نقش کنشگران اجتماعی در جنبش مشروطیت با رویکرد هانس تاک

محورهای موضوعی : جامعه شناسی

امیر مسعود امیر مظاهری ¹ (هیات علمی واحد تهران مرکز)
شهناز قره‌تپه ² (دانش‌آموخته دکترای جامعه‌شناسی با گرایش گروه‌های اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی؛ تهران- ایران.)

تاریخ دریافت : 1394/12/22 تاریخ پذیرش : 1394/12/22 تاریخ انتشار : 1391/02/01

کلید واژه: گفتمان, کنشگران اجتماعی, جنبش‌های اجتماعی و مشروطیت,

چکیده مقاله :

جنبش های اجتماعی به عنوان یکی ازمهم ترین کنش های جمعی جهت تحقق خواسته ها و مطالبات شان به طراحی گفتمان ها، آرمان ها، ایده هایی می پردازند که تحقق آن ها گاه مستلزم تغییر در ساختارهای نظام اجتماعی و ایجاد اصلاحات، در جامعه و خرده نظام های آن است. یکی از مهم ترین اجزاء جنبش های اجتماعی از نظر هانس تاک،کنشگران و نیروهای اجتماعی است که مطالبات و تقاضاهای نوظهور زمینه برانگیختگی آن ها را فراهم ساخته و لذا جهت تحقق آن ها با دیگر گروه های اجتماعی همنوا شده و نهایتاً جنبش های اجتماعی را شکل می دهند. این نیروها وکنشگران در سه گروه رهبران به عنوان کسانی که به تدوین و طراحی ایدئولوژی می پردازند، توزیع کنندگان که ایدئولوژی جنبش را از رهبران به گروه ها ولایه های دیگر انتقال می دهند و پیروان و حامیان که باحضور آن ها، جنبش گسترده شده وعملاً به مرحله اجرا در می آید، قرار می گیرند. جنبش مشروطیت ایران از مهم ترین جنبش های اجتماعی سده های اخیر است که مدل تاک در زمینه اهمیت تاریخی نقش کنشگران اجتماعی در جنبش های اجتماعی و تأثیری که در ایجاد، گسترش و همگانی کردن آن دارند، در آن قابل بازبینی است. در این جنبش رهبران گروه هایی نظیر روشنفکران متجدد و نوگرا و نیزعلما و مجتهدین مذهبی که قرائت نوینی از دین داشتند، را دربر می گیرد. توزیع کنندگان جنبش ازاصحاب رسانه، روزنامه نگاران، خطبا و وعاظ واصناف و بازرگانان عمده تشکیل شده و نیز حامیان و پیروان جنبش لایه های مختلف جامعه از جمله زنان، جوانان، ایلات و اصناف خرده پا را در بر می گیرد. بازبینی این الگو درجنبش های اجتماعی با توجه به تأکیدی که بر نقش نیروهای اجتماعی دارد می تواند بعنوان الگویی برای بررسی چگونگی پیروزی یا عقیم ماندن جنبش های اجتماعی مورد استفاده قرار گیرد. تحقیق حاضر از نوع تحقیقات کیفی است که با استفاده از روش تاریخی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای و الکترونیکی به گردآوری مطالب پرداخته است.

چکیده انگلیسی:

  Social movements as one of the most important collective actions in order to response to their new needs and demands design dialogues, purposes and ideals which requires change in the structure of social systems. According to Hans Tak one of the most important components of social movement is actors and social forces which new demands caused them to come to existence and in order to provide them; they coordinate with other community groups and social movements and form social movements. These forces and actors divided into three groups of leaders: those who engage in the development and distribution of the ideology to other groups and layers and their followers and supporters. Constitutional Movement in Iran during the Qajar era is one the most important social movements of recent century that such talk on the role and impact of social actors and the historical significance of their presence in these three sectors are verified. Developers of movement are leaders of groups such as Modernist intellectuals and religious Mojtaheds. Distributors of movement are media, journalists, orators, preachers, shopkeepers, traders, and also, supporters and adherents that are primarily made ​​up of different layers of society, include women, youth and small businesses. This pattern can be reviewed with emphasis on the role of the social forces as a model to evaluate the success or failure of social movements. The research was based on library and electronic research methods.

منابع و مأخذ:

آبراهامیان، ی. (1378). ایران بین دو انقلاب. ترجمه: ک، فیروزمند. تهران: انتشارات مرکز.

آشوری، د. (1366). دانشنامه سیاسی. تهران: انتشارات مروارید. چاپ اول.

آفاری، ژ. (1377). انجمن­های نیمه­ سری زنان در نهضت مشروطیت. ترجمه: ج، یوسفیان. تهران: انتشارات بانو. چاپ اول.

آدمیت، ف. (1340). فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت ایران. تهران: بی­نا.

آدمیت، ف. (1363). نوشته­های طالبوف­تبریزی. تهران: انتشارات دماوند.

آدمیت، ف. (1356). افکار اجتماعی– سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر شده دوران قاجار. تهران: انتشارات آگاه.

آزاد ارمکی، ت. (1380). مدرنیته ایرانی. تهران: انتشارات اجتماع.

الگار، ح. (1365). دین و دولت در ایران. ترجمه: ا، سری. تهران: انتشارات طوس.

امانت، ع. (1383). زمینه­های فکری انقلاب مشروطه، دانشنامه ایرانیکا. ترجمه: پ، متین. تهران: بی­نا.

امیرخیزی، ا. (1339). قیام آذربایجان و ستارخان. تبریز: انتشارات شفق.

امین، ح. (1380). تاریخچه جمهوری­خواهی در آذربایجان. اطلاعات سیاسی– اقتصادی، شماره چهار.

