-
دسترسی آزاد مقاله
1 - «میدانِ» منبر در دوره مشروطه: مطالعه ای برپایه نظریه «میدان» بوردیو
صادق پاشائی شهربانو دلبری محمود مهدوی دامغانیدر فضای اجتماعی دوره مشروطه (اواخر عصر قاجار) منبرهای روحانیت به عنوان عامل انسجام بخش اجتماعی، دارای جایگاهی مهم و معتبر بودند. در این مقاله با بهره گیری از نظریه میدان بوردیو که تحلیل پدیده های مختلف اجتماعی را مقدور می سازد، جایگاه منبرِ وعظ و خطابه مورد واکاوی قرا چکیده کاملدر فضای اجتماعی دوره مشروطه (اواخر عصر قاجار) منبرهای روحانیت به عنوان عامل انسجام بخش اجتماعی، دارای جایگاهی مهم و معتبر بودند. در این مقاله با بهره گیری از نظریه میدان بوردیو که تحلیل پدیده های مختلف اجتماعی را مقدور می سازد، جایگاه منبرِ وعظ و خطابه مورد واکاوی قرار گرفته و با تشریح مفاهیمی چون میدان، سرمایه، منش و کنش و عناصر تأثیرگذار بر فضای آن، مطالعه شده است. سؤال اصلی این است: با استفاده از نظریه میدان بوردیو، منبر دینی چه ویژگی ها، دستاوردها و بازخوردهایی در دوره مشروطه داشته‌است؟ براساس نظریه بوردیو می توان گفت که منبر، میدانی گسترده، با عادتواره های ویژه از باورهای مذهبی مردم، در بسیج توده ها، مطالبه مشروطیت و تأسیس مجلس بوده و توان مندی شایانی داشته‌است. همچنین بنابر یافته های این پژوهش، میدان منبر در این دوره از اهرم های سه گانه میدان (استقلال، قدرت و منازعه بر سرمایه) به طور نسبی برخوردار بوده و در بیشتر وقایع مشروطه حضور اثرآفرین داشته و البته از تقابل با برخی میدان ها نیز آسیب دیده‌است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - بررسی تطبیقی مفهوم وطن در شعر شاعران مشروطه ایران و نهضت مصر
حمیده حرمتی ژیلا مشیریتغییر در اوضاع سیاسی و اجتماعی همواره سبب تحول در نوع نگرش و تفکر ادبی می‌گردد، قرن نوزدهم برای دو کشور ایران و مصر از ادوار مهم تاریخی و سیاسی بود که در آن جامعه‌ای صنعتی و رخوت‌زده با شتاب وارد جریان تجدد و مدرنیته گشت؛ نتیجه این خیزش سیاسی و اجتماعی، شکل‌گیری مفاهیم چکیده کاملتغییر در اوضاع سیاسی و اجتماعی همواره سبب تحول در نوع نگرش و تفکر ادبی می‌گردد، قرن نوزدهم برای دو کشور ایران و مصر از ادوار مهم تاریخی و سیاسی بود که در آن جامعه‌ای صنعتی و رخوت‌زده با شتاب وارد جریان تجدد و مدرنیته گشت؛ نتیجه این خیزش سیاسی و اجتماعی، شکل‌گیری مفاهیم و مضامین جدیدی در ادبیات بود که تا آن دوره بی‌سابقه می‌نمود. مفهوم وطن‌دوستی و عشق‌ورزی به میهن یکی از آن مضامین است که هم‌زمان در این دو کشور پدیدار شد و وجوه مختلفی به خود گرفت. مقاله حاضر سعی دارد تا با نگاهی تطبیقی به بررسی مفهوم وطن و وجوه آن در شعر دوره مشروطه ایران و نهضت مصر بپردازد و هم به این سؤالات پاسخ دهد: میهن‌پرستی و وطن‌دوستی از چه دوره‌ای در ایران و مصر آغاز شد و چه عواملی در رشد و شکل‌گیری آن نقش داشت؟ میهن‌پرستی چه وجوه مشترکی در نگاه شاعران دو کشور دارد؟ آیا این تشابهات به حدی است که بتوان گفت در یک بررسی تطبیقی، در صورت عدم رابطه و برخورد میان شاعران دو ملت، شرایط مشابه، آثار مشابهی نیز به وجود میآورد؟ پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - استعمار،سیاست و دنیای اسلام در عصر مشروطیت
مرتضی شیرودیچکیده بی شک بخشی از دلایل وقوع انقلاب مشروطه را باید در خارج از مرزهای ایران جستجو کرد.در این زمینه،استعمار اروپایی عامل مهمی بود اما استعمار،فقط مسأله ایران و ایرانیان نبود بلکه استعمار را باید پدیده کلانی دانست که همه کشورهای اسلامی را در بر گرفت اما آنچه پیوند استعما چکیده کاملچکیده بی شک بخشی از دلایل وقوع انقلاب مشروطه را باید در خارج از مرزهای ایران جستجو کرد.در این زمینه،استعمار اروپایی عامل مهمی بود اما استعمار،فقط مسأله ایران و ایرانیان نبود بلکه استعمار را باید پدیده کلانی دانست که همه کشورهای اسلامی را در بر گرفت اما آنچه پیوند استعمار با جهان اسلام را پررنگ تر می کرد،ویژگی ها یا همان ناتوانی های سیاسی کشورهای اسلامی بود که راه را برای استعمارگران گشود و این گشودگی بیش از این که هدفش ایران باشد،جهان اسلام بود که منجر به حوادث بسیاری از جمله مشروطه در ایران و فروپاشی خلافت در عثمانی شد از این رو،بررسی چیستی رابطه استعمار،سیاست و وضع دنیای اسلام در دوره مشروطه از یک سو سئوال نوشتار حاضر و از دیگر سو، ارائه پاسخ به آن هدف مقاله حاضر به شمار می رود که به روشی توصیفی دستیابی به آن دنبال می شود. واژگان کلیدی:استعمار،سیاست، دنیای اسلام، مشروطیت و ایران پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - قانون اساسی مشروطیت در ترازوی اندیشه شیخ فضل الله نوری
علیرضا نائیج سیدابراهیم معصومی مرتضی اشرافیشیخ فضل الله نوری از علمای طراز اول در نهضت مشروطیت (عدالتخوانه) و مخالف با استبداد بود؛ اما پس از اینکه دست روسنفکران غرب زده وارد نهضت مشروطه شد و نهضت مشروطه‌ای که مد نظر شیخ و علمایی که برای محدود کردن استبداد به پا خواسته بودند در دست روشنفکران قرار گرفت شیخ با علم چکیده کاملشیخ فضل الله نوری از علمای طراز اول در نهضت مشروطیت (عدالتخوانه) و مخالف با استبداد بود؛ اما پس از اینکه دست روسنفکران غرب زده وارد نهضت مشروطه شد و نهضت مشروطه‌ای که مد نظر شیخ و علمایی که برای محدود کردن استبداد به پا خواسته بودند در دست روشنفکران قرار گرفت شیخ با علم کردن مشروطه مشروعه به مخالفت با آنان برخواست، اما روشنفکران موفق شدند بر موج ضد استبدادی جامعه سوار شده و شیخ را طرفدار استبداد معرفی کنند و به همین جرم به دار آویختند. چگونگی مواجه و فهم شیخ شهید در شناخت مسائل و حوادث عصر مشروطه برگرفته از فهم عمیق و دقیق از آموزه‌های اسلامی و تطبیق آن بر زمان و عصر وی دارد و این موجب تقابل شیخ با جریانات روشنفکری، استعمار و استبداد گردید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - تأثیر شکاف قومیت‌‌ها در تحولات منجر به مشروطیت در ایران
محمدعلی علیزاده محمد قاسم پور یوسف متولی حقیقیهدف پژوهش حاضر پاسخ به این سوال است که شکاف قومیتی در دوره قاجار چه تأثیری بر روند تحولات منجر به مشروطیت داشته است؟ پژوهش بر این فرضیه استوار است که شکاف‌‌های قومیتی باعث شده که اقوام مختلف با بهره‌‌گیری از نیروی نظامی، مهمترین تحولات منجر به مشروطیت را رقم زده و در چکیده کاملهدف پژوهش حاضر پاسخ به این سوال است که شکاف قومیتی در دوره قاجار چه تأثیری بر روند تحولات منجر به مشروطیت داشته است؟ پژوهش بر این فرضیه استوار است که شکاف‌‌های قومیتی باعث شده که اقوام مختلف با بهره‌‌گیری از نیروی نظامی، مهمترین تحولات منجر به مشروطیت را رقم زده و در نهایت انقلاب مشروطیت به واسطه غلبه اقوام مخالف نظام حاکم شکل گرفته است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و یافته‌‌ها نشان داد که برخی از قومیت‌‌ها هیچ ذهنیتی از مشروطیت نداشته و صرفاً به دلیل ضعف حکومت مرکزی فرصت را برای تسویه حساب‌‌های قومی مناسب دیده‌‌اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - مفهوم شورا در تجربه ایرانی
منصور میراحمدی -
دسترسی آزاد مقاله
7 - تحلیل و بررسی محتوایی«طوفان هفتگی» فرخی یزدی
محمود صادق زادهمحمد فرخی یزدی به جز سرایش اشعار سیاسی و انتشار روزنامۀ انتقادی طوفان، برای نشر فعالیتهای ادبی، ترویج شعر و گسترش زبان و ادب فارسی و رواج آثار ادبی اروپایی مجلۀ طوفان هفتگی را به مدت دو سال منتشر می‌کند. در این جستار با بازخوانی 41 شمارۀ موجود طوفان هفتگی به شیوۀ توصیف چکیده کاملمحمد فرخی یزدی به جز سرایش اشعار سیاسی و انتشار روزنامۀ انتقادی طوفان، برای نشر فعالیتهای ادبی، ترویج شعر و گسترش زبان و ادب فارسی و رواج آثار ادبی اروپایی مجلۀ طوفان هفتگی را به مدت دو سال منتشر می‌کند. در این جستار با بازخوانی 41 شمارۀ موجود طوفان هفتگی به شیوۀ توصیفی، تحلیلی و ارزیابی کمّی به معرفی و بررسی انگیزه‌های انتشار، ساختار صوری، اهمّیت و کیفیت، محتوا و نویسندگان و شاعران این مجله پرداخته می‌شود. این مجلۀ ادبی به دلیل جایگاه والای مسئولان، انتشار مقالات سودمند ادبی، هنری و تاریخی و کیفیت و تنوع مطالب ادبی ایران و جهان از همکاری نویسندگان و شاعران مشهوری همچون: ملک الشعرای بهار، عبدالحسین هژیر، اسماعیل یکانی، سید احمد کسروی، سید عبدالرحیم خلخالی، علی جواهرالکلام، مهدی بهرامی، عمیدی، رسام ارژنگی، ابوالقاسم سحاب و ... بهره می‌برد. از میان نویسندگان و شاعران خارجی، بیشتر از ترجمۀ آثار تولستوی، حسین دانش و رضا توفیق بیک و ویکتور هوگو استفاده شده است. طوفان در دورۀ دوم انتشار به‌دلیل سیاست‌های دورۀ رضاشاهی شیوۀ ملایم‌تری را در پیش میگیرد و بیشتر به مطالب اجتماعی، اقتصادی و ادبی توجه می‌کند و ضمن تأکید بر عناصر هویت ایرانی و سنت‌های ادبی به‌شیوۀ متعادل به نواندیشی نیز روی میآورد. از‌این‌رو، به‌دلیل ضرورت نوگرایی و با درک موقعیت زمانه بیشتر از متون نثر و ادبیات داستانی در ترجمه‌های آثار غربی بهره می‌برد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - بازتاب وقایع مشروطه بر شعر ایرج میرزا
حمیدرضا جدیدیدر فایل اصل مقاله موجود است.در فایل اصل مقاله موجود است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - فرخی یزدی و بازتاب وقایع مشروطیت در شعرش
حمیدرضا جدیدی عباس ماهیار -
دسترسی آزاد مقاله
10 - تحوّلات و ویژگیهای شعر عصر مشروطه
