آسیب شناسی و بررسی ابعاد اجتماعی و فرهنگی تأثیر گذار بر فرسودگی کالبدی محله خواهر امام شهر رشت
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ایسید مسعود پورصفوی 1 , سیده نرجس حسینی قاضیانی 2
1 - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، تهران، ایران
2 - دانش آموخته کارشناسی ارشد برنامهریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین، قزوین، ایران
کلید واژه: سرمایه اجتماعی, اعتماد اجتماعی, پیوند اجتماعی, مشارکت, تعلق خاطر,
چکیده مقاله :
بکارگیری سرمایه های اجتماعی و مشارکت دادن مردم در طرح های مداخله در بافت های فرسوده شهری یک اقدام غیر متمرکز و از پایین به بالاست که علاوه بر صرف زمان و هزینه کم تر، موجب رضایت بیشتر مردم و استقبال آن ها از اجرای این طرح ها می شود. در این پژوهــش به آسیب شناسی و بررسی علل اجتماعی وفرهنگی تأثیرگذار بر فرسودگی محله های شهری پرداخته شده است. در این رابطه عواملی چون میزان تعلق خاطر ساکنان به محله، میزان اعتماد اجتماعی ساکنان به یکدیگر و به عملکرد مسئولین، میزان تمایل آن ها به مشارکت در امور محله و میزان پیوند اجتماعی آن ها، آسیب های اجتماعی موجـــود در بافت های فرسوده و چگونگی ارتباط آن ها با کاهش فرسودگی محلات تعیین گردیده است. به نظر می رسد با شناخت این عوامل و میزان تأثیر آن ها بر نابسامانی فضاهای شهری می توان روند فرسودگی را کاهش داد. جامعه آماری تمام خانوارهای ساکن در محله خواهر امام رشت بوده و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران به دست آمده است. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه استفاده گردیده است. نمونه ها به صورت تصادفی ساده انتخاب گردیده و برای پـردازش داده ها از نرم افزار SPSS و برای تحلیل داده ها از آمار توصیفی و تحلیلی استفاده شده است. نتایج حاصله نشان می دهد بین متغیرهای بررسی شده و فرسودگی کالبدی محله خواهر امام رابطه مثبت معناداری وجود دارد و دلیل اصلی کم توجهی ساکنین به بهسازی و نوسازی محله ،پایین بودن میزان سرمایه اجتماعی در آن است.
Using social capitals and people's participation in projects of intervention in urban exhausted tissues is a decentralized and bottom up action which in addition to less time and cost, causes more satisfaction of people and their reception of performing these projects. In this research,pathology and surveying of social and cultural aspects affecting structural exhaustion of urban district has been done. In this context, factors such as the degree of residents' belonging to district, the level of social trust of communities to each other and to the authorities, and to the performance of officials, their willingness to participate in district affairs and their social links degree, social problems in distressed tissues, and the way of their relation to reduce exhaustion have been defined. It seems that by recognizing these factors and their impact on urban spaces disorders can reduce the exhaustion process. The participants include all residents in the Khaher Imam of Rasht, and sample size has been obtained by using Cochran's formula. For collecting data, a questionnaire was used. The samples were selected randomly and the SPSS software was used for processing the data, and the descriptive-analytic method was used for analyzing the data. The results show that there is a significant positive relationship between the investigated variables and structural exhaustion of Khahar Imam, and the main reason lies in the residents' negligence of renovation and revitalization of the district, and the low level of social capital in it.
1. الوانی، سید مهدی و سید نقوی، میرعلی؛1381، سرمایه اجتماعی: مفاهیم و نظریهها، دو فصلنامه مطالعات مدیریت، شماره 33 و 34، صص 26-3.
2. انتظاریزدی، حسن رضا؛ 1387، آسیب شناسیبهسازیونوسازیبافتهایفرسودهشهریازدیدگاهفرهنگی - اجتماعی(باتأکیدبرمحدودهبافتفرسودهمیدانشهدایمشهد)، نوسازی بافتهای فرسوده شهری، اولین همایش بهسازی و نوسازی بافت شهری مشهد.
