-
حرية الوصول المقاله
1 - فراخوان سجده در قیامت از منظر قرآن و عرفان
علی اشرف امامیدر سوره قلم، آیات 42-43یکی از ویژگ یهای قیامت با تعبیر "یوم یکشف عن ساق به تصویرکشیده شده، که کنایه از رفع حجاب عزت است و در پی آن ذلت بندگان با فرمان عمومی برایسجده به نمایش گذاشته میشود. در این جستار با بهره گیری از مبانی عرفانی و تفاسیر روایی شیعهبه چهار پرسش مطرح شد أکثردر سوره قلم، آیات 42-43یکی از ویژگ یهای قیامت با تعبیر "یوم یکشف عن ساق به تصویرکشیده شده، که کنایه از رفع حجاب عزت است و در پی آن ذلت بندگان با فرمان عمومی برایسجده به نمایش گذاشته میشود. در این جستار با بهره گیری از مبانی عرفانی و تفاسیر روایی شیعهبه چهار پرسش مطرح شده دربارة این فراخوان پاسخ داده شده است: عمومی بودن این فراخوان،فایده و حکمت سجده در قیامت، عدم استطاعت مشرکان، و سجده در پیشگاه چه کسی؟ نگارنده باابن عربی بر مبنای آن پرداخته شده است و نیز اله المعتقد که نظریه - حدیث تحول استفاده ازرا با تجلی حق در صورت کشف عن ساق احادیثی که فریقین ذیل این آیه ذکر کرده اند- تعبیرانسان کامل مرتبط دانسته است. بر طبق حدیث تحول، خداوند در قیامت متناسب با صور اعتقادیتجلی میکند و در قیامت همگان حق را با صورت معهود در دنیاشان می شناسند. اما قیامت عرصةجداسازی اهل توحید از غیر است. از اینرو، تجلی خاصی لازم است که با آن اهل توحید به سجدهدر روایات شیعه محل اجتماع ساق العرش میافتند و دیگران نمیتوانند. با توجه به اینکه تعبیرنور توحید و نور محمدی دانسته شده و برخی روایات کشف ساق را به ولایت امامان (ع) تأویلرا که در حدیث صحیح بخاری آمده یکشف ربنا عن ساقه کردهاند با این ملاک میتوان تعبیرمتشابه دانست و به ظهور ولایت کلیه تأویل کرد و در نهایت سجده در برابر این حقیقت در قیامتمشابه سجده ملائکه در برابر آدم خواهد شد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
2 - بررسی مفهوم" انسان کامل »از دیدگاه عزیز بن محمد نسفی
کیومرث چراغیاصطلاح انسان کامل"یکی از اصطلاحات بسیار مهم و کلیدی عرفان اسلامی است کهنخستین بار محی الدین ابن عربی، از عارفان برجستۀ مسلمان قرن هفتم هجری آن را به کاربرده است . پس از ابن عر بی، شاگردان و پیروان مکتب عرفانی او، و نیز شخصیت های دیگریهمچون عبدالکریم گیلانی و عزیز بن محم أکثراصطلاح انسان کامل"یکی از اصطلاحات بسیار مهم و کلیدی عرفان اسلامی است کهنخستین بار محی الدین ابن عربی، از عارفان برجستۀ مسلمان قرن هفتم هجری آن را به کاربرده است . پس از ابن عر بی، شاگردان و پیروان مکتب عرفانی او، و نیز شخصیت های دیگریهمچون عبدالکریم گیلانی و عزیز بن محمد نسفی، به این مفهوم پرداختند و آن را به کمالخود پروردند . نسفی در آثار خود به طور مبسوط به آن پرداخته و انسان کامل را بر دو قسمدانسته است : انسان کامل و انسان ک امل آزاد . از دیدگاه نسفی، انسان کامل آن است که او راچهار صفت اقوال نیک، افعال نیک، اخلاق نیک و معارف به کمال باشد . به تعبیری دیگر،انسان کامل فردی است که در شریعت، طریقت و حقیقت کامل باشد . انسان کامل آزاد کهمرتبه ای بالاتر از انسان کامل دارد، آن است که به هشت صفت اقوال نیک، افعال نیک، اخلاقنیک، معارف، ترک، عزلت، قناعت و خمول آراسته باشد . این مقاله بر آن است که این مفهومکلیدی عرفان اسلامی را از دیدگاه عزیز نسفی مورد بحث و بررسی قرار دهد، شخصیتی کهتاکنون توجهی در خور به آثار و آراء او نشده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
3 - بررسی اصطلاح «خلیفة الله» در متون عرفانی (قرن دوم تا یازدهم هجری قمری)
مسعود شاورانیآموزه خلیفة الله در الهیات اسلامی بسیار حائز اهمیت است و مهمترین مبنای تفکر برتری انسان در هستی میباشد. با توجه به تأثیر عرفان اسلامی در شکلگیری الهیات اسلامی، این پژوهش به دنبال بررسی سیر کاربرد و تطور معانی و مصادیق این عبارت در متون عرفانی است.گردآوری دادههای این أکثرآموزه خلیفة الله در الهیات اسلامی بسیار حائز اهمیت است و مهمترین مبنای تفکر برتری انسان در هستی میباشد. با توجه به تأثیر عرفان اسلامی در شکلگیری الهیات اسلامی، این پژوهش به دنبال بررسی سیر کاربرد و تطور معانی و مصادیق این عبارت در متون عرفانی است.گردآوری دادههای این تحقیق به روش کتابخانهای و روش انجام آن، تحلیل محتوای توصیفیِ متون و آثار عرفانی نخستین تا آثار قرن یازدهم هجری میباشد. یافتههای این تحقیق نشان میدهد که عبارت خلیفة الله در کل آثار قرون دوم و سوم هجری مجموعاً چهار بار به کار رفته است. بعد از آن در قرون چهارم و پنجم هجری بسامد این عبارت در متون عرفانی باز هم اندک است؛ ولی نسبت به گذشته تکرار آن افزایش یافته است. امّا از سده ششم و هفتم به بعد مخصوصاً در کتابهای با موضوع عرفان نظری این عبارت به تعداد فراوان به کار رفته است. در قرون بعد کاربرد خلیفة الله کاملا نهادینه شده است و مصداقهای آن تنوع یافته؛ ولی مهمترین مصداق آن، انسان کامل بوده است. امّا در تمام این قرون، همواره بسیاری از صوفیه به طور صریح و یا غیر مستقیم با کاربرد این عبارت مخالفت و از ذکر آن پرهیز نمودهاند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
4 - موسی و عیسی (ع) در انسان کامل جیلی
محمد علی یوسفیزندگی انبیاء الاهی آن گونه که در کتا بهای مقدس، روایات و قصص به تصویر کشیده شده، همواره زمین هایمساعد برای بیان اندیش هها و مضامین عرفانی بوده است. جیلی که خود از شاگردان مکتب عرفانی ابن عربیاست به زندگی انبیاء الاهی از جمله موسی و عیسی (ع) نظر داشته، به تاویل و تطبیق آ أکثرزندگی انبیاء الاهی آن گونه که در کتا بهای مقدس، روایات و قصص به تصویر کشیده شده، همواره زمین هایمساعد برای بیان اندیش هها و مضامین عرفانی بوده است. جیلی که خود از شاگردان مکتب عرفانی ابن عربیاست به زندگی انبیاء الاهی از جمله موسی و عیسی (ع) نظر داشته، به تاویل و تطبیق آیات، روایات وحوادث زندگی آنان با حوادث نفسانی پرداخته است. جیلی در مجموع مباحث خود دربارۀ زندگی موسی، برفنای نفس بشری، حقیقت واحد الاهی، رفع دو گانگی و دوئی در نسبت وجود حقی و خلقی و در نهایت بروحدت انسان کامل با خداوند تاکید دارد. او تورات را از تجلیات اسماء صفاتیه حق و انجیل را از تجلیاتاسماء ذات می داند. خداوند تورات را در نه لوح بر موسی نازل کرد و او مامور به ابلاغ هفت لوح بود و دوبود در حوزه تبلیغ موسوی قرار نداشت، بلکه متعلق به عیسی بود و قدرت و ربوبیت لوح پایانی که لوحاز سوی عیسی بود که موجب شد قوم عیسی به تثلیث قائل شوند و به قدرت و ربوبیت همین ابلاغ الواحقول جیلی و ابن عربی به گمراهی (ضلال) و خطا (اعتقاد نادرست) بیافتند.جیلی بر این باور است که انجیل ظاهری دارد و باطنی. ظاهر انجیل عبارات آغازین انجیل است که به ناماست. قوم عیسی ظاهر این بسم الله الرحمن الرحیم شروع می شود، همچنان که اول قرآن اب، ام و ابن کلام را گرفتند و آن را بر عیسی، مریم و روح تطبیق دادند و از حقیقت انجیل که ظهور حضرت حق را درخلق و قیام ناموس لاهوتی را در وجود ناسوتی نشان می دهد غفلت کردند و به تجسیم و حصر منتهی شدند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
5 - مبانی قرآنی حضرات خمس در عرفان نظری