سید احمد حسینی کازرونیتحوّلات و ویژگیهای شعر در عصر مشروطیت در چند زمینه از جمله در موضوع و مضمون تفکّر و اندیشه، سادگی و روانی، توجّه به زبان مردم و عوامانه‌ها، آشنا زدایی و توجّه به باستان‌گرایی، بهره‌مندی از واژه‌ها و ترکیبات بیگانه، عنایت به ساختار شکنی و دگرگونی در قالب‌های شعری صورت پ چکیده کاملتحوّلات و ویژگیهای شعر در عصر مشروطیت در چند زمینه از جمله در موضوع و مضمون تفکّر و اندیشه، سادگی و روانی، توجّه به زبان مردم و عوامانه‌ها، آشنا زدایی و توجّه به باستان‌گرایی، بهره‌مندی از واژه‌ها و ترکیبات بیگانه، عنایت به ساختار شکنی و دگرگونی در قالب‌های شعری صورت پذیرفت. مضامین و مفاهیم اصلی شعر مشروطه بر پایه و نمایه‌های مردم گرایی و وطن دوستی، آزادی خواهی و سلطه ستیزی استوار و هموار گردید. شعر فارسی در این دوره از تقلید مضامین پیشینیان روی برگرداند و از حوزة مدح و ستایش مستکبران حکومت‌ها و درباریان، خارج شد و رهایی یافت. در نهایت، این دگرگونی‌ها که متأثّر از تغییرات جغرافیایی سیاسی در منطقه بود، منجر به تغییر ماهیت‌های شعری در عصر مشروطه گردید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
11 - سبک و سیاق شعر مشروطه
سید احمد حسینی کازرونیانقلاب مشروطه موجب گردید معانی تازه ای که پیش از آن سخنی دربارۀ آنها نبوده در شعر پدید آید و نهادهای اجتماعی و سیاسی را دگرگون سازد. این تحوّلات، منجر به تغییر ساختارهای ذهنی طبقاتی گردید که در این جریانات، مخاطبان تازۀ شعر بودند، این گفتمان ها موجب شد که معانی و زبان ش چکیده کاملانقلاب مشروطه موجب گردید معانی تازه ای که پیش از آن سخنی دربارۀ آنها نبوده در شعر پدید آید و نهادهای اجتماعی و سیاسی را دگرگون سازد. این تحوّلات، منجر به تغییر ساختارهای ذهنی طبقاتی گردید که در این جریانات، مخاطبان تازۀ شعر بودند، این گفتمان ها موجب شد که معانی و زبان شعر به کلّی تغییر کند، بدین گونه کلمات و ترکیبات، اعلام مکانی و زمانی، پیش آمدها و وقایعی که در شعر کهن سابقه نداشت، وارد شعر شود و سبک و سیاق شعر را دگرگون سازد. تحوّل اجتماعی در این عهد، به شعر و ادب فارسی، جلوه و رنگی تازه داد. این آفرینش های ادبی نوظهور، در واقع نوعی تسخیر تمدّن فرنگی است و نه غرب زدگی ... پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
12 - لیـلای وطن درآغوش شعر مشـروطیت
ناصر الدین شاه حسینی مسعود سرحدیوطن پرستی در معنای وسیع کلمه، یکی از شاخص های اصلی شعر عصر مشروطیت محسوب می شود. این مهم با آنکه در ایران مسبوق به سابقه بود اما پس از یک فترت چند صد ساله، مجدداً در این دوره احیا گردید. تجاوزات پی درپی همسایگان و دخالت‌های منافع طلبانه ی فرنگی ها که با تحقیر و تخفیف مل چکیده کاملوطن پرستی در معنای وسیع کلمه، یکی از شاخص های اصلی شعر عصر مشروطیت محسوب می شود. این مهم با آنکه در ایران مسبوق به سابقه بود اما پس از یک فترت چند صد ساله، مجدداً در این دوره احیا گردید. تجاوزات پی درپی همسایگان و دخالت‌های منافع طلبانه ی فرنگی ها که با تحقیر و تخفیف ملت ایران همراه بود از یک سو و ضعف و زبونی دولتمردان در مدیریت جامعه وصیانت از تمامیت ارضی کشور از سویی دیگر، غرور هر ایرانی وطن خواهی را جریحه دار می کرد. لذا شعرا نظر به رسالت اجتماعیشان، به عزم برانگیختن شور و شعور مردم از حس مقدس وطن خواهی، تیغ دو لبه برای کوتاه کردن دست درباریان و بریدن پای بیگانگان ساختند. البته وطن پرستی آنان عموماً عاطفی و عاری از نضج و عمق فکری و فلسفی بود. به همین منظور، رویکردشان به وطن، ترکیبی از تمامی باورهای مختلف وطن خواهی اعم از: ناسیونالیسم، انترناسیونالیسم، شوونیزم و حتی در معنای مسقط الراس و زادگاه بوده است. در این نوشتار به جهت در آمیختگی نگاه وطن پرستانه‌ی شعرا، و با توجه به پیشینه ذهنی و زبانی آنان سعی بر این است که انگیزه‌ها و سطوح وطن دوستی در شعر شاعران برجسته وتاثیر گذار این برهه بررسی شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
13 - آشنایی با نقش زنان در تحولات ادبی
فرخنده بهامیریان قخفرخی سهیلا لویمیدر این پژوهش نقش زنان در تحولات ادبی مورد مطالعه قرار گرفته است. از آنجایی که در طول تاریخ ادبیات فارسی ایران نام زنان اندیشه نگار زیادی ثبت شده، در اینجا شخصیت ادبی زنانی موردتوجه قرار گرفته است که باعث ایجاد سبک جدید و یا تحول ادبی مشخص شده اند. البته با توجه ب چکیده کاملدر این پژوهش نقش زنان در تحولات ادبی مورد مطالعه قرار گرفته است. از آنجایی که در طول تاریخ ادبیات فارسی ایران نام زنان اندیشه نگار زیادی ثبت شده، در اینجا شخصیت ادبی زنانی موردتوجه قرار گرفته است که باعث ایجاد سبک جدید و یا تحول ادبی مشخص شده اند. البته با توجه به اینکه نگارش تاریخ ادبیات ایران مرد سالار بوده، پیدا کردن آثار زنان اندیشه نگار در مواردی با مشکلات و جستجوی فراوان روبه رو است. اما در دوره مشروطیت و به برکت انقلاب مشروطه که زنان توانستند تا حدی به حقوق قانونی خود دست یابند، پیدا کردن منابع مناسب برای این موضوع کمی آسانتر انجام پذیراست. در اینجا ضمن معرفی آثار زنان اندیشه نگار،برجستگی های ادبی و اجتماعی آنان نیز مورد توجه قرار گرفته است. محوراصلی این پژوهش، اندیشه نگاران شاعر است چرا که سابقه ی تاریخ نثرنویسی و به طور کلی داستان نویسی زنان در ایران بسیار کمتر از شعر می باشدوتعداد زنان اندیشه نگار شاعر نسبت به زنان نثرنویس بیشتر است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
14 - تأثیر نهادهای آموزشی بر ارتقای جایگاه زنان دوره قاجار
فاطمه محبوب علی اصغر داودی حمید سعیدی جوادیوضعیت زنان در دوره قاجار به گونه‌ای بود که از کوچکترین حقوق اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی محروم بوده و تحت محدودیت‌های شدید ناشی از جامعه مردسالار قرار داشتند. یکی از مهمترین دلایلی که زنان را در آن وضعیت قرار داده بود بی‌سوادی، عدم آگاهی و عدم ارتباط با جامعه بود. ب چکیده کاملوضعیت زنان در دوره قاجار به گونه‌ای بود که از کوچکترین حقوق اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی محروم بوده و تحت محدودیت‌های شدید ناشی از جامعه مردسالار قرار داشتند. یکی از مهمترین دلایلی که زنان را در آن وضعیت قرار داده بود بی‌سوادی، عدم آگاهی و عدم ارتباط با جامعه بود. به همین دلیل از جمله اولین اقداماتی که توسط زنان نوگرا صورت گرفت ساخت مدارس دخترانه و تلاش برای سوادآموزی دختران و زنان بود. اگرچه تأسیس مدارس دخترانه در آن محیط با اعتراض و واکنش جامعه سنتی مواجه شد، ولی به تدریج و بویژه بعد از انقلاب مشروطه گسترش یافت و تأثیرات مفیدی بر وضعیت زنان گذاشت. هدف پژوهش حاضر بررسی نتایج و پیامدهای تأسیس و گسترش تدریجی نهادهای آموزشی بر وضعیت زنان این مقطع است. از این رو پرسش این است که نهادهای آموزشی چه تأثیری بر وضعیت زنان دوره قاجار داشته است؟ فرضیه این است که نهادهای آموزشی از جمله مدارس دخترانه، باعث سوادآموزی و به تبع آن رشد آگاهی، تغییر نگرش و تلاش برای ایفای نقش بیشتر زنان در جامعه شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که زنانِ تسلیم‌پذیر و بی‌ادعای دوره قاجار، با ورود به دوره پهلوی به زنانی مطالبه‌گر تبدیل شده که مطالباتی مانند حق ورود به جامعه و اشتغال را مطرح کرده‌اند. روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی است و داده‌ها به شیوه کتابخانهای گردآوری شده‌اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
15 - نخستین تکاپوهای تجار سرمایه‌دار در عصر مشروطه در استقرار قانون
دکتر سهیلا ترابی فارسانیناامنیهای اجتماعی و اقتصادی، بی‌ثباتی و متزلزل بودن شرایط حقوقی، وجود احکام ناسخ و منسوخ، بی‌قانونی، امکان مصادره اموال، وجود روابط خویشاوندی و هجوم سرمایه‌های بیگانه، زمینه‌های نارضایتی تجار را در عصر قاجار فراهم کرد. لزوم ایجاد این تغییرات سیاسی جهت آَشنایی تجار با غ چکیده کاملناامنیهای اجتماعی و اقتصادی، بی‌ثباتی و متزلزل بودن شرایط حقوقی، وجود احکام ناسخ و منسوخ، بی‌قانونی، امکان مصادره اموال، وجود روابط خویشاوندی و هجوم سرمایه‌های بیگانه، زمینه‌های نارضایتی تجار را در عصر قاجار فراهم کرد. لزوم ایجاد این تغییرات سیاسی جهت آَشنایی تجار با غرب و ارائه مبانی نظری آن توسط روشنفکران و از طریق روزنامه‌ها ارائه شد. استقرار دولت مدرن که در آن محور اصلی قانون و ضابطه‌مندی است، سلطه قانون و تشکیل نهادها و سازمان‌هایی که خدمات معینی ارائه دهد، حق شهروندی و مداخله در امور سیاسی و نظارت بر کارهای دولت همه از مواردی بود که تجار با مشارکت در جنبش مشروطیت و حضور در مجلس اول و وضع مصوبه‌های آن در برپایی آن تلاش کردند پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
16 - وضعیت اجتماعی معلولان در دوران قاجار
