبک معاصر پاکستان است که اشعاری به زبان فارسی و اردو سروده است. از ویژگی‌های سبک زبانی اقبال این است كه تکرار و سجع متوازی بیشترین سهم را در ایجاد موسیقی درونی اشعار او دارند و اسامی ذات بیش از سه برابر اسامی معنا است. در منظومۀ شکوه اسامی فارسی، بیش از دو برابر اسامی اردو¬اند. افعال ساده نیز چهار برابر افعال مرکب‌اند. در چینش نحوی شعر اقبال، اغراض زیبایی¬شناسانه دخالت دارد. در حوزۀ بلاغی، بیشترین بسامد از آنِ تشبیه بلیغ است. در حوزۀ استعاره، استعارۀ مکنیه و تشخیص بالاترین بسامد را دارد. در میان صنایع بدیعی نیز تناسب و تلمیح بیشترین بسامد را دارند. بسامد اسامی ذات، بدان معناست كه شاعر در پی محسوس كردن امور معقول است. كاربرد افعال ساده نیز به‌منظور انتقال صریح هیجانات درونی شاعر صورت پذیرفته است. همچنین كاربرد افعال منفی با بسامد بالا، نشان از اوضاع نابسامان روحی شاعر دارد. بسامد جملات ساده و بسیط نیز به سبک او سرعت و هیجان بیشتری بخشیده است. در حوزه فکري: اقبال اندیشه¬هاي بسیاري ز قبیل عشق به خدا و رسول، رعایت تقوی و پرهیزکاری و اتحاد و همدلی را در لابه¬لاي اشعار منظومۀ شکوه مطرح ساخته است. نگارندگان در این پژوهش درصدد هستند تا به بررسی ویژگی‌های سبک‌شناسی اشعار شِکوه بپردازد تا خوانندگان با زوایای گوناگون شعر وی آشنا شوند. نوع رویکرد ما در این مقاله، سبک‌شناسی ساختگراست كه بر اساس آن به بررسی و تحلیل دقیق و موشکافانۀ هر سه حوزۀ زبانی، ادبی و فکری اشعار شِکوه پرداخته شده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  13 - بررسی حقوق والدین نسبت به فرزندان به روایت ادبیات سنتی ایران (از قرن 5 تا 7)
  اشرف خیرخواه شالی احمد ذاکری
  بی¬شک فرزندان میوه باغ زندگی و بسیار گرانقدر و عزیزند و شناخت حقوق ایشان اهمیّت فوق العاده¬ای دارد به غیر از بیان این حقوق در کتب قانونی و تعیین آن‌ها، در متون فارسی و در پیشینة فرهنگی ایرانیان به این مهم به شکلی جدی پرداخته¬شده و ادیبان و سخنوران ایرانی آموزه‌های بسیار چکیده کامل

  بی¬شک فرزندان میوه باغ زندگی و بسیار گرانقدر و عزیزند و شناخت حقوق ایشان اهمیّت فوق العاده¬ای دارد به غیر از بیان این حقوق در کتب قانونی و تعیین آن‌ها، در متون فارسی و در پیشینة فرهنگی ایرانیان به این مهم به شکلی جدی پرداخته¬شده و ادیبان و سخنوران ایرانی آموزه‌های بسیار ارزنده¬ای در این باب ارائه کرده¬اند. مقالة حاضر که به روش توصیفی تحلیلی و براساس منابع کتابخانه ای صورت گرفته به این نتیجه رسیده است که چه در تدوین قوانین مربوط به کودکان و چه در تنویر افکار مادران و پدران، آگاهی و مطالعة این آثار می‌تواند نتایج ثمربخشی داشته باشد. در این پژوهش به نمونه‌های ارزشمندی از حقوق فرزندان در آثار بزرگانی چون سعدی، مولوی ... از قرن پنجم تا هفتم اشاره شده است که مطالعة آن‌ها دست کم می‌تواند برای پدران و مادران مفید فایده باشد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  14 - تحلیل باستان گرایی در اشعار سیاوش کسرایی و نصرت رحمانی
  زهرا اکبرینیا تورج عقدایی
  تحول و نوآفرینی در شعر چه در محتوا و چه در زبان و ساختار آن از راه هنجارگریزی رخ می‌دهد. هنجارگریزی می‌تواند از راه آفرینش‌های تازه که با ذهن و زبان ادبیات آشنایی ندارد حاصل شود یا آن که با غبارروبی از چهره‌ی کهن هنجارها که در لاتین به آن آرکائیسم گفته می‌شود و در زبان چکیده کامل