مریم محمودی علی اخلاقی سمیرا قاسمیبروز تفکرات ابن عربی و شاگردان و شارحین آثارش نحله فکری جدیدی در عرفان اسلامی به وجود آورد که محصول شش قرن تفکر عرفا، فلاسفه و حکما و اهل کلام بوده است. در سیر و تکمیل این تفکر عرفانی اصطلاحات جدیدی به وجود آمد که برخی آن را زاییده تفکرات عجیب ابن عربی دانسته و بعضی آن أکثربروز تفکرات ابن عربی و شاگردان و شارحین آثارش نحله فکری جدیدی در عرفان اسلامی به وجود آورد که محصول شش قرن تفکر عرفا، فلاسفه و حکما و اهل کلام بوده است. در سیر و تکمیل این تفکر عرفانی اصطلاحات جدیدی به وجود آمد که برخی آن را زاییده تفکرات عجیب ابن عربی دانسته و بعضی آن را برگرفته از تأویل و تفسیر آیات و احادیث و یا معجونی از آن دانستهاند. حضرات و یا عوالم خمس از اصطلاحات مهم و کلیدی این نحله فکری است که ماهیت قرآنی و کلامی دارد و بزرگانی چون ابن عربی با استناد به آیات قرآن و احادیث آن را طرح و بحث کردهاند. در این مقاله حضرات خمس از زبان عرفا شرح و با استناد به آیات و اقوال مفسرین و عرفای بزرگ جنبه قرآنی آنها بررسی شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
6 - نگرشی نو بر روش اجتهادی فهم و تفسیر قرآن
پروین نبیانچکیده در این مقاله دو مکتب مهم تفسیری روایی و اجتهادی و دلایل آنها نقد و بررسی شده و نهایتاً دربارة مکتب تفسیری که می‌تواند تبیین جدیدی از روش اجتهادی در نظر گرفته شود و مورد تأیید آیات و روایات نیز باشد، سخن گفته شده است که براساس آن معلوم می‌شود امر تفسیر أکثرچکیده در این مقاله دو مکتب مهم تفسیری روایی و اجتهادی و دلایل آنها نقد و بررسی شده و نهایتاً دربارة مکتب تفسیری که می‌تواند تبیین جدیدی از روش اجتهادی در نظر گرفته شود و مورد تأیید آیات و روایات نیز باشد، سخن گفته شده است که براساس آن معلوم می‌شود امر تفسیر و تبیین قرآن وظیفه‌ای الهی است که بر دوش مفسرین حقیقی قرآن (انسان کامل)، در درجه اول پیامبر اکرم و حضرات معصومین(ع) و در درجات بعدی علمای ربانی و فقهای واجد شرایط د زمان گذاشته شده هستند، که بدون اتصال به ایشان و استفاده از محضرشان و سؤال کردن و به محک زدن فهم خود نزد ایشان (و نه تنها استفاده از روایات شان)، منظور نظر حق‌تعالی در آیات قرآن کریم به نحو یقین آور شناخته نشود به طوری که در صورت عدم شناخت و استفاده از محضر این انسان های کامل، گاهی بین برداشت های مختلف از قرآن به دلیل بشری شدن فهم نمی‌توان رجحانی قایل شد و چه‌بسا در بسیاری از موارد موجبات سرگشتگی و گمراهی در فهم از آیات فراهم شود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
7 - رابطه فقه و عرفان در اندیشه امام خمینی
محمد جواد رودگر قاسم ابراهیمی پور ابوذر کاظمیان سورکیروح انسان با معنویت سازگار است و گرایش به بحثهای عرفانی در جامعهی امروز بسیار به چشم میآید، برخی از مدعیان، قائلاند که میتوان، مراحل سلوکی را بدون توجه به شریعت و فقه طی کرد. امام خمینی، شرایع الهی را دارای ظاهر و باطنی میدانند که میتوان از ظاهر شریعت به باطن که أکثرروح انسان با معنویت سازگار است و گرایش به بحثهای عرفانی در جامعهی امروز بسیار به چشم میآید، برخی از مدعیان، قائلاند که میتوان، مراحل سلوکی را بدون توجه به شریعت و فقه طی کرد. امام خمینی، شرایع الهی را دارای ظاهر و باطنی میدانند که میتوان از ظاهر شریعت به باطن که حقیقت است، به واسطهی رابطهی طولی که میان آنهاست، دست یافت، و ترک ظاهر شریعت را از تلبیسات شیطان برمیشمرند. ایشان عمل به دستورات فقهی را در تمام مراحل سلوک و حتی بعد از رسیدن به حقیقت، حتمی دانسته و تغییری در کیفیت عمل کردن به احکام و دستورات شرع را نمیپذیرند. ایشان در زمان غیبت، با توجه به نقش انسان کامل در دستگیری افراد و احکام شرعی، جایگاه فقیهان را در تعیین تکلیف مقلدان نسبت به احکام و در نگاه حداکثری، جانشینان انسان کامل میدانند. بر این اساس، در این پژوهش با روش تحلیلی - توصیفی، رابطهی شریعت به معنای خاص آن، یعنی فقه، با عرفان در اندیشهی امام خمینی مورد تحلیل و تبیین قرار گرفت. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
8 - تحلیل تطبیقی ویژگی های انسان کامل در نگاه مولانا و عطار از منظر تناقض نمایی و اشارات عرفانی
زرین تاج واردی عبدالله مقامیان زادهدر برخی از آثار ادبی به گزینشی خاص از لغات، اصطلاحات فنی ، عبارات و شیوه های بیان بر می خوریم که از قراردادهای زبانی و سنن ادبی متمایزند، این گزینش خاص از دید و دریافتی نو نسبت به هستی و حیات ناشی می شود، شاعر یا نویسنده ای که به چنین دریافتی نو دست یافته باشد و بتواند أکثردر برخی از آثار ادبی به گزینشی خاص از لغات، اصطلاحات فنی ، عبارات و شیوه های بیان بر می خوریم که از قراردادهای زبانی و سنن ادبی متمایزند، این گزینش خاص از دید و دریافتی نو نسبت به هستی و حیات ناشی می شود، شاعر یا نویسنده ای که به چنین دریافتی نو دست یافته باشد و بتواند این دریافت را در قالب گزینشی نو از زبان و شیوههای ادبی ارائه دهد در حقیقت به سبکی شخصی دست یافته است. تنها معدودی از شاعران در تاریخ شعر فارسی این توفیق را یافته اند که به این سبک شخصی دست بیابند که بی گمان مولانا و عطّار از ممتازترین و سرآمدترین آن ها هستند. این سبک شخصی را می توان از سه نظرگاه و ساحت مورد بررسی قرار داد.ساحت فکری،ساحت زبانی و ساحت ادبی. متناقض نمایی یا تصاویر متناقض نما شیوه ای بیانی است از ساحت ادبی که با برجسته کردن معنی در قالب الفاظ کم معانی فراوان و غالباً توصیفات غیر قابل بیان را که ناشی از تجربیات شهودی عارف شاعر است بیان می کند.مولانا و عطار به عنوان دو تن از سرآمدان عرصه عرفان اسلامی از این شیوه بیانی و ادبی برای بیان تجربیات شهودی و عرفانی خود در جهت بیان ویژیگی های انسان کامل بهره برده اند. در این مقاله برآنیم تا بعدازآوردن تعریفی اجمالی از متناقض نماو علل به کارگیری آن به مصادیق عینی به کارگیری این شیوه بیانی در معرفی انسان کامل درکلام مولانا و عطار پرداخته شودونشان داده شود که این شیوه بیانی چرا و چگونه وبا چه هدفی برای بیان ویژگیهای انسان کامل به کار می رود . تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
9 - تمثیل انسان کامل در داستان جاناتان مرغ دریایی (اثر ریچارد باخ) با تکیه بر متون عرفانی
ساره تربیتیکی از روش های مرسوم در ادبیات جهان، استفاده از رمز و تمثیل، جهت بلاغت متن و غنای مفهوم است. داستان جاناتان، مرغ دریایی، از مهم ترین داستان های تمثیلی ادبیات غرب است که وجوه مشترک زیادی با عرفان اسلامی-ایرانی دارد. مفهوم انسان کامل که در منظومهها و شعر پارسی در قالب تم أکثریکی از روش های مرسوم در ادبیات جهان، استفاده از رمز و تمثیل، جهت بلاغت متن و غنای مفهوم است. داستان جاناتان، مرغ دریایی، از مهم ترین داستان های تمثیلی ادبیات غرب است که وجوه مشترک زیادی با عرفان اسلامی-ایرانی دارد. مفهوم انسان کامل که در منظومهها و شعر پارسی در قالب تمثیل بیان شده، تصویری از تعالی ذات و روح انسان به واسطه ی هماهنگی با نور حقیقی و انزوا از تعلقات دنیوی را بیان کرده است. در داستان جاناتان نیز، این مرغ دریایی، به شیوه هایی مشابه با عرفان اسلامی به حقیقت و مقام انسان کامل میرسد. در این پژوهش با شیوهی توصیفی- تحلیلی جهت به بررسی اهداف این سؤال که وجوه اشتراک داستان جاناتان، مرغ دریایی و مفهوم انسان کامل در عرفان اسلامی چیست؟ پرداخته شد. ضرورت انجام پژوهش به شناخت ریشههای مشترک فکری بشر منحصر نمیشود؛ بلکه پژوهش های تطبیقی به گسترش دامنهی شناخت متون ادبی و تأویلی در راستای شناخت نفوذ مفهوم انسان کامل و سفر عرفانی به فرهنگ های همجوار ختم میشود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