کامران عارواناین مقاله بر این قصد است تا پایگاه ، جایگاه و نقش اجتماعی معلولان در دوره قاجاریه را بر اساس اسناد و منابع دست اول و تحلیل اسنادی بکاود . علاوه بر این مشخص نماید که افراد دارای معلولیت در جامعه در چه وضعیتی بسر می بردند و این امر را هم در ساختارهای اجتماعی و هم در محتوا چکیده کاملاین مقاله بر این قصد است تا پایگاه ، جایگاه و نقش اجتماعی معلولان در دوره قاجاریه را بر اساس اسناد و منابع دست اول و تحلیل اسنادی بکاود . علاوه بر این مشخص نماید که افراد دارای معلولیت در جامعه در چه وضعیتی بسر می بردند و این امر را هم در ساختارهای اجتماعی و هم در محتوای فرهنگی و ذهنیتی جامعه ایرانی نسبت به این گروه ردیابی کرده و بدون ابراز احساسات و ارزشداوری نسبت به این وضعیت ، واقعیت های موجود را ارائه کند . از سویی دیگر در خصوص پایگاه ، جایگاه و نقش اجتماعی آنها از نظریات جامعه شناسی همراه با تطبیق با واقعیت های عینی معلولان استفاده شد . نتیجه حاصل شده از دوره قاجار نشانگر جایگاه و نقش بسیار اندک و نازلی بوده است که جامعه ایرانی بواسطه ساختارهای سنتی خود در عرصه اجتماعی به معلولان تحمیل و تلقین می کرد . این جایگاه و نقش به تمام عرصه های سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی تسری پیدا می کرد و معلول در برابر انجام این خواسته های اجتماعی نقش و جایگاهی برای خود تصور نمی کرد و رفتارهای ناشی از ترحم های خویشاوندی و قبیله ای و بنده نوازی و مهرورزی دینی در برون رفت از این وضعیت کارساز نبوده است . زمان امیر کبیر و دوره مشروطه تلاش های جدیدی برای تغییر و تحول این وضعیت برای معلولان رخ داد که استمرار آن شرایط جدیدی را ولو مقطعی (از لحاظ زمانی) و منطقه ای (از لحاظ گستره جغرافیایی) بوجود آورد . پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
17 - نقش آموزه های شیعی(تعزیه و عزاداری) در نهضت مشروطیت
محسن آقاحسنی امیر تیمور رفیعیچکیده نهضت مشروطیت، یکی از تحولات عمده ی اجتماعی- سیاسی در تاریخ ایران می باشد که در دوره ی قاجار و در محدوده ی سال های 1284 - 1290ه.ش بوقوع پیوست. این نهضت که توسط گروه های مختلف مردمی با ایدئولوژی ها و تفکرات متفاوت بروز کرد، نتیجه عوامل متعدد سیاسی- اجتماعی- اقتصادی، چکیده کاملچکیده نهضت مشروطیت، یکی از تحولات عمده ی اجتماعی- سیاسی در تاریخ ایران می باشد که در دوره ی قاجار و در محدوده ی سال های 1284 - 1290ه.ش بوقوع پیوست. این نهضت که توسط گروه های مختلف مردمی با ایدئولوژی ها و تفکرات متفاوت بروز کرد، نتیجه عوامل متعدد سیاسی- اجتماعی- اقتصادی، داخلی و خارجی بود. عواملی که در بین آنها نقش نیروهای اسلامی و خصوصا علما ی شیعی به عنوان رهبران دینی جامعه و به تبع آن فرهنگ و آموزه های شیعی در نظر پژوهشگران و کارشناسان مورد توجه قرار گرفته است. در میان فرهنگ ها ی شیعی نیز تعزیه خوانی و عزاداری در رثای سید و سالار شهیدان در این دوره از طرف دولت و ملت از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. نقش هنر نمایشی تعزیه که بیان مفهومی از تاریخ، اندیشه و فرهنگ اسلامی و شیعی است وتحت تأثیر فرهنگ و تمدن و گفتمان ایرانی شکل گرفته است، به عنوان رسانه ای شیعی در تحولات اجتماعی این دوره قابل بحث و بررسی می باشد. در این مقاله برآنیم تا با بررسی مدارک و اسناد تاریخی موجود، آنچه که از برگزاری مراسم تعزیه خوانی و عزاداری به عنوان بخشی از فرهنگ و آموزه ی تشیع، در شکل گیری و جریان نهضت مشروطیت نقش داشته است را یافته و عرضه نماییم. باشد که مورد توجه قرار گیرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
18 - میزان تأثیر گذاری اندیشۀ لیبرالیستی در شکل‌گیری انقلاب مشروطه
محمد مهدی روشنفکر رضا معینی رودبالیمیزان تأثیر گذاری اندیشۀ لیبرالیستی در شکل‌گیری انقلاب مشروطه چکیده ضعف های حکومت قاجاران و کل جامعه ایران و بخصوص،خلاء نظری در حوزه سیاسی زمینه ورود اندیشه های جدید به ایران را فراهم آورد . مفاهیمی چون : قانون ، آزادی ، پارلمان ودر صدر همه لیبرالیسم در چنین بستری وارد چکیده کاملمیزان تأثیر گذاری اندیشۀ لیبرالیستی در شکل‌گیری انقلاب مشروطه چکیده ضعف های حکومت قاجاران و کل جامعه ایران و بخصوص،خلاء نظری در حوزه سیاسی زمینه ورود اندیشه های جدید به ایران را فراهم آورد . مفاهیمی چون : قانون ، آزادی ، پارلمان ودر صدر همه لیبرالیسم در چنین بستری وارد ادبیات سیاسیی ایرانیان شد. ایرانیان در برخورد با تمدن غرب و مشاهده ی تفاوتهای شگرف آن به فهمی متمایز از جامعه خود رسیدند که بسیار متفاوت از گذشته بود . این تمایز و تغییر نگرش ها نسبت به ، سیاست و اجتماع به درستی در سفرنامه ها و سیاحت نامه های مسافران فرنگ رفته ، انعکاس یافته است. نکته قابل تامل در نوشته های مذکور ، موضع گیری آنها نسبت به فرهنگ خود و تمدن غرب است . حاصل اولین آشنایی ها ، تجویزهایی بود که آنها برای درمان دردهای جامعه خود صادر کردند ، که یکی از مهم ترین آنها ، انتقال و ترویج لیبرالیسم در ایران بود. نتایج حاصله انکه ماهیت واقعی انقلاب مشروطه به لیبرالیسم بر می گشت که حاصل کوشش جریان روشنفکری بود و ناکامی آن ناشی از ناهمگونی و ناسازگاری با اندیشه های دینی بود که روحانیون آن را رهبری می کردند . پژوهش حاضربر پایه پرسش میزان تاثیرگذاری اندیشه لیبرالیستی در انقلاب مشروطه شکل گرفته واز نوع توصیفی-تحلیلی است که به روش کتابخانه ای سامان یافته است. کلیدواژه‌ها: لیبرالیسم، مشروطیت ، آزادی، روشنفکران ، روحانیونُ. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
19 - بررسی ناکامیِ جمهوری خواهی و کامیابی سلطنت مطلقه در ساخت واقعیت اجتماعی با تأکید بر مشروح مذاکرات مجلس دوم تا پنجم شورای ملی
سعید وحیدی مرتضی منشادی رضا سرحدی قهریرژیم سیاسی برای تبدیل‌شدن به واقعیت، نیازمند گذار از سه مرحله بیرونی سازی، عینی سازی و درونی سازی است. پس از پیروزی مشروطه‌خواهی در ایران و تحولات پس از آن، غوغای جمهوری‌خواهی با سرعتی شگفت‌انگیز بروز کرد و خاموش شد. اکثر پژوهش‌ها این رخداد را، ابزار سیاسی گروهی علیه هی چکیده کاملرژیم سیاسی برای تبدیل‌شدن به واقعیت، نیازمند گذار از سه مرحله بیرونی سازی، عینی سازی و درونی سازی است. پس از پیروزی مشروطه‌خواهی در ایران و تحولات پس از آن، غوغای جمهوری‌خواهی با سرعتی شگفت‌انگیز بروز کرد و خاموش شد. اکثر پژوهش‌ها این رخداد را، ابزار سیاسی گروهی علیه هیئت حاکمه تفسیر کرده‌اند و کمتر از دیدگاهی معرفت‌شناختی به توضیح و تحلیل آن پرداخته‌اند. از این منظر اگرچه نخبگان فکری ایران، افعال ذهنی خود را در خصوص شکل‌های متفاوت حکومت، به‌ویژه جمهوری بیرونی سازی کردند و بعدها جمهوری به‌عنوان یک رژیم سیاسی موردحمایت گروهی از بازیگران سیاسی قرار گرفت ولی نتوانست از مرحله بیرونی سازی فراتر برود. پژوهش حاضر با روش جامعهشناسی معرفت و کاربست الگوی برگر و لاکمن به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که دلایل ناکامی جمهوری‌خواهی در ایرانِ دوره مشروطه چه بود؟ فرضیه پژوهش حاضر به این قرار است که جمهوری به‌عنوان یک واقعیت اجتماعی برساخته نشد، زیرا هرج‌ومرج، عدم امنیت، تجربه زیسته و عدم کار آیی نهادهای مشروطه مانع از توافق بین الاذهانی نخبگان ایران برای گذار جمهوری از مرحله بیرونی سازی به مراحل عینی سازی و درونی سازی گردید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
20 - «میرزا علی اکبر ارداقی از مشروطیت تا کمیته مجازات»
محمد رضا علم علی توکلیانانقلاب مشروطیت را می توان مهمترین رویداد سیاسی تاریخ معاصر ایران نامید. افراد ، گروه ها و طیف های گوناگون اجتماعی در برپایی نظام جدید سیاسی ، کاهش خودکامگی و استقرار نظم و قانون نقش داشتند. اما بعد از پیروزی انقلاب مشروطه و پیش آمدن استبداد صغیر و به دنبال آن فتح تهران چکیده کاملانقلاب مشروطیت را می توان مهمترین رویداد سیاسی تاریخ معاصر ایران نامید. افراد ، گروه ها و طیف های گوناگون اجتماعی در برپایی نظام جدید سیاسی ، کاهش خودکامگی و استقرار نظم و قانون نقش داشتند. اما بعد از پیروزی انقلاب مشروطه و پیش آمدن استبداد صغیر و به دنبال آن فتح تهران و اعاده مشروطیت بعضی از این افراد و گروه ها دچار تندروی شدند ، چرا که انقلاب را در رسیدن به اهدافش ناکام می دانستند به همین دلیل با تشکیل کمیته مجازات به اقداماتی علیه عوامل داخلی و به زعم خودشان سرسپردگان خارجی دست زدند. از جمله این افراد میرزا علی اکبر ارداقی بود که به همراه دوست خود عمادالکتاب بعد از تشکیل این کمیته به عضویت آن درآمدند. هدف از این پژوهش بررسی روند سیر مبارزات سیاسی و آزادیخواهی میرزا علی اکبرارداقی بر اساس اسناد و منابع تاریخی است که به روش توصیفی- تحلیلی تبیین می گردد تا بتوان به سوالات زیر پاسخ گفت : میرزا علی اکبر ارداقی چرا به انقلاب مشروطه پیوست؟ در روند پیروزی و اعاده مشروطیت چه نقشی داشت؟ میرزا علی اکبر ارداقی بر اساس چه اعتقاد و مبانی فکری به کمیته مجازات پیوست؟ پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
21 - رویکرد انجمن ها و ایلات فارس در جنبش مشروطیت
ابوالحسن نجف زادهچکیدهآشفتگی فراگیر جامعه ایرانی در برابر موج فزاینده ناراضایتی رو به رشد آن در قرن نوزدهم، باعث پدیدار شدن جنبش مشروطیت گردید که فصل تازه‌ای را در تاریخ ایران رقم زد. سیر تکوین و شکل‌گیری جنبش مشروطیت در فارس تابع سه عامل قدرتمند بود که هر یک نقش متفاوتی در این برهه به چکیده کاملچکیدهآشفتگی فراگیر جامعه ایرانی در برابر موج فزاینده ناراضایتی رو به رشد آن در قرن نوزدهم، باعث پدیدار شدن جنبش مشروطیت گردید که فصل تازه‌ای را در تاریخ ایران رقم زد. سیر تکوین و شکل‌گیری جنبش مشروطیت در فارس تابع سه عامل قدرتمند بود که هر یک نقش متفاوتی در این برهه به نمایش گذاشتند: نخست خاندان فئودال قوام‌الملک که از دیرباز حاکم بلامنازع شیراز و ریاست ایل خمسه را بر عهده داشتند و از مخالفان سرسخت مشروطه به شمار می رفتند. انجمن‌های طرفدار مشروطه‌خواهی که با وجود اختلافات داخلی از دشمنان سرسخت خاندان قوام به شمار می‌رفتند و در آخر اسماعیل‌خان صولت-الدوله رئیس ایل قشقایی که بر بخش گسترده‌ای از ایالت فارس فرمانروایی می‌کرد و همواره در رقابت ایلی با خاندان قوام و ایل خمسه بود. در نتیجه برهم کنش این قدرت‌ها، زمینه مساعدی برای رشد رهیافت‌های مشروطه همچون قانون، مساوات و تأسیس عدالتخانه را در دامان خود پرورش ندادند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