3. اختر محققی، مهدی؛ 1385، سرمایهاجتماعی، چاپ اول، انتشارات اختر.
4. اونق، نازمحمد؛ 1384، بررسیرابطهبینسرمایهاجتماعیوکیفیتزندگی(مطالعهموردیشهرگنبد کاووس)، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
5. بوردیو، پییر؛ فوکویاما، فرانسیس؛ کلمن، جیمزسمیوئل؛ پانتام، رابرت؛ افه، کلاوس؛ پورتس، آلهاندرو و ولکاک، مایکل؛ 1385، سرمایه اجتماعیاعتماد،دموکراسیوتوسعه، ترجمه: حسن پویان و افشین خاکباز به اهتمام کیان تاجبخش، نشرشیرازه.
6. پورافکاری، نصرتاله؛ 1373، فرهنگجامعروانشناسی - روانپزشکی، چاپ دوم، نشر فرهنگ معاصر، تهران.
7. پیران، پرویز؛ میرطاهر موسوی و ملیحه شیانی؛ 1385، کار پایۀمفهومیومفهومسازیسرمایۀاجتماعیباتأکیدبرشرایطایران، فصلنامۀ رفاه اجتماعی، سال ششم، شمارة 23، صص 44-9.
8. حبیبی، کیومرث، 1385، توسعهکالبدیوحفظبهسازیونوسازیبافتهایکهنشهری، رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تهران، استاد راهنما: احمد پوراحمد.
9. حسینی، سید جواد؛ 1387، مشارکت پایدار مردمی در نوسازی و بازسازی بافتهای فرسوده شهری، چاپ اول انتشارات سخن گستر، تهران.
10. حاتمینژاد، حسین؛ احمدپور، احمد و عیوضلو، داود؛ 1393، واکاوی ظرفیت سرمایه اجتماعی محلات شهری در سامان دهی بافتهای فرسوده مطالعه موردی منطقه 9 شهرداری تهران، فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا، دوره 4، شماره 13، صص 94-67.
11. خواجه شاهکوهی،علیرضا؛ صمدی، رضا و مدانلوجویباری، مسعود؛ 1392، بررسی نقش سرمایه اجتماعی در نوسازی بافتهای فرسوده شهری مورد شناسی شهر جویبار، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقهای، دوره 3، شماره 8، صص 26-15.
12. خیراله پور، اکبر؛ 1383؛ بررسیعواملاجتماعیمؤثربرسلامتروانیباتأکیدبرسرمایهیاجتماعی (مطالعهموردی:دانشجویاندانشگاهشهیدبهشتی)، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی.
13. خاکپور، برات علی و پیری، عیسی؛ 1384، آسیب شناسی اجتماعی شهر و نقش سرمایههای اجتماعی و کالبدی شهروندان در کاهش آن (دیدگاهی جغرافیایی)، مجله علوم اجتماعی، سال دوم، شماره دوم، صص 30-13.
14. شهرداری رشت؛ 1394، بخش آمار و اطلاعات.
15. شریفی نسب، سید رضا و کلابی، فرانک؛ 1386، بافت فرسوده و سیاستهای بهبود کیفیت مسکن، نشریه آبادی، سال هفدهم، شماره 20 (55 پیاپی)، صص 119-112.
16. عالی پور، امین و اسماعیلی شاهرخت، مسلم؛ نقشسرمایهاجتماعیدرجریاننوسازیبافتفرسوده (نمونهموردی:محلهمفت آبادتهران)، نشریه اینترنتی نوسازی، سال سوم، شماره 15.
17. عطار، سعید؛ 1386،بررسیرویکردهایپییربوردیو،جیمزساموئلکلمنودرابرتدیویدپاتنامبهمفهوم سرمایهاجتماعی، بانگاهیبهوضعیتسرمایهاجتماعیدرایرانامروز، پایاننامه کارشناسی ارشد.
