تحلیل برخورداری و الگوی فضایی پراکنش خدمات عمومی در سطح محلات شهری (مورد مطالعه: منطقه 15 شهرداری تهران)
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای
لیلا پوریحیی
1
,
حبیب اله فصیحی
2
*
,
طاهر پریزادی
3
1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
3 - دانشیار گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
کلید واژه: خدمات شهری, الگوی فضایی, عدالت فضایی, تهران,
چکیده مقاله :
مقدمه: خدمات عمومی شهری ساختاردهندة شکل و ماهیت کالبدی، اجتماعی و فضایی شهر هستند و بنابراین الگوی نامتوازن توزیع آنها، تأثیر جبران‌ناپذیری بر ساختار محلات شهری خواهد داشت.
هدف: در این پژوهش برخورداری و الگوهای فضایی پراکنش خدمات عمومی در سطح محلات شهری منطقة 15 شهرداری تهران مورد تحلیل قرار گرفته است.
روش‌شناسی تحقیق: روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است که با بهکارگیری دادههای اسنادی و مشاهدهای و استفاده از قابلیتهای سیستم اطلاعات جغرافیایی و اجرای مدل ویکور انجام شده است.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: محدودة شهری منطقة 15 شهرداری تهران با مساحت 8/27 کیلومترمربع و حدود 66 هزار نفر جمعیت، قلمرو جغرافیایی این تحقیق است. تحقیق در سطح محلات شهری که 19 محلة تشکیلدهندة این منطقه هستند، صورت گرفته است.
یافته ها: 19 محلة مورد مطالعه به لحاظ تعداد و وزن خدمات در چهار دسته قابل گونهبندی هستند. در گونة برتر، سه محلة ابوذر، مشیریه و مسعودیه قرار دارند که در دهههای اخیر تکوین یافته و توسعه یافتهاند. در پایینترین رده، سه محلة مسگرآباد، شوش و مظاهری را شامل میشود. محلة نخست یک محلة حاشیهای است و دو محلة دیگر جزء محلات بافت قدیم تهران هستند. 4 محله در گونة سطح بینابین نزدیک به محلات گونة برتر و 9 محله در دستة بینابینی نزدیک به ردة پایین قرار دارند. الگوی توزیع خدمات، جز در خصوص مراکز خدمات مذهبی که تصادفی است، حالت خوشهای دارد.
نتایج: شکلگیری نیازهای خدماتی بیشتر و متنوعتر در گذر زمان ایجاب مینموده که فضاهای بیشتری برای استقرار خدمات اختصاص یابد. از این رو در محلات بافت قدیمی شهر که فضا از گذشته همه اشغالشده بوده است، در مقایسه با محلات جدید، نارسایی بیشتری در استقرار خدمات عمومی وجود دارد. حرکت در مسیر ایجاد الگوی متوازن در توزیع خدمات، مستلزم اجرای رویکرد نوین مشارکت عمومی در مدیریت شهری است.
Introduction: Urban public services take a structure to the physical, social and spatial nature of the city, and therefore their unbalanced distribution pattern will have an irreparable impact on the structure of urban neighborhoods.
Research Aim: In this research, the availability and spatial distribution patterns of public services have been analyzed in the neighborhoods of district 15 of Tehran Municipality.
Methodology: The research method is descriptive-analytical, which was carried out by using documentary and observational data and using Geographican Information Ststem and Vicor model for the analysis.
Studied Area: The area of this research is District 15 of Tehran Municipality. It has an area of 27.8 km2 and a population of about 66000 people.
Results: The studied neighborhoods can be classified into four categories according to the number and weight of services. In the top category, there are 3 neighborhoods of Abzar, Moshiriyeh and Masoudiyeh, which have been developed in recent decades. In the lowest category, there are 3 neighborhoods of Mesgarabad, Shoosh and Manzarieh. The first is a marginal neighborhood, and the other two neighborhoods are part of Tehran's old fabric. 4 neighborhoods are in the intermediate category, close to the top category, and 9 neighborhoods are in the intermediate category, close to the lower category. The pattern of service distribution is clustered, except for religious service which shows a random patthern.
Conclusion: In large cities, including in Tehran, in the neighborhoods of the central part of the cities, where the buildings and space has been formed in accordance with the needs of the time when the neighborhood was created, compared to the new neighborhoods, using land for public service, except for trade, shows more weaknesses. Also, since the establishment of services has been more focused on places where it is possible to access land, the spatial distribution of services in the neighbourhoods does not show a balanced pattern, except in the case of religious use, all of them have a cluster form.
احمدی، سید عباس؛ ایرانی هریس، صیاد و دلالت، مراد. (1399). تحلیل و بررسی خدمات عمومی شهر اهر با تأکید بر عدالت فضایی. جغرافیا و آمایش شهری - منطقه‌ای، 37، 187 -210.
اسدی، احمد و کلاته میمری، رقیه. (1401). تحلیلی بر توزیع فضایی خدمات شهری با محوریت عدالت اجتماعی و تأکید بر رضایت شهروندان (موردمطالعه: منطقه 11 مشهد)، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی ، 64، 163 -179.