22 - کنشگری مورخ در روایت رویدادهای تاریخی؛ بینش انتقادی ناظم الاسلام کرمانی و مهدی ملک‌زاده در تاریخ‌نگاری رویداد مشروطه
غلارضا وفایی مهر محبوبه شرفی علی اکبر خدری زادهبینش انتقادی مورخ،یکی از مؤلفه‌های تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نگری است ، اگر چه در تاریخ نگاری مورخان قدیم کم وبیش وجود داشته است، اما در تاریخ‌نگاری نوین ایران بیشتر نمایان شده است. مقاله حاضر با روش تاریخی، در تلاش است تا نسبت تاریخ‌نگاری ناظم الاسلام کرمانی و مهدی ملک زاده چکیده کاملبینش انتقادی مورخ،یکی از مؤلفه‌های تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نگری است ، اگر چه در تاریخ نگاری مورخان قدیم کم وبیش وجود داشته است، اما در تاریخ‌نگاری نوین ایران بیشتر نمایان شده است. مقاله حاضر با روش تاریخی، در تلاش است تا نسبت تاریخ‌نگاری ناظم الاسلام کرمانی و مهدی ملک زاده در رویداد مشروطه را با بینش یادشده مورد واکاوی قرار دهد. برای تحقق این هدف، پرسشی چنین مطرح است: بینش انتقادی مورخان یاد شده چه تاثیری در روش تاریخی آنان در بازتاب واقعه مشروطه و تحولات پس ازآن داشته است؟ نتایج این پژوهش حاکی از آن است که مورخان فوق تلاش دارند تا با فاصله‌گیری از تاریخ‌نگاری یک سویه در دوحوزه، نخست: انتقاد از شاهان و حاکمان قاجار به دلیل ناکارآمدی آنها در اداره کشور و دیگر: توده عوام مردم به عنوان موتور محرکه تحولات جامعه به عنوان عامل اصلی در شکل گیری حوادث تاریخی، به تحلیل و تبیین عوامل برآمدن مشروطه و تحولات بعد از آن بپردازند پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
23 - سیری در زندگی، آثار و مبارزات مشروطه خواهی شیخ الرئیس قاجار
جواد ابوالحسنی معصومه قره داغیبازخوانی در تحولات سیاسی و اجتماعی دوره مشروطیت باعث توجه برخی از پژوهشگران تاریخ معاصر ایران به چهره‌هایی می‌گردد که کمتر مورد اعتنا قرار گرفته‌اند. یکی از این رجال شیخ‌الرئیس قاجار است. شیخ الرئیس دل مشغولی بسیار زیادی به اندیشه‌ی اتحاد اسلام داشت به همین جهت سایر محو چکیده کاملبازخوانی در تحولات سیاسی و اجتماعی دوره مشروطیت باعث توجه برخی از پژوهشگران تاریخ معاصر ایران به چهره‌هایی می‌گردد که کمتر مورد اعتنا قرار گرفته‌اند. یکی از این رجال شیخ‌الرئیس قاجار است. شیخ الرئیس دل مشغولی بسیار زیادی به اندیشه‌ی اتحاد اسلام داشت به همین جهت سایر محورهای فکری و مبارزاتی وی در دوره مورد بحث تحت الشعاع این امر قرار گرفته است. در نوشتار حاضر تلاش می‌گردد تا با اتکاء به منابع و مآخذ موجود، نقش شیخ‌الرئیس در ستیز با نظام استبدادی قاجار و تکوین جنبش مشروطه خواهی و نیز مبارزه با استعمار مورد بررسی قرار گیرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
24 - نقش آموزه های شیعی (تعزیه و عزاداری) در نهضت مشروطیت
امیر تیمور رفیعی محسن آقا حسنینهضت مشروطیت، یکی از تحولات عمده ی اجتماعی- سیاسی در تاریخ ایران می باشد که در دوره ی قاجار و درمحدوده ی سال های 1284-1290هـ.ش به وقوع پیوست. این نهضت که توسط گروه های مختلف مردمی با ایدئولوژی ها و تفکرات متفاوت بروز کرد، نتیجه عوامل متعدد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، داخلی چکیده کاملنهضت مشروطیت، یکی از تحولات عمده ی اجتماعی- سیاسی در تاریخ ایران می باشد که در دوره ی قاجار و درمحدوده ی سال های 1284-1290هـ.ش به وقوع پیوست. این نهضت که توسط گروه های مختلف مردمی با ایدئولوژی ها و تفکرات متفاوت بروز کرد، نتیجه عوامل متعدد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، داخلی و خارجی بود. عواملی که در بین آنها نقش نیروهای اسلامی و خصوصاً علمای شیعی به عنوان رهبران دینی جامعه و به تبع آن فرهنگ و آموزه های شیعی در نظر پژوهشگران و کارشناسان مورد توجه قرار گرفته است. در میان فرهنگ های شیعی نیز تعزیه خوانی و عزاداری در رثای سید و سالار شهیدان در این دوره از طرف دولت و ملت از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. نقش هنر نمایشی تعزیه که بیان مفهومی از تاریخ، اندیشه و فرهنگ اسلامی و شیعی است و تحت تأثیر فرهنگ و تمدن و گفتمان ایرانی شکل گرفته است، به عنوان رسانه ای شیعی در تحولات اجتماعی این دوره قابل بحث و بررسی می باشد. در این مقاله برآنیم تا با بررسی مدارک و اسناد تاریخی موجود، آنچه که از برگزاری مراسم تعزیه خوانی و عزاداری به عنوان بخشی از فرهنگ و آموزه ی تشیع، در شکل گیری و جریان نهضت مشروطیت نقش داشته است را یافته و عرضه نماییم. باشد که مورد توجه قرار گیرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
25 - نخستین تکاپوهای تجار سرمایه‌دار در عصر مشروطه در استقرار قانون
سهیلا ترابی فارسانیناامنیهای اجتماعی و اقتصادی، بی‌ثباتی و متزلزل بودن شرایط حقوقی، وجود احکام ناسخ و منسوخ، بی‌قانونی، امکان مصادره اموال، وجود روابط خویشاوندی و هجوم سرمایه‌های بیگانه، زمینه‌های نارضایتی تجار را در عصر قاجار فراهم کرد. لزوم ایجاد این تغییرات سیاسی جهت آَشنایی تجار با غ چکیده کاملناامنیهای اجتماعی و اقتصادی، بی‌ثباتی و متزلزل بودن شرایط حقوقی، وجود احکام ناسخ و منسوخ، بی‌قانونی، امکان مصادره اموال، وجود روابط خویشاوندی و هجوم سرمایه‌های بیگانه، زمینه‌های نارضایتی تجار را در عصر قاجار فراهم کرد. لزوم ایجاد این تغییرات سیاسی جهت آَشنایی تجار با غرب و ارائه مبانی نظری آن توسط روشنفکران و از طریق روزنامه‌ها ارائه شد. استقرار دولت مدرن که در آن محور اصلی قانون و ضابطه‌مندی است، سلطه قانون و تشکیل نهادها و سازمان‌هایی که خدمات معینی ارائه دهد، حق شهروندی و مداخله در امور سیاسی و نظارت بر کارهای دولت همه از مواردی بود که تجار با مشارکت در جنبش مشروطیت و حضور در مجلس اول و وضع مصوبه‌های آن در برپایی آن تلاش کردند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
26 - بررسی برخی زمینه‌های شکل‌گیری تفکرات ضد حکومتی در مشهد در آستانه‌ی انقلاب مشروطیت
یوسف متولی حقیقیشهر مشهد در فاصله‌ی سال‌های 1300 هـ. ق تا 1324 هـ. ق /1324 خورشیدی (سال پیروزی انقلاب مشروطیت) یکی از بحرانی‌ترین ایام خود را در تاریخ ایران سپری کرد. بروز شورش‌های ضد حکومتی و نیز بروز بحران‌های اجتماعی و اقتصادی و دخالت‌های بیگانگان از شاخص‌ترین مسائل شهر مشهد در مقطع چکیده کاملشهر مشهد در فاصله‌ی سال‌های 1300 هـ. ق تا 1324 هـ. ق /1324 خورشیدی (سال پیروزی انقلاب مشروطیت) یکی از بحرانی‌ترین ایام خود را در تاریخ ایران سپری کرد. بروز شورش‌های ضد حکومتی و نیز بروز بحران‌های اجتماعی و اقتصادی و دخالت‌های بیگانگان از شاخص‌ترین مسائل شهر مشهد در مقطع زمانی مورد نظر بود. مجموعه‌ی این شورش‌ها و بحران‌ها که برخی، از آنها تحت عنوان انقلاب مشهد یاد کرده‌اند زمینه‌ی تضعیف حکومت قاجار از یک سو و پیشرفت کار مبارزان ضد استبدادی را از سوی دیگر فراهم کرد شورش پنج ماهه مردم مشهد بر ضد حکومت آصف الدوله شیرازی در دهه پایانی سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، دخالت‌های روسیه وانگلستان در مشهد و افزایش نارضایتی‌های مردم و سوء عملکرد حکام خراسان در آستانه‌ی انقلاب مشروطیت در زمره‌ی مهمترین این موارد بودند. در مقاله‌ی حاضر کوشش شده است تا با استفاده از روش تحقیق تاریخی و نیز منابع و مآخذ گوناگون زمینه‌های نارضایتی مردم مشهد از حکومت قاجار که منجر به پیدایش این تحولات شد مورد بررسی قرار بگیرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
27 - نقش کنشگران اجتماعی در جنبش مشروطیت با رویکرد هانس تاک
امیر مسعود امیر مظاهری شهناز قرهتپهجنبش های اجتماعی به عنوان یکی ازمهم ترین کنش های جمعی جهت تحقق خواسته ها و مطالبات شان به طراحی گفتمان ها، آرمان ها، ایده هایی می پردازند که تحقق آن ها گاه مستلزم تغییر در ساختارهای نظام اجتماعی و ایجاد اصلاحات، در جامعه و خرده نظام های آن است. یکی از مهم ترین اجزاء جن چکیده کاملجنبش های اجتماعی به عنوان یکی ازمهم ترین کنش های جمعی جهت تحقق خواسته ها و مطالبات شان به طراحی گفتمان ها، آرمان ها، ایده هایی می پردازند که تحقق آن ها گاه مستلزم تغییر در ساختارهای نظام اجتماعی و ایجاد اصلاحات، در جامعه و خرده نظام های آن است. یکی از مهم ترین اجزاء جنبش های اجتماعی از نظر هانس تاک،کنشگران و نیروهای اجتماعی است که مطالبات و تقاضاهای نوظهور زمینه برانگیختگی آن ها را فراهم ساخته و لذا جهت تحقق آن ها با دیگر گروه های اجتماعی همنوا شده و نهایتاً جنبش های اجتماعی را شکل می دهند. این نیروها وکنشگران در سه گروه رهبران به عنوان کسانی که به تدوین و طراحی ایدئولوژی می پردازند، توزیع کنندگان که ایدئولوژی جنبش را از رهبران به گروه ها ولایه های دیگر انتقال می دهند و پیروان و حامیان که باحضور آن ها، جنبش گسترده شده وعملاً به مرحله اجرا در می آید، قرار می گیرند. جنبش مشروطیت ایران از مهم ترین جنبش های اجتماعی سده های اخیر است که مدل تاک در زمینه اهمیت تاریخی نقش کنشگران اجتماعی در جنبش های اجتماعی و تأثیری که در ایجاد، گسترش و همگانی کردن آن دارند، در آن قابل بازبینی است. در این جنبش رهبران گروه هایی نظیر روشنفکران متجدد و نوگرا و نیزعلما و مجتهدین مذهبی که قرائت نوینی از دین داشتند، را دربر می گیرد. توزیع کنندگان جنبش ازاصحاب رسانه، روزنامه نگاران، خطبا و وعاظ واصناف و بازرگانان عمده تشکیل شده و نیز حامیان و پیروان جنبش لایه های مختلف جامعه از جمله زنان، جوانان، ایلات و اصناف خرده پا را در بر می گیرد. بازبینی این الگو درجنبش های اجتماعی با توجه به تأکیدی که بر نقش نیروهای اجتماعی دارد می تواند بعنوان الگویی برای بررسی چگونگی پیروزی یا عقیم ماندن جنبش های اجتماعی مورد استفاده قرار گیرد. تحقیق حاضر از نوع تحقیقات کیفی است که با استفاده از روش تاریخی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای و الکترونیکی به گردآوری مطالب پرداخته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