10 - ولایت از دیدگاه حافظ برسی
معصومه ذبیحی فاطمه محمدیدیدگاه حافظ برسی درباره ولایت، ناشی از معرفت و توحید اشراقی بر پایه محبت و معرفت باطنی است. چرا که امامت و ولایت جامع بین توحید ونبوت است. و پیمان حکم ولایت در ازل گرفته شده و آن راهرولی به ولی دیگر، تا روز قیامت تسلیم میکند. بنابراین ولایت را، میزان بندگان میداند. و أکثردیدگاه حافظ برسی درباره ولایت، ناشی از معرفت و توحید اشراقی بر پایه محبت و معرفت باطنی است. چرا که امامت و ولایت جامع بین توحید ونبوت است. و پیمان حکم ولایت در ازل گرفته شده و آن راهرولی به ولی دیگر، تا روز قیامت تسلیم میکند. بنابراین ولایت را، میزان بندگان میداند. و توجه و تمرکز خود را به طرح و اثبات این نکته معطوف نموده که امام دارای مرتبه ولایت مطلقه کلیه بوده و هدایتگر روحانی و باطنی خلق است. در این تحقیق سعی میشود موضوع و مبحث ولایت از دیدگاه این عارف گمنام قرن هشتم و نهم که هنوز جایگاه واقعی ایشان در بین علماء شیعه و حتی عرفا به وضوح مشخص و شناسایی نشده است، مورد بررسی قرار گیرد. او افکار و عقاید تازهای را در باب ولایت و امامت آورده است که در تشیع کلاسیک و رسمی قابل طرح نبوده و مورد استقبال علماء و فقهاء شیعه قرار نگرفته و نمیگیرد. همین گمنامی و سرگشتگی ذهنی دست مایه اولیه طرح موضوع گشته و با رسیدن به این مطلب که نگاه بُرسی خارج از چهارچوبهای تعیین شده برای این دیدگاه قرار دارد، پنجره تازهای رو به سوی مفهوم ولایت گشوده شده و بازنگری میشود تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
11 - انطباق انسان کامل و صراط مستقیم
سوسن آل رسول فهیمه صادقی قهرودیصراط مستقیم هدف و مقصدی است که انسان به تعلیم الهی، هدایت به آن را حداقل ده بار در شبانه روز از خداوند طلب میکند. صراط مستقیم راهی است که خود مقصد است و کمال و حقیقت انسان، در آن راه بودن است. مقاله حاضر نتیجه پژوهشی در متن آیات قرآنی است که اثبات انطباق حقیقت عرفانی ا أکثرصراط مستقیم هدف و مقصدی است که انسان به تعلیم الهی، هدایت به آن را حداقل ده بار در شبانه روز از خداوند طلب میکند. صراط مستقیم راهی است که خود مقصد است و کمال و حقیقت انسان، در آن راه بودن است. مقاله حاضر نتیجه پژوهشی در متن آیات قرآنی است که اثبات انطباق حقیقت عرفانی انسان کامل (همان امام معصوم در تفکر شیعی) با صراط مستقیم را بدون ارجاع مستقیم به آراء عرفا مینماید. دراین راستا از روش تفسیری قرآن به قرآن وتدبر در آیات با استناد به منابع کتابخانهای استفاده میشود. در نهایت با 9 دلیل به این نتیجه میرسد که لطف و رحمت خاص خداوند تعلق گرفته تا از میان بشر بندگان حقیقی خویش را که در ذات خدا فانی و در بقاء او باقی شدهاند، برگزیده و با علمی از جنس علم خود، آنان را مخصوص و به زیور عصمت مُتصف ساخته تا عموم بندگان را برای وصول به ولایت خویش؛ به تبعیت و اطاعت و ولایت آنان امر فرماید. این واصلان حقیقی که دارای جاذبه ولایی شده و قدرت تصرف یافته و شاهدان بر اعمال و قلوب اند، دارندگان مقام امامت و هادیان به امر الهی هستند. فقط ایناناند که هادی بشر به سوی ولایت الهی میباشند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
12 - انسان و بازگشت به حقیقت از منظر ابنعربی
اکبر حسین پور مسلم احمدیدر این مقاله سعی شده است به استناد آراء ابن عربی، پیروان او و نیز متفکرانی که در اندیشههای او کاوش کردهاند چگونگی آفرینش جهان و به تبع آن انسان، و همچنین بازگشت مجدد این موجود ـ که اصل و خلاصه عالم محسوب میشود ـ به مبدأ آفرینش بررسی گردد. حاصل این تحقیق به ما نشان می أکثردر این مقاله سعی شده است به استناد آراء ابن عربی، پیروان او و نیز متفکرانی که در اندیشههای او کاوش کردهاند چگونگی آفرینش جهان و به تبع آن انسان، و همچنین بازگشت مجدد این موجود ـ که اصل و خلاصه عالم محسوب میشود ـ به مبدأ آفرینش بررسی گردد. حاصل این تحقیق به ما نشان میدهد بازگشت انسان به حقیقت از دیدگاه ابن عربی، فقط با شناسایی خود و جهان امکانپذیر است؛ زیرا از دیدگاه او ـ که جدای از نظر عرفای متقدمتر و اصیل نمیتواند باشدـ عالم تجلی اسما و صفات الهی است که این صفات به صورت خلاصه (فشرده شده) در آخرین موجود هستی، انسان، بالقوه موجود است؛ بنابراین شناخت انسان برابر با شناخت جهان و حقیقت خواهد بود که ما در این نوشته با چگونگی این شناخت تدریجی و همزمانِ انسان و خدا آشنا میشویم. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
13 - مهدویت از دیدگاه عزیزالدین نسفی
علی اکبر افراسیابپورعزیزالدیننسفی عارف بزرگ قرن هفتم هجری، در عرفان نظری تحولی ایجاد کرده است و با گرایشهای شیعی، بحث از ولایت و انسانکامل را در مرکز اندیشههای عرفانی خود قرار میدهد. او در آثار خود، ابتدا از معرفی عوالم هستی و مراتب ارواح و انسانکامل آغاز میکند و سپس به جایگاه ولایت أکثرعزیزالدیننسفی عارف بزرگ قرن هفتم هجری، در عرفان نظری تحولی ایجاد کرده است و با گرایشهای شیعی، بحث از ولایت و انسانکامل را در مرکز اندیشههای عرفانی خود قرار میدهد. او در آثار خود، ابتدا از معرفی عوالم هستی و مراتب ارواح و انسانکامل آغاز میکند و سپس به جایگاه ولایت میپردازد و آن را باطن نبوت بهشمار میآورد. جمع بین ولایت و انسانکامل را در خاتم اولیاء و مهدی موعود میداند و با استناد به آیات و روایات و بهرهگیری از اندیشههای ابنعربی و سعدالدینحمویه، خاتم ولایت را در ظهور صاحبزمان و ولیّ دوازدهم ارزیابی مینماند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
14 - انسان کامل از دیدگاه حکیم سنائی غزنوی
علی اکبر افراسیاب پور فلور ولی پور چهارده چریکموحد واقعی همان انسان کامل است که به مقام شهود و تجلی رسیده که بالاترین مرتبه آن متعلق به حضرت ختمی مرتبت (ص) است. یکی از افرادی که به این موضوع پرداخته در عین عدم به کارگیری اصطلاح «انسان کامل» آن را به صورت محوری در اشعار خود بیان نموده، سنایی غزنوی، شاعر و عارف قرن ش أکثرموحد واقعی همان انسان کامل است که به مقام شهود و تجلی رسیده که بالاترین مرتبه آن متعلق به حضرت ختمی مرتبت (ص) است. یکی از افرادی که به این موضوع پرداخته در عین عدم به کارگیری اصطلاح «انسان کامل» آن را به صورت محوری در اشعار خود بیان نموده، سنایی غزنوی، شاعر و عارف قرن ششم هجری قمری است. وی در بیان مرتبه انسان کامل از پیامبران الهی و نقش آنان در هدایت بشر به سوی معرفت الهی بسیار سخن گفته و راه رسیدن به مقصد نهایی را در پیروی از آنان میداند. ایشان به مقام «حیرت» به عنوان خواسته انبیاء الهی در معرفت و وصول به حق و مقام فناء فی الله و بقاء بالله و نقش عقل بشر در رسیدن به این مقام اشعار پر محتوایی دارد. همچنین ایشان معتقد به پیروی از شریعت در مسیر طریقت تا وصول به حقیقت میباشد و آن را روش انسان کامل در رسیدن به حق میداند تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
15 - «نگاهی گذرا به تأثیر ابن عربی در تصوّف جهان مالایی»