  تحول و نوآفرینی در شعر چه در محتوا و چه در زبان و ساختار آن از راه هنجارگریزی رخ می‌دهد. هنجارگریزی می‌تواند از راه آفرینش‌های تازه که با ذهن و زبان ادبیات آشنایی ندارد حاصل شود یا آن که با غبارروبی از چهره‌ی کهن هنجارها که در لاتین به آن آرکائیسم گفته می‌شود و در زبان امروزی از آن با عنوان باستان گرایی یاد می‌کنند، به دست آید. مهم‌ترین جنبه‌ی رستاخیز کلمات در شعر سیاوش کسرایی و نصرت رحمانی باستان گرایی و بهره‌گیری از ساختار شعر کهن است. در بین شاعران مورد بحث، کسرایی به استفاده از مصادیق کهن زبان فارسی، چه از نظر واژگان و چه از نظر محتوا اقبال بیشتری نشان می‌دهد، به طور کلی باستان‌گرایی در شعر شاعران مورد نظر جایگاه خاصی دارد که به تشخص زبان و بیان شاعرانه‌ی آن‌ها منجر شده است. این پژوهش به بررسی و کاربرد باستان‌گرایی در اشعار این دو شاعر با روش توصیفی- تحلیلی می‌پردازد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  15 - بررسی سیر تطّور اصطلاح میخانه‌ای به نماد در غزل عرفانی (با تکیه بر غزلیات سنایی، عطار، مولوی، عراقی و حافظ)
  مریم کوشکی جهرمی محمد علی آتش سودا سید محسن ساجدی راد
  اصطلاح صوفیانه یکی از مهم‌ترین عنصرهای زبان عرفانی و عرفان یکی از پیچیده‌ترین موضوع‌ها در دانش بشری است. این دشواری از آنجا ناشی می‌شود که هم زبان صوفی با زبان اهل علم فرق دارد و هم او اصطلاح را به قصد روشن کردن دریافته‌های اشراقی‌اش به کار نمی‌برد. در این مقاله رابطۀ ا چکیده کامل

  اصطلاح صوفیانه یکی از مهم‌ترین عنصرهای زبان عرفانی و عرفان یکی از پیچیده‌ترین موضوع‌ها در دانش بشری است. این دشواری از آنجا ناشی می‌شود که هم زبان صوفی با زبان اهل علم فرق دارد و هم او اصطلاح را به قصد روشن کردن دریافته‌های اشراقی‌اش به کار نمی‌برد. در این مقاله رابطۀ اصطلاح و استعاره و نماد، در قلمرو ادبیات میخانه‌ای و تکیه بر دو واژه خرابات و میخانه، بررسی شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که اصطلاح عرفانی، به دلیل ابهام ذاتی‌اش، همیشه آبستن استعاره و نماد و به همین دلیل محتاج تفسیر و تاویل است. تأویلی که در آن ذوق از عقل پیشی می‌گیرد. اطلاعات مربوط به موضوع این مقاله از طریق مطالعات کتابخانه‌ای فراهم آمده و پس از مقوله‌بندی به یاری روش کیفی توصیف شده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  16 - بررسی نجوم احکامی، نجوم و صور فلکی در دیوان امیر معزی
  وحید علی بیگی سرهالی هادی دهقانی
  یکی از راه‌های تکامل شعر و تنوع‌بخشی به مضامین آن، استفاده شاعر از اصطلاحات علوم گوناگون ازجمله نجوم است. ایرانیان در گذشته، به کمک اختـران و صورتهای فلکی، باورهای عامیانه‌ای را از نجوم احکامی در میان مردم رواج داده بودند که این امر به خاطر نشات گرفتن بخشی از فرهنگ و اس چکیده کامل