28 - جایگاه و خواستگاه نخبگان سیاسی و فکری در ایران میان دو انقلاب]از انقلاب مشروطه 1285تا انقلاب سال 1357 ه.ش[ و نقش حاکمیت]دربار[ در آن
امیر خوشحال صمد عابدینیمنظور ما از این نوشته آن است که جایگاه و خواستگاه نخبگان فکری و سیاسی در هفتاد ساله بعد از مشروطه چه به صورت رسمی و چه به صورت غیررسمی و نقش قدرت حاکم در این جایگاه را با استفاده از روش تطبیقی- تاریخی و از راه گردآوری اطلاعات از راه منابع دست اول و دوم بررسی ومورد کنکاش چکیده کاملمنظور ما از این نوشته آن است که جایگاه و خواستگاه نخبگان فکری و سیاسی در هفتاد ساله بعد از مشروطه چه به صورت رسمی و چه به صورت غیررسمی و نقش قدرت حاکم در این جایگاه را با استفاده از روش تطبیقی- تاریخی و از راه گردآوری اطلاعات از راه منابع دست اول و دوم بررسی ومورد کنکاش قرار دهیم؟ توضیح این که در سیر تحولات اجتماعی جامعه ما در ایران بین دو انقلاب چون جامعه ما استبدادزده و عقب افتاده وعشیره ]ایلیاتی [ بودکه در آن شاه با محارمش همه کاره بودند ومردم نیز بیسواد و توده‌وار، ونخبگان آن نیز متأثر از این دو، اما با وجود این در اواخر قرن نوزدهم میلادی ظلم بر مردم توسط حکام ولایات شدت گرفته و ورود کالاهای خارجی کالاهای تولید داخل را از رونق انداخته بود، امتیازهای اقتصادی به خارجیان بسیار زیاد شده، سفرهای پر خرج پادشاهان به فرنگ افزایش یافته و موارد دیگر، زمینه را برای بروز بحران فکری در ذهن نخبگان جامعه فراهم کرد تا جایی که بالاخره منجر به پیدایش انقلاب مشروطیت در ایران شد. به طورکلی جایگاه و خواستگاه نخبگان در دوران هفتاد ساله مشروطه: 1. اکثر نخبگان حاکم از طبقه فرادست و وابسته به دربار و از افراد مورد اعتماد دربار بودند. 2. اکثر نخبگان این دوره (به خصوص نمایندگان مجلس) از مالکان و کارمندان دولت]دیوان سالاران[ و بعد روحانیون بودند. 3. اکثر نخبگان ابزاری و تا حدودی فکری منابع شان از مالکیت بر زمین بوده است. 4. اکثر نخبگان فکری و ابزاری در این دوران در جمعیت سیاسی فراماسونری عضو بودند و ... . پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
29 - مفهوم حریّت از منظر روحانیت صدر مشروطه؛ مطالعه تطبیقی نظرات شیخ فضل الله نوری، میرزای نائینی، شیخ ابراهیم زنجانی و اسدالله خرقانی
محمود نقدی پور فیض الله بوشاسب گوشه سهیلا ترابی فارسانیظهور مدرنیته غربی و دول اروپایی به عنوان منادیان ترقی و پیشرفت در سده هجدهم و حضور افکار نوگرایانه غربی در کشورهای اسلامی به ویژه ایران، سبب واکنش جامعه ایرانی و رهبران آن گردید. مباحث نوین در حوزه سیاست و به تبع آن مفاهیمی نظیر آزادی، برابری و مشروطیت از مهمترین نمودها چکیده کاملظهور مدرنیته غربی و دول اروپایی به عنوان منادیان ترقی و پیشرفت در سده هجدهم و حضور افکار نوگرایانه غربی در کشورهای اسلامی به ویژه ایران، سبب واکنش جامعه ایرانی و رهبران آن گردید. مباحث نوین در حوزه سیاست و به تبع آن مفاهیمی نظیر آزادی، برابری و مشروطیت از مهمترین نمودهای پیشرفت و مدرنیته غربی بود که جدال های نظری را به ویژه در نزد روشنفکران و علما در پی داشت. بحث آزادی که در غرب نوعی برون رفت از قیود مذهبی- سیاسی کلیسا و شاه بود، در ایران به معنای قانون، برابری، ضدبردگی، ضدخودکامگی شاه و غیره تعبیر شد و از آنجایی که این مفهوم (آزادی) در ایران از سوی طیف خاصی تبلیغ و ترویج می شد، واکنش های متفاوتی را (له یا علیه) برانگیخت. روحانیون به عنوان رهبران سنتی جامعه ایرانی از نخستین کسانی بودند که تلاش کردند تا موضع خود را نسبت به این مفاهیم مشخص نمایند. در این راستا پرسش اصلی مقاله حاضر این است که روحانیت صدر مشروطه چه موضعی در قبال مفاهیم غربی نظیر آزادی اتخاذ کردند؟ فرضیه پژوهش اذعان دارد که واکنش روحانیت به این مفاهیم، طیفی از مخالفت تا طرفداری سرسخت را دربر می گیرد. در میانه طیف هم، کسانی بودند که نه به رد و نه تأیید کامل آن پرداختند، بلکه تلاش کردند با تفسیری دینی، آن را در درون متون دینی جستجو کرده و مصادیق دینی آن را مشخص نمایند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
30 - تبارشناسی مبانی هویت ملی در تاریخ‌نگاری ملی گرایانه دوران قاجار و مشروطه
محمدعلی علی زاده علی محمد طرفداریظهور تاریخ‌نگاری ملی گرایانه در دوران قاجاریه و مشروطه یکی از مهمترین محورهای شکل‌گیری هویت ملی نوین در ایران معاصر به‌شمار می رود. از زمان ورود ناسیونالیسم به‌عنوان یک ایدئولوژی مدرن به ایران در سدة نوزدهم میلادی، بسیاری از مسائل فرهنگی ایران، از جمله تاریخ‌نگاری و نح چکیده کاملظهور تاریخ‌نگاری ملی گرایانه در دوران قاجاریه و مشروطه یکی از مهمترین محورهای شکل‌گیری هویت ملی نوین در ایران معاصر به‌شمار می رود. از زمان ورود ناسیونالیسم به‌عنوان یک ایدئولوژی مدرن به ایران در سدة نوزدهم میلادی، بسیاری از مسائل فرهنگی ایران، از جمله تاریخ‌نگاری و نحوة نگاه به گذشته تحت تأثیر این ایدئولوژی قرار گرفت و به تدریج نوع جدیدی از تاریخ‌نگاری و بازنمود وقایع گذشته در میان منورالفکرهای دوران قاجار و مشروطیت پدید آمد که طی آن تاریخ نویسان ایرانی با محور قرار دادن ملی‌گرایی، به بازنویسی تاریخ ایران در قرون گذشته پرداختند و در این میان، به‌ویژه با برجسته کردن تاریخ ایران باستان و قرار دادن این دوره به‌عنوان دوران حیات ملی ایران و ایرانیان، بنیان‌های هویت ملی ایران نوین بر اساس هویت باستانی ایرانیان را پی ریزی کردند. در این مقاله کوشش شده است تا با مبنا قرار دادن اصلی‌ترین معاصرنویسی های دوران مورد بحث، میزان تأثیر تاریخ‌نگاری های ملی‌گرایانه بر توسعة نگاه‌های ناسیونالیستی به تاریخ ایران و جست جوی بنیان‌های هویت ملی در تاریخ ایران باستان در میان روشنفکران و رجال سیاسی و فرهنگی معاصر ایرانی شناسایی و مشخص شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
31 - A Comparative Study of Women's Political Participation in Mashrouteh and Pahlavi Period and the Islamic Republic of Iran
مسعود کاوه انوش جعفری سمیه عباسیPolitical participation is one of the evidences of persons' presence for determining their fate. So, by developing more democracy in the world, noticing to the different aspects of people involvement in the political scene will be highlighted. Political participation is چکیده کاملPolitical participation is one of the evidences of persons' presence for determining their fate. So, by developing more democracy in the world, noticing to the different aspects of people involvement in the political scene will be highlighted. Political participation is one of the essential prerequisites for the development and progress. In this regard, women as a significant part of the population of each country always suffered from unfair distribution of opportunities and resources. In this study, the researchers tried to answer this question to what extent did the women politically participate in the Islamic Republic of Iran? The results showed that political participation of the women has increased over Pahlavi Period but there is always a gap to take advantage of women's ability for participation in the political affairs. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
32 - جایگاه سید حسن تقی‌زاده در تاریخ نگاری فریدون آدمیت