18. فیروزآبادی، سیداحمد؛ 1384، بررسیسرمایهاجتماعیوعواملمؤثربرشکلگیریآندرشهرتهران، رساله دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تهران.
19. گراوند، جمشید و سلیمیان، بهروز، 1391، بررسی سرمایه اجتماعی در بافت فرسوده (محله30 متری جی واقع در منطقه 9 شهرداری تهران)، نشریه اینترنتی نوسازی، شماره 15.
20. مروتی، نادر و لطیفی، غلامرضا؛ 1391، بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر تمایل ساکنان بافتهای فرسوده به نوسازی (مطالعه موردی: محله امام زاده عبداله تهران)، نشریه برنامهریزی و توسعه اجتماعی، دوره 3، شماره10، صص 226-187.
21. ملاحسنی، حسین؛ 1381،بررسیرابطۀمیزانسرمایهاجتماعیونوعدینداریدربیندانشآموزانسالسوم دبیرستاندراستانگلستان، پایاننامه کارشناسی ارشد رشته جامعه شناسی، دانشگاه گلستان.
22. موسوی، میر نجف؛ حیدی، حسن و باقری کشکولی، علی؛ 1391، بررسی نقش سرمایه اجتماعی در نوسازی و بهسازی بافت فرسوده مطالعه موردی شهر سردشت، فصلنامه مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقهای، دوره 4، شماره 15، صص 122-105.
23. مرکز آمار ایران: 1390، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن، شهرستان رشت.
24. مصوبه بهسازی بافت فرسوده شهری 16/3/1384 شورای عالی شهرسازی و معماری ایران.
25. نوغانی، محسن؛ اصغرپورماسوله، احمدرضا؛ صفا، شیما وکرمانی، مشهد؛ 1387، کیفیتزندگیشهروندانورابطهآنباسرمایه اجتماعیدرشهرمشهد، مجلۀ علوم اجتماعی، بهار و تابستان، دوره 5، شماره 1، صص 140-111.
26. Abercombie, P., 1995, Town and Country Planning, London, Thornton Butter Worh.
27. Bourdieu, P., 1986, The Forms of Capital, In J. Richardson (Ed.) Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education, New York, Greenwood Press.
28. Bryant, C. & Norris, D., 2002, Measurement of social capital: the Canadian experience, Prepared as a country report for the OECD - UK ONS International Conference on Social Capital Measurement in London, 25-27 September.
29. Jay.w. Forrester., 1979, Dynamique Urban.
30. Putnam, R.D., 1995, Bowling Alone, America's Declainig Social Capital, Journal of Democracy, 6, pp.65-78.
31. Coleman, J.S., 1988, Social Capital in the Creation of Human capital, American Journal of sociology, 94,pp. 95-120.
32. Harper, R., 2002, The measurement of social capital in the United kingdom. Office for National Statistics.
33. Norris, D., 2005, Social capital measurement: national experiences and international harmonization. Helsinki: A Beginning. Siena Group Meeting.
34. Narayan, D. & Cassidy, M. F., 2001, A dimensional approach to measuring social capital: development and validation of a social capital inventory, Current Sociology, Vol. 49. (2).
35. Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD)., 2001, Investing in competencies for all: meeting of the OECD education ministers, Paris: 3-4 April 2001, OECD, Paris.
36. Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD)., 2001b The Well- being of nations: the role of human and social capital, Paris: OECD.
37. Sabatini, F., 2005, Social Capital as Social Networks: a Net Framework for Measurement, Working Paper No. 83. Department of Public Economics, University of Rome La Sapienza.
38. World Values Survey., 2000, 2000-2001 World values survey question-naira, Available at: http://wvs.isr.umich.edu/wvs-ques4.html, accessed 16 October2001.
_||_