تحلیل اثرات منطقه آزاد تجاری - صنعتی چابهار بر ابعاد اقتصادی و فیزیکی شهر چابهار
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای
اسماعیل رحمانی
1
(دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران)
زهره هادیانی
2
(استادیار جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران)
کلید واژه: ابعاد فیزیکی, منطقه آزاد تجاری - صنعتی, ابعاد اقتصادی, شهر چابهار,
چکیده مقاله :
امروزه مناطق آزاد به عنوان پدیده ای فراگیر و ابزاری برای تحقق استراتژ ی های توسعه برون نگر با تأکید بر سیاست توسعه صادرات مورد توجه قرار گرفته اند. به طوری که اکثر کشورهای در حال توسعه، به احداث یک یا چند منطقه آزاد مبادرت کرده اند. هدف از ایجاد این مناطق، فراهم کردن شرایط مناسب به منظور افزایش تولید و صدور کالاهای صنعتی از طریق جذب سرمایه های خارجی، ایجاد اشتغال، کسب درآمد ارزی، رشد رفاه اقتصادی مناطق و سپس منافع ملی است. هدف پژوهش حاضر تحلیل اثرات منطقه آزاد چابهار بر توسعه کالبدی، اقتصادی شهر چابهار می باشد. روش تحقیق این پژوهش توصیفی - تحلیلی است. جمع آوری داده ها به دو روش اسنادی و میدانی انجام گرفته است. جامعه آماری مقاله شهروندان شهر چابهار و حجم نمونه با بهره گیری از روش کوکران 321 نفر خانوار می باشند. روایی ابزار تحقیق (پرسش نامه) با بهره گیری از دیدگاه افراد متخصص و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ با ضریب 0.97 تأیید شد. در وهله اول تحلیل داده های پرسش نامه در نرم افزار SPSS با استفاده از آزمون T دو نمونه وابسته و آزمون فریدمن صورت گرفته است. نتایج نشان داد که دیدگاه شهروندان چابهار براساس طیف لیکرت نسبت به وضعیت فیزیکی و اقتصادی شهر چابهار در قبل و بعد از ایجاد منطقه آزاد تجاری - صنعتی بیانگر این می باشد که میانگین میزان گسترش فیزیکی از 2.4 به 3.8، خدمات شهری از 2.04 به 3.01 و اشتغال و درآمد از 1.9 به 3.2، افزایش داشته است.
Nowadays, the free zones have been considered as a pervasive phenomenon and a tool for the realization of outward oriented development strategies with emphasis on export promotion policy. So that, most developing countries have attempted to build one or more free zones. The goals of creating these areas are providing suitable conditions to increase production and export of industrial goods through foreign investment, creating jobs, earning foreign exchange, growth in economic welfare of areas and preserving national interests. This study aimed to analyze the effects of Chabaharfree industrial trade zone on the physical and economic development of Chabahar city. The research method is descriptive-analytic. Data collection was carried out in documentary and field ways. The participants of the research are the citizens of Chabahar city and the sample size is 321 households reached through Cochrane method. The validity of the research (questionnaire) was confirmed by using the experts' point of view, and its reliability was confirmed through Cronbach's alpha coefficient equal to 0.97. At the first step, questionnaire data analysis were conducted in SPSS software by using T test of two dependent samples and Friedman test. The results showed that Chabahar citizens' views on the Likert scale compared to the physical and economic of Chabahar city before and after creating Chabahar free industrial trade zone has improved with the average of 2.4 to 3.8 in physical expansion, from 2.04 to 3.01in urban services, from 1.9 to 3.2 in employment and income.
1. اسفندیاری، علیاصغر؛ مقدس حسنزاده، سمیره و دلاوری، مجید؛ 1387، ارزیابی عملکرد مناطق آزاد تجاری ایران و تأثیر آن در توسعه اقتصادی این مناطق، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی، دوره 8، شماره 1 (پیاپی 28)، صص 146-119.
2. انتظاری بهروز و جمالی، فیروز و حسینزاده دلیر، کریم؛ 1386، درآمدی بر اثرات فضایی سیستم صنعتی فوردیزم در توسعه شهر و مکانیابی شهرکهای صنعتی مورد: منطقه شهری تبریز، فصلنامه پژوهشهای جغرافیایی، دوره 39، شماره 9، صص 88-73.
3. بحرینی، سیدحسن؛ 1377، فرآیند طراحی شهری، چاپ اول، دانشگاه تهران، تهران.
4. بحرینی، سیدحسن؛ 1378، شهرسازی و توسعه پایدار، ماهنامه رهیافت، شماره 17، صص 39-28.
5. بیک محمدی، حسن؛ 1378، نگاهی گذرا به: عملکرد مناطق آزاد تجاری - صنعتی ایران در توسعه (مورد: منطقه آزاد چابهار)، مجله سپهر، سال هشتم، شماره 29، صص 19-16.
6. چمبرز، رابرت؛ 1377، توسعه روستایی، اولویت بخشی به فقرا، ترجمه مصطفی ازکیا، چاپ اول، دانشگاه تهران، تهران.
7. دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد؛ 1386، تاریخچه مناطق آزاد در جهان، مجله مناطق آزاد، ص 2.
8. رحمانی، اسماعیل؛ 1393، تحلیل اثرات منطقه آزاد تجاری - صنعتی چابهار بر توسعه کالبدی، اقتصادی و اجتماعی شهر چابهار، پایان نامه کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامهریزی شهری، استاد راهنما: دکتر زهره هادیانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
9. رستم گورانی، ابراهیم؛ بیرانوندزاده، مریم؛ علیزاده، سیددانا و حشمتی جدید، مهدی؛ 1392، بررسی جایگاه مناطق آزاد تجاری جزیره قشم درتوسعه پایدار و امنیت اجتماعی، دو فصلنامه آمایش سرزمین، دوره پنجم، شماره 8، صص 49-27.
10. رهنمایی، محمدتقی و شاهحسـینی، پروانـه؛ 1389، فرآیند برنامهریزی شهری ایـران، چـاپ هفتم، انتشارات سـمت، تهران.
11. زاکس، ولفگانک؛ 1377، نگاهی نو به مفاهیم توسعه، ترجمه فریده فرهی و وحید بزرگی، نشر مرکز، تهران.
12. زیاری، کرامتالله؛ بیرانوندزاده، مریم؛ رستم گورانی، ابراهیم و دوستی، معصوم؛ 1389، نقش منطقه آزاد چابهار در توسعه منطقهای استان سیستان و بلوچستان، مجموعه مقالات چهارمین کنگره جغرافیدانان جهان اسلام.
13. شکویی، حسین؛ 1377، فلسفههای سیاسی، جغرافیا و برنامهریزی ناحیهای، دانشگاه انقلاب، شماره111، صص 149-143.
14. صالحی، رحمان و منصور رضاعلی، 1383، ساماندهی فضایی مکانهای آموزشی (مقطع متوسطه ) شهر زنجان به کمک GIS، مجله پژوهشهای جغرافیایی، سال سی و هفتم، شماره 52، صص 136-123.
15. طالبیان، امیر؛ 1387، تحلیل تأثیر اجتماعی توسعه صنعتی در منطقه عسلویه، فصلنامه علوم اجتماعی، سال سوم، شماره 33، صص 75-55.
16. کامران، حسن؛ 1381، علل توسعه نیافتگی مناطق آزاد ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 2و3، صص 41-33.
17. گوردون، کالن؛ 1387، گزیده منظر شهری، ترجمه منوچهر طبیبیان، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
18. لینچ، کوین؛ 1381، تئوری شکل شهر، ترجمه سید حسین بحرینی، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تهران.
19. محمدی الموتی، مسعود؛ 1374، مطالعهای درباره مناطق آزاد و اثرات اقتصادی - بازرگانی آن، موسسه چاپ و انتشارت وزارت امور خارجه، تهران.
20. مرکز آمار ایران؛ 1390، نتایج سرشماریهای عمومی نفوس و مسکن، شهرستان چابهار.
21. نظریان، اصغر؛ 1380، شهرهای آینده: کانون فاجعهی انسانی یا بستر تعامل فرهنگی، مجله فضای جغرافیایی اهر، سال اول، شماره 3، 22-1.
22. وارثی، حمیدرضا؛ 1387 ، بررسی تطبیقی توزیع خدمات عمومی شهری از منظر عدالت اجتماعی، مطالعه موردی : شهر زاهدان، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 11، صص 156-139.
23. ولی قلیزاده، علی؛ 1388، بررسی جایگاه و مزیتهای اقتصادی ایران برای کشورهای CIS و ... ، منطقه آزاد تجاری- اقتصادی ارس، صص 55-6.
24. هاروی، دیوید؛ 1379، عدالت اجتماعی و شهر، ترجمه فرخ حسامیان و محمدرضا حائری، انتشارات شرکت پردازش و برنامه.
25. Santorineou, A., Hatzopoulos, J., Siakavara K., Davos, C., 2008, Spatial conflict management in urban planning.p.p121.
26. Devadas, V. and Vaibhav Gupta., 2011, Planning for Special Economic Zone: A Regional Perspective, Institute of Town Planners, India Journal 8 - 2, 53 - 58, April - June 2011
27. Jin Wang., 2013, The economic impact of Special Economic Zones: Evidence from Chinese municipalities, Journal of Development Economics 101.pp 133-147.
28. Jordi, B & Others., 1999, Local and Global, United Nations Center for Human.
29. Rong- Her,Taih-Cherng,chia-yi,Bing-yan, Kuo-chung., 2011, An Evaluation of Free Trade Port Zone in Taiwan, Asian journal of Shipping and Logistics,vol 27, Number 3, December 2011,pp.423-446.
30. Zheng, Wan., Yang, Zhang., Xuefeng, Wang. & Jihong Chen., 2014, Policy and politics behind Shanghai’s Free Trade Zone Program, Journal of Transport Geography 34 (2014) 1-6.
_||_