محمدکاظم متین محمد حسن رازنهانتقی زاده ازرهبران مشروطیت ایران و ازرجال سیاسی ، علمی بحث انگیزودرعین حال ازناشناخته ترین بازیگران سیاسی تاریخ معاصر است.او در زمره کسانی است که جمعی به شدت موافق و جمعی به غایت مخالف دارد و هر یک نیز برای اثبات نظرات خود دلایلی ارایه می کنند. یکی از کسانی که بیشترین نق چکیده کاملتقی زاده ازرهبران مشروطیت ایران و ازرجال سیاسی ، علمی بحث انگیزودرعین حال ازناشناخته ترین بازیگران سیاسی تاریخ معاصر است.او در زمره کسانی است که جمعی به شدت موافق و جمعی به غایت مخالف دارد و هر یک نیز برای اثبات نظرات خود دلایلی ارایه می کنند. یکی از کسانی که بیشترین نقد و توهین را در نوشته های خود برایشان وارد کرده است مرحوم آدمیت است. او نه تنها تقی زاده را در آثارش سخت مورد حمله قرار داده است بلکه هر کس را که به نوعی درصدد دفاع و تعریف و تمجید از او برآمده باشد. از ایرج افشار گرفته تا مینوی و از خانم لمبتون گرفته تا نیکی کدی. ما در این تحقیق به دنبال آن هستیم که دیدگاههای آدمیت درباره تقی زاده را مورد بررسی قرار دهیم و علل و نادرستی آن باز شناسیم. در تاریخ نگاری معاصردر حق تقی زاده ناروایی هایی صورت گرفته است .شاید اینک زمان آن فرارسیده باشد که رها از حب وبغض شخصی ، پست وبلند کارنامه سیاسی او بدون پیش داوری و توطئه پنداری مرسوم وطنی مورد نقد وبررسی قرار گیرد.دراین تحقیق از روش کتابخانه ای، استفاده از آرشیو اسناد و مجلات ، کتابهای آدمیت و تقی زاده و مقالات مختلف ایرانی، خارجی و صورت مذاکرات مجلس استفاده شده است . پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
33 - دیدگاه های کسروی درمورد ناسیونالیسم دردوره رضاشاه پهلوی
کاظم حسینی فر معصومه قره داغی علی سالاری شادی منیژه صدریخمیرمایه فکری اسیدحمد کسروی در دوران نهضت مشروطه و تحت تاثیر آرمان های آن، شکل گرفت.شخصی که در برهه اول زندگی خویش به لباس روحانیت درمی‌آید، اما بر اثر شکل گیری یک سلسله از رخدادهای فکری، از این مرحله زندگی خویش فاصله میگیرد.مشارالیه دو جنگ جهانی،نهضت مشروطه و دیکتات چکیده کاملخمیرمایه فکری اسیدحمد کسروی در دوران نهضت مشروطه و تحت تاثیر آرمان های آن، شکل گرفت.شخصی که در برهه اول زندگی خویش به لباس روحانیت درمی‌آید، اما بر اثر شکل گیری یک سلسله از رخدادهای فکری، از این مرحله زندگی خویش فاصله میگیرد.مشارالیه دو جنگ جهانی،نهضت مشروطه و دیکتاتوری رضاشاه را تجربه کرد .خمیرمایه ذهنی و پژوهشی اش نیز وی را به اظهارنظر درباره یمسائل مختلف و تفکر درموضوعات گوناگون واداشت. کسروی ازروشنفکران نهشت مشروطه و آرمانهای آن بود، اما این نهضت به سرعت دست خوش استبداد شد، کسروی که هر دو فضا را تجربه کرده بود، در آثار خود به بحث در باره آنها پرداخت. نکته مهم این است، که کسروی برخلاف بسیاری از منتقدان رضاشاه با وجود برخی نقدهای قابل اغماض در همه حال، قاطعانه از اقدامات رضاشاه دفاع کرد درساختار سیاسی دوره رضاشاه مفاهیمی چون ناسیونالیسم، میهن پرستی، حس ملیت مادامی کاربرد داشت که بتواند زمینه را برای بازتولید انقیاد در درون نهادهای اجتماعی جهت تضمین سلطه و سرسپردگی شخصی فراهم آورد. هدفی که کسروی در نظر داشت اعتباربخشی به ارزش های ناسیونالیستی مورد نظرش بودکه درپاره ایی از اثار کسروی در این زمینه ناسیونالیسم وحدت خواهانه او رادنبال می کرد.کسروی تحت تأثیر گفتمان ناسیونالیسم نمی تواند بپذیرد که کشور فعلی ایران در گذشته تاریخی اش زمانی فاقد استقلال بوده و یکپارچگی ارضی و سرزمینی نداشته است وقدرت محلی قدرت سرکش متمرد است . پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
34 - مشروطیت و اندرزنامه نویسی در دوگانه تداوم یا انقطاع
سودابه دستی ترک سهیلا ترابی فارسانی ناصر جدیدیاز آنجایی که اندرزنامه نویسی سنتی باستانی در ایران است و عمدتاً بر چگونگی حفظ یا کسب قدرت تاکید دارد. بررسی این موضوع در دوره مشروطیت که عمدتاً مسئله اصلی کاهش قدرت پادشاه است اهمیت خاص می یابد. هدف این مقاله بررسی اندرزنامه نویسی در دوران مشروطیت است و پرسش اصلی این اس چکیده کاملاز آنجایی که اندرزنامه نویسی سنتی باستانی در ایران است و عمدتاً بر چگونگی حفظ یا کسب قدرت تاکید دارد. بررسی این موضوع در دوره مشروطیت که عمدتاً مسئله اصلی کاهش قدرت پادشاه است اهمیت خاص می یابد. هدف این مقاله بررسی اندرزنامه نویسی در دوران مشروطیت است و پرسش اصلی این است که به رغم گرایش به محدود ساختن قدرت شاه، آیا محورهای اساسی اندرزنامه نویسی تغییر یافته است؟ در این نوشتار به بررسی دو رساله می پردازیم که در زمره اندرزنامه های دوران مشروطه قرار میگیرد: یکی رساله قانون مظفری اثر ملک‌المورخین و دیگری رساله ای در تعریف تشکیل ملت متمدن اثر حسین بن محمود موسوی مورد تحلیل قرار میگیرد و عناصر آنها با محورهای اندرزنامه های دوره باستان در ایران مقایسه می‌شود. دستاورد این پژوهش حاکی از آن است که هدف اصلی اندرزنامه های دوران مشروطه یافتن راه حل‌هایی نهایی و عملی است برای برون‌رفت از شرایطی که آن را اسفناک ارزیابی می‌کنند. بینش این اندرزنامه ها نیز حاکی از نوعی دوگانگی مرحله گذار از حکومت سلطنت مطلق به حکومت سلطنت مشروطه است. در این دوگانگی هم عناصر اندرزنامه های باستانی و هم گرایش های اعتقادی به شاه و سلطنت یافت می شود. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و مبتنی بر منابع اندرزنامه نویسی تنظیم و تدوین گردیده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
35 - وعاظ و جنبش مقاومت تبریز(عصر استبداد صغیر)
دکترغلامحسین زرگری‌نژاد جواد سخاچکیده: جنبش مقاومت تبریز در عصر استبداد، تلاشی برای بازگرداندن نظام سیاسی مشروطیت بود. عمده‌ترین نیروی جنبش مقاومت، مجاهدان بودند که به رهبری ستارخان و باقرخان ابتدا با مقاومت و سپس با تهاجم به نیروهای حامی و مدافع استبداد برخاستند. در برابر مجاهدان، نیروهای وفادار ب چکیده کاملچکیده: جنبش مقاومت تبریز در عصر استبداد، تلاشی برای بازگرداندن نظام سیاسی مشروطیت بود. عمده‌ترین نیروی جنبش مقاومت، مجاهدان بودند که به رهبری ستارخان و باقرخان ابتدا با مقاومت و سپس با تهاجم به نیروهای حامی و مدافع استبداد برخاستند. در برابر مجاهدان، نیروهای وفادار به محمدعلی شاه قرار داشت، که شامل بخشی از اهالی تبریز، نیروهای نظامی ایلیاتی، تنی چند از بازرگانان معروف تبریز و برخی از ر هبران دینی و روحانیان طراز اول تبریز بودند که در انجمن اسلامیه در محله ی شتربان تبریز اقامت داشتند. روحانیان اسلامیه‌نشین با اوامرمذهبی خود، نیروهای نظامی را در جنگ با مجاهدان تهییج می‌نمودند و از این راه، نقش مهمی در برانگیختن آنان به مبارزهبا نیروهای مشروطه‌طلب داشتند. در برابر این تجمع نیروهای مخالف مشروطیت، جدا از مجاهدان که ایفای نقش نظامی، می‌نمودند. عده‌ای از وعاظ نیز یار و مددکار مجاهدان بودند. به طور کلی گروه وعاظ سه کار عمده انجام می‌دادند، نخست برانگیختن مجاهدان به جنگ با مستبدان، دوم تهییج و تشویق مردم در پیوستن و حمایت از نیروهای مجاهد و سوم مقابله با تبلیغات دینی- مذهبی روحانیان مستقر در انجمن اسلامیه. قسمت سوم این برنامه، اصلی‌ترین و مهمترین برنامه ی وعاظ بود که دیگر نیروهای مجاهد سهمی در آن نداشتند. بنابراین جنبش مقاومت تبریز تنها یک پدیده ی نظامی نبود، بلکه عرصه مبارزه فکری و ایدئولوژیکی نیز محسوب می شد که مهمترین نیروهای آن وعاظ بودند. نوشتار حاضر بر آن است تا نقش و جایگاه وعاظ را در پیدایش جنبش مقاومت و تداوم آن ضد نیروهای استبداد، مورد مطالعه قرار دهد. واژگان کلیدی:مشروطیت، جنبش مقاومت، وعاظ ، مجاهدان. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
36 - ابراهیم حکیمی، پزشکی روشنفکر و سیاستمدار(باز خوانی زندگی سیاسی حکیم الملک در دوران نخست وزیری)
دکتر امیر تیمور رفیعی نیلوفر موسویچکیده ابراهیم حکیمی( حکیم الملک) از رجال معروف دوره قاجاریه و پهلوی است. حکیمی برادر زاده و داماد میرزا محمود خان حکیم الملک وزیر سابق دربار مظفرالدین شاه قاجار بود که بعد از فوت وی لقب اورا به ارث برد . حکیم الملک برای انجام تحصیلات در علم طب به فرانسه رهسپار شد و پ چکیده کاملچکیده ابراهیم حکیمی( حکیم الملک) از رجال معروف دوره قاجاریه و پهلوی است. حکیمی برادر زاده و داماد میرزا محمود خان حکیم الملک وزیر سابق دربار مظفرالدین شاه قاجار بود که بعد از فوت وی لقب اورا به ارث برد . حکیم الملک برای انجام تحصیلات در علم طب به فرانسه رهسپار شد و پس از انجام تحصیلاتبه ایران مراجعت نمود.حکیم الملک یکی از رجال تاریخ مشروطیت ایران است. و با نفوذی که در دربار داشت نقش مهمی در انقلاب و اعادهمشروطیت ایفا نمود.حضور او در انجمن های انقلابی و در میان مشروطه خواهان آن دوران چشمگیر بود. حکیمی چند باربه نمایندگی مجلس شورای ملی و به دفعات به وزارت رسید و سه بار هم مأمور تشکیل کابینه شد. همچنین در دوره پهلوی دوم مدتی وزیر دربار بود. در مجلس سنا در ادوار اول و دوم هم به عنوان سناتور به مجلس راه یافت وی در تمام طول عمر عهده دار مناصب مهم بود. واژگان کلیدی: حکیم الملک، ابراهیم حکیمی، مشروطیت، مجلس شورای ملی، وزارت، کابینه. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
37 - مشروطه خواهی یک شاعر اجتماعی ،محمد تقی بهار
دکتر حمیدرضا جدیدی سمیرا ضابطیچکیده مشروطیت از مهم ترین وقایعی است که در تاریخ کهن ایران رخ داده ، میل به آزادی، عدالت و حاکمیت مردم بر سرنوشت خود و بهره جویی از قانون و مجلس و زندگانی بر اساس آن، از جمله دلایل رویکرد ایرانیان به این جنبش سرنوشت ساز بوده است. این دگرگونی در سایه ی مجاهدتی بزرگ محقق چکیده کاملچکیده مشروطیت از مهم ترین وقایعی است که در تاریخ کهن ایران رخ داده ، میل به آزادی، عدالت و حاکمیت مردم بر سرنوشت خود و بهره جویی از قانون و مجلس و زندگانی بر اساس آن، از جمله دلایل رویکرد ایرانیان به این جنبش سرنوشت ساز بوده است. این دگرگونی در سایه ی مجاهدتی بزرگ محقق شد و بر تمام ارکان جامعه از جمله شعر و ادبیات تأثیر گذاشت. شاعران نیز از طریق روزنامه ها و محافل عمومی و سیاسی با مردم روبرو شدند و آثارشان را برای ترغیب و تشجیع توده ی بیدار شده سرودند. ملک الشعرای بهار به عنوان سیاستمدار، محقق و شاعری برجسته از ثمرات درخت مشروطه خواهی ایرانیان محسوب می شود که قلم و سخنش را در مسیر مبارزه همچون سلاحی مؤثر به کار گرفته است. او در هر زمانی نسبت به اتفاقات اجتماعی حساسیت نشان داده و از نبوغش برای بیداری مردم و حاکمان بهره برده است ؛ از وقایع اجتماعی و سیاسی تأثیر پذیرفته و به عنوان یک شاعر مبارز، روشنفکر و مردمی به هدایت جامعه در مسیر آزادی و پیشرفت تأکید کرده است. در مقاله ی حاضر ضمن گذری بر زندگی و آثار این شاعر مبارز با بهره جویی از روش کتابخانه ای جایگاه مؤثر او را در جنبش مشروطه خواهی ایرانیان به نظاره می نشینیم. واژگان کلیدی : مشروطیت، ملک الشعرای بهار، آزادی خواهی، روزنامه نگاری، مبارزه ی سیاسی پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
