اندیشه های تعلیمی در نثر صادق هدایت
محورهای موضوعی : سبک شناسی (با ویژگی ادبی و هنری)امان اله صفرزایی 1 , عباس نیکبخت 2 , مریم شعبانزاده 3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران.
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران.
کلید واژه: صادق هدایت, آثار نثر داستانی, ادبیات تعلیمی, روش غیرمستقیم, مشروطه,
چکیده مقاله :
مفاهیم و اندیشه¬های تعلیمی در آثار کهن زبان فارسی به دو صورت مستقیم؛ در قالب پند، موعظه، امر، نهی وغیرمستقیم؛ در پردۀ داستان و حکایت بیان شده‌اند. با پیدایش انقلاب مشروطه و پس از آن با توجه به تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی، مفاهیم و اندیشه‌های تعلیمی جلوه¬ای¬ متفاوت با دوره‌های گذشته یافت. در این دوره، به خصوص در آثار منثور زبان -فارسی، مفاهیم تعلیمی بیشتر به صورت غیرمستقیم و تلویحی در لایه‌های پنهانِ داستان، رمان، طنز و انتقاد اجتماعی به گونه‌ای تشویقی یا تحذیری آمده¬اند. صادق هدایت از نویسندگان مشهور این دوره است که در آثار داستانی خویش، با بیان واقعیت‌ها و انتقاد از اوضاع اجتماعی روزگارش، فضیلت¬ها، رذیلت‌ها و رفتارهای متضاد با ارزش‌های انسانی و اجتماعی را به مخاطبان معرفی می¬نماید و به صورت غیرمستقیم به آن¬ها می¬آموزد که با آگاهی و شعور و پرهیز از رفتارهای نادرست فردی و اجتماعی، مسیر درست رسیدن به مراتب عالیِ انسانی و قله¬های منیع خوشبختی را بشناسند و به سمت و سوی فضایل اخلاقی و اجتماعی گام بردارند. در این نوشتار، چند نمونه از جلوه‌های گوناگون مفاهیم و مؤلفه¬های¬ تعلیمی و چگونگی کاربرد آن¬ها در آثار صادق هدایت به شیوۀ تحلیلی - توصیفی مورد بررسی قرارگرفته است.
The educational concepts and components expressed in the ancient Persian works in two ways: either directly in the form of preaching, advising, and forbidding, or indirectly covered by the stories and the anecdotes. With the advent of the Constitutional Revolution and then, with regard to the political, social, cultural, and moral conditions of the era, the concepts and ideas of teaching found a more different manifestation than the past. In this period, especially in the Persian prose works, the educative concepts were stated indirectly, tacitly, and implicitly in the hidden layers of the stories, novels, humor, and social criticism laterally. Sadeq Hedayat is one of the most celebrated writers of this period, who by means of presenting facts and examining the social conditions of his day in his stories, introduces vices and opposing behaviors with human and social values to the audience, and indirectly makes them realize that, with the knowledge and intelligence of avoiding individual and social inaccuracies, they can recognize the proper path to reaching the highest levels of humanity and the peaks of happiness, hereby, move along the path to moral and social virtues. In this paper, several examples of various aspects of the educational concepts and components of Sadeq Hedayat's works and their application are investigated in an analytical-descriptive manner.
کتاب¬ها
قرآن مجید.
آرین¬پور، یحیی. (1387). از نیما تا روزگار ما، جلد 3، تهران: زوار.
پاینده، ابوالقاسم. (1363). نهج الفصاحه، تهران: جاویدان.
رحیمیان، هرمز. (1398). ادوار نثر فارسی از مشروطیت تا انقلاب اسلامی، تهران: سمت.
رستگار فسایی، منصور. (1390). انواع نثر فارسی، تهران: سمت.
زرشناس، شهریار. (1387). ادبیات¬داستانی معاصر، تهران: کانون اندیشه جوان.
شفیعی¬کدکنی، محمدرضا. (1390). با چراغ و آینه در جستجوی ریشه¬های تحول شعر فارسی، تهران: سخن.