امانپور، سعید. (1399). سنجش تفاوت میان رضایتمندی ازکیفیت خدمات شهری وتوزیع کاربری¬های شهری در مناطق شهر اهواز. مطالعات برنامه¬ریزی سکونتگاه¬های انسانی، 15(3)، 693-708. http://jshsp.iaurasht.ac.ir/article_672816.html
بشارت انزابی، اسلام. (1397). بررسی سطح‌بندی محله‌های منطقه 5 کلانشهر تهران بر اساس میزان برخورداری از توزیع خدمات شهری با رویکرد عدالت اجتماعی. پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد گرایش مدیریت شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحدصفادشت.
شهرداری منطقه 15 تهران-درگاه اینترنتی. (1402). معرفی منطقه. دریافت 18/1/1402 از: https://region15.tehran.ir
عبدی، علی؛ رحمانی، بیژن و تاج، شهره. (1398). تحلیل نابرابری‌های فضایی توزیع خدمات شهری از منظر عدالت فضایی، مطالعه موردی: شهرستان قرچک. فضای گردشگری، 33(9)، 69-88.
فصیحی، حبیب¬اله. (1399). تحلیل توزیع فضایی داروخانه¬ها در منطقه 20 تهران. مطالعات برنامه¬ریزی سکونتگاه¬های انسانی، 15(3)، 904-891. http://jshsp.iaurasht.ac.ir/article_672816.htm
مرکز آمار ایران. (1395). نتایج نهایی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395 شهر تهران.
مسلمی، رستم و شاعلی جعفر. (1388). تحلیل توزیع فضایی خدمات شهری در شهر کرمانشاه. مطالعات برنامه¬ریزی سکونتگاه¬های انسانی، 4(9)، 27-51.
ملکشاهی، غلامرضا و وکیلی، صاحبه. (1396). بررسی توزیع خدمات عمومی براساس عدالت اجتماعی (مورد شناسی:شهرسقز). جغرافیا وآمایش شهری-منطقه¬ای، 25، 147-170.
موحد، علی؛ آهار، حسن؛ منوچهری میاندوآب، ایوب؛ قیصری، حدیثه و بزرگ زاده، عبدالباسط. (1401)، تحلیل پایداری محلات شهری با تأکید بر عدالت فضایی - اجتماعی نمونه موردی: شهر مراغه. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، پیاپی 65، 345 -365.
Cho, Chun Man. (2013). Study on effects of resident-perceived neighborhood boundaries on public services: Accessibility & its relation to utilization: Using Geographic Information System focusing on the case of public parks in Austin. Texas A &M University, Texas.
Cortés, Y. (2021). Spatial accessibility to local public services in an unequal place: An analysis from patterns of residential segregation in the Metropolitan Area of Santiago, Chile. Sustainability, 442(13), 442. https://doi.org/10.3390/su13020442.
EIPA and Présidence luxembourgeoise. (2015).
Erkip, P. (1997). The distribution of urban public services: the case of parks and recreational services in Ankara. Cities, 14(6), 353-361.
European Institute of Public Administration (EIPA) and Présidence luxembourgeoise
du Conseil de L'Union européenne. (2005). A new space for public
administrations and services of general interest in an enlarged union. Study intended for the Ministers Responsible for Public Administration of the Member States of the European Union. Maastricht:
EIPA.
Fasihi, H. (2019). Urban parks and their accessibility in Tehran, Iran. Environmental Justice, 12(6). doi: 10.1089/env.2019.0014.
Ikhtiar Alam, S.M. (2022). Definition and unique characteristics of services. Retrived 4/2/2023 from Reserchegate: https://www.researchgate.net/publication/360755160.
Jackson, Emerson Abraham. (2020). Importance of the public service in
achieving the UN SDGs. MPRA Paper No. 101806. Available at https://mpra.ub.uni-muenchen.de/ 101806.
Kelobonye, K., Zhou, H., Mc Carney, G., Xia, j., & Mc Carneyc, G. (2021). Assessing the potential of an effective density-based measure against accessibility models for evaluation and prioritization of activity centers. Applied Geography, 128 (3). doI:10.1016/j.apgeog.2021.102390.
Savas, E.S. (2018). On equity in providing public services. Management Science, 24(8), 800– 808.
Smith, D. (2003). Geography and Social Justice. Blakwell, Oxford, UK & Combrige, USA.
Spicker, P. (2019). The nature of a public service. International Journal of Public Administration, 32(11), 970-991. doi: 10.1080/01900690903050927.
Steil, J.P. & Delgado, L.H.J.C. (2019). Limits of diversity: Jane Jacobs. The Just city, and Anti-subordination. No 91, 39–48. doi: 10.1016/j.cities.2018.06.017.
Setianto, M.A.S. & Gamal, A. (2021). Spatial justice in the distribution of public services. The 3rd International Conference on Smart City Innovation 5-6 August 2020, Bali, Indonesia.
Van de Walle, S. (2018).What services are public? What aspects of performance are to be ranked? The case of “services of general interest. International Public Management Journal, 11(3), 256-274. doi: 10.1080/10967490802301260.
Wang, L., Rong, X., & Mu, L. (2022). The spatial pattern and dynamic evolution of basic public service level in Beijing-Tianjin-Hebei region from the perspective of COVID-19. Engineering, Construction and Architectural Management, 13(4). doi.org/10.1108/ECAM-10-2021-0929.
Wang, J., Zhou, J. (2022). Spatial evaluation of the accessibility of public service facilities in Shanghai: A community differentiation perspective. PLOS ONE, 17(5), e0268862.
doi.org/10.1371/journal.pone.0268862.