38 - مجاهدان و مقاومت تبریز
دکتر سهراب یزدانیچکیده نوشتار حاضر به‌بررسی نقش و جایگاه مجاهدان در انقلاب مشروطیت ایران، خاصه جنبش مقاومت تبریز می‌پردازد. خاستگاه اجتماعی مجاهدان عمدتاً پیشه‌وری بود. آنان به مثابه یک نیروی انقلابی نقش جدی در مقاومت برضد استبداد صغیر و اعاده مشروطیت داشتند. پژوهش حاضر در یک جمع‌بندی چکیده کاملچکیده نوشتار حاضر به‌بررسی نقش و جایگاه مجاهدان در انقلاب مشروطیت ایران، خاصه جنبش مقاومت تبریز می‌پردازد. خاستگاه اجتماعی مجاهدان عمدتاً پیشه‌وری بود. آنان به مثابه یک نیروی انقلابی نقش جدی در مقاومت برضد استبداد صغیر و اعاده مشروطیت داشتند. پژوهش حاضر در یک جمع‌بندی عملکرد مجاهدان را مثبت می‌دادند، اما این نیروی انقلابی به دلیل ضعف درونی خود هیچگاه نتوانست به‌مقام رهبری مشروطیت دست یازد و جنبش مردمی را هدایت کند. از اینرو ضعف آنان در رهبری جنبش زمینه بازگشت زمامداران پیشین و ناکامی نهائی مشروطیت شد. واژگان کلیدی انقلاب مشروطیت ـ مقاومت تبریز ـ مجاهدان ـ فرودستان اجتماعی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
39 - رویکرد روزنامه اختر به اندیشه های سیاسی جدید و تحولات انقلاب فرانسه
دکتر عباس قدیمی قیداری علی صادقی کاکرودیچکیده: روزنامه های برون مرزی و در تبعید عصر قاجار ، بی تردید نقش برجسته و تعیین کننده ای در آشنایی ایرانیان و به ویژه روشنفکران و اندیشه گران ایرانی با تجدد و مفاهیم بنیادین سیاسی و اجتماعی اروپا ، که زمینه ساز تحولات بزرگ سیاسی ،اجتماعی و اقتصادی غرب هستند ،ایفاء نم چکیده کاملچکیده: روزنامه های برون مرزی و در تبعید عصر قاجار ، بی تردید نقش برجسته و تعیین کننده ای در آشنایی ایرانیان و به ویژه روشنفکران و اندیشه گران ایرانی با تجدد و مفاهیم بنیادین سیاسی و اجتماعی اروپا ، که زمینه ساز تحولات بزرگ سیاسی ،اجتماعی و اقتصادی غرب هستند ،ایفاء نمودند.از میان این روزنامه ها، روزنامه اختر که در استانبول به پایمردی برخی ایرانیان ترقی خواه و آزادی طلب منتشر می شد در تبیین و تشریح مفاهیم و اندیشه های جدید سیاسی و اجتماعی اروپا با تأکید بر عصر روشنگری و زمینه های فکری انقلاب کبیر فرانسه و انتقال آنها به زبان ساده برای ایرانیان و روشفکران ایرانی نقش اساسی و محوری ایفاء نمود. رسالت روزنامه اختر در آگاهی بخشی و بیداری فکری جامعه ایران تعریف شده بود. نویسندگان اختر در کنار انتقاد از وضع سیاسی و اجتماعی ایران دوره ناصری و نقد ساختار دولت ، در ترویج و تبلیغ مفاهیمی چون قانون و آزادی، ساختار دولتهای جدید اروپایی و مهمتر از همه تبیین مفاهیم و شعارهای اصلی انقلاب فرانسه سعی وافری داشتند. نوشته های اختر در بیداری فکری گروههایی از جامعه ایران وآشنایی آنان با تحولات جدید و اندیشه های نوین ونیز در برخی حرکتهای تندروانه در انقلاب مشروطیت ایران موثر افتاد. این مقاله رویکرد روزنامه اختر به اندیشه های سیاسی- اجتماعی عصر روشنگری و انقلاب فرانسه وانتقال آن به ایران را ، به بررسی نشسته است. واژگان کلیدی :روزنامهاختر ، عصر روشنگری ، انقلاب کبیر فرانسه ، انقلاب مشروطیت ، اندیشه های جدید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
40 - تحولات و دگرگونی‌های شعر قوم بختیاری پس از مشروطیت
علی آسمند جونقانیقوم بختیاری با تاریخ و فرهنگ و ادبیات خاص خود یکی از اقوام ایرانی در بخش مرکزی زاگرس میانی است. شناخت ادبیات و گویش این قوم برای آگاهی از آداب و رسوم، عناصر فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و دینی این قوم - از جنبه‌های مختلف - و به لحاظ ویژگیهای سبکی دارای اهمیت است.پژوهش حاضر چکیده کاملقوم بختیاری با تاریخ و فرهنگ و ادبیات خاص خود یکی از اقوام ایرانی در بخش مرکزی زاگرس میانی است. شناخت ادبیات و گویش این قوم برای آگاهی از آداب و رسوم، عناصر فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و دینی این قوم - از جنبه‌های مختلف - و به لحاظ ویژگیهای سبکی دارای اهمیت است.پژوهش حاضر با هدف تبیین تحولات و عوامل تأثیرگذار بر شعر بختیاری انجام شده است. با توجه به اهمیت ادبیات این قوم، در این پژوهش با مطالعۀ آثار موجودِ شاعران شاخص، شعر بختیاری از آغاز تاکنون با توجه به سیر تکاملی بررسی شده است، سپس با ملاحظۀ سیر تاریخی، دگرگونی‌های بعد از مشروطیت شناسایی و با ذکر نمونه‌ها تحلیل گردیده و ویژگی‌ها و عوامل تقسیم‌بندی آنها نقد و بررسی شده است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته و در پایان هر دوره نمونه‌هایی عینی از اشعار بختیاری ارائه گردیده است. نتیجۀ پژوهش حاکی از آن است که اشعار بختیاری پس از دورۀ مشروطه به گویش بختیاری سروده شده است در حالی که قبل از آن، نمونه‌ای از شعر مکتوب به این گویش دیده نمی‌شود. تاریخ ادبی قوم بختیاری در عین روانی و سادگی که خود موجب جذابیت و دلنشینی آن شده، پس از دورۀ مشروطیت تحت تأثیر عوامل مختلف، هم در قالب و هم در مضمون، دچار تحول و دگرگونی اساسی شده است و تنوع موضوعات، بیانگر متغیرها و مؤلفه‌های گستردۀ فرهنگی در این قوم است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
41 - کارکرد سیاسی منبر در رویارویی موافقان و مخالفان دوره مشروطه
شهربانو دلبری• کارکرد سیاسی منبر یکی از کارکردهای چندگانه منابر شیعی است که در دوره مشروطیت برای آگاه‌سازی و به صحنه‌کشاندن مردم، برپایی قیام عمومی و مطالبه عدالت اجتماعی، منشأ کنش و واکنش بوده است. از اینرو نویسندگان می کوشند در برابر این پرسش که کارکرد سیاسی منبر موافقان و م چکیده کامل• کارکرد سیاسی منبر یکی از کارکردهای چندگانه منابر شیعی است که در دوره مشروطیت برای آگاه‌سازی و به صحنه‌کشاندن مردم، برپایی قیام عمومی و مطالبه عدالت اجتماعی، منشأ کنش و واکنش بوده است. از اینرو نویسندگان می کوشند در برابر این پرسش که کارکرد سیاسی منبر موافقان و مخالفان مشروطه به چه علل و عواملی وابسته بوده است؟ این فرضیه را به آزمون بگذارند که رسانه منبر در دوره مشروطیت (اعم از موافقان و مخالفان) از عناصری چون قداست جایگاه منبر به‌عنوان نماد رفتاری پیامبراکرم(ص)، نفوذ اجتماعی روحانیت و وعاظ، گسترش مناسک و شعایر شیعی، بیان نیازهای روز جامعه و عوامل دیگر بهره جسته و کارائیِ سیاسی منابر انقلابی، به عنوان عامل اصلی حرکت و قیام مردمی تا تأسیس مجلس شورای ملی چشمگیر و انکار ناپذیر بوده است. موافقان و مخالفان مشروطه از ابتدای جنبش مشروطیت تا اواخر دوره قاجار به وسیله منبر طیف‌هایی از جامعه را به خود جذب و مواضع مختلفی گرفتند که علل، عوامل و برخی آثار آن به تفصیل در این نوشتار مورد بحث قرار خواهد گرفت. این مقاله به شـیوه تحلیلی- توصیفی با اتکا به منابع متعدد تاریخی و اسناد موجود نگاشته شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
42 - نقش نهاد مدنی اصناف پایتخت درانقلاب مشروطیت ایران
علی مستجاب الدعوه طاهره عظیم زاده طهرانی هادی خانیکیاصناف در مبارزات انقلاب مشروطیت در کنار دیگر کنشگران اجتماعی و سیاسی مشارکت داشتند. تحقیقاتی که در مورد عاملین انقلاب مشروطیت انجام گرفته بیشتر به نقش و جایگاه روحانیان، روشنفکران و بازرگانان پرداخته است و نقش عاملیت نهاد اصناف چندان مورد توجه قرار نگرفته است شناخت این چکیده کاملاصناف در مبارزات انقلاب مشروطیت در کنار دیگر کنشگران اجتماعی و سیاسی مشارکت داشتند. تحقیقاتی که در مورد عاملین انقلاب مشروطیت انجام گرفته بیشتر به نقش و جایگاه روحانیان، روشنفکران و بازرگانان پرداخته است و نقش عاملیت نهاد اصناف چندان مورد توجه قرار نگرفته است شناخت این نقش برای تجزیه و تحلیل علل پیدایش و پیروزی مشروطیت ایران ضروری به نظر می رسد. در نظامنامه نخستین انتخابات مجلس شورای ملی شش قشر اجتماعی از جمله اصناف حق انتخاب شدن داشتند و 53 درصد ازکرسی های نمایندگی پایتخت به اصناف اختصاص یافته بود، با توجه به این گزاره سؤال اصلی پزوهش این گونه مطرح می شود که چرا و چگونه اصناف به چنین جایگاهی رسیدند که به تنهایی بیشتر از مجموع پنج طبقه اجتماعی مهم دیگر در مجلس دارای کرسی نمایندگی بودند؟ این فرضیه مفروض است که اصناف در دوران مبارزات انقلاب مشروطیت حضوری گسترده وتأثیرگزار داشته اند و به دلیل برخورداری از سازمان، دارای انسجامی نهادی بوده و به صورت سازماندهی شده و هماهنگ عمل کرده بنابراین نقشی اصلی در پیروزی مشروطیت داشته اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
43 - بررسی نقش زنان مبارز در تحولات سیاسی عصر قاجار (مطالعه موردی بی‌بی‌مریم بختیاری)
