تأثیر شکاف قومیت‌‌ها در تحولات منجر به مشروطیت در ایران

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

محمدعلی علیزاده ¹ (استادیار، گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده الهیات و علوم انسانی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران)
محمد قاسم پور ² (دانشجوی دکتری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران)
یوسف متولی حقیقی ³ (استادیار، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/12/15 تاریخ پذیرش : 1400/05/03 تاریخ انتشار : 1400/10/01

کلید واژه: محمد علی‌‌شاه, مشروطیت, شکاف قومیتی, عصر قاجار,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر پاسخ به این سوال است که شکاف قومیتی در دوره قاجار چه تأثیری بر روند تحولات منجر به مشروطیت داشته است؟ پژوهش بر این فرضیه استوار است که شکاف‌‌های قومیتی باعث شده که اقوام مختلف با بهره‌‌گیری از نیروی نظامی، مهم‌‌ترین تحولات منجر به مشروطیت را رقم زده و در نهایت انقلاب مشروطیت به واسطه غلبه اقوام مخالف نظام حاکم شکل گرفته است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و یافته‌‌ها نشان داد که برخی از قومیت‌‌ها هیچ ذهنیتی از مشروطیت نداشته و صرفاً به دلیل ضعف حکومت مرکزی فرصت را برای تسویه حساب‌‌های قومی مناسب دیده‌‌اند.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study is to answer this question: what has been the impact of ethnic gap in the Qajar dynasty on the transformation process leading to the Persian Constitution? The research relies on the hypothesis that ethnic gaps made different ethnic groups, using their military force, bring about the most important changes that led to the Persian Constitution and finally the constitutional revolution occurred in Iran due to the dominance of some ethnic groups who were opponents of the establishment. The method of study is descriptive-analytic and the results showed that some ethnic groups had no perception of the constitution and just due to the weakness of the central state used the opportunity for ethnic retaliations.

منابع و مأخذ:

احمدی، حمید؛ منشادی، مرتضی (1387). پیوستار تاریخی جنبش‌‌های اجتماعی- سیاسی معاصر ایران. سیاست، 38(4)، ص54-39.

امانی، منصور (1385). بررسی جایگاه خاص ایل بختیاری در انقلاب مشروطه. پژوهش‌‌نامه تاریخ، 3، ص12-1.

امینی، علیرضا؛ شیرازی، حبیب‌‌الله ابوالحسن (1385). تحولات سیاسی- اجتماعی ایران از قاجاریه تا رضا شاه. تهران: نشر قومس.

انصاری، بهمن (1394). انقلاب مشروطه از آغاز تا انجام. تهران: منشور سمیر.

آبراهامیان، یرواند (1392). ایران بین دو انقلاب. ترجمه احمد گل‌‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی.

آفاری، ژانت (1385). انقلاب مشروطه ایران. ترجمه رضا رضایی. تهران: نشر بیستون.

بشیریه، حسین (1390). جامعه‌‌شناسی سیاسی، نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی. تهران: نشر نی.

بهشتی سرشت، محسن (1380). نقش علما در سیاست (از مشروطه تا انقراض قاجار). تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.

پوربختیار، غفار؛ موسایی، حاتم (1394). واکاوی سیاست‌‌های حکومت قاجار در برابر ایل بختیاری. پژوهش‌‌نامه تاریخ، 10(38)، ص12-1.

پیروز، مجید (1397). نقش نیروهای اجتماعی در انقلاب مشروطیت و حوادث پس از آن. سیاست، 5(17)، ص64-43.

پیری، محمد (1394). چالش پادشاهان قاجار با حکمرانان محلی بلوچستان، (1212 تا 1264ق/ 1797 تا 1848م). تاریخ‌‌های محلی ایران، 3(2)، ص25-6.

ثواقب، جهانبخش؛ مظفری، پرستو (1395). چرایی حکومت فرهاد میرزا معتمدالدوله بر کردستان و پیامدهای آن (1284تا1291ق/1867تا1874م). پژوهش‌‌های تاریخی، 9(3)، ص255-227.

حشمتی جدید، مهدی؛ نقره‌‌ای، فرهاد (1395). بررسی عوامل موثر بر عملکرد گروه‌‌های قومی و مذهبی در امنیت داخلی استان سیستان و بلوچستان (با تکیه بر گروه‌‌های قومی و مذهبی شهرستان سراوان). سیاست دفاعی، 4، ص145.

