وجد در امهات متون منثور عرفانی قرون 4-6 (ه.ق)
محورهای موضوعی : عرفانی(با ویژگی ادبی و هنری)
شعله سبزواری
1
(دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)
فاطمه حیدری
2
(دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج. ایران، کرج)
کلید واژه: عرفان, وجد, مبتدی, متوسط, منتهی.,
چکیده مقاله :
وجد از جمله واردات غیبی است که با احداث صفاتی چون سرور، حزن، فرح و ترح موجب انقطاع سالک از استشعار به خود می‌شود. وجد در متون عرفانی با تعاریف متعددی نظیر غلبه حال، اصابت الم، آتشی افروخته و مانند این‌ها به کار رفته است. نظر به گستردگی تعاریف و مفاهیم وجد، در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و نیز اسناد کتابخانه‌ای به بررسی و طبقه‌بندی آن در امهات متون منثور عرفانی قرون (۴-۶) هجری قمری پرداخته شده است. نتایج بررسی نشان می‌دهد: وجد موهبتی الهی است که بی‌تکلف به دل آید و اکتسابی نیست. سیر بررسی مفهوم وجد بیانگر آن است که اسبابی زمینه دریافت این وارد غیبی را فراهم می‌کند و نیز شامل اقسام و مراتبی است که تعیین کننده درجه وجد واجدان و تقسیم آنان به مبتدی، متوسط و منتهی است. نمود و آثار وجد با توجه به قوّت و ظرفیت واجدان متفاوت بوده با خود پیامدهای معرفتی به همراه دارد.
Mystic terminology of "Ecstasy" is among spiritual states and intimations from the Unseen World which leads to the wayfarer's detachment from his self- consciousness by creating attributes such as happiness,sadness, delight, and grief. Ecstasy in the Mystic texts has been used in different definitions, including fit of ecstasy, hit of pain, illuminated fire, and so on (Esābatalam). Regarding the extensiveness of the definitions and concepts of ecstasy, in the present research, we have tried to study, analyze, and classify it in the Mystic prose texts dated back to 4-6 (A.H.), using the descriptive analytical method, and library documents. The results of the study shows that ecstasy is a Divine gift coming simply to the heart, and it is not acquisitive. The process of studying the concept of ecstasy shows that secondary causes provide the background of acceptance of this intimation from the Unseen World, and that it includes types and hierarchy that determine the degrees of ecstasy of the men of ecstasy and devide them into Beginners, The Mediocre, and The Transcendent (montahā). Appearance and influences of ecstasy differ concerning the strength and containership of the men of ecstasy and have got Mystic consequences.
کتاب¬ها
قرآن کریم.
استیس، والترترنس. (1392). عرفان و فلسفه، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران: سروش.
انصاری، عبدالله بن محمد. (1377). مجموعه رسائل، تصحیح محمد سرور مولایی، جلد 1، تهران: تونس.
انصاری، عبدالله بن محمد. (1392). منازل السائرین، ترجمه و شرح عبدالغفور روان فرهادی، به کوشش محمد عمار مفید، تهران: مولا.
انوری، حسن. (1390). فرهنگ بزرگ سخن، جلد 8، تهران: سخن.
بقلی¬شیرازی، روزبهان ابی نصر. (1389). مشرب الارواح، به ترجمه و شرح قاسم میراخوری، تهران: آزادمهر.
پاشاه، محمد. (1364). فرهنگ آننداراج، جلد 7، تهران: خیام.
جام نامقی، احمد. (1368). انس التائبین، تصحیح دکتر علی فاضل، تهران: توس.
سراج، ابونصر. (1394). اللمع فی التصوف، تصحیح رینولد آلن نیکلسون، مترجمان قدرت¬الله خیاطیان، محمود خورسندی، سمنان: دانشگاه سمنان.
سهروردی، عمربن محمد. (1392). عوارف¬المعارف، ترجمۀ ابو منصور اصفهانی به اهتمام قاسم انصاری، تهران: علمی و فرهنگی.
شیمل، آنه ماری. (1394). ابعاد عرفانی اسلام، ترجمه و توضیحات عبدالرحیم گواهی، تهران: فرهنگ اسلامی.