حاتم موسایی سمیه کمالیشخصیت زن بر اساس کفایت، اهلیت، شایستگی، لیاقت و مختصات اخلاقی و اجتماعی، آگاهی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ارزیابی می شود تا زن خودش مستقلانه نقش خود و جایگاه خود را در جامعه پیدا نماید و به همنوعان خود به اثبات برساند. در مدنیت معاصر و درکشورهای پیشرفته روز تا روز زن مقام چکیده کاملشخصیت زن بر اساس کفایت، اهلیت، شایستگی، لیاقت و مختصات اخلاقی و اجتماعی، آگاهی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ارزیابی می شود تا زن خودش مستقلانه نقش خود و جایگاه خود را در جامعه پیدا نماید و به همنوعان خود به اثبات برساند. در مدنیت معاصر و درکشورهای پیشرفته روز تا روز زن مقام انسانی خودرا کسب نموده و به نقش تاریخی زن بها داده می شود. زنان ایران در منزلگاههای مهم تاریخی به صحنه آمدند و حضور موثری نشان دادند. حضور زنان در فعالیتهای سیاسی و اجتماعی طی دوره دوم قاجاریه بسیار چشمگیر بوده است؛ از جمله این زنان بی‌بی‌مریم بختیاری می باشد. وی از زنان مبارز عصر مشروطه بود. بی‌بی‌مریم در جنگ اول جهانی که بخشهایی از ایران اشغال و زیر نفوذ نیروهای استعمارگر روسی و انگلیسی قرار گرفته بود به طرفداری از نیروهای آلمان و عثمانی و علیه نیروهای اشغالگر روس و انگلیس قیام کرد. در مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به چگونگی حضور سیاسی ــ اجتماعی بی‌بی‌مریم بختیاری در تحولات سیاسی عصر قاجار پرداخته شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
44 - تحلیل جامعه‌شناختی ماهیت، علل وقوع و پیامدهای جنبش مشروطیت در ایران
فیروز راد جواد شیخیمقاله حاضر درصدد بررسی و تحلیل این سؤال اصلی است که ماهیت، علل وقوع و پیامدهای جنبش مشروطیت ایران چه بوده است؟ در همین راستا، از تئوری التهاب اجتماعی نیل اسملسر بهره گرفتیم و به‌علاوه، روند جنبش مشروطیت را براساس این تئوری مورد بررسی قرار دادیم. تجزیه و تحلیل دادههایی چکیده کاملمقاله حاضر درصدد بررسی و تحلیل این سؤال اصلی است که ماهیت، علل وقوع و پیامدهای جنبش مشروطیت ایران چه بوده است؟ در همین راستا، از تئوری التهاب اجتماعی نیل اسملسر بهره گرفتیم و به‌علاوه، روند جنبش مشروطیت را براساس این تئوری مورد بررسی قرار دادیم. تجزیه و تحلیل دادههایی که با روش جامعهشناسی تاریخی و با استفاده از فن اسنادی گردآوری شده، مؤید آن است که جنبش مشروطیت ایران در یک بستر دیالکتیک، برخاسته از شرایط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی زمان خود و در ادامه تأثیر مدرنیته و اندیشه بیداری در کشورهای مشرق زمین، با رویکردی غالباً ضد استبدادی و نیل به ترقی و پیشرفت به‌وجود آمد. این جنبش در واقع نوعی رفتار جمعی بود که از التهاب ساختی اجتماعی نشأت گرفت و نیروهای اجتماعی دخیل در آن را در جهت تغییر نظم (هنجار) موجود سوق داد. بنابراین براساس طبقهبندی اسملسر، جنبش مشروطیت ایران احتمالاً در حوزه جنبش معطوف به هنجار قرار میگیرد. هرچند این جنبش توانست در جنبه آرمانی خود به محدود کردن قدرت مطلقه، تدوین قانون اساسی و برقراری مجلس بینجامد، لیکن در مقام عمل نتوانست تغییرات عمیقی در جامعه بیافریند؛ به‌گونهای که در اوج سرشت تراژیک خود، به ظهور استبداد رضاشاهی ختم گردید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
45 - نقش نخبگان فکری و سیاسی در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران بین دو انقلاب(از سال 1285 تا 1357 ش) و نقش توده‌ها در آن
صمد عابدینی امیر خوشحالهدف ما از نگارش این مقاله آن است که با استفاده از روش تاریخی ـ تطبیقی روشن سازیم که نخبگان ابزاری و فکری چه تأثیری بر تحولات سیاسی و اجتماعی ایران این دوران داشته و توده‌ها در کجای این تاًثیرات بوده‌اند. در سیر تحولات اجتماعی جامعه ما با وجود حکومت استبدادی و ایلیاتی چکیده کاملهدف ما از نگارش این مقاله آن است که با استفاده از روش تاریخی ـ تطبیقی روشن سازیم که نخبگان ابزاری و فکری چه تأثیری بر تحولات سیاسی و اجتماعی ایران این دوران داشته و توده‌ها در کجای این تاًثیرات بوده‌اند. در سیر تحولات اجتماعی جامعه ما با وجود حکومت استبدادی و ایلیاتی و عقب‌افتاده، نخبگان با نثار جان خود سبب تحولات عدیده‌ای در وضع موجود ایران شدند از جمله این تحولات عبارت بود از: پیدایش قانون و اداره جامعه بر حسب آن، تفکیک کردن قوا از همدیگر و آشنایی ملت با مفاهیمی چون آزادی، دموکراسی، پارلمانتاریسم، مساوات، و. . . جریان‌های غالب در طول 150 سال گذشته ایران، تجددگرایی، دینی و ناسیونالیسم ایرانی بوده است و برای تحقق آن گاه به جریان ملی و سنتی و گاه به جریان سلطنت و حکومت و گاه به جریان استعمار و گاه به جریان اسلامی روی می‌آوردند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
46 - تشریح دلایل وقوع نهضت مشروطه، اهداف آن و دلایل ناکامی آن در دهه های بعد از آن
امیر خوشحال فریدون شایستههدف آن است که نهضت مشروطه را از نگاه پژوهشگران که دارای ماهیت، تاریخی-اجتماعی بودهاست با استفاده از روش جمعآوری اطلاعات کتابخانهای و از طریق مطالعات منابع مختلف، بصورت نوشتاری با مراجعه به منابع دست اول و دوم، بررسی شود؛تا با روشن شدن دلایل نهضت مشروطه در جامع چکیده کاملهدف آن است که نهضت مشروطه را از نگاه پژوهشگران که دارای ماهیت، تاریخی-اجتماعی بودهاست با استفاده از روش جمعآوری اطلاعات کتابخانهای و از طریق مطالعات منابع مختلف، بصورت نوشتاری با مراجعه به منابع دست اول و دوم، بررسی شود؛تا با روشن شدن دلایل نهضت مشروطه در جامعه بسته آن روز ایران،به طور خلاصه بهچگونگی وقوع نهضت مشروطه، اهداف آن، ناکامی آن در طول تاریخ معاصر بهتر و عمیقتر آشنا شده باشیمبا امیدواری اینکه این مقاله تا حد امکان توانسته باشد افق جدیدی را در این گونه مباحث در پیش روی خوانندگان بگشاید.نهضت مشروطه را باید نقطه عطفی در مبارزات سیاسی اجتماعی دوران معاصر دانست، در این دوره جامعه ایرانی رستاخیز بزرگی را ایجاد و بسط قانون، عدالت و برابری اجتماعی را آغاز کرد تا زمان رقابت کشورهای استعماری روس و انگلیس نهضت توانست رشد و شتاب فزایندهای را آغاز کند ولی انعقاد قرار داد 1907 بین دولت های مذکور به جهت هراس از قدرت روز افزون آلمان، موجب گردید که دگر باره رجال کهنه گرا و مستبد دستگاه سلطنت قاجار بعد از به توپ بستن مجلس اول و تعطیلی مجلس دوم بر مرده ریگ مشروطه چنگ اندازند و با قبای مشروطه همان روش های جابرانه پیشین را باز تولیدکنند ولی پیام ها و اهداف انقلاب مردمی مشروطه هیچ گاه به عالم فراموشی سپرده نشد با تقویت روح بیداری و ایجاد عرق ملی در غالب ناسیونالیسم ایرانی، ملت را برای تحقق آزادی، عدالت اجتماعی و دستیابی به ایجاد حاکمیت ملی تحریک و تشویق کرد هم چنین مشروطه توانست زنان ایرانی را از کنج انزوا و عزلت به عرصه جامعه بکشاند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
47 - تصویر جامعه در اشعار سید اشرف الدین گیلانی «نسیم شمال»
افسانه وارسته فر دلشاد عامری افسر افشاری نادریجامعه شناسی ادبیات یکی از جدیدترین حیطه‌ها در جامعهشناسی است. در این حوزه اوضاع و احوال دینی، اخلاقی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ایدؤلوژیک جامعه در ارتباط با ادبیات مورد بررسی قرار می گیرد. در چارچوب این حوزه به تحلیل اشعار سید اشرف الدین گیلانی، یکی از شعرای محبوب دور چکیده کاملجامعه شناسی ادبیات یکی از جدیدترین حیطه‌ها در جامعهشناسی است. در این حوزه اوضاع و احوال دینی، اخلاقی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ایدؤلوژیک جامعه در ارتباط با ادبیات مورد بررسی قرار می گیرد. در چارچوب این حوزه به تحلیل اشعار سید اشرف الدین گیلانی، یکی از شعرای محبوب دورة مشروطیت پرداختیم. در این دوره در ادبیات شاهد مفاهیمی جدید چون وطن، دولت، ملّت، آزادی، قانون و. . . . هستیم. اگرچه برخی از این کلمات قبلاً نیز در اشعار بچشم می خورد، اما با کاربرد مدرن آنها که برآمده از اندیشه‌های نوین مشروطه خواهی و حاکمیت مردم است بر می‌خوریم. دیوان نسیم شمال از آن جهت انتخاب شد که تصور می شود با توجه به کم سوادی غالب ایرانیان در آن زمان، مردم اشعاری را که آهنگین بوده و به خصوص سبک محاوره‌ای داشته بهتر به حافظه سپرده و تحت تأثیر اندیشه‌های آن قرار می‌گرفتند. سیداشرف الدین گیلانی از میان مردم و از خطة شمال برخاسته بود، تمام عمر با مردم و در میان مردم زیست و از احوال و دغدغه‌های زندگی آنان اطلاع کامل داشت و به همین دلیل بخوبی توانست با آنان ارتباط برقرار نماید. از آن جا که یکی از موضوع هایی که جامعهشناسی ادبیات بدان می پردازد، بررسی بازتاب اوضاع و احوال اجتماعی در پدیده‌های ادبی است در این پژوهش ابتدا وقایع زمان مشروطیت را در سه مقولة اجتماعی، سیاسی و اقتصادی طبقهبندی کردیم، سپس محتوای اشعار دیوان را در این مقوله‌ها قرار دادیم، از انطباق مضامین دیوان با وقایع تاریخی به این نتیجه رسیدیم که شاعر، وجدان آگاه زمانة خود بوده است و نابسامانی‌ها، امیدها، اختلافات طبقاتی، فقر، مشکلات خانوادگی و . . . را بخوبی در اثر خود منعکس کرده است. پرونده مقاله
سکوی نشر دانش
سند یا سکوی نشر دانش ،سامانه ای جهت مدیریت حوزه علمی و پژوهشی نشریات دانشگاه آزاد می باشد
پیوندهای سایت
مراکز مرتبط
پشتیبانی
صفحات رسمی
حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1403-1400