ابوالحسن، ع. (1391). آخرین آواز قو. تهران: انتشارات: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. چاپ چهارم.

پیتر، آ. (1369). تاریخ معاصر ایران از تأسیس تا انقراض قاجاریه. تهران: انتشارات گوتنبرگ.

بشیریه، ح. (1372). انقلاب و بسیج سیاسی. تهران: انتشاراتگام نو.

بشیریه، ح. (1379). جامعه­شناسی  سیاسی. تهران: انتشارات سمت.

براون، ا. (1380). انقلاب مشروطیت ایران. ترجمه: م، قزوینی. تهران: انتشارات کویر.

بامداد، ب. (1352). مشعل­داران و پیشتازان آزادی زنان. تهران: انتشارات زیتون. جلد دوم.

پاولِویچ، م. (1375). سه مقاله درباره مشروطه. ترجمه: م، هوشیار. تهران: انتشارات جیبی.

تاجیک، م. (1382).تجربه بازی سیاسی در میان ایرانیان. تهران: انتشارات نی.

جلالی، غ. (1387). مشروطه در بوته نقد علمای مشروطه­خواه، جریان­های فکری مشروطیت. تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات سیاسی.

حائری، ع. (1368). تاریخ جنبش­ها و تکاپوهای فراماسونری در کشورهای اسلامی. مشهد: انتشارات آستان قدس.

دانشورعلوی، ن. (1377). جنبش وطن­پرستان اصفهان و بختیاری. تهران: بی­نا.

ذاکرحسین، ع. (1375). مطبوعات سیاسی ایران در عصر مشروطیت. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. چاپ سوم.

رائین، ا. (1346). انجمن­های سری در ایران. تهران: انتشارات امیرکبیر.

زیباکلام، ص. (1383). تحولات اجتماعی و سیاسی ایران 1322-1320. تهران: انتشارات سمت.

زرگری­نژاد، غ. (1387). آراء تنی چندی از نخبگان مشروطه­خواهی در ایران. تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات سیاسی.

زاهد، س. (1389). جنبش­های اجتماعی معاصر ایران. تهران: انتشارات سروش.

شهبازی، ع. (1384 ). فراز و فرود مشروطیت ایران. روزنامه جام جم. شماره هفت.

صلاح، م. (1387). جریان­های فکری مشروطیت. تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات سیاسی.

طباطبائی، م. (1341). بحثی در مرجعیت و روحانیت. تهران: بی­نا.

عافیت، م. (1352). سردارملی ستارخان. تبریز: انتشارات اندیشه.

فراست­خواه، م. (1374). سرآغاز نواندیشی معاصر. تهران: انتشارات افشار. جلد اول.

فردوئی، غ. (1391). تحریم تنباکو و مشروطیت. تهران: انتشارات زائر.

فوران، ج. (1378). تاریخ تحولات اجتماعی ایران. ترجمه: ا، تدین. تهران: انتشارات رسا.

قدر، و. (1387). اندیشه­های میرزا ملکم­خان ناظم­الدوله، نقش روشنفکران وابسته (1). تهران: بی­نا.

قاسمی، ا. (1353). شش سال انقلاب مشروطه ایران. تهران: انتشارات طوفان.

کاتوزیان، م. (1374). اقتصاد سیاسی ایران. ترجمه: م، نفیسی. تهران: انتشارات مرکز.

کاشانی، م. (1362). تاریخ شریف. به تصحیح: م، اتحادیه. تهران: بی­نا. جلد اول.

کرمانی، ن. (1371) .تاریخ بیداری ایرانیان. تهران: انتشارات امیرکبیر. جلد یک. چاپ چهارم.

کربلائی، ح. (1382). تاریخ­الدخانیه. به کوشش: ر، جعفریان. تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

 کسروی، ا . (1378) . تاریخ مشروطه ایران.  تهران: انتشارات صدای معاصر.

مولانا، ح. (1369). بررسی رسانه­های مخالف در  خارج از کشور تا انقلاب. فصلنامه رسانه، شماره دو.

ملک­زاده، م. (1363). تاریخ انقلاب مشروطیت ایران. تهران: انتشارات علمی.

مدنی، ج. (1369). تاریخ تحولات سیاسی روابط خارجی ایران. تهران: انتشارات اسلامی. جلد دوم.

نائینی، م. (1384). تنبیه­الامه وتنزیه­المله. به کوشش: ج، ورعی. قم: انتشارات بوستان کتاب.

نوائی، ع. (بی­تا). ورقی از تاریخ مشروطه. مجله یادگار. تهران: شماره سه.

ناهید، ع. (1360). زنان ایران در جنبش مشروطه. تبریز: انتشارات احیاء.

تقوی، ع. (1377). جامعه­شناسی غرب­گرایی. تهران: انتشارات امیرکبیر.

نوری، ف. (1362). رسائل، اعلامیه­ها، مکتوبات. به تصحیح: م، ترکمان. تهران: بی­نا. جلد اول.

هروی­خراسانی، م. (1332). تاریخ پیدایش مشروطیت ایران. تهران: بی­نا.

یغمائی، ا. (1357). شهید راه آزادی سید جمال­الدین واعظ اصفهانی. تهران: انتشارات توس.

Toch, H . (1966). 14Thcsocialpsychologyofsocialmovements.london"> . Methuen.

Ozkan. (2011). social capital Influences on Business Groups DiversiFicatian strategies. 7^th con ference on international strategic management.

Rao, H & calvin, M. (2000) .how social movements and collective action reate new organizational froms. Elsevier science inciclopedia.

Khazeni, H. (2006). theBakhtiyari Trib in the Iranian constitutional revolution. www.cssaameilslu edu/ issues /25-2/khazni.doc.