lمحمود رضا اسفندیار فائزه رحمانابن عربی بی شک یکی از مهمترین شخصیت ها در تاریخ تصوّف و عرفان اسلامی به شمار میرود. شاید کمتر شخصیتی را در تاریخ فرهنگ اسلامی بتوان سراغ گرفت که تا این اندازه دایرة موافقان و مخالفان او گسترده باشد. اندیشة او به هر کجای جهان اسلام راه یافت، مناقشه برانگیز شد؛ هم مرید أکثرابن عربی بی شک یکی از مهمترین شخصیت ها در تاریخ تصوّف و عرفان اسلامی به شمار میرود. شاید کمتر شخصیتی را در تاریخ فرهنگ اسلامی بتوان سراغ گرفت که تا این اندازه دایرة موافقان و مخالفان او گسترده باشد. اندیشة او به هر کجای جهان اسلام راه یافت، مناقشه برانگیز شد؛ هم مریدان و تابعان وفاداری یافت و هم منتقدان و مخالفان سرسختی پیدا کرد. در دیگر نقاط جهان اسلام از جمله جهان مالایی نیز کمابیش چنین وضعی حاکم بوده است. مردمان این منطقة دور از امّالقرای اسلام، از اسلامی عارفانه تبعیت میکردهاند. اساساً صوفیان و طریقههای تصوّف نقش اصلی در اسلامی شدن این منطقه ایفا کرده بودند. شماری از این طریقه ها (مانند قادریه) بسیار تحت تأثیر مکتب ابن عربی خصوصاً نظریة «وحدت وجود» او قرار داشتند. در تصوّف جهان مالایی نیز وحدت وجود بسیار مؤثر واقع شد و موافقان و مخالفان فراوانی یافت. از شخصیّت ها و عارفان تأثیرگذار در عرفان و تصوّف جهان مالایی که از جملة موافقان و منتقدان ابن عربی به شمار میروند، باید از حمزه فنصوری، شمس الدین سوماترانی، عبدالصمد پالمبانی، نورالدین رانیری و عبدالرئوف سینگکیلی یاد کرد تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
16 - مبانی حکمی شفاعت در عرفان اسلامی
مژگان مهین روستا منیرالسادات پورطولمی منیره سید مظهریشفاعت واعتقاد به آن از جمله ضروریات آموزههای دین اسلام محسوب میشود. حصول شناخت کافی از این ضروری دین ومبانی حکمی و عقلی آن امکان برخورداری از این جریان رحمت الهی را فراهم میآورد. از دیدگاه حکمای اسلامی، شفاعت طبق قاعده امکان اشرف تبیین و در جهت تتمیم قابلیت قابل، مطر أکثرشفاعت واعتقاد به آن از جمله ضروریات آموزههای دین اسلام محسوب میشود. حصول شناخت کافی از این ضروری دین ومبانی حکمی و عقلی آن امکان برخورداری از این جریان رحمت الهی را فراهم میآورد. از دیدگاه حکمای اسلامی، شفاعت طبق قاعده امکان اشرف تبیین و در جهت تتمیم قابلیت قابل، مطرح شده است و از دیدگاه عرفای مسلمان از طریق انسان کامل در قوس نزول و صعود و همچنین اسماء حسنای الهی و ارتباط این اسماء با رحمت و غفران الهی و واسطهگری انسان کامل به عنوان مظهریت اسماء الهی در عالم ناسوت به وقوع میپیوندد. اعتقاد به خلیفة اللهی انسان کامل و اشرفیت و ولایت او بر سایر موجودات راه دستیابی به شفاعت را سهل و آسان مینماید. زیرا قلب انسان کامل آینه تجلیات ذاتی و اسمائی حق تعالی است که پس از تجلی بر آن وساطت او بر عالم، تجلی مینماید. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
17 - بررسی دیدگاه ابنعربی و ملاصدرا پیرامون انسان کامل با تأکید بر نقش هدایتی و ارشادی
عباس بخشنده بالی حسن ابراهیمیانسان کاملِ ابن عربی که بعدها مورد توجه ملاصدرا نیز قرار گرفت، در سیر صعودی به سوی حق تعالی راهی می شود و مرحلة انسان الحیوان را پشت سر گذاشته و با سیر در خداوند، به مقام خلافت الهی دست می یابد. برخی عرفا و متصوفه به همین سطح بسنده کردند ولی ابن عربی و ملاصدرا از ای أکثرانسان کاملِ ابن عربی که بعدها مورد توجه ملاصدرا نیز قرار گرفت، در سیر صعودی به سوی حق تعالی راهی می شود و مرحلة انسان الحیوان را پشت سر گذاشته و با سیر در خداوند، به مقام خلافت الهی دست می یابد. برخی عرفا و متصوفه به همین سطح بسنده کردند ولی ابن عربی و ملاصدرا از این فراتر رفته و سیر نزولی و یا سیر الیالخلق را مرحله ای از تعالی و کمال انسان می دانند. این مقاله که به صورت توصیفی- تحلیلی نگارش شده، به واکاوی دیدگاه ابن عربی و ملاصدرا درباره یکی از مهمترین نقش های دنیوی انسان کامل در قبال انسان های دیگر یعنی نقش هدایتی و ارشادی می پردازد. چنین انسانی واسطه میان حق تعالی و خلق بوده و تلاش می کند انسان های دیگر را به مسیر کمال هدایت نماید. هر یک از ابن عربی و ملاصدرا با اشاره به مبانی دینی، به این مهم اشاره کرده و حتی ابن عربی که خود را مصداقی از ختم ولایت می داند و همچنین ملاصدرا، به این مهم پرداخته و نسبت به کمال انسان ها و ارشاد آن ها بی تفاوت نبودند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
18 - معناشناسی، وجودشناسی و کارکردهای ولایت نزد علامه طباطبایی(ره)
عبدالله صلواتی فاطمه کوکرمنظریۀ انسان کامل از دیرباز همواره مورد توجه و علاقۀ اندیشمندان بزرگ بوده است و این موضوع یکی از مهمترین ارکان عرفان اسلامی است. انسان کامل،ویژگیهای متعددی دارد واز مهمترین ویژگیها،خصیصۀ ولایت است. دراین جستاردرصددیم تا ولایت انسان کامل راازدیدگاه علامه طباطبایی بررس أکثرنظریۀ انسان کامل از دیرباز همواره مورد توجه و علاقۀ اندیشمندان بزرگ بوده است و این موضوع یکی از مهمترین ارکان عرفان اسلامی است. انسان کامل،ویژگیهای متعددی دارد واز مهمترین ویژگیها،خصیصۀ ولایت است. دراین جستاردرصددیم تا ولایت انسان کامل راازدیدگاه علامه طباطبایی بررسی کنیم و پرسش اساسی این پژوهش آن است که معناشناسی، وجودشناسی و کارکردهای ولایت از دیدگاه علامه طباطبایی چیست؟ از دیدگاه علامه فقط خدا ولایت دارد و تنها ولی، خداوند است و به این دلیل به نظر او ولیّ خدا به کسی گفته میشودک به مقام ولایت الهی رسیده باشد. ضرورت انسان کامل تنها برای عالم انسانی نیست، بلکه ضرورتش برای کل عالم است، یعنی انسان نه تنها برای طی مراتب کمال به انسان کامل نیاز دارد، بلکه کل عالم برای بقا و حفظش نیاز به انسان کامل دارد. علامه هر یک از موجودات عالم را اسمی از اسمای الهی میداند که در میان آن ها «انسان» جامع جمیع همۀ اسمای الهی است. دستاوردهای این پژوهش عبارت است از: 1. نگارندگان علاوه برضرورت وجودی انسان کامل که غالباً محو مباحث ضرورت وجود انسان کامل درعالم پیرامون این موضوع بحث میشود، به ضرورت سلوکی وضرورت معرفتی انسان کامل نیز پرداختهاند وهریک ازضرورتهای سه گانه دلایلی جهت اثبات ضرورت وجود انسان کامل درعالم هستند. 2. علامه طباطبایی درکتابالمیزان به تبیین چهارقسم ازاقسام ولایت پرداخته است که عبارتنداز: ولایت تکوینی خداوند، ولایت تشریعی خداوند،ولایت تشریعی پیامبر(ص) و ولایت تشریعی علوی. 3. نگارندگان دو کارکرد کلامی و معرفتی ولایت را از آثار علامه طباطبایی استنباط نموده اند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
19 - تبیین ضرورتهای سهگانة انسان کامل از دیدگاه ابن عربی و علامه طباطبایی