شمیسا، سیروس. (1383). انواع ادبی، تهران: میترا
شمیسا، سیروس. (1387). سبک شناسی نثر، تهران: میترا.
طلوعی، محمود. (1378). نابغه ¬یا دیوانه، تهران: نشرعلم.
غزالی، محمد. (1371). الأربعین، تهران: اطلاعات.
فعال¬علوی، جواد. (1383). داستان ¬کوتاه، جلد 2، تهران: قلم نوین.
قربانی، محمدرضا. (1372). نقد و تفسیر آثار صادق¬ هدایت، تهران: نشر ژرف.
کاتوزیان، محمدعلی. (1377). بوف¬کور هدایت، تهران: نشرمرکز.
کامشاد، حسن. (1384). پایه¬گذاران نثرجدید فارسی، تهران: نشر نی .
مشرف، مریم. (1389). جستارهایی در ادبیات تعلیمی، تهران: سخن.
منشی، نصرالله. (1371). کلیله و دمنه، تهران: امیرکبیر.
میرعابدینی، حسن. (1386). صدسال داستان¬نویسی ایران، جلد 1و2، تهران: چشمه.
نظام¬الملک، حسن بن¬علی. (1373). سیاستنامه، تهران: امیرکبیر.
نظامی، الیاس¬بن¬یوسف. (1392). کلیات، تصحیح حسن وحید دستگردی، تهران: جاودان خرد.
وراوینی، سعدالدین. (1384). مرزبان¬نامه، تهران: صفی¬علیشاه.
هدایت، صادق. (1388). انسان و حیوان، تهران: نشرالکترونیک.
هدایت، صادق. (1351). بوف¬کور، تهران: انتشارات جاویدان.
هدایت، صادق. (1342الف). پروین دخترساسان، تهران: امیرکبیر.
هدایت، صادق. (1344). حاجی¬آقا، تهران: امیرکبیر.
هدایت، صادق. (1342ب). زنده به¬گور، تهران: امیرکبیر.
هدایت، صادق. (1342پ). سایه¬روشن، تهران: امیرکبیر
هدایت، صادق. (1342ت). سگ ولگرد، تهران: امیرکبیر.
هدایت، صادق. (1311). سه¬قطره¬خون، تهران: امیرکبیر.
هدایت، صادق. (1342ث). علویه¬خانم و ولنگاری، تهران: امیرکبیر.
هدایت، صادق. (1384). وغ¬وغ¬ساهاب، تهران: آزادمهر.
هدایت، صادق. (1342ج). مازیار، تهران: امیرکبیر.
یوسف بن علی. (1347). خردنامه، به تصحیح ادیب برومند، تهران: انجمن¬آثار¬ ملی.
مقالات
بصیری، محمدصادق، و امجدی، گلناز. (1391). روش¬های تعلیم و تربیت در متون ادب فارسی. پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، 4(15)، 67-96.
رمضانی، پروانه، فرصتی جویباری، رضا، و پارسایی، حسین. (1399). هویّت رئالیسم و مشروطیّت ایران بر پایۀ سرودههای فرّخی یزدی و عارف قزوینی. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 12(43)، 245-263. doi: 10.30495/dk.2020.672397.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1352). انواع ادبی و شعر. خرد و کوشش، 4(11و12)، صص96-119.
طاهری، قدرت¬الله، و اسمعیلی¬نیا، فاطمه. (1392). بازتاب جلوه‌های معناباختگی در آثار صادق هدایت. متن پژوهی ادبی، 17(56)، 85-106. doi: 10.22054/ltr.2013.6607.
محمدزاده، مریم. (1398). مؤلّفه های نهیلیسم در آثار صادق هدایت و زکریا تامر. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 11(41)، 93-111.
Refrences
Books
The Holy Quran. [In Persian]
Arianepour, Y. (2008). From Nima to our time,, third volume, Tehran: Zovvar. [In Persian]
Faal Alavi , J. (2004). Short Story, Volume II, Tehran: New Pen.