  یکی از راه‌های تکامل شعر و تنوع‌بخشی به مضامین آن، استفاده شاعر از اصطلاحات علوم گوناگون ازجمله نجوم است. ایرانیان در گذشته، به کمک اختـران و صورتهای فلکی، باورهای عامیانه‌ای را از نجوم احکامی در میان مردم رواج داده بودند که این امر به خاطر نشات گرفتن بخشی از فرهنگ و اساطیر آنان از اجرام آسمانی و صور فلکی ناشی شده بود. در این میان، شاعران به کمک علم نجوم احکامی و باورهای عامیانه، توصیفات زیبایی را در اشعارشان به کار بردند که نشان دهندۀ آگاهی آنان از این علم بوده است. امیر معزی از شاعرانی است که باورهای عامیانه و اجرام آسمانی را با صور فلکی در دیوان شعرش مورد استفاده قرار داده است تا با نگرشی خاص به این مضامین، ادبیات را با علم نجوم درهم آمیزد. وی صورت‌های فلکی و گرایش‌های ذهنی عامه دربارة آن‌ها را در دیوان شعرش به کار می‌گیرد و زیباترین تعبیرها را می‌آفریند. معزی با برخورداری از اطلاعات نجومی مطابق زمان خود، اقدام به بیان و توصیف آنها می‌کند و بسیاری از تشبیهات نجومی خود را بر اساس تصاویر ذهنی‌ای که از اجرام آسمانی داشته، به وجود آورده است و بسان هنرمندی زبردست می‌کوشد تا میان مردم و عناصر آن، پیوندی شاعرانه برقرار سازد. این پژوهش با روش تحلیل و توصیف ابیات، بـه شـیوة کتابخانـه‌ای صورت گرفته است تا ضمن بررسی علم نجوم احکامی و باورهای عامیانۀ شکل‌گرفته پیرامون آن، صورتهای فلکی به کار گرفته شده با ویژگی‌های آنان را در دیوان شعر امیر معزی مورد ارزیابی قرار داده‌ایم. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  17 - زبان رخداد و انتقال معنی، خوانش هرمنوتیکی عقل سرخ با تکیه‌ بر نظریه گادامر
  رقیه موسوی حسین  یزدانی
  امروزه هر پژوهشی با رویکرد هرمنوتیک در پی تحلیل چرایی و تبیین و تحلیل یک اثر است تا از این طریق میزان برداشت مفسر را از نوشته مؤلف برآورد کند. هانس گئورک گادامر ازجمله فیلسوفانی است که درزمینۀ هرمنوتیک برداشت خواننده از متن را نوعی بازآفرینی دوباره متن می‌داند و معتقد ا چکیده کامل

  امروزه هر پژوهشی با رویکرد هرمنوتیک در پی تحلیل چرایی و تبیین و تحلیل یک اثر است تا از این طریق میزان برداشت مفسر را از نوشته مؤلف برآورد کند. هانس گئورک گادامر ازجمله فیلسوفانی است که درزمینۀ هرمنوتیک برداشت خواننده از متن را نوعی بازآفرینی دوباره متن می‌داند و معتقد است که هنگامی‌که زبان از سمت نویسنده وارد متن می‌شود، دارای یک هویت جدید می‌گردد و به‌خودی‌خود هستی جداگانه‌ای دارد. او معتقد است که هر اثری در هر زمان و برای هر کس می‌تواند معنای جداگانه‌ای پیدا کند و در برداشت هر مفسر فرهنگ، تاریخ، زبان، نگرش و همچنین دیدگاه فلسفی مؤثر است. این مقاله که با رویکرد هرمنوتیکی فلسفی و به روش تحلیلی - توصیفی نوشته‌شده است در پی آن است که داستان عقل سرخ اثر سهروردی را از منظر گادامر و دیدگاه وی درباره زبان که هر فهمی برای مفسر در زبان رخ می‌دهد، بررسی کند و در پایان نتیجه می‌گیرد داستان عقل سرخ از یک داستان عامیانه به یک داستان رمزآلود قابل تأویل است. اما یک مفسر در میان تعینات روشن متن می‌تواند فهم دینی و عرفانی مستقلی از متن را دوباره بازتولید کند. این یعنی خوانش متن در هر برهه تاریخی نسبت به حوادث زمان و بینش مفسر در حال تغییر و بازتولید است. پرونده مقاله