عبدالله صلواتی فاطمه کوکرمشناختن انسان کامل و پی بردن به ابعاد وجودی او جهت پیروی از وی در امور از گذشته همواره مورد توجه و علاقۀ اندیشمندان بزرگ بوده است. این موضوع یکی از مهم ترین ارکان عرفان اسلامی است. نگارندگان در این تحقیق قصد دارند تا به تبیین ضرورت های سه گانة انسان کامل از دیدگاه ابن عر أکثرشناختن انسان کامل و پی بردن به ابعاد وجودی او جهت پیروی از وی در امور از گذشته همواره مورد توجه و علاقۀ اندیشمندان بزرگ بوده است. این موضوع یکی از مهم ترین ارکان عرفان اسلامی است. نگارندگان در این تحقیق قصد دارند تا به تبیین ضرورت های سه گانة انسان کامل از دیدگاه ابن عربی و علامه طباطبایی بپردازند. پرسش اساسی این پژوهش آن است که ضرورت وجود انسان کامل از دیدگاه علامه طباطبایی و ابن عربی چیست؟ ضرورت انسان کامل تنها برای عالم انسانی نیست، بلکه ضرورتش برای کل عالم است یعنی انسان نه تنها برای طی مراتب کمال به انسان کامل نیاز دارد بلکه کل عالم برای بقا و حفظش نیاز به انسان کامل دارد. در این پژوهش نخست مراتب وجود از دیدگاه علامه مورد بررسی قرار میگیرد و توجه ویژة ایشان به عالم اسمای الهی تبیین می شود. ابن عربی و علامه هر یک از موجودات عالم را اسمی از اسمای الهی می دانند که در میان آن ها انسان جامع جمیع همۀ اسمای الهی است. ابن عربی براساس رویکرد علم الاسمایی خود به تبیین رابطۀ حق، انسان کامل و عالم میپردازد. از دیدگاه ابن عربی، انسان کامل نزدیکترین تجلی به خدا محسوب می شود و می گوید انسان کامل واسطۀ فیوضات حق به ممکنات است. علامه نیز ولیّ خدا را کسی می داند که به مقام ولایت الهی رسیده است و انسان ها از او تبعیت می کنند. رویکرد علامه در مورد این موضوع به آیات قرآن و اصول و مبانی عقلی استوار است. یکی از دستاوردهای این پژوهش آن است که نگارندگان علاوه بر ضرورت وجودی انسان کامل، که غالباً محور مباحث ضرورت وجود انسان کامل در عالم پیرامون این موضوع بحث می شود، در مورد ضرورت سلوکی و ضرورت معرفتی نیز پرداخته اند و هر یک از ضرورت های سه گانه دلایلی جهت اثبات ضرورت وجود انسان کامل در عالم هستند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
20 - بررسی تجلی در دیوان شمس
عظیم حمزئیان طناز رشیدینسبتجلی حق در جهان هستی، یکی از مسائل مهم عرفان اسلامی محسوب می شود. بنا به اعتقاد عرفا، عالَم مظهر اسماء و صفات حق است و مهمترین این ظهورات، انسان کامل است که عالی ترین تجلی حق، در عالم است. مولوی از عرفای بزرگی محسوب می شود که از تجلی و ظهور حق سخن گفته اند. او بهترین ظه أکثرتجلی حق در جهان هستی، یکی از مسائل مهم عرفان اسلامی محسوب می شود. بنا به اعتقاد عرفا، عالَم مظهر اسماء و صفات حق است و مهمترین این ظهورات، انسان کامل است که عالی ترین تجلی حق، در عالم است. مولوی از عرفای بزرگی محسوب می شود که از تجلی و ظهور حق سخن گفته اند. او بهترین ظهور حق را شمس تبریزی دانسته و از این رو در این اثر، از او بسیار سخن گفته است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی، در غزلیات شمس، به بررسی اندیشه های مولوی، دربارة ماهیت تجلی و ظهور اسماء و صفات حق پرداخته است، تا نشان دهد که درواقع، او با نگرش عرفانی خود، دربارة ظهور اسماء و صفات حق، با توجه به احادیث قرب نوافل و فرائض، در نهایتِ توحید، به ستایش عالی ترین تجلی حق، پرداخته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
21 - بررسی اندیشه انسان کامل در رسائل شاهنعمتالله ولی
عالیه اکیری محمدحسین سرداغی مهسا رونکمال طلبی، ذاتی انسان است و همین امر باعث شده که توجه به ارائۀ الگوی انسان کامل در همه ادیان الهی و عموم مکاتب بشری موردتوجه قرارگیرد. انسان کامل از جمله مباحث ریشه دار عرفان اسلامی است که همواره مورد توجه اندیشمندان بوده است ، موضوعی که به همراه توحید ، هستۀ اصلی عرفان أکثرکمال طلبی، ذاتی انسان است و همین امر باعث شده که توجه به ارائۀ الگوی انسان کامل در همه ادیان الهی و عموم مکاتب بشری موردتوجه قرارگیرد. انسان کامل از جمله مباحث ریشه دار عرفان اسلامی است که همواره مورد توجه اندیشمندان بوده است ، موضوعی که به همراه توحید ، هستۀ اصلی عرفان اسلامی را تشکیل می دهد.مقالۀ حاضر با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی انسان کامل در رسائل شاه نعمت الله ولی می پردازد و نتایج آن حاکی از این است که شاه نعمت الله ولی با رویکرد علم الاسمائی خود در این موضوع به نحو مطولی سخن رانده و بر جنبۀ شهودی و عرفانی و در مرحله بعد براساس آموزه های وحیانی بحثکرده است. وی با مبنا قراردادن نظام علم الاسمائی به تبیین رابطۀ حق با انسان کامل و عالم می پردازد. از نظر شاه نعمت الله ولی، انسان کامل با توجه به آیۀ امانت مانند آینه ای است که خداوند خود را در وجود او می بیند زیرا انسان کامل مظهر اسماء و صفات الهی است. انسان کامل، واسطۀ بین حق و خلق است و سبب فیض حق و مدد او به عالم است انسان کامل نزدیکترین تجلی به خداوند است، بنابراین انسان کامل مظهر ولایت حق است، کون جامعی که واسطۀ فیوضات حق به ممکنات است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
22 - مقایسه انسان کامل از دیدگاه امام خمینی و شاه نعمتالله ولی
داریوش زاهدی مقدم علیرضا فهیم محسن فهیم خلیل بهرامی قصرچمیدر تعالیم دینی ما شناخت انسان از خود، پرفایده ترین شناخت ها تلقی می شود.این است که انسانشناسی یکی از مهمترین دانشهای الهی و بشری که در حوزه معارف بشری و دینی تأثیر به سزایی دارد ،از اهمیت خاصی برخوردار است.انسانشناسی دارای انواع فلسفی، دینی، علمی، عرفانی و اخلاقی اس أکثردر تعالیم دینی ما شناخت انسان از خود، پرفایده ترین شناخت ها تلقی می شود.این است که انسانشناسی یکی از مهمترین دانشهای الهی و بشری که در حوزه معارف بشری و دینی تأثیر به سزایی دارد ،از اهمیت خاصی برخوردار است.انسانشناسی دارای انواع فلسفی، دینی، علمی، عرفانی و اخلاقی است . انسانشناسی عرفانی کسب شناخت درمورد حقیقت انسان از طریق تجربههای درونی است که در آن از راه شهود و علم حضوری به مطالعه و بحث و بررسی در مورد انسان پرداخته میشود. انسان کامل از مباحث مهم انسانشناسی است که موردتوجه عرفا و اندیشمندان بزرگ اسلامی و بعضاً غیراسلامی قرارگرفته است و منظور از آن،انسانی است که جامع اسماء و صفات خداوند است. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی از منابع کتابخانه ای واسنادی ، بررسی تطبیقی آراء امام خمینی و شاه نعمت الله ولی در مورد انسان کامل را به کاوش نشسته است و قصددارد مولفه های مختلف انسان کامل از دیدگاه امام خمینی و شاه نعمت الله ولی، مقایسه و بررسی شود . یافته ها حاکی از آن است که این دو اندیشمند با استفاده از آیات قرآن، روایات وتحلیل های عرفانی معتقدند که تمام کمالات هنگامی که از خداوند به عالم هستی افاضه می شوند، لزوماً از طریق واسطه هایی صورت می گیرد که دارای مرتبه وجودی برتری نسبت به سایرین هستند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
23 - تجلی ولایت خلیفه الله ازمنظرعرفانی امام خمینی(ره)
سلام اله کاظم خانی خسرو ظفرنواییبر اساس بینش عرفانی انسان کامل آیینه تام و تمام خداوندی و مبین یک موجود کامل است که اراده شهود ذاتی، صفاتی و افعالی خداوند را جلوه گری میکند و در واقع تجلی اسما و صفات الهی است. از این روست که میتوان از انسان کامل به تعبیری به خداگونگی تمثیلی نام برد به این معنا و مفه أکثربر اساس بینش عرفانی انسان کامل آیینه تام و تمام خداوندی و مبین یک موجود کامل است که اراده شهود ذاتی، صفاتی و افعالی خداوند را جلوه گری میکند و در واقع تجلی اسما و صفات الهی است. از این روست که میتوان از انسان کامل به تعبیری به خداگونگی تمثیلی نام برد به این معنا و مفهوم که اگرچه او خدا نیست و شانیت و فعلیت رب العالمین را ندارد، ولی به سبب استخلاف الهی و خلیفه وِیژه بودن خداوند در جهان هستی دارای ویژگیها و برجستگیهای نابی است که به حق میتوان او را جانشین شایسته پروردگار عالم در جهان دید. این مقاله بر این فرض استوار است که از منظرحضرت امام خمینی(س) میتوان یک خداگونگی تمثیلی برای انسان کامل در جهان استنباط و استخراج کرد که از مجرای آن انسان کامل میتواند در امور عالم دخل و تصرفی نماید. از این رو برای رسیدن به این موضوع در ابتدا لازم است که این مقوله به صورت اجمال از منظر عرفاو اندیشمندان عرفان اسلامی به بحث و بررسی گذارده شود و سپس به بیان و بررسی اندیشه امام خمینی (س) در این زمینه پرداخته شود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