Ghazali, M. (1992). Al-Arbaeen, Tehran: ettelaat. [In Persian]
Ghorbani, M. R. (1993). Critique and Interpretation of the Works of Sadegh Hedayat, Tehran: Jarf . [In Persian]
Hedayat, S. (1932). se ghatreh khoon, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Hedayat, S. (1963 B). Zande Beh goor, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Hedayat, S. (1963A). Parvin Dokhtare sasan, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Hedayat, S. (1963C). Sayeh Roshan, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Hedayat, S. (1963D). Sage velgard, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Hedayat, S. (1963E). Alaviyeh Khanom and Velangari, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Hedayat, S. (1963F). Maziar, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Hedayat, S. (1965). Haji Agha, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Hedayat, S. (1972). Boufe koor, Tehran: Javidan. [In Persian]
Hedayat, S. (2005). vagh vagh sahab, Tehran: azadmehr. [In Persian]
Hedayat, S. (2009). ensan va hayvan, Tehran: nashre Electronic. [In Persian]
Kamshad, H. (2005). The Founders of New Persian Prose, Tehran: Nashr-e Now. [In Persian]
Katozian, M. A. (1998). Hedayat,s boufe koor, Tehran: nashr e Markaz. [In Persian]
Mir Abedini, H. (2007). One Hundred Years of Iranian Fiction, Vol. 1 and 2, Tehran: Cheshmeh. [In Persian]
Monshi, N. (2010). Kelileh and Demneh, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Musharraf, M. (2010). Essays in Educational Literature, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Nezami, E. Y. (2013). kolliat, edited by Hassan Vahid Dastgerdi, Tehran: Javedan Kherad. [In Persian]
Nizam-ol-Molk, H. A. (1994). Policy Letter, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Payandeh, A. (1984). Nahj ol-Fasaheh, Tehran: Javidan. [In Persian]
Rahimian, H. (2019). Periods of Persian prose from constitutionalism to the Islamic Revolution, Tehran: Samt. [In Persian]
Rastegar Fasaei, M. (2011). Types of Persian prose, Tehran: Samt. [In Persian]
Shafiee Kadkani, M. R. (2011). Chacheragh and Ayneh in Search of the Roots of the Evolution of Persian Poetry, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Shamisa, S. (2004). Literary Types, Tehran: Mitra. [In Persian]
Shamisa, S. (2008). Stylistics of prose, Tehran: Mitra. [In Persian]
Tolouei, M. (1999). Genius or Madman, Tehran: Nashr e elm. [In Persian]
Varavini, S. (2005). Marzbannameh, Tehran: Safi Ali Shah. [In Persian]
Yousef Ibn A. (1968). Kheradnameh, edited by Adib Boroumand, Tehran: National Works Association. [In Persian]
Zarshenas, S. (2008). Contemporary Fiction, Tehran: Young Thought Center. [In Persian]
Articles
Basiri, M., & Amjadi, G. (2012). The methods of the education in the Persian literature. Didactic Literature Review, 4(15), 67-96. [In Persian]
Mohammadzadeh, M. (2019). Elements of Nihilism in works of Sadegh Hedayat and Zakaria Tamer. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 11(41), 93-111. [In Persian]
Ramezani, P., forsati joybari, R., & parsaeei, H. (2020). Identity of Realism and Iranian Constitution based on Poems by Farrokhi Yazdi and Aref Ghazvini. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 12(43), 245-263. doi: 10.30495/dk.2020.672397. [In Persian]
Shafiee Kadkani, M. R. (1971). Types of Literature and Poetry. Wisdom and Effort, 4(11-12), pp. 119-96. [In Persian]
Taheri, G., & Esmaeili Nia, F. (2013). Reflecting the effects of absurdity in the works of Sadegh Hedayat. Literary Text Research, 17(56), 85-106. doi: 10.22054 /ltr.2013.6607. [In Persian]