عبادی، قطب¬الدین، ابوالمظفر منصور بن¬اردشیر. (1347). التصفیه فی احوال ¬المتصوفه، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
عبادی، قطب¬الدین، ابوالمظفر منصور بن¬اردشیر. (1393). مناقب¬الصوفیه، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران: مولا.
غزالی طوسی، ابوحامد محمد. (1361). کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، جلد 1، تهران: علمی و فرهنگی.
غزالی طوسی، ابوحامد محمد. (1373). احیاء علوم¬الدین، ترجمۀ مؤیدالدین به کوشش حسین خدیوجم. ربع 2، تهران: علمی و فرهنگی.
غزالی طوسی، ابوحامد محمد. (بی¬تا). احیاء علوم¬الدین، محقق عبدالرحیم بن حسین حافظ عراقی، مقدمه نویس محمد خضر حسین، الناشر: دارالکتاب العربي.
فعالی، محمدتقی. (1389). تجربه دینی و مکاشفه عرفانی، تهران: پژوهشگاه و فرهنگ و اندیشه اسلامی.
قشیری، ابوالقاسم. (1391). ترجمه رساله قشیریه، مترجم ابوعلی حسن بن احمد عثمانی، با مقدمه تصحیح و تعلیقات مهدی محبتی، تهران: هرمس.
مستملی بخاری، ابوابراهیم اسماعیل بن محمد. (1366). شرح التعرف لمذهب التصوف، به تصحیح محمد روشن، ربع4، تهران: اساطیر.
معین، محمد. (1376). فرهنگ فارسی، جلد 4، تهران: امیرکبیر.
مکی، ابوطالب. (1396). فارسی قوت القلوب، ترجمه مهدی افتخاری، جلد2، قم: آیت اشراق.
نویا، پل. (1373). تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمه اسماعیل سعادت، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان. (1392). کشف¬المحجوب، به مقدمه و تصحیح و تعلیقات دکتر محمود عابدی، تهران: سروش.
مقالات
حیدری، فاطمه. (۱۳۹۹). رویکردهای متفاوت نسبت به شطح‌گویی و انواع درون¬مایه شطحات. پژوهشنامه عرفان، 11(۲۲)، ۸۸-۶۱.
خیرآبادی، عباس. (۱۳۸۵). پرواز از برج معنی «سماع». ادبیات فارسی، (9)، ۵۰-۷۱ .
شیرانی، محمد، جدیدی، ناصر، و بوشاسب‌گوشه، فیض¬الله. (۱۴۰۰). پیشینۀ پیدایش و تکوین سماع صوفیانه و تثبیت آن. پژوهشنامه تاریخ، 16(64)، ۱۴۶-۱۲۵.
کریمی، ثریا، و اسدالهی، خدابخش. (1398). بررسی تأثیرپذیری صفوة‌الصفا از رسالة قشیریه. متن شناسی ادب فارسی، 11(3)، 43-60. doi: 10.22108/rpll.2019.113984.1403.
ملک ثابت، مهدی، و محمدی، رسول. (1399). اثرپذیری محمد غزالی در احیاء علوم الدین از اللّمع فی التصوّف و قوت‌القلوب در موضوع سماع. پژوهش‌های ادب عرفانی، 14(1)، 197-210. doi: 10.22108/jpll.2020.119484.1405.