دفتر مطالعات سیاسی (1390). بررسی تأثیر شکاف‌‌های اجتماعی بر روندهای سیاسی- امنیتی جمهوری اسلامی ایران. بی‌‌جا: بی‌‌نا.

رهنورد، منصور (1397). تأثیرات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نهضت مشروطه در لرستان (1285-1293ش). تاریخنامه خوارزمی، 5(21)، ص88-68.

زارعان، احمد (1393). سنخ‌‌شناسی شکاف‌‌های اجتماعی در سوریه. مطالعات راهبردی جهان اسلام، 14(4)، ص47-6.

زیباکلام، صادق (1377). سنّت و مدرنیته؛ ریشه‌‌یابی علل ناکامی اصلاحات و نوسازی سیاسی در ایران عصر قاجار. تهران: انتشارات روزنه.

سرایلو، اشرف (1386). اوضاع استرآباد در جنبش مشروطیت با تکیه بر وضعیت ترکمن‌‌ها. گنجینه اسناد، 66، ص23-9.

سردارنیا، خلیل‌‌الله؛ کیانی، فائزه (1395). تحلیل بحران سوریه از منظر شکاف‌‌های اجتماعی. جامعه‌‌شناسی سیاسی جهان اسلام، 4(1)، ص132-111.

فوران، جان (1388). مقاومت شکننده؛ تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌‌های پس از انقلاب اسلامی. ترجمه احمد تدین. تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.

قوام، عبدالعلی؛ مالمیر، مهدی (1393). ارائه یک مدل تحلیلی برای بررسی شکاف دولت- ملت (الگویابی روابط بین دولت و جامعه). پژوهشنامه علوم سیاسی، 37، ص198-157.

قیم، عبدالنبی (1380). نگاهی جامعه‌‌شناختی به زندگی و فرهنگ مردم عرب خوزستان. مطالعات ملی، 2(7)، ص225-188.

کدی، نیکی آر (1381). ایران دوران قاجارو برآمدن رضاخان 1304-1175 ه. ش. ترجمه مهدی حقیقت‌‌خواه. تهران: نشر ققنوس.

کسروی، احمد (1371). تاریخ هیجده ساله آذربایجان. تهران: انتشارات امیرکبیر.

کیاوند، عزیز (1389). حکومت و عشایر در دوران قاجار. اطلاعات سیاسی- اقتصادی، 24 (275-276)، ص123-141.

مرادی، مسعود؛ وزین افضل، مهدی؛ صاحبکاران، معصومه (1392). ﺍداره ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن از ﻃﺮﻳﻖ ﺣﺎﻛﻤﺎن ﻛﺮﻣﺎن (از دوره ناصری تا اوایل پهلوی). پیام بهارستان، 5(19)، ص262-247.

نجمی، ناصر (1377). محمدعلی شاه و مشروطیت. تهران: انتشارات زریاب.

نصیری طیبی، منصور (1393). زندگی سیاسی صولت‌‌الدوله قشقایی (دوران مشروطیت). اسناد بهارستان، دوره جدید، 4، ص89-113.

وحیدنیا، سیف‌‌الله (1385). مبدأ مشروطیت و حوادث مربوط به آن. حافظ، 32، ص18-14.

هوشنگ مهدوی، عبدالرضا (1387). تاریخ روابط خارجی ایران: از ابتدای دوران صفویه تا پایان جنگ دوم جهانی. تهران: نشر امیرکبیر.

یزدانی مقدم، سهراب؛ مفتخری، حسین (1393). فراز و فرود خاندان‌‌های دیوان‌سالاری شیراز در عصر ناصری (1313-1264ق). مطالعات تاریخ اسلام، 23، ص286.

یزدخواستی، بهجت؛ اسماعیلی، علی (1387). آسیب‌‌شناسی جنبش مشروطیت (تحلیل تطبیقی مبانی فکری نهضت مشروطیت با انقلاب اسلامی). پژوهشنامه انقلاب اسلامی، 15، ص166-119.

یوسفی، علی؛ اصغرپور ماسوله، احمدرضا (1383). قوم‌‌مداری و اثر آن بر روابط بین قومی در ایران. دانشنامه علوم سیاسی، 1، ص128.