24 - تحلیلی بر شاخصههای عرفانی تئوری مهدویت
سیدعبدالله دانشی سیده فاطمه حسینی میرصفیتئوری مهدویت نظر به گستردگی و جهان شمول بودن آن دارای ابعاد بسیار گسترده و ناشناختهای است؛ یکی از مهمترین مصادیق در عرفان اسلامی، مسأله ختم و مهدویت است که با عناوینی همچون انسان کامل، صاحب ولایت باطنی و ... عنوان شده است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و به شیوه کت أکثرتئوری مهدویت نظر به گستردگی و جهان شمول بودن آن دارای ابعاد بسیار گسترده و ناشناختهای است؛ یکی از مهمترین مصادیق در عرفان اسلامی، مسأله ختم و مهدویت است که با عناوینی همچون انسان کامل، صاحب ولایت باطنی و ... عنوان شده است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و به شیوه کتابخانهای درصدد بیان تفسیری عرفانی از مسئله مهدویت است. ذکر این نکته ضروری است که علی رغم برداشتهای متفاوت از مفاهیم عرفانی و تأویلهای گوناگون بسیاری از مبانی نظری و عملی عرفان در پیوند ناگسستنی با جامعه آرمانی مهدوی است. جایگاه کمتر شناخته شده تئوری مهدویت در مباحث عرفانی و تحقیقات فارسی و تطبیق آرای این نظریه و ایده با اصطلاحات اصیل عرفانی که به طور کلی بعد از ابن عربی رشد قابل توجهی داشته، نگارنده را بر آن داشته تا دست به این پژوهش بزند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
25 - تجلی انسان کامل آخرالزمان در پرتو بلوغ اجتماعی از منظر قرآن کریم و عرفان اسلامی، با تأکید بر عوامل ایجابی ظهور
محسن کرمی علی حسین احتشامی سیدحمید حسینیبلوغ اجتماعی با قدم سیر و سلوک فردی از مبدأ ربوبى و منشأ واحد شروعشده و به رشد مسئولیتهای فکرى و اخلاقى و همدلی در ایفای به عهد و وحدت هدف و صفات و قوانین ناشى از آن بار یافته و میتواند با مظهریت اسمای الاهی و آیینه تمام نمای حق تعالی بهسوی حیات طیبه تداوم و استمرا أکثربلوغ اجتماعی با قدم سیر و سلوک فردی از مبدأ ربوبى و منشأ واحد شروعشده و به رشد مسئولیتهای فکرى و اخلاقى و همدلی در ایفای به عهد و وحدت هدف و صفات و قوانین ناشى از آن بار یافته و میتواند با مظهریت اسمای الاهی و آیینه تمام نمای حق تعالی بهسوی حیات طیبه تداوم و استمرار یابد. تجلی انسان کامل، با یکی از مهمترین مؤلفههای پیشاظهور یعنی بلوغ اجتماعی، تا حد قابل توجهی متأثر از رابطه علّی و معلولی است. بنابراین بررسی آن در زمینهسازی ظهور انسان کامل آخرالزمان ضرورت مییابد. بیشک ظهور انسان کامل بهصورت تکامل مجموعى و بنا به مشیت عادی، محصول قانون الهی سرنوشت و عنصر اختیار و نیز بازتاب سنت الهی شکران و کفران نعمتها است بهگونهای که اِعمال در مسیر تحقق آن تأثیرگذار و اهمال در واپس ماندگی و تأخر آن تأثیرپذیر خواهد بود. در این پژوهش ارزیابی مؤلفههای ایجابی بلوغ اجتماعی پیشاظهور از دیدگاه قرآن کریم و عرفان اسلامی با نگرش معرفتشناختی و به روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای، موردتوجه قرارگرفته است. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن است که بین مؤلفههای ایجابی بلوغ اجتماعی و وقوع ظهور انسان کامل آخرالزمان رابطه همبستگی دوسویه و معناداری وجود دارد. بدینسانکه رشد یافتگی در آراستن به علل ایجابی بلوغ اجتماعی بطور فزایندهای موجبات تعجیل در ظهور را فراهم خواهد ساخت. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
26 - تحلیل تشابهات ماهیت خرد در ابرانسان فریدریش نیچه و بینش الهی در عرفان اسلامی
سعید محمدی کیش فرح نیازکاراز اساسی ترین ارکان عرفان اسلامی که آن را اصل برگزیده تصوف می نامند، انسان کامل است. انسان کامل، مظهر تجلّی اسماء الهیست که واسطة فیض حق در میان خلق شده است. در این پژوهش به خرد ابر انسان فریدریش نیچه در کتاب چنین گفت زرتشت از منظر بینش الهی در عرفان اسلامی به شیوۀ توصی أکثراز اساسی ترین ارکان عرفان اسلامی که آن را اصل برگزیده تصوف می نامند، انسان کامل است. انسان کامل، مظهر تجلّی اسماء الهیست که واسطة فیض حق در میان خلق شده است. در این پژوهش به خرد ابر انسان فریدریش نیچه در کتاب چنین گفت زرتشت از منظر بینش الهی در عرفان اسلامی به شیوۀ توصیفی - تطبیقی پرداخته می شود. این اثر، روایتی فلسفی و شاعرانه است که در آن نیچه دیدگاههای خود را از زبان زرتشت بازگو میکند. نتایج تحقیق، مبین وجود شباهت هایی میان ابر انسان نیچه و بینش انسان کامل در عرفان اسلامی است. نیچه اراده و بینش درونی معطوف به قدرت را تنها رهیافت حقیقت می پندارد، همچنان که در عرفان اسلامی بینش الهی انسان کامل در پوشش اسماء و صفات، تجلّی حقیقت مطلق هستند. از منظر نیچه اکنون فعلیت مقلّدانه و متحجرانه بشریت، خدای حاضر در عالم شده است و جهانی رنجور را بر اساس احاطة افکار کهنه در پیشگاه خود یکسان می داند. نیچه به مدد ارادۀ مستقل، این عرصه را به بازآفرینی فرا می خواند. از منظر وی، انسان متأثر از آزادی و انتخاب و تحلیل تفکّرات خویش نیست و در میان اعتقادات غیر و ارزیابی های دروغین زندگی کرده است. پس حیات انسان، رسالت والاتری نسبت به بی حاصلی و تبعیت منفعل دارد، همچنان که در عرفان اسلامی، انسان با مجاهدات نفس بر عالم ماده و ظواهر آن پشت کرده و در بینش الهی، حقایق هستی را باز می یابد و به معرفت وجودی خویش نائل میشود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
27 - مقایسۀ سیاوش، انسان آرمانی شاهنامه با نوح، انسان کامل تورات
مهدی رضازاده قزاآن سیروس شمیسا عبدالرضا مدرس زاده یونس حمامی لاله زارسیاوش و نوح(ع) در شاهنامه و تورات، همسان و همروزگار نیستند اما هر دو از یک ویژگی مشترک برخوردارند؛ یعنی کامل و آرمانیاند، دو شاخصۀ قدسی و مینوی که همواره مطلوب بشر کمالطلب بوده است. کمالطلبی، گاه در قامت سیاوش، انسان آرمانی شاهنامۀ فردوسی، و در روایتی اسطورهای و حم أکثرسیاوش و نوح(ع) در شاهنامه و تورات، همسان و همروزگار نیستند اما هر دو از یک ویژگی مشترک برخوردارند؛ یعنی کامل و آرمانیاند، دو شاخصۀ قدسی و مینوی که همواره مطلوب بشر کمالطلب بوده است. کمالطلبی، گاه در قامت سیاوش، انسان آرمانی شاهنامۀ فردوسی، و در روایتی اسطورهای و حماسی ترسیم میشود و گاه در قالب نوح، انسان کامل تورات و ضمن روایتی تاریخیمذهبی ظهور و بروز مییابد. معیارهایی که شاهنامه بهعنوان منبعی سرشار از نکتههای اخلاقی و تربیتی از انسان آرمانی ارائه میدهد، با شاخصههای انسان کامل تورات بهعنوان متنی تاریخیمذهبی، چندان تفاوتی ندارند؛ زیرا فردوسی بهعنوان حکیمی خردورز تلاش میکند چهرهای الهی و جاودانه از سیاوش ارائه دهد که هم با دیدگاه اسطورهای منطبق باشد و هم از نظر مذهبی قابل پذیرش و مقبول؛ بر همین مبنا، داستان سیاوش با وجود نقل در متون مهری و مزدیسنی پیش از شاهنامه، همواره مورد توجه ایرانیان مسلمان نیز بوده است. با مقایسۀ سیاوش و نوح(ع) و واکاوی برخی از ویژگیهای شخصیتی و اخلاقی و تعلیمی دو انسان اسطورهای و دینی، دریافت میشود که وجه مشترک هر دو، اخلاق و معیارهای تربیتی و آموزههای تعلیمی است و ارزشها و ملاکهای ارزشی در تورات و شاهنامه بسیار به هم نزدیکاند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
28 - امیرعبدالقادرالجزایری عارف سلحشور و بنیانگذار شعر پایداری الجزایر
نازنین فرزاد عبدالحسین فرزادبسیاری از صوفیان بزرگ از همان سدههای نخستین، همواره درحفظ سرحدات بلاد اسلامی در برابر هجوم دشنمان شرکت داشتهاند. در دورههای تیموری و صفوی، صوفیان به عنوان مهمترین قدرت در برابر بیعدالتی اجتماعی، عزلت و گوشهنشینی را رها و به طور مستقیم در امور سیاسی دخالت کردند. أکثربسیاری از صوفیان بزرگ از همان سدههای نخستین، همواره درحفظ سرحدات بلاد اسلامی در برابر هجوم دشنمان شرکت داشتهاند. در دورههای تیموری و صفوی، صوفیان به عنوان مهمترین قدرت در برابر بیعدالتی اجتماعی، عزلت و گوشهنشینی را رها و به طور مستقیم در امور سیاسی دخالت کردند. در قرون اخیر که اروپاییان استعمارگر برای اشغال کشورهای اسلامی به ویژه سرزمینهای شمال آفریقا حمله کردند، بسیاری از رهبران مقاومت در برابر آنها زاهدان و مشایخ صوفیه بودند. کشور الجزایر نزدیک به یک قرن و نیم (1962-1830) در زیر سلطة بیرحمانة فرانسویان قرار داشت. در میان مبارزان الجزایر، امیر عبدالقادر الجزایری، شاعر، عارف، جنگاور و سیاستمداری برجسته بود که حتی دشمنانش نیز فتوت و جوانمردی او را میستودند. در این پژوهش، عبدالقادر به عنوان نخستین شاعر عارف پایداری الجزایر در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم مورد بررسی قرار گرفته است. یکی از بخشهای مهم عرفان عبدالقادر، قیام به سیف علیه ظلم و بیداد است. به بیان دیگر، عرفان امیر عبدالقادر الجزایری عرفان سلحشوری و انقلابی بود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
29 - بررسی عناصر گنوسی در نظام عرفانی عینالقضاه همدانی
ابراهیم رنجبر بابک سوداگرگنوسیسم بر مجموعة اندیشهها و روشهایی دلالت دارد که در اعتقاد هواداران آنها، برای رسیدن به یقینیترین و عالیترین نوع معرفت و دانش و کسب سعادت حقیقی، در تزکیه و تصفیۀ روح باید غایت جهد را به کار بست تا از راه شهود و اشراق به مقصد رسید. ایـن باور از عهد باستان نیز در م أکثرگنوسیسم بر مجموعة اندیشهها و روشهایی دلالت دارد که در اعتقاد هواداران آنها، برای رسیدن به یقینیترین و عالیترین نوع معرفت و دانش و کسب سعادت حقیقی، در تزکیه و تصفیۀ روح باید غایت جهد را به کار بست تا از راه شهود و اشراق به مقصد رسید. ایـن باور از عهد باستان نیز در میان اقوام متعدد، طرفدارانی داشت و در طی قرون بر عرفان اسلامی ـ ایرانی نیز تأثیر گذاشت. عرفان عینالقضاة همدانی متأثر از این نشانها است. این مقاله با روش تحلیلی ـ تطبیقی به شناسایی و طرح مشخصههای گنوسی و تطابق آن با آرای عینالقضاة پرداخته و هدف آن تبیین و تصویر وجوه مشترک باورهای گنوسی با مبانی عرفانی عینالقضاة است. نتیجۀ تحقیق بیانگر آن است که ثنویت نور و ظلمت، اعتماد به معرفت شهودی و مستقیم به جای دانش اکتسابی، رازآلود دیدن هستی، باطنگرایی، تأکید بر خودشناسی برای حصول معرفت راستین، اعتقاد به اصالت روح در تقابل با جهان جسمانی و باور به اصل انسان ایزدی (انسان کامل) از جملۀ شباهتهایی هستند که در تعالیم گنوسی و آرای عینالقضاه مشترک است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
30 - انسان آرمانی چند شاعر عارف
احمدعلی جعفریانسان همیشه در تاریخ زندگی و حیات خویش به دنبال یافتن راه نجات و رستگاری از این دنیا بوده است و فکر او به دنبال پاسخگویی به این پرسش که چگونه میتوان زندگی ایدهآلی در این دنیا داشت تا به رستگاری رسید. شاعران و عارفان ادب فارسی نیز برای پاسخگویی به این سؤال، اندیشهها أکثرانسان همیشه در تاریخ زندگی و حیات خویش به دنبال یافتن راه نجات و رستگاری از این دنیا بوده است و فکر او به دنبال پاسخگویی به این پرسش که چگونه میتوان زندگی ایدهآلی در این دنیا داشت تا به رستگاری رسید. شاعران و عارفان ادب فارسی نیز برای پاسخگویی به این سؤال، اندیشهها و نظریات خودشان را به شکلهای گوناگون در اشعار و نوشتههایشان بیان کردهاند. آنها به تبعیت از قرآن کریم، حضرت رسول اکرم(ص) و جانشینان بحقّ او را دارای ویژگیهای انسان ایدهآل میدانند و با معرفی آنان، به انسانها گوشزد میکنند تا با داشتن همان ویژگیها زندگی سعادتمندانهای را که به رستگاری منجر شود، بشناسند و راه آن بزرگان را پیش گیرند. حافظ شیرازی در معرفی حالات روحی و اخلاقی چنین انسانی، بهتر از دیگران توفیق یافته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
31 - تأثیر آراء ابنعربی بر تفکر عرفانی سیدمحمد نوربخش
جمشید جلالی شیجانیتأثیر افکار و اندیشههای محیالدین عربی (560 ـ 621 ق) در جهان اسلام و طریقههای صوفیه و عرفا، از گذشته تاکنون، مسئلهای قابل توجه و تأمل بوده است. سیدمحمد نوربخش (795 ـ 869 ق) یکی از عرفایی است که با برخی از آثار و اندیشههای ابنعربی آشنایی داشته و آنها را تعلیم داده و أکثرتأثیر افکار و اندیشههای محیالدین عربی (560 ـ 621 ق) در جهان اسلام و طریقههای صوفیه و عرفا، از گذشته تاکنون، مسئلهای قابل توجه و تأمل بوده است. سیدمحمد نوربخش (795 ـ 869 ق) یکی از عرفایی است که با برخی از آثار و اندیشههای ابنعربی آشنایی داشته و آنها را تعلیم داده و از آنها تأثیر پذیرفته است. از جملة مهمترین موضوعاتی که میتوان در آثار نوربخش، تأثیر قابل ملاحظة آن را دید، وحدت وجود، انسان کامل و ختمالولایه است. در تصوف و عرفان اسلامی، این سه موضوع، جزو مباحث اصلی و کلیدی برای فهم اندیشههای ابن عربی از یک سو و درک مفاهیم و اصطلاحات نظری تصوف، از سوی دیگر، بهشمار میرود. نوربخش، در آموزههای نظری عرفانی، از این اندیشههای ابن عربی بهره گرفته است. در این جستار، برآنیم تا با نظری بر آثار نوربخش، این مسئله را واکاوی کنیم. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
32 - انسان کامل از دیدگاه ابنعربی و پیشینة آن
مرتضی شجاریمفهوم انسان کامل یکی از مفاهیم مهم در عرفان و فلسفه اسلامی است. ابنعربی اعتقاد دارد: انسان کامل کاملترین مجلایی است که حق در او ظهور کرده، خلقت با او آغاز شده و بدو ختم میگردد، قطب و مرکز دایره وجود است، عالم بر مدار او میچرخد و همه کائنات از او فیض میگیرند. در این أکثرمفهوم انسان کامل یکی از مفاهیم مهم در عرفان و فلسفه اسلامی است. ابنعربی اعتقاد دارد: انسان کامل کاملترین مجلایی است که حق در او ظهور کرده، خلقت با او آغاز شده و بدو ختم میگردد، قطب و مرکز دایره وجود است، عالم بر مدار او میچرخد و همه کائنات از او فیض میگیرند. در این مقاله با اشاره به اندیشههای پیشینیان در اینباره، تبیین ابنعربی از انسان کامل تحلیل میشود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
33 - صیرورت در اشعار خاقانی با نگاهی به دیدگاههای قدما
سارا فرزانه عباس ماهیارشعر خاقانی به دلیل برخورداری از تجربیات پرافت و خیز و جسورانه شاعر در دوران و محیط زندگی، شیوه فکری ومهارت در بهره مندی از علوم و افکار متعدد، نمونه شاخصی برای بررسی خط سیر فکری و عقلانی شاعر است. او از دانش ها و فنون گوناگون در لایه های درونی (محور عمودی و افقی ) اشعار أکثرشعر خاقانی به دلیل برخورداری از تجربیات پرافت و خیز و جسورانه شاعر در دوران و محیط زندگی، شیوه فکری ومهارت در بهره مندی از علوم و افکار متعدد، نمونه شاخصی برای بررسی خط سیر فکری و عقلانی شاعر است. او از دانش ها و فنون گوناگون در لایه های درونی (محور عمودی و افقی ) اشعارش بهره می برد، به نحوی که در بررسی های بینامتنی می توان اشعارش را در دو سطح مفهومی و لغوی بررسی نمود و تاثیر کتب مقدس، داستان انبیاء، علوم روز چون نجوم، ریاضی، ادبیات، کلام و ... را در آنها مشاهده کرد. این پژوهش حاصل بررسی خط سیر فکری و عقلانی خاقانی در اشعار وی است. برای شکل گیری آن از منابع کتابخانه ای و بررسی اسناد بهره گرفته شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
34 - نقش فرهنگ در ایجاد مفهوم انسان کامل
غلامحسین حیدری تفرشی سهیل دادفر"فرهنگ" تفکرجمعى جامعه است که درپدیده هاورفتارهاىاجتماعى تجلىمى یابدوتمامىاموراقتصادى،اجتماعى،سیاسى،نظامى،مادىومعنوىرامتأثرمى سازد. باتوجه به معناى دین وفرهنگ ونظربه مبانىواهداف آندوونیزعملکردونقش دین وفرهنگووجه مشترکى کهبین آندووجوددارد؛به این نتیجه مى توان اعتراف نمود أکثر"فرهنگ" تفکرجمعى جامعه است که درپدیده هاورفتارهاىاجتماعى تجلىمى یابدوتمامىاموراقتصادى،اجتماعى،سیاسى،نظامى،مادىومعنوىرامتأثرمى سازد. باتوجه به معناى دین وفرهنگ ونظربه مبانىواهداف آندوونیزعملکردونقش دین وفرهنگووجه مشترکى کهبین آندووجوددارد؛به این نتیجه مى توان اعتراف نمودکه دین وفرهنگ پیوسته یک رابطه ناگسستنى وتنگاتنگ دارندوهمان گونه که دین درتمدن وفرهنگ انسان نقش مؤثرى راایفامى کندفرهنگ نیز،دربهره مندىبایسته وشایسته ازفعالیت هاى حیات مادىومعنوىانسان هاکه مستندبه طرزتعقل صحیح واحساسات عالىاست،انسانرادرحیات معقول کمک مى کندوعامل تکامل انسان مى گردد.انسان متفکر در سایه اندیشه و فرهنگ میتواند هر کاری را انجام دهد، هر ناممکنی را ممکن سازد. آنچه میخواهد به دست آورد. اگر انسان به فرهنگ اسلامی آراسته شود و سنتهای اسلامی را اجرا کند، به تعبیر انسان کامل میرسیم؛ انسانی که در منظر قرآن، کمال عقلی دارد، دارای معنویت است و در تهذیب نفس میکوشد، برونگرا و جامعهگراست. هم اهل عبادت است و هم اهل اجتماع. هم از نعمتهای گوناگون خداوند بهره میجوید و هم حرکت استکمالی و رو به رشد دارد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
35 - عشق از دیدگاه مولانا جلالالدین محمد بلخی
شیرین بیانینظریّات عرفانی- فلسفی مولانا در مجموع، بر یک اصل استوار است و آن وحدت وجود است. ارکان این اصل عبارت است از: هستی و نیستی؛ عشق؛ جمع و تفریق؛ تضادّ؛ انسان کامل. بحث حاضر بر رکن عشق استوار است که در فلسفة وحدت وجود، مبنای عرفان و تصوّف شناخته آمده است. مولانا عشق را خمیرما أکثرنظریّات عرفانی- فلسفی مولانا در مجموع، بر یک اصل استوار است و آن وحدت وجود است. ارکان این اصل عبارت است از: هستی و نیستی؛ عشق؛ جمع و تفریق؛ تضادّ؛ انسان کامل. بحث حاضر بر رکن عشق استوار است که در فلسفة وحدت وجود، مبنای عرفان و تصوّف شناخته آمده است. مولانا عشق را خمیرمایة همة پیشرفتها و بزرگواریها میدانست. عینالقضات همدانی معتقد است که عشق، واسطه است میان عاشق و معشوق که موجب پیوند میشود. مولانا معتقد است که واجبالوجود، محور عشق است و جهان مَدارهای متّصل و وابستة به آن. مثنوی مولانا با عشق آغاز شده و با عشق پایان میپذیرد. جمع باید کرد اجزا را به عشق تا شوی خوش چون سمرقند و دمشق تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
36 - صفیر سیمرغ در کارگاه عنکبوت
شهین اوجاق علی زادهدر این مقاله سخن از شیخ اشراق ، شهابالدین سهروردی است که به صفیر سفیر عالم معرفت، شهید طریق غربت، سیمرغ قاف الفت، شهاب ثاقب افق آسمان حکمت، شهره است. این پژوهش به مقام صفیر سیمرغ میپردازد. بررسی و تحلیل اندیشهای سترگ در اثری بزرگ، که به ظاهر رسالهای مجمل در عرفان و أکثردر این مقاله سخن از شیخ اشراق ، شهابالدین سهروردی است که به صفیر سفیر عالم معرفت، شهید طریق غربت، سیمرغ قاف الفت، شهاب ثاقب افق آسمان حکمت، شهره است. این پژوهش به مقام صفیر سیمرغ میپردازد. بررسی و تحلیل اندیشهای سترگ در اثری بزرگ، که به ظاهر رسالهای مجمل در عرفان و بیان مدارج سلوک و اسرار معرفت است. این رساله در جایگاه کتابی مبسوط است که گویا به ضرورت تعلیم به صورت کوتاه و موجز درآمده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
37 - انسان کامل از تجلی تا حلول
رقیه شنبهایانسان، علت غایی عالم آفرینش است. هر چند به صورت ظاهر در مرحله آخر آفرینش قرار گرفته است ولی به حسب معنی، نخستین خلقت است، زیرا مقصود از آفرینش، ظهور صفات و افعال الهی است و انسان مظهر این ظهور است. به اعتقاد مولانا، اگرچه در ظاهر میوه از درخت پدید میآید، امّا مقصود اصل أکثرانسان، علت غایی عالم آفرینش است. هر چند به صورت ظاهر در مرحله آخر آفرینش قرار گرفته است ولی به حسب معنی، نخستین خلقت است، زیرا مقصود از آفرینش، ظهور صفات و افعال الهی است و انسان مظهر این ظهور است. به اعتقاد مولانا، اگرچه در ظاهر میوه از درخت پدید میآید، امّا مقصود اصلی از درخت، میوه است. نیز در مورد انسان اوست که علّت نهایی و ثمره آفرینش است. این انسان که علّت غایی آفرینش است، محلّ تجلّی صفات و اسما و افعال حقیقت مطلق است، امّا دریغا که در تکاپوی زندگی مادی از لطیفترین حقیقت روحانی خویش غافل گشته و مرآت ضمیرش که تماشاگه جلوههای سرمدی بود، از غبار تعیّنات مادی، پوشیده گشته است: عشق خواهد کین سخن بیرون بود آینت دانی چرا غمّار نیست آینه غمّاز نبود چون بود زآنکه زنگار از رخش ممتاز نیست زدودن این غبار، نتیجه شور و شوقی است که آدمی در رهایی از خود و نیل به عالم ملکوت دارد. با این شوق رهایی چنان در عرصه کشاکش تعینات نفس و جان، همسو با جان به مقابله با نفس برمیخیزد که به مرحله فنا و بیخودی دست مییابد تا اینکه قبل از آنکه بمیرد و قالب تن را رها کند، وجود را با هر چه در آن است از جسم و جان به پرواز در میآورد و مصداق این حدیث میگردد: موتوا قبل ان تموتوا مولانا نیز با طرح داستانهایی چون بازرگان و طوطی و ... نشان میدهد که غایت سلوک عارف همین مرگ ارادی است. این همان فنای در وجود معشوق است که اتّصال را برای او ممکن میسازد. در این مقام است که سالک به شهود میرسد و آنچه میبیند و میشنود و انجام میدهد در حقیقت به حق است نه به خود. به نوعی استغراق میرسد که ناشی از حیرت عارف از مشاهده جلال حق است. رو که بییسمع و بییبصر توی سر توی چه جای صاحب سر توی در این مقام اگر عارف بخواهد غوغای درونش را بازگو کند از آنجایی که درک این عالم بیمتنها ورای حدّ آدم خاکی است و فقط عارف کامل آن را درک مینماید، سخنان او صورت شطحیات بخود میگیرد وگرنه از دید مولانا، نغمهای که در درون انسان کامل است، انعکاس نغمه حق است و سخن حلّاج در حقیقت آوای مرتعش تارهای وجودش بود، وجودی که بیخودی را تجربه میکرد، او نبود، حق بود. برمن از هستی من جز نام نیست در وجودم جز توای خوش کام نیست به اعتقاد مولانا آنچه در این کمال، عارف بدان میرسد، استغراق در ذات حق است نه حلول زیرا در این مرتبه عارف به حق میپیوندد، جز به کل میرسد نه آنکه کل گردد یا حق گردد. تفاصيل المقالة