موسوی سیرجانی، سهیلا. (1386). از سماع تا وجد. ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، 3(7)، 83-72. .dor:20.1001.1.20084420.1386.3.7.5.5
References
Books
The Holy Quran. [In Persian]
Activity, M. T. (2010). Religious experience and mystical revelation, Tehran: Research Center for Islamic Culture and Thought. [In Persian]
Ansari, A. M. (1998). A collection of letters, edited by Mohammad Sarwar Moulai, volume 1, Tehran: Tunis. [In Persian]
Ansari, A. M. (2012). Manazel al-Saerin, translated and described by Abdul Ghafoor Rawan Farhadi, with the efforts of Mohammad Ammar Mofid, Tehran: Mola. [In Persian]
Anuri, H. (2011). Farhang Bozor Sokhn, Volume 8, Tehran: Sokhn. [In Persian]
Bagli-Shirazi, R. N. (2010). Mashreb al-Arawah, translated and explained by Ghasem Mirakhori, Tehran: Azadmehr. [In Persian]
Ebadi, Q. A. M. M. A. (1968). Al-Tsafiye Fi Ahwaal Al-Musufah, corrected by Gholam Hossein Yousefi, Tehran: Farhang Iran Foundation. [In Persian]
Ebadi, Q. A. M. M. A. (2013). Manaqib Al-Sufiyyah, edited by Najib Mayel Heravi, Tehran: Mola. [In Persian]
Ghazali Tousi, A. H M. (1982). Alchemy of Saadat, by Hossein Khadio Jam, Volume 1, Tehran: Scientific and Cultural. [In Persian]
Ghazali Tousi, A. H. M. (1994). Revival of Ulum al-Din, translated by Moayed al-Din by Hossein Khadiojam. Rabe 2, Tehran: Scientific and Cultural. [In Persian]
Ghazali Tousi, A. H. M. (No date). Revival of Ulum al-Din, scholar Abdol Rahim bin Hossein Hafiz Iraqi, preface by Muhammad Khizr Hossein, publisher: Dar al-Kitab al-Arabi. [In Persian]
Hajwiri, A. H. A. O. (2012). Kashf al-Mahjub, with the introduction and corrections and notes of Dr. Mahmoud Abedi, Tehran: Soroush. [In Persian]
Jam Namghi, Ahmed. (1368). Anas al-Taibin, edited by Dr. Ali Fazel, Tehran: Tos. [In Persian]
Makki, A. T. (2016). Farsi Qut al-Qulub, translated by Mehdi Eftekhari, volume 2, Qom: Ayat Ashraq. [In Persian]
Moin, M. (1997). Persian culture, volume 4, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Mostamli Bukhari, A. I. I. M. (1987). The description of the introduction to Sufism, corrected by Mohammad Roshan, 4th quarter, Tehran: Asatir. [In Persian]
Noya, P. (1994). Qur'anic interpretation and mystical language, translated by Ismail Saadat, Tehran: Academic Publishing Center.
Pasha, M. (1985). Farhang Anandaraj, Volume 7, Tehran: Khayyam. [In Persian]
Qashiri, A. Q. (2011). Translation of Risalah Qashiriyyah, translated by Abu Ali Hassan bin Ahmad Osmani, with an introduction, corrections and notes by Mehdi Mohabbatei, Tehran: Hermes. [In Persian]
Schimmel, A. M. (2014). The Mystical Dimensions of Islam, translated and explained by Abdol Rahim Tashet, Tehran: Islamic Farhang. [In Persian]
Siraj, A. N. (2014). Al-La'ma fi al-Susuf, edited by Reynolds Allen Nicholson, translated by Qadrat-Allah Khayatian, Mahmoud Khorsandi, Semnan: Semnan University. [In Persian]
Stace, W. T. (2012). Mysticism and philosophy, translated by Bahauddin Khorramshahi, Tehran: Soroush. [In Persian]
Suhravardi, O. M. (2012). Awarif al-Maarif, translated by Abu Mansour Esfahani with the help of Qasim Ansari, Tehran: Scientific and Cultural. [In Persian]
Articles
Heydari. F.(2020) Different Approaches to Shath and Types of their themes. PJE, 11 (22), 61-88 [In Persian]
Karimi yonjali, S., & Asadollahi, K. (2019). Investigating the Effectiveness of Safvatossafa from Resaleye Ghashiriyeh. Textual Criticism of Persian Literature, 11(3), 43-60. doi: 10.22108/rpll.2019.113984.1403. [In Persian]
Khairabadi, A. (2006). Flying from the tower means "Sama". Persian literature, (9), 50-71. [In Persian]
Maleksabet, M., & Mohammadi, R. (2020). The Influence of the Books Al-Luma Fi al-Tasawwuf and Ghoot ol-Gholoob Regarding the Subject of Sama on Abu Hamid Muhammad al-Ghazali's Ihya Ulum al-Din. Research on Mystical Literature, 14(1), 197-210. doi: 10.22108/jpll.2020.119484.1405. [In Persian]
Mousavi Sirjani, S. (2007). From Samā’ to Ecstasy. journal of mytho-mystic literature, 3(7), 72-83. [In Persian]
Shirani, M., Jadidi, N., & Bushasbgosheh, F. (1400). The background of the origin and development of Sufi hearing and its consolidation. Research Journal of History, 16(64), 146-